عیراق
وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عیراق گەڕانەوەی 3 هەزار و 200 خێزانی عیراقی لە كەمپی هۆلەوە راگەیاند.
عەلی عەباس وتەبێژی وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عیراق رایگەیاند، هەوڵەكانی حكومەت بۆ گەڕاندنەوەی عیراقییەكانی نیشتەجێی كەمپی هۆل بەردەوامە، لە ماوەی رابردووشدا سێ كاروانی تری ئاوارە عیراقییەكان لە كەمپی هۆلەوە گەڕاونەتەوە، بەو شێوەیەش كۆی گشتی ژمارەی ئەو خێزانە عیراقییانەی تائێستا لە كەمپەكەوە گەڕاونەتەوە گەیشتووەتە سێ هەزار و 200 خێزان كە ژمارەیان نزیكەی 12 هەزار و 500 كەسە.
وتیشی، 9 هەزار كەسیان بەرنامەی چاكسازی دەرونی و كۆمەڵایەتیان بۆكراوە و تا ئێستاش زیاتر لە 15 هەزار هاووڵاتی عیراقی لەناو كەمپی هۆل ماون و ئەوانیش لە داهاتوودا دەگەڕێندرێنەوە.
وتەبێژی وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عیراق جەختیشیكردەوە، سەرجەم ئەوانەی گەڕێندراونەتەوە عیراقین و هیچ بیانییەكیان تێدا نییە.
بانكی ناوەندیی عیراق وردەكاری كۆبوونەوەكانی لەگەڵ وەزارەتی گەنجینە و بانكی فیدراڵی ئەمریكا ئاشكرادەكات و سزای نوێش بەسەر پێنج بانكدا دەسەپێنرێت.
بانكی ناوەندیی عیراق لە راگەیەنراوێكدا دەڵێت، یەكەم كۆبوونەوەی وەرزیی ئەمساڵیان بە بەشداری كۆمپانیاكانی وردبینی و راوێژكاریی نێودەوڵەتی لەگەڵ وەزارەتی گەنجینە و بانكی یەدەگی فیدراڵی ئەمریكا لە شاری دوبەی ئەنجامداوە.
دەشڵێت، گەنجینەی ئەمریكا ستایشی ئەو هەنگاوانەی عیراقی كردووە كە لە چاكسازی كەرتی بانكیدا گرتویەتییەبەر، لەوانەش، پێشكەوتنی سیستمی دابەشكردنی دۆلاری كاش كە بە پێشكەوتووترین سیستم لە جیهاندا دانراوە بۆ سنوورداركردن و دەستكاریكردن و بە قاچاخبردنی دۆلار.
ئاماژەی بەوەشكردووە، كۆبوونەوەكە ستایشی گۆڕانكاری چۆنایەتی لە گواستنەوەی دەرەكی كردووە كە ئێستا هاوتای گواستنەوەكانی بانكە جیهانییەكانە.
ئاژانسی رۆیتەرزیش ئاشكرایكردووە، بانكی ناوەندی عیراق لەسەر داوای وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا رێگری لە 5 بانكی ناوخۆیی دەكات كە مامەڵە بە دۆلارەوە بكەن، ئەوەش بەهۆی بە قاچاخبردنی دۆلار بۆ دەرەوەی وڵات و پارەداركردنی گروپە چەكدارە قەدەغەكراوەكان، بانكەكانیش بریتین لە میسك، سەنام، موتەحیدە، ئەمین و مەشرق.
سەرۆك كۆماری عیراق ئیمزای لەسەر هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم كرد
پەیامنێری كوردسات نیوز ئاشکرایکرد: چاوەڕێدەكرێت رۆژی دووشەممە یاساكە لە رۆژنامەی وەقائیع بڵاوبكرێتەوە و دوای بڵاوکردنەوەشی دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە بەغداد پێشوازی لە د.مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کرد و جەختی لە گرنگی بەهێزکردنی هەماهەنگی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران کردەوە.
لە کۆبوونەوەیەکدا پێشکەوتنەکانی وڵات لە بوارە جیاجیاکاندا و هەروەها بارودۆخی گشتی ناوچەکە و نێودەوڵەتی تاوتوێکران و سەرۆک کۆمار گرنگی بەهێزکردنی هەماهەنگی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەرانی ئاماژە پێکرد و پرۆژەیاساکانی سەرۆکایەتی بەمەبەستی تاوتوێکردن و پەسەندکردنیان بە شێوەیەک کە مافەکانی سەرجەم هاوولاتیان مسۆگەر بکات باسی لێوەکرا.
