عیراق

سێیەمین كۆربەندی هەولێر  لە ژێر ناونیشانی نادڵنیایە كەڵەكبووەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەراست دەستیپێكرد و سەرۆك كۆمار لە كۆربەندەكەدا داوای هەماهەنگیی نێوان بەغداد و هەرێمی كوردستانی كرد . 
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆاری عیراق لە میانی بەشداریكردنی لە سێیەمین كۆربەندی نادڵنیاییە كەڵەكەبوەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەراست كە ئەمرۆ لە هەولێر دەستیپێكرد وتارێكی پێشكەش كرد و رایگەیاند ، پێویستە حكومەت عیراق و هەرێم هەمانگی یەكتربین چونكە ئەوە لە بەرژەوەندی هەموانە، راشیگەیاند، عیراق توانای وەڵامدانەوەی هەیە بۆ هەر كارێك بەرانبەری بكرێت بەڵام هەمیشە دانوستانی دیبلۆماسی هەڵبژاردووە، وتیشی بە هەموو توانایانەوە پشتیوانی لە سوریای نوێ دەكەن كە مافی هەموو پێكهاتەكانی تیدا پارێزراوبێت.
سێهەمین كۆربەندی نادڵنیاییە كەڵەكەبوەكان لە رۆژهەڵاتی ناوەراست ماوەی 3 رۆژ بەردەوام دەبێت و سەركردەكانی عیراق و هەرێم و توركیا و سوریا و وڵاتانی ناوچەكە ئامادەی كۆربەندەكە دەبن .

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بەپێی دوایین ئاماری سەرژمێری عیراق، رێژەی هەژاری لە هەرێم کەمترین رێژەیە بەراورد بە پارزێگاکانی دیکەی عیراق و لە هەرێمیشدا هەولێر کەمترین رێژەی هەژاری تێدایە.

بەپێی ئامایر سەرژمێری، رێژەی هەژاری لە پارێزگای هەولێر بە 6٪ کەمترین رێژەیە، بەدوای ئەویشدا پارێزگای سلێمانی بە 8٪ لە پلەی دووەمدایە.

بەپێی ئامارەکە، دهۆک زۆرترین ریژەی هەژاری تێدایە لەناو پارێزگاکانی هەرێمدا و رێژەکەی گەیشتووەتە 15٪.

لەلایەکی دیکەوە پارێزگاکانی دیکەی عیراق رێژەکانیان بەراورد بە هەرێم بەرزترە و هەندێکیان دووهێندە یان زۆر زیاترن.

ئامارەکە بەم جۆرەیە:

موسەنا 44٪

بابل 34٪

قادسیە 29٪

نەجەف 25٪ 

بەسڕە 28٪

ئەنبار 21٪

کەربەلا 20٪

سەڵاحەدین و واست 19٪

دیالە 17٪

نەینەوا و میسان 16٪

بەغداد و زیقار 14٪

کەرکووک 10٪

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

وەزیری دەرەوەی ئەمریكا پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عیراق ئەنجامدا و جەختیان لە پەرەپێدانی پەیوەندییەكان لە سەردەمی ئیداری نوێی كۆشكی سپی كردەوە.

نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق بڵاویكردەوە، لە پەیوەندییە تەلەفۆنیەكەی سودانی و مارك رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، باس لە پەیوەندییە دووقۆڵییەكانی نێوان بەغداد و واشنتۆن كراوە، بەتایبەت گرنگیدان بە رێگەكانی بەرزكردنەوە و پەرەپێدانیان لە بوارە جیاجیاكاندا.

هەروەها دەڵێت، هەردولا تاوتوێی بوارەكانی هەماهەنگی نێوان عێراق و ئیدارەی نوێی ئەمەریكا كراوە لە چوارچێوەی رێككەوتنە دووقۆڵییەكانی نێوانیاندا.

ئاماژەی بەوەشكردووە، سودانی و رۆبیۆ پێداچوونەوەیان بەو پێشكەوتنانە كردووە كە لە كاری هاوبەشی نێوان هەردوو وڵاتدا بەدەستهاتوون، هەروەها رێككەوتوون بۆ چڕكردنەوەی پەیوەندییەكان و بەرزكردنەوەی هاوكارییەكان بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی هەردوو وڵات.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

وەزارەتی نەوتی عیراق رێككەوتنێكی لەگەڵ كۆمپانیای "بریتیش پەترۆلیۆم"ـی بەڕیتانی ئیمزاكرد، بۆ نۆژەنكردنەوە و پەرەپێدانی چوار كێڵگەی نەوت لە كەركوك.

نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق بڵاویكردەوە، رێككەوتنەكە بە سەرپەرشتی سودانی، لەنێوان نوێنەرانی كۆمپانیای نەوتی باكور و كۆمپانیای بریتیش پترۆلیۆم لە بەغداد ئیمزاكراوە، بەگوێرەی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكەش، ئەو چوار كێڵگە نەوتییەی لە كەركوك نۆژەندەكرێنەوە و پەرەیان پێدەدرێت، بریتین لە كێڵگە نەوتییەكانی بای حەسەن و بابە گوڕ گوڕ و جەمبور و خەبازە.

هەر بە گوێرەی رێككەوتنەكە، ئەو كۆمپانیا بەڕیتانیە، جگە لە نۆژەنكردنەوە و پەرەپێدانی كێڵگە نەوتییەكان، وەبەرهێنان لە ‌غازی هاوەڵ دەكات و دامەزراوە غازییەكانی كۆمپانیای غازی باكووریش فراوانتر دەكات، هەروەها وێستگەیەكی بەرهەمهێنانی كارەبا بە توانای بەرهەمهێنانی 400 مێگاوات  لە سنووری پرۆژەكە دروست دەكات.

نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاماژەی بەوەشداوە، رێككەوتنەكە ژمارەیەكی زۆر هەلی كار بۆ دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان دەڕەخسێنێت و چەندین كۆمپانیای لەكاركەوتووش دەخاتەوەكار، هاوكات رۆڵی بەرچاوی دەبێت لە بەرەوپێشبردنی كەرتی وزە لە عیراقدا.

ئەوەش لەكاتێكدایە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ستایشی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراقی كردووە، بۆ گەیشتنە ئاستی سەربەخۆ لە كەرتی وزەدا.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

سەرۆك كۆماری عیراق لە كۆشكی بەغداد لەگەڵ سەرۆكی رێكخراوی بەدر كۆبووەوە و تاوتوێی دوایین دوایین پێشهاتە  ناوخۆییەكان كرد.

سەرۆكایەتی كۆماری عیراق بڵاویكردەوە، لە كۆبوونەوەی د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار و هادی عامری سەرۆكی رێكخراوی بەدر، گفتوگۆكرا لەبارەی گرنگی هەماهەنگی نێوان هێزە نیشتمانییەكان بۆ بەرەنگاربوونەوەی دوایین گۆڕانكارییە هەرێمییەكان، جەختیشكرایەوە لە یەكخستنەوەی هەوڵەكان بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی ناوچەكە.

هەر لە كۆبوونەوەكەدا، سەرۆك كۆماری عیراق ئاماژەی بە گرنگی پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان پێكهاتەكان كرد، جەختیشیكردەوە لە پاراستنی پایەكانی كۆمەڵایەتی و یەكگرتووشی لە وڵاتدا بە پێویست زانی، بەجۆرێك كە سەقامگیری ئاسایشی و سیاسی و ئابووری وڵات بەرەوپێشببات، هاوكات داواكاری و خواستی هاوڵاتییان دابینبكات و ئاستی ژیان و گوزەرانیان و خزمەتگوزاری بەرزبكاتەوە.