لای خۆیەوە د.مەشهەدانی سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ هەوڵەکانی لە بەهێزکردنی سەقامگیریی سیاسی لە وڵات و پەرۆشی بۆ پاراستنی مافەکانی گەل .
جەختیشی کردەوە لە هەوڵی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ بەرەوپێشبردنی ئەرکەکانی بە شێوەیەک کە بەرژەوەندییە باڵاکانی عیراق و گەلەکەی بەدی بهێنێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە دیدارێکدا لەگەڵ جێگری جێبەجێكاری كۆمپانیاکانی هێلیكۆپتەری "ئێرباس" خواستی خۆی بۆ کڕینی هێلیکۆپتەری جەنگی و هاوكاری و هاوبەشی لەگەڵ كۆمپانیا نێودەوڵەتییە بەناوبانگەكان دووپاتكردەوە.
نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆك وەزیران لە راگەیەندراوێکیدا ئەمڕۆ شەممە باس لەوەدەكات، سودانی پێشوازی لە ستیفان تۆمی جێگری جێبەجێكاری كۆمپانیاکانی هێلیكۆپتەری "ئێرباس" كردووە و لە کۆبونەوەی نێوانیاندا گفتوگۆیان لەسەر پەرەپێدانی هاریكاری هاوبەش كردووە لە بوارەكانی مەشق و پاراستن و مۆدێرنكردنی بواری ئاسمانی، لەژێر رۆشنایی گرێبەستی دوو قۆڵی بۆ تەیاركردنی عیراق بە هێلیكۆپتەری جەنگی، و جەختی کردووەتەوە لەسەر خێراكردنی رێكارەكانی جێبەجێكردنی مەرجەكانی گرێبەستەكە".
ئاماژە بەوەش دراوە؛ سودانی جەختی پێداگر بووە لەسەر وردبینی حكومەت و هەوڵەكانی بۆ هاوكاری و هاوبەشیكردن لەگەڵ كۆمپانیا نێودەوڵەتییە بەناوبانگەكان و پێشكەشكردنی هەموو ئەو ئاسانكاریانەی كە پێویستن بۆ دابینكردنی بنەمای گونجاو بۆ كارەكانیان لە عیراق.
موقتەدا سەدر ئامادەكارییەكانی دەستپێكردەوە بۆ گەڕانەوە بۆ ناو گۆڕەپانی سیاسی عیراق و لیژنەكانی تایبەت بە كاروباری هەڵبژاردنی رەوتی سەدری راسپاردووە، رێكاری پێویست بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو بگرنەبەر.
ماڵپەڕی "عەرەبی جدید" لە زاری سێ سەرچاوەی باڵای ناو رەوتی سەدرەوە بڵاویكردووەتەوە، موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر ئامادەكارییەكانی بۆ گەڕانەوە بۆ ناو گۆڕەپانی سیاسی عیراق دەستپێكردووە و لەم دواییانەدا، رێنمایی دەركردووە بۆ لیژنەكانی رەوتی سەدر تایبەت بە كاروباری هەڵبژاردن، کە رێكاری پێویست بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو بگرنەبەر، بەجۆرێك راپۆڕتێك لەسەر یاسای ئێستای هەڵبژاردن ئامادە بكەن و ئاستی جەماوەری و پێگەی رەوتی سەدر لە رەوشی ئێستای وڵات دیاریبكەن.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، نوسینگەكانی رەوتی سەدر لە باشوور و ناوەڕاستی عیراق كەوتوونەتەوە كار و كۆبوونەوە و دیداری گەورە لێپرسراوانی رەوتەكەی تیادا بەڕێوەدەچێت.
ئاژانسەكە راشیگەیاندووە، پێدەچێت دوو مانگ بەر لەوادەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران، گەڕانەوەی رەوتی سەدر بۆ گۆڕەپانی سیاسی، لەلایەن خودی موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرەوە رابگەیەنرێت.
ئەوەش لەكاتێكدایە، لە مانگی 6-2022ـەوە رەوتی سەدر لە گۆڕەپانی سیاسی عیراق كشاوەتەوە، لەسەر ئاستی لایەنە سیاسییەكانیش فشارێكی زۆری لەسەرە بۆ گەڕانەوە لە هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران، كە بڕیارە پێش كۆتاییهاتنی ئەم خولەی یاسادانانی ئەنجومەنی نوێنەران و بەر لە كۆتایی ئەمساڵ، وادەی بەڕێوەچوونی دیاریبكرێت.
سەرۆك وەزیرانی عیراق دەڵێت، وڵاتەكەی پاڵپشتی كۆتاییهێنان بە قەیرانەكان و بەدیهێنانی سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات لە رێگەی كاری بە كۆمەڵی ناوچەیی و نێودەوڵەتییەوە.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، عیراق هەموو كات دەستپێشخەری كردووە بۆ كۆتایی هێنان بە گرژییەكان و بەدیهێنانی سەقامگیری، لە رێگەی كاری بەكۆمەڵی ناوچەیی و نێودەوڵەتییەوە بە ئامانجی گەشەپێدانی بەردەوام و خۆشگوزەرانی كۆمەڵگەكان.
سودانی جەختیشی لە هەوڵەكان كردەوە بۆ هێوركردنەوەی رەوشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و چارەسەركردنی كێشەكان بۆ بەدیهێنانی ئاشتی.
ئەو لێدوانانەی سودانی لە میانی كۆبوونەوەی بووە لەگەڵ كۆمفۆرت ئیرۆ سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمەڵەی قەیرانی نێودەوڵەتی لە ئەڵمانیا.
بۆ ناسینەوەی ئەو 17 پێشمەرگە ئەنفالکراوەی ساڵی 2015 لە مەکتەب خالید بەدیلی کەوتنە دەستی تیرۆریستانی داعش، وابڕیارە رۆژی یەکشەممە سەمپڵی خوێن لە کەسوکاریان وەربگیرێت.
لە پاش ئەوەی ئەمڕۆ یاسەمین مونزر بەڕێوەبەری بەشی گۆڕە بە کۆمەڵەکان لە پزیشکی دادی عێراق رایگەیاند، گۆڕە بەکۆمەڵەکە لە قەزای حەویجە 'بنکەی بەگارە' ماوەکانی پێشو دۆزراونەتەوە بریاردرا بۆ ناسینەوە و گەڕاندنەوەی روفاتەکانیان یەکشەممەی داهاتوو، سامپڵی خوێن لە کەس و کاری پێشمەرگە دیلەکان لە چەمچەماڵ لە نێو مۆنۆمێنتی ئەنفال، وەربگیرێت.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، کاری وەرگرتنی سامپڵ لەلایەن پزیشکی دادی بەغداوە ئەنجام دەدرێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە هەفتەی پێشوو سامپڵی بەشێک لە کەس و کاری پێشمەرگە دیلەکان لە هەولێر وەرگیراوە .
ساڵی 2015 لە مەکتەب خالید، کە کۆتا خاڵی سنووری نێوان پێشمەرگە و چەکدارانی داعش بوو لە سنووری کەرکوک، 17 پێشمەرگە وەک دیل کەوتنە دەستی تیرۆرستانی داعش و دڕندانە لەناو قەفەسدا بە شەقامەکاندا دەیانگێڕان و ڤیدیۆیان بڵاودەکردنەوە.
ئەمڕۆش دوای 10 ساڵ لەو رووداوە نامرۆڤانەیە، روفاتی ئەو 17 پێشمەرگەیە لە حەویجە دۆزرایەوە.
لە گۆڕێکی بەکۆمەڵی حەویجەدا روفاتی 17 پێشمەرگە دۆزیەوە، پەیامنێری کوردسات نیوزیش ئەوەی خستە روو، روفاتی ئەو پێشمەرگانەیە کە ساڵی 2015 وەک دیل کەوتنە دەستی داعش.
یاسەمین مونزر بەڕێوەبەری بەشی گۆڕە بە کۆمەڵەکان لە پزیشکی دادی عێراق رایگەیاند، گۆڕە بەکۆمەڵەکە لە قەزای حەویجە 'بنکەی بەگارە' هەڵدراوەتەوە.