لەبەرانبەردا، سەرۆكی رێكخراوی بەدر، هەوڵەكانی سەرۆك كۆماری بەرزنرخاند لە یەكخستنەوەی هێزەكان و كاری پێكەوەیی نیشتمانی، لەپێناو بەرەوپێشبردنی ئاسایش و سەقامگیری عیراق و هاوكات، دابینكردنی داواكارییەكانی هاوڵاتییان و چاكسازی و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق پێشوازیکرد لە وەفدێکی دەستەی راوێژکاری عیراق بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدان لە لەندەن بە سەرۆکایەتی د. رەئوف ئەنساری.

لە کۆبوونەوەکەدا کە ئەمڕۆ سێشەممە 25-2-2025 لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو،  باس لە پێشهاتەکانی گشتی وڵات کرا، بە گرنگیدان بەو دەستکەوتانەی لە ماوەی رابردوودا بەدەست هاتوون، بەتایبەتی لە دۆسییەی ئەمنیدا بەو پێیەی بەردی بناغەی گەشەپێدان و خۆشگوزەرانییە.

سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە گرنگی گەیاندنی وێنەی راستەقینەی عیراق بە جیهان، بە تایبەتی سەبارەت بەو پێشهاتانەی کە لە بوارەکانی ئەمنی و بنیاتنانەوە و ئاوەدانکردنەوەدا بەدیهاتووە، جەختیکردەوە لەسەر چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ پەرەپێدانی ئەو لایەنانە و گرنگی پێدانیان لە ئاستی نێودەوڵەتیدا.

سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لە دابینکردنی کەشێکی گونجاو بۆ بەرقەرارکردنی دادپەروەری و دەستەبەرکردنی مافی یاسایی هاووڵاتیان و ئاماژەی بەوەشدا، کە سەرۆکایەتی کۆمار بەشداریی کردووە لە ئازادکردنی زیاتر لە ١٥ هەزار دەستبەسەرکراو کە سزاکانیان کۆتایی هاتووە، وەک پابەندبوون بە جێبەجێکردنی یاسای کارپێکراو و بەدیهێنانی دادپەروەری.

سەرۆک کۆمار داوای لە رێکخراوە زانستی و رۆشنبیرییەکان کرد هاریکاری لەگەڵ دامەزراوەکانی دەوڵەت بکەن، هەروەها کار لەسەر رەخساندنی کەشێکی گونجاو بکەن تا بەشدار بێت لە راکێشانی لێهاتوویی نیشتمانی و سودمەندبوون لە شارەزاییەکانیان بۆ پاڵپشتیکردنی پڕۆژەکانی ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدان، هەروەها پەرەپێدانی هاوبەشی نێوان دامەزراوەکان و کەسانی لێهاتوو لە ناو خاکی عیراقدا بۆ بەدیهێنانی شۆڕشێکی هەمەلایەنە لە کەرتە گرنگەکاندا.

لای خۆیانەوە ئەندامانی وەفدەکە ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ پێشکەشکردنی راوێژکاری ئەندازیاری و تەکنیکی بۆ پاڵپشتیکردنی هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدان، جەختیانکردەوە لەسەر پابەندبوونیان بە بەشداریکردن لە بنیاتنان و سوودوەرگرتن لە ئەزموونەکانیان کە لە وڵاتانی پێشکەوتوودا بەدەستیان هێناوە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

د. لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ سێشەممە (25ی شوباتی 2025) لە کۆشکی بەغدا پێشوازی لە خاتوو رۆلا دەشتی، جێگری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سکرتێری جێبەجێکاری کۆمیسیۆنی ئابووری و کۆمەڵایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ڕۆژئاوای ئاسیا (ESCWA) کرد.

لە میانی دیدارەکەدا باس لە دەرفەتەکانی ئاڵوگۆڕی شارەزایی لە بواری سیاسەتەکانی گەشەپێدان لە کەرتە جیاجیاکان کرا و سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر گرنگی ئەو ڕاوێژکارییە تەکنیکییانە کردەوە کە لەلایەن ESCWA-وە پێشکەش کراون.

سەرۆک کۆمار لە دیدارەکەدا دووپاتی کردەوە کە "عیراق هەوڵی بەدەستهێنانی پشکێکی دادپەروەرانە لە ئاو دەدات" و ئاماژەی بە کەمبوونەوەی بەردانەوەی ئاو لە ڕووبارەکانی دیجلە و فورات کرد کە بووەتە هۆی کەمی ئاو لە زۆربەی شارەکانی عیراق.