وتیشی، لە ئێستادا لە هەولێر نموونەی خوێن لە کەسوکاریان وەردەگیرێت.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، گۆڕە بەکۆمەڵەکان دوو مانگ بەر لە ئێستا هەڵدراونەتەوە و چەندین روفاتی تێدایە، کە بەشێکیان خەڵکی شنگال و دەوروبەرین.
ساڵی 2015 لە مەکتەب خالید، کە کۆتا خاڵی سنووری نێوان پێشمەرگە و چەکدارانی داعش بوو لە سنووری کەرکوک، 17 پێشمەرگە وەک دیل کەوتنە دەستی تیرۆرستانی داعش و دڕندانە لەناو قەفەسدا بە شەقامەکاندا دەیانگێڕان و ڤیدیۆیان بڵاودەکردنەوە.
کەسوکاریان چەندین جار خۆپیشاندانیان کرد و داوایانکرد ئەو 17 پێشمەرگەیە لەگەڵ چەند دیلێکی داعشدا کە لە زیندانەکانی هەرێم بوون ئاڵوگۆڕ بکرێن.
ئەمڕۆش دوای 10 ساڵ لەو رووداوە نامرۆڤانەیە، روفاتی ئەو 17 پێشمەرگەیە لە حەویجە دۆزرایەوە.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، لە شەڕی دژ بە داعشدا 78 پێشمەرگە کەوتنە دەست تیرۆرستانی داعش، کە بەشێکیان داعش خۆی لە ڤیدیۆدا ساتی شەهیدکردنی بڵاوکردنەوە و بەشێکیشیان هێشتا چارەنووسیان نادیارە.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق سێ یاساكەی ئەنجومەنی نوێنەرانی پەسەند كرد.
سەرۆكایەتی كۆمار بڵاویكردەوە، د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق ئیمزای لەسەر یاساكانی باری كەسێتی و لێبوردنی گشتی و گەڕانەوەی ماڵ و موڵك بۆ خاوەنەكانیان كردووە و پەسەندی كردوون.
ئەوەش دوای ئەوەدێت كە رۆژی سێشەممەی رابردوو دادگای باڵای فیدراڵی عیراق ئەو سكاڵانەی رەتكردەوە كە لە دژی یاساكان تۆمار كرابوون.
ڕۆژی 21ی مانگی رابردوو ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بەیەك پاكێج دەنگی لەسەر سێ یاساكە دا و بەدوای خۆیدا كاردانەوەی لێكەوتەوە، هەر سێ یاساكەش لەلایەن كورد و شیعە و سوننەكانەوە پشتگیریی لێكران.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق جەختیکردەوە کە چاکسازی لە مەسەلەی زەوی و زار چیتر پێویستییەکی ژینگەیی نییە، بەڵکو بووەتە بەرپرسیارێتییەکی مۆراڵی بەرامبەر بە نەوەکانی داهاتوو، و زامنی داهاتوویەکی بەردەوام دەکات بۆ ئێمە و منداڵەکانمان.
ئەم لێدوانە لە میانی وتارێکیدا بوو کە ئەمڕۆ چوارشەممە لە پەیمانگای زانستی بۆ خوێندنی باڵا لە پارێزگای نەجەف پێشکەشی کرد.
سەرۆک کۆمار رایگەیاند کە چارەسەری بەردەوام تەنیا لە رێگەی هەوڵی ناوخۆیی کاریگەرەوە دەتوانرێت بەدیبێت، روونیکردەوە کە هاندانی کۆمەڵ بنەمای ستراتیژییمانە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵەنگارییەکان.
دواتر د. لەتیف رەشید وەڵامی پرسیاری پرۆفیسۆر و توێژەرانی پەیوەست بە دۆسییەی ئاو و کاریگەرییەکانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ سەبارەت بە پشکی ئاوی عیراق دایەوە، جەختی لەسەر پەرۆشی عیراق کردەوە بۆ گرتنەبەری رێگاچارەی بەردەوام کە مافی بەشە ئاو زامن بکات و هاریکاری ئیقلیمی لەم بوارەدا پەرەپێبدات.
هاوکات سەرۆک کۆمار داوای تەرخانکردنی سەرچاوەی دارایی زیاتری کرد بۆ دروستکردنی بەنداو لە عیراق بۆ چەسپاندنی ئاسایشی ئاو و چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی کەمی سەرچاوەکان.
ئەمەی خوارەوە دەقی ئەو وتارەیە کە سەرۆک کۆمار پێشکەشی کرد:
بەڕێزان،
سڵاو و ستایشی خودای گەورەتان لەسەر بێت
خۆشحاڵم کە ئەمڕۆ وەک ئەندازیارێکی بەڕێوەبردنی ئاو بە دەیان ساڵ ئەزموون لەگەڵتانم کە بەشێکی زۆری ژیانی پیشەیی خۆمم تەرخان کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کەمی ئاو و پەرەپێدانی شێوازی بەکارهێنانی زەوی بە شێوەیەکی بەردەوام.
ئەمڕۆ رووبەڕووی چەندین ئاڵەنگاری دەبینەوە، ئەوانە تەنیا مەسەلەیەکی تیۆری نین بەڵکو دۆخێکی بەپەلەیە کە پێویست دەکات بە خێرایی هەنگاو بنێین، بەپێی ئەو ستراتیژانەی کە کاردەکەن بۆ چارەسەرکردنی ئەم مەسەلانە بە شێوەیەکی کاریگەر و ڕاستەوخۆ، لەپێناو فەراهامکردنی زەویی سەقامگیرتر لە ڕێگەی چاکسازی زەوییەوە.لە 40%ی زەوییەکانی جیهان بەپیتی لەدەستداوە، ئەمەش مەترسی لەسەر سەقامگیری ژینگەی ئابووری و کۆمەڵایەتیمان دروستکردووە ، ئەم دیاردەیە بووەتە هۆی دابەزینی بەرهەمی کشتوکاڵی و پیسبوونی ڕێڕەوی ئاوەکان و زیادبوون و خێراکردنی وشکەساڵی، ئەمەش ئابووری و بژێوی ژیانی لە سەرانسەری جیهاندا خستووەتە مەترسییەوە.
عیراقیش لەو ئاڵەنگارییانە بێبەری نییە، بەو پێیەی لە 39%ی زەوییەکانمان بەر بیابانبوون کەوتوون، لە کاتێکدا سەرچاوە ئاوییەکانمان کە بنەمای کشتوکاڵ و بژێوی ژیانن، بەدەست زیادبوونی فشارەوە دەناڵێنن.
دۆخەکە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما و کەمبوونەوەی ڕۆیشتنی ئاو لە ڕووبارەکانەوە کە لە وڵاتانی دراوسێوە دێن، خراپتر دەبێت. حکومەت لە بەرامبەر ئەم ئاڵەنگارییانە بێ دەسو پێ نەوەستاوە و هەنگاوی یەکلاکەرەوە و بەرجەستە دەنێت بۆ رووبەڕووبوونەوەیان، لە رێگەی سیاسەتی کاریگەرەوە بە ئامانجی گەیشتن بە گەشەپێدانی بەردەوام. ئەم دەستپێشخەرییە گەورانەی خوارەوە کە دەستمان کردووە بە جێبەجێکردن بریتین لە:
*هەنگاوی یەکەم و کاریگەر بریتیە لە باشترکردنی بەڕێوەبردنی سەرچاوەی ئاویی ئێستامان، بە پەرەپێدانی کارایی بەکارهێنانی ئاو و پەرەپێدانی سیستەمی ئاودێری مۆدێرن و کۆکردنەوەی ئاوی باران بۆ بەکارهێنانی لە زەوی ئاودێریدا.
*بەرنامەیەکی نیشتمانی فیدراڵی دە ساڵە بۆ بەرەنگاربوونەوەی بیابانبوون کە گرنگی بە دووبارە دارستانکردنەوە و پاراستنی خاک و وەرگرتنی شێوازی کشتوکاڵی بەردەوام دەدات.
*فراوانکردنی پڕۆژەی پشتێنەی سەوز: عیراق لە پرۆسەی دامەزراندنی ناوچەی پاراستندایە لە دەوروبەری شارەکانمان، بۆ کەمکردنەوەی مەترسی بیابان بە بەکارهێنانی ڕووەکە ناوخۆییەکان کە بەرگەی وشکەساڵی دەگرن. ئەم هەوڵانە بەشێکی دانەبڕاون لە ستراتیژی گەشەپێدانی ئابووری درێژخایەن بەتایبەتی لە بوارەکانی کشتوکاڵ و وزە و ئاسایشی ئاو.