د. لەتیف رەشید گرنگی کاری هاوبەش و هەماهەنگی ئیقلیمی بۆ پاڵپشتیکردنی پڕۆژەکانی ئاودێری و پەیڕەوکردنی شێوازە سەردەمییەکان لە بەڕێوەبردنی ئاو و پلان و پڕۆژەکانی وڵاتانی سەرەوەی روبارەکان خستەڕوو.

هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بە پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری نێوان عیراق و ESCWA لە بوارەکانی ئابووری، کۆمەڵایەتی و ژینگەیی کرد، جگە لە راهێنان و پەرەپێدانی تواناکان لە بەڕێوەبردنی سامانە سروشتییەکان.

لە بەرامبەردا، خاتوو رۆلا دەشتی پابەندبوونی نەتەوە یەکگرتووەکانی وەک هاوبەشێکی سەرەکی دووپاتکردەوە لە پاڵپشتیکردنی عیراق لە هەوڵەکانی بەرەو داهاتوویەکی خۆشگوزەرانتر و بەردەوامتر، هەروەها ئاماژەی بە ئامادەیی رێکخراوەکە بۆ دابینکردنی هەموو شارەزایی و زانیارییە پێویستەکان لە بوارە جیاوازەکاندا کرد.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

مەفرەزەکانی بازگەی تازە لە سنوری کەرکوک بڵاویکردەوە، توانیان 17 کەسی بیانی بە رەگەز پاکستانی و بەنگلادیشی دەستگیربکەن کە مەرجەکانی نیشتەجێبوونیان پێشێل کردووە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە هەوڵێکدا بۆ بەقاچاخبردنیان بۆ پارێزگاری بەغدا، لە نێوان کیسەکانی چیمەنتۆدا شاردرابونەوە توانرا دەستگیربکرێن.

راشیگەیاند، قاچاخچیەکەی بەو کارە هەڵستاوە دەستگیرکراوە، هاوکات ئۆتۆمبێلەکە دەستی بەسەردا گیراو و رێوشوێنی یاساییش بەرانبەریان دەگیرێتەبەر. 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ئەمڕۆ وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئەنجامی کۆتایی سەرژمێری بڵاوکردەوە و بەپێی سەرژمێریی، ژمارەی دانیشتوانی عیراق 46 ملیۆن و 118 هەزار و 793 کەسە، کە لەو ژمارەیە شەش ملیۆن و 370 هەزاریان خەڵکی هەرێمی کوردستانن.

 

دوایین ئاماری سەرژمێری بەمجۆرەیە:

رێژەی نێر لە عیراق: 50.22٪

رێژەی مێ لە عیراق: 49.78٪

 

ژمارەی شارنشین و گوند نشین:

عیراق: 70.17٪ شارنشین، 29.83٪ گوندنشین

هەرێم: 84.57٪ شارنشین، 15.43٪ گوندنشین

 

دابەشبوونی تەمەن:

عیراق: 11.16٪ منداڵی خوار پێنج ساڵ، 24.74٪ لەنێوان 5 بۆ 14 ساڵ، 60.44٪ لەنێوان 15 بۆ 64 ساڵ، 3.66٪ سەروو 64 ساڵ.

هەرێم: 9.92٪ منداڵی خوار پێنج ساڵ، 21.74٪ لەنێوان 5 بۆ 14 ساڵ، 63.92٪ لەنێوان 15 بۆ 64 ساڵ، 4.4٪ سەروو 64 ساڵ.

 

ناوەندە تەمەنی هاوسەرگیری:

نێر- 23 ساڵ، مێ- 20 ساڵ

 

دابەشبوون بەپێی تەمەن و خێزانداری:

عیراق: رێژەی ئەو کەسانەی هاوسەرگیریان کردووە- 54.01٪، رێژەی ئەو کەسانەی هاوسەرگیریان نەکردووە- 41.6٪.