گەشەپێدانی بەردەوام زامنی ڕاستەقینەی گەشەسەندنی هاوسەنگە کە تەندروستی ژینگەکەمان بۆ نەوەکانی داهاتوو دەپارێزێت.
لە پێناو گەشەپێدانی بەردەوامدا، عیراق بەرەو وزەی نوێبووەوە دەگۆڕێت بە پێشخستنی کشتوکاڵی زیرەک لە کەشوهەوا و هەمەچەشنکردنی بەرهەمەکان . هاوکات هاندانی کشتوکاڵی ئۆرگانیک و دووبارە دروستکردنەوە، و توندکردنی ڕێساکان بۆ پراکتیزکردنی بەکارهێنانی زەوی و چارەسەرکردنی ئاستەنگی ئاو کە پێویستی بە هاوکاریی سنوور بەزاندن هەیلە ئێستادا عیراق سەرقاڵی دانوستانی بەردەوامە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی وەک تورکیا و ئێران، بە ئامانجی ڕێککەوتنی دادپەروەرانە بۆ دابەشکردنی ئاوی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات . ئەم دانوستانانە کاری لە پێشینەی ستراتیژییە بۆ ئایندەی ناوچەکەمان. عیراق لە ئاستی نێودەوڵەتیدا شانبەشانی ڕێکخراوە جیهانییەکانی وەک ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی بیابانبوون، ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵ (FAO)، بەرنامەی خۆراکی جیهانی (WFP) و بانکی نێودەوڵەتی کاردەکات، بۆ پراکتیزەکردنی کشتوکاڵ کە بەرگەی کەشوهەوا بگرێت و دەستەبەری دارایی و شارەزایی پێویست بکات بۆ سەرکەوتن.
لە کۆتاییدا، ئێمە دەزانین کە چارەسەری بەردەوام تەنیا لە ڕێگەی کردەی ناوخۆیی کاریگەرەوە دەتوانرێت بەدەست بهێنرێت و هانی کۆمەڵ بدەین کە بنەمای ستراتیژی ئێمەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵەنگارییەکان.
چاکسازی زەوی تەنها پێویستییەکی ژینگەیی نییە، بەرپرسیارێتییەکی مۆراڵییە بەرامبەر بە نەوەکانی داهاتوو و پەیوەندی بە پاراستنی بژێوی ژیان و پاراستنی ئیکۆسیستەم و دەستەبەرکردنی داهاتوویەکی بەردەوام بۆ ئێمە و منداڵەکانمان هەیە کە پابەندین بەم ئەرکە و هەوڵدەدەین هاوکاری وڵات و ڕێکخراوە پەیوەندیدارەکان بکەین بۆ گەیشتن بەو ئامانجانە.
سوپاس و سڵاو و ستایشی خوای گەورەتان لێ بێت.
دانیشتنی دادگای فیدڕاڵی لەسەر سکاڵاکەی سەرۆک کۆمار تایبەت بە موچەی موچەخۆرانی هەرێم، بۆ 18ی ئەم مانگە دواخرا.
بڕیار بوو ئەمڕۆ چوارشەممە، دادگای فیدڕاڵی عیراق لەبارەی سکاڵایەکی د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق کۆببێتەوە، کە دوو رۆژ بەر لە ئێستا لەبارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمەوە، لەسەر سەرۆک وەزیران و سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و وەزیری دارایی عیراق تۆماری کردبوو.
سكاڵاكەی سەرۆك كۆمار لەبارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم و پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراقە بە خەرجكردنی موچە کە لە چوار خاڵ پێكهاتووە، کە داوایکردووە، فەرمانێكی وەلائی خێرا دەربکرێت بۆ پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراق بە خەرجكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم.
هاوکات، پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراق بە خەرجكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بە شێوەیەكی بەردەوام و بەبێ وەستان، هەروەها جێبەجێكردنی بەبانكیكردنی موچە بەپێی رێنماییەكانی بەبانكیكردن، بە جۆرێک هاوشێوەی ئەو رێكارانە بێت كە حكومەتی عیراق دەیگرێتە بەر.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ چوارشەممە 12ی شوباتی 2025 پێشانگەی نێودەوڵەتی پەرتوکی نەجەفی بە ئامادەبوونی پارێزگاری نەجەف، ئەندازیار یوسف کەناوی و سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا دکتۆر حوسێن عیساوی و ژمارەیەک لە بەرپرسان کردەوە.
سەرۆک کۆمار لەوتەیەکدا کە لەکردنەوەی رێوڕەسمەکەدا پێشکەشی کرد، جەختی لەوە کردەوە کە شاری نەجەف پایتەختی زانست و ئەدەب و شاری زانایانە و لەسەر خاکەکەی ناوەندێکی زانستی دامەزراوە کەتەمەنی زیاتر لە هەزار ساڵە و خوێندنگەکانی زانایانی گەورە و نووسەرانی پێگەیاندوە و ئاماژەی بەوەشدا کە ئەنجامدانی ئەم بۆنەیە لەسەر خاکی نەجەف مانایەکی تایبەتی هەیە.
ئەمەی خوارەوە دەقی وتاری بەڕێزیانە :
به ناوی خودای بەخشندەی میهرەبان
خوشکان و برایان
سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت
ئەمڕۆ لە شاری پیرۆزی نەجەف، شاری زانست و زانایان کۆدەبینەوە، بۆ بەشداریکردن لە چالاکییەکانی پێشانگەی نێودەوڵەتی پەرتوکی نەجەف لە چوارەهەمین چالاکیەکانیدا، ئەم پێشانگایە لەخولەکانی پێشوویدا بەشدارییەکی جەماوەری بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، شەرەفی ئەوەمان هەبوو کە سپۆنسەری چالاکیەکانی بکەین، و بەپەرۆشین لەم خولەیشدا سپۆنسەری بکەین، بەهۆی کاریگەرییە مرۆیی و کلتوورییەکانی لەسەر کۆمەڵگە.
شاری نەجەف پایتەختی زانستی و ئەدەبی و شاری زانایانە لەسەر خاکەکەی ئەو ناوەندە ئایینیە هاتەکایەوە کەتەمەنی زیاتر لە هەزار ساڵە، و خوێندنگەکانی گەورە زانایان و نووسەرانی پێگەیاندوە، لەم ڕوانگەیەوە پێمان وایە کەئەنجامدانی ئەم چالاکیە لەسەر خاکی نەجەف مانایەکی تایبەتی هەیە.
رژێمی پێشوو سەرنجی خستبوە سەر نەجەف، نەک بۆ چاودێری بەڵکو وەک دوژمنایەتیکردن و زۆریش هەوڵیدا بڵێسەی زانستی نەجەف بکوژێنێتەوە، لەڕێگای بەئامانجگرتنی زانایان و نووسەران و تەنانەت خوێنەرانی شارکە، بەڵام ئەم ئامانجگرتنە هاندەرێک بوو بۆ خەڵکی نەجەف بۆ ئەوەی ڕوو لە خوێندنەوە و نووسین بکەن، لەبەر ئەوەیە کەنەجەف هەر وەک چۆن هەموو عێراق بەملکەچ نەکردن مانەوە .
سوپاسی بەرپرسیارانی ئەم چالاکییە زانستییە نوێبووەوە دەکەین و هیوای سەرکەوتن بۆ هەموو لایەکیش دەخوازین کەشوێنپێی پێشینەکانیان لە هەڵگرتنی ئاڵای خوێندنەوە و ڕۆشنبیری و داهێناندا گرتوەتەبەر.
سڵاوی خوداتان لێ بێت.
ئەمڕۆ دادگای فیدڕاڵی عیراق لەبارەی سکاڵاکەی سەرۆک کۆمار تایبەت بە موچەی موچەخۆرانی هەرێم کۆدەبێتەوە، کە دوو رۆژ بەر لە ئێستا تۆماری کردبوو.
بڕیارە ئەمڕۆ چوارشەممە، دادگای فیدڕاڵی عیراق لەبارەی سکاڵایەکی د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق کۆببێتەوە، کە دوو رۆژ بەر لە ئێستا لەبارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمەوە، لەسەر سەرۆک وەزیران و سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و وەزیری دارایی عیراق تۆماری کردبوو.
سكاڵاكەی سەرۆك كۆمار لەبارەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم و پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراقە بە خەرجكردنی موچە کە لە چوار خاڵ پێكهاتووە، کە داوایکردووە، فەرمانێكی وەلائی خێرا دەربکرێت بۆ پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراق بە خەرجكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم.