هەرێم: رێژەی ئەو کەسانەی هاوسەرگیریان کردووە- 55.83٪، رێژەی ئەو کەسانەی هاوسەرگیریان نەکردووە- 41٪.

 

رێژەی دانیشتوانی چالاک لە رووی ئابوورییەوە:

عیراق: 41.61٪

هەرێم: 46.06٪

 

رێژەی کارمەندی حکومی:

عیراق: 38.25٪

هەرێم: 37.18٪

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، سبەینێ دووشەممە ئەنجامی كۆتایی سەرژمێری دانیشتوان بڵاودەكرێتەوە.


وەزارەتەكە لە راگەیەنداوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، سەعات 9:30 خولەكی سەرلەبەیانی رۆژی دووشەممە، وەزیری پلاندانان ئەنجامی كۆتایی سەرژمێری گشتی دانیشتوان و نیشتەجێبوون بە شێوەیەكی رەسمی بڵاودەكاتەوە.


رۆژی 20ی تشرینی دووەمی رابردوو، سەرژمێری گشتی دانیشتوان و نیشتەجێبوون لە عیراق و هەرێم ئەنجامدرا، تیایدا كۆی دانیشتوان بە زیاتر لە 45 ملیۆن و 407 هەزار كەس تۆمار كرا، ئەوەش یەكەم سەرژمێری وورد بوو لەدوای 37 ساڵ كە لە مێژووی وڵاتەكەدا ئەنجام نەدرابوو.

 

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەشداری لە حەوتەمین خولی کۆنفرانسی دیالۆگی نێودەوڵەتیی بەغداد کرد و لە پانێڵێکدا چەند وتەیەک پێشکەش دەکات.

بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە پانێڵکدا رایگەیاند، "رۆژهەڵاتی ناوەڕاست روبەڕوی چەند ئاستەنگێک بووەتەوە و لە ئێستادا یەکگرتووییەکی باش لەنێوان کورد دا هەیە"، "پێویستە بە وریاییەوە مامەڵە لەگەڵ رەوشی سوریا بکەین و نابێت کوردەکان بە تەنها بەجێبهێڵدرێن و ناشکرێت بە بێ کوردەکان دەستوری سوریا بنوسرێتەوە".
 
سەبارەت بە پڕۆسەی ئاشتی لە تورکیا، سەرۆکی یەکێتی ئاماژەی بەوەدا، "بەتەواوی پشتیوانی پرۆسەی ئاشتی دەکەین لە تورکیا، یەکێتی حزبێکە کار دەکات بۆ گفتوگۆ و دانوستان".
 
سەرۆکی یەکێتی ئاماژەی بەوەشدا: "هاووڵاتیان مافی خۆیانە خۆپیشاندان بکەن، هەروەها نابێت رێگری لە هاووڵاتیان بکرێت کە گوزارشت لە بۆچونەکانیان بکەن".
 
وتیشی: "پێویستە سیستمێک بۆ موچە جێبەجێ بکرێت جێی متمانە بێت، هەروەها دەبێت حکومەت لێپرسراوێتی دروستکردنی متمانە لە ئەستۆ بگرێت".

"دەمانەوێت بە یەک لیست بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا بکەین"، سەرۆکی یەکێتی وای وت.
 
سەبارەت بە پرسی نەوت و غاز سەرۆک بافڵ رایگەیاند: کوردستان لەروی نەوت و غازەوە دەوڵەمەندە، هەروەها ئەگەر نرخی نەوت دابەزێت رەنگە عیراق نەتوانێت موچە بدات.
 
سەرۆک بافڵ سەبارەت بە مەسیحییەکانی عیراق وتی: "ەسیحییەکان بەشێکن لە تەونی کۆمەڵایەتی عیراق".
 
بەردەوامبە لە خوێندنەوە

وەفدی دانوستانکاری حکومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند کە حکومەتی هەرێم پابەندە بە جێبەجێکردنی هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان. لە راگەیەندراوێکدا کە لەلایەن وەفدی دانوستانکاری حکومەتی هەرێمەوە بڵاوکرایەوە، ئاماژە بەوەدراوە کە حکومەتی هەرێم جەخت لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوت دەکاتەوە.  

لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە: "حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەندە بە جێبەجێکردنی هەمواری یاسای بودجە و جەخت لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم دەکاتەوە."  

لە کۆبوونەوەی هاوبەشی وەفدی حکومەتی هەرێم لەگەڵ وەفدی وەزارەتی نەوتی فیدراڵ، دووپاتکرایەوە کە جێبەجێکردنی یاسای بودجە پێویستی بە رێککەوتنێک لەسەر بڕی تێچووی دەرهێنانی نەوت لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان هەیە. هەروەها جەخت لەوە کراوەتەوە کە پێویستە میکانیزم و پێدانی شایستەی کۆمپانیاکان بە شێوەیەکی یاسایی رێکبخرێت.  

هەروەها ئاماژەی بەوەشکردووە کە پێویستە چارەسەری خێرا بۆ سەرجەم ئەو کێشانە بدۆزرێتەوە کە لە پڕۆسەی هەناردەکردنەوەی نەوتدا رووبەڕووی دەبنەوە.  

لە کۆتاییدا، وەفدی حکومەتی هەرێم جەخت لەسەر پێویستی دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بە زووترین کات دەکاتەوە و پێشنیاری کردووە کە پێویستە هەموو لایەنەکان هەوڵبدەن بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی کە لەم بوارەدا هەن.  

ئەم راگەیەندراوە هاوکاتە لەگەڵ راگەیەندراوێکی رۆژی شەممەی وەزارەتی نەوتی عیراق کە تیایدا هاتبوو: "ئامادەکارییەکان بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە تەواو بووە."

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد کە رێکارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جیهانەوە تەواو بووە.

بەپێی راگەیەندراوێک کە ئەمڕۆ 22ـی شوباتی 2025 بڵاویکردەوە، پرۆسەی هەناردەکردنەکە بەپێی ئەو میکانیزمانە دەبێت کە لە هەمواری یاسای بودجەدا هاتووە. و لە چوارچێوەی سەقفی بەرهەمهێنانی عێراق لە رێکخراوی ئۆپێک.

هەروەها وەزارەتی نەوتی عێراق داوای لە دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان کردووە کە بڕی بەرهەمهێنان بدات بە کۆمپانیای سۆمۆ بۆ دەستپێکردنی هەناردەکردن لە رێگەی بۆری عێراق-تورکیا و بەندەری جەیهان، بەپێی ئەو گرێبەستانەی کە لەگەڵ کۆمپانیاکان ئیمزا کراوە.

شایەنی باسە، هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە لە ماوەی رابردوودا راگیرابوو.

جێگەی ئاماژە پێدانە لە ماوەکانی پێشودا د. لەتیف ڕەشید، سەرۆک کۆماری عیراق هەمواری یاسای بودجەی عێراقی پەسەند کردو و لەپاش بڵاوبوونەوەی لە رۆژنامەی فەرمیی (وەقائیع)ـدا بڵاوکرایەوە و بەمەش هیچ بەربەستێک لە بەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتدا کە نەما.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

حکومەتی عیراق رەتیدەکاتەوە، ئیدارەی ئەمریکا هەڕەشەی سزای لێکردبێت ئەگەر هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستان دەستپێنەکاتەوە.

فەرهاد عەلائەلدین، ڕاوێژکاری کاروباری دەرەوەی سەرۆک وەزیرانی عیراق بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاندووە، بەغداد ئەو هەواڵانە رەتدەکاتەوە کە دەڵێن ئەگەر هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە دەستپێنەکاتەوە، رووبەڕووی سزاکانی ئەمریکا ببێتەوە.