هاوکات، پابەندكردنی وەزارەتی دارایی عیراق بە خەرجكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بە شێوەیەكی بەردەوام و بەبێ وەستان، هەروەها جێبەجێكردنی بەبانكیكردنی موچە بەپێی رێنماییەكانی بەبانكیكردن، بە جۆرێک هاوشێوەی ئەو رێكارانە بێت كە حكومەتی عیراق دەیگرێتە بەر.
دەزگای شەهیدانی عیراق دۆزینەوەی گۆڕێكی بەكۆمەڵی سەردەمی ڕژێمی بەعسی لە ئەنبار راگەیاند.
دەزگای شەهیدانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا رایگەیاند، بە هاوكاری دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق و بە ئامادەبوون و بەپێی دانپێدانانی سەعدون سەبری قاعیسی تۆمەتبار بە كوشتنی محمد باقر سەدر، گۆرێكی بەكۆمەڵ لە ئەنبار دۆزرایەوە.
هاوكات، زەرغام كامیل سەرۆكی تیمی نیشتمانی بۆ گۆڕە بە كۆمەڵەكان، روونیكردەوە كە پشكنینی تەكنیكی سەرەتایی لەسەر گۆڕە بەكۆمەڵەكە ئەنجامدراوە كە لەلایەن رژێمی بەعسەوە كوژراون، ئەوەش لە دوای دانپێدانانەکەی تۆمەتبار، سەعدون سەبری قایسی.
هەر بەپێی راگەیەنراوەكە، ئەو تەرمانەی كە دۆزراونەتەوە، ژن و پیاو بوون، بەرلەوەی بخرێنە گۆڕەوە لە هەمان شوێن لەسێدارە دراون،
ئاماژە بەوەشکراوە، بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، رۆژانە 20 بۆ 25 كەسیان لەوێدا كوژراوە و تاوەکو ئێستا تەرمی پێنجیان بەتەواوەتی دوزراوەتەوە.
دادگای فیدراڵی عیراق ئەو تانانەی رەتكردەوە كە لە سێ یاسا مشتومڕهەڵگرەكەی ئەنجومەنی نوێنەران درابوون، هاوكات لە كۆی چوار سكاڵای تایبەت بە هەرێمی كوردستانیش، سێ سكاڵایانی رەتكردەوە
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، دادگای فیدراڵی بڕیاریدا ئەو سكاڵا و تانانە رەتبكاتەوە كە لەلایەن 10 ئەندامی ئەنجومەن نوێنەران تۆماركرابوون و تیایدا تانەیان دابوو لە یاساكانی لێبوردنی گشتی و باری كەسێتی و گەڕاندنەوەی ماڵ و موڵك و زەوی و زار بۆ خاوەنەكانیان، هاوكات بڕیاریشدا بە راگرتنی فەرمانە وەلائییەكەی خۆی و جێبەجێكردنی سێ یاساكە كە پێشتر بەهۆی ئەو سكاڵایەوە راگیرابوون.
لە بەشێكی تری دانیشتنەكەدا، سێ سكاڵا كە پەیوەدنییان بە هەرێمەوە هەبوو رەتكراونەتەوە، كە تایبەت بوون بە رێنماییەكانی پێبژاردنی هاتووچۆ و رسوماتی مەرجی توندوتۆڵی، كە لەسەر سەرۆكی حكومەتی هەرێم و وەزیری ناوخۆ تۆماركراوبوون و تیایدا داواكرابوو سەرپشككردنی وەزیری ناوخۆ بە زیادكردن یان كەمكردنەوەی رسومات و پێبژاردنی هاتووچۆ بە نادەستوریی بناسێنرێت، لەگەڵ سكاڵای تایبەت بە هەڵوەشاندنەوەی وەزارەتەكانی كاروباری شەهیدان و ئەنفالكراون و ئەوقاف و كاروباری ئایینی هەرێم.
هەروەها، دادگای فیدڕاڵی تاوتوێكرنی سكاڵای تایبەت بە لابردنی مەرجەكانی فرەژنی و یاسای باری كەسێتی كە لە پەرلەمانی كوردستان هەمواركراوەتەوە دواخست بۆ 25 ی مانگی داهاتوو.