عەلا ئەلدین ئاماژەی بەوەشکرد، "هیچ راستییەک لەو راپۆرتانەدا نییە کە میدیاکان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئەگەر هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستانەوە دەستپێنەکاتەوە، هەڕەشەی سەپاندنی سزا بەسەر عیراقدا هەیە"، ئاماژەی بەوەشکرد، "لە هەموو ئەو پەیوەندییانەی کە لەم دواییانەدا لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا روویانداوە، هیچ هەڕەشەیەک نەبووە بۆ سەپاندنی سزاکان یان هەر جۆرە فشارێک بۆ سەر عیراق".

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ئەمریكا داوای لە عیراق كردووە هەناردەی نەوتی هەرێم دەستپێبكاتەوە، بەپێچەوانەشەوە هاوشێوەی ئێران روبەڕوی زنجیرەیەك سزای ئابووری دەبێتەوە.

ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویكردەوە، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا داوای لە عیراق كردووە، بەزوویی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان دەستپێبكاتەوە، ئەگەرنا هاوشێوەی ئێران زنجیرەیەك سزای ئابووری بەسەردا دەسەپێنرێت.

ئاماژەی بەوەشكردووە، ئیدارەی ترەمپ پێی وایە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان رۆڵی دەبێت لە كەمكردنەوەی نرخی نەوت خاو لە جیهاندا و  قەرەبوویەكیشە بۆ عیراق بەرامبەر كشانەوەی لە هاوردەكردنی وزە ئێران.

ئەوەش لەكاتێكدایە، هەردوو وەزارەتی نەوتی عیراق و سامانە سروشتییەكانی هەرێم رایانگەیاندووە، ئامادەكارییەكانیان بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان لە قۆناغەكانی كۆتاییدان و چاوەڕوان دەكرێت لە داهاتوویەكی نزیكدا هەناردەكردنەكە لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆوە دەستپێبكاتەوە.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

بڕیارە سەینێ بە سەردانێکی رەسمی وەزیری دەرەوەی سوریا بێتە عیراق.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، بڕیارە سبەینێ شەممە، ئەسعەد شیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا بە سەردانێکی رەسمی بێتە عیراق. کە ئەوە یەکەم سەردانی ئەو وەزیر دەبێت بۆ بەغداد.

سبەینێ لە سەردانەکەیدا ئەسعەد شیبانی لەگەڵ بەرپرسان کۆدەبێتەوە و تاوتێی دۆخی ئێستای ناوچەکە و چەند پرسێکی هاوبەشی نێوانیان دەکەن.

رۆژی 17ی ئەم مانگە، باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عیراق باس لە هۆکاری پیرۆزبایی نەکردنی عیراق لە حکومەتی نوێی سوریا کرد و ئاماژەی بەوەکرد، چاوەڕوانی سەردانی ئەسعەد شیبانی وەزیری دەرەوەی سوریان بۆ عیراق و دەیانەوێت کۆببنەوە لەگەڵی و لە کۆبوونەوەکەدا پەیوەندییە دیبلۆماسییەکانی نێوانیان نوێ بکەنەوە.

وتیشی، عیراق چاوەڕوانی ئەوەی کردووە کە هەندێک لە وڵاتانی عەرەبی نیگەرانییەکانیان بڕەوێننەوە و حکومەتی نوێی سوریاش بەشێکی دامەزراوە گرنگەکانی بونیاد بنێتەوە بۆئەوەی رۆڵی گونجاوی خۆیان بگێڕن، کە لەماوەی رابردوودا چەند بەرەوپێشچوونێک لەو بارەیەوە هەبوون.

وتەبێژی حکومەتی عیراق ئەوەشی خستبووە روو، سەردانی وەزیری دەرەوەی سوریا بۆ بەغداد بەمەبەستی گەیشتنە بە خاڵی لێکتێگەیشتنی گونجاو لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا، بۆئەوەی بە رێز و هەماهەنگییەوە پەیوەندییەکانیانی لەسەر بونیاد بنێن. هەروەها تیایدا چەندین دۆسیەی گرنگ و هەستیار باسدەکەن، کە هەردوو وڵاتەکە گرنگی تایبەتی پێدەدەن.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە
1...3536373839...395