عیراق
وتیشی، تەنیا ئەوانەی باجی رێگەپێدانیان ھەیە دەتوانن لە ناوچەی سەوز ھاتوچۆ بکەن.
راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق رایگەیاندوە، ١٢٧ کەس لە کەسوکاری تیرۆریستانی داعش لە کەمپی جەدعە لە سنووری پارێزگای نەینەوا، گەڕێندرانەوە بۆ زێدی خۆیان لە پارێزگاکانی کەرکوک و ئەنبار و نەینەوا و دیالە و بەغداد.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، گەڕاندنەوەی ئەو کەسانە بە ھاوکاری وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق بووە، بە ھەماھەنگی لەگەڵ فەرماندەیی پرۆسە ھاوبەشەکانی عێراق و دەزگای ھەواڵگری.
ئەوەش لە کاتێکدایە پێشتر ئەو کەسانە لە کامپی ھۆڵ لە سوریاوە ھێنراونەتەوە بۆ کامپی جەدعە لە سنوری پارێزگای نەینەوا، پێشتریش حکومەتی عێراق بڕیاری دابوو کەسوکاری داعشەکانی عێراق لە کامپی ھۆڵەوە بە چەند قۆناغێک بگەڕێنێتەوە بۆ عێراق.
"ئاری جەلال" بەڕێوەبەری دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە درێژەی شەپۆلی کۆچی نایاسایی، دوو کۆچبەر لەسەر سنوری نێوان ئێران بۆ تورکیا لەسەرما
رەقبونەتەوە و گیانیان لە دەستداوە.
وتیشی، لە رێگەی نوێنەرایەتی دەزگای لوتکە لە تورکیا لە ھەوڵی ئاشکراکردنی ناسنامەی کۆچبەرەکاندان، بۆئەوەی کاری پێویستی لەسەر بکەن.
سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی و بەشێک لە پەرلەمانتارانی فراکسیۆنەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیش لە کۆبوونەوەکەدا بەشدارن.
پێشتریش بافڵ جەلال تاڵەبانی و فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە بەغداد کۆبوونەوە و ھەردوولا گفتوگۆیان کرد لەبارەی ھەڵوێستی یەکێتی بەرامبەر دواین پێشھات و گۆڕانکارییە سیاسییەکانی عێراق.
بڕیارە ئەمڕۆ کۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار بەڕێوەبچێت، بەڵام تائێستا بەشێکی زۆری فراکسیۆن و پەرلەمانتارە سەربەخۆکان ئامادەنین بەشداری کۆبونەوەکە بکەن، بەھۆی ئەوەی لایەنە سیاسییەکان لەسەر کاندیدی سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیران نەگەیشتوونە ریککەوتن.
پەیامنێری کوردسات نیوزیش لە بەغداد رایگەیاند، زەنگی چوونە ژوورەوەی پەرلەمانتاران بۆ کۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران لێدراوە.
د. بەرھەم ساڵح سەرۆک کۆماری عێراق رایگەیاند، تەواو نەکردنی بەرکەوتە دەستوورییەکان لە کاتی خۆیدا جێگەی داخە و پێویستە لەسەر ھەموو لایەنەکان گفتوگۆی جدی بکەن بۆ کۆتاییھێنان بەم قەیرانە، رێکنەکەوتنی نیشتمانی و بەرێوەنەچوونی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ تەواو کردنی بەرکەوتە دەستورییەکان لە کاتی دیاریکراوی خۆیدا جێگەی داخە و نیگەرانییە.
راشیگەیاندووە، دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە پێنج مانگ بەسەر ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە کاتێکدا بەردەوامی چەقبەتووی سیاسی و لەناوەراستی ئەو ئاڵنگارییە گەورانەی رووبەرووی وڵاتەکە دەبێتەوە قبوڵنەکراوە، ئامانج لە بەرێوەچوونی ھەڵبژاردنی پێشوەخت بۆ خۆی ئامانجەکە نەبووە بەڵکو رێگەیەک بووە بۆ ئاشتەوایی و دڵنیایی ئارامی سیاسی و کۆمەڵایەتی و باشترکردنی باردۆخە گشتییەکان لە دەوڵەتدا و وەڵامدانەوە داواکاری عێراقییەکان، ھەروەھا ئەنجومەنی نوێنەران ئەرکێکی جیاوازی لەسەر شانە، بەھۆی ئەوەی دوای جوڵەی شەقام و داواکارییەکان بۆ چاکسازی و رێگری لە گەندەڵی بۆ کۆتاییھێنانی قەیرانەکانە سیاسییەکان ھاتووەتە ئاراوە.
سەرۆک کۆماری عێراق ئاماژەی بەوەشکردووە، ھێزە سیاسییەکان لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی نیشتمانیدان و ئەو باردۆخەی ئێستا ھەیە بەرپرسیارێتی مێژووی دەخاتە سەر ھەمووان و پێویستی بە کارێکی بێ وێنە ھەیە بۆ رزگاربوون لەو قەیرانەی دەگوزەرێت.
رەوایدان بە دابەشکردنی بەرکەوتە نیشتمانییەکان بە پێکھێنانی حکومەتێک توانای ھەبێت و کار بکات بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی دەوڵەت و بەرگری لە سەروەرییەکانی و لە ئاست چاوەڕوانی داخوازییەکاندا بێت.
لە بەشێکی تری پەیامەکەدا دەڵێت، داوا لە ھەموو لایەنە سیاسییە عێراقییەکان دەکات بەشداربن لە گفتوگۆی جدی و کاریگەر بەبێ کەمتەرخەمی و دواخستن بۆ رزگاربوون لەم قەیرانەی ئێستا پێیدا تێدەپەڕن، پێشخستنی بەرژەوەندی عێراق و گەلەکەی و لەبەرچاوگرتنی دۆخە ھەرێم و گۆڕانکارییە نێودەوڵەتییەکان و ئاڵنگارییە ناوخۆیەکانی بەردەمیان بە تایبەت دۆخی ئابووری مەترسیدا، کە پێویستی بە ئاگاداری لە تەبایی ناوخۆ و یەکریزی نیشتمانی بۆ رزگاربوون لەم قەیرانە، بە جۆرێک بێت لە ئاستی داخوازییەکانی ھاوڵاتیان بێت.
نووسینگەی حەلبوسی بڵاویکردەوە، بەھۆی دواپێشھاتەکان و پابەندبوونی پەرلەمانی و دەستووری حەلبوسی و باری تەندروستی محەمەد قاڵیباف، سەرۆکی ئەنجومەنی شورای ئێران، سەردانەکەی حەلبوسی بۆ تاران دواخراوە.
بڕیاربوو سبەینێ حەلبوسی لەسەر داوای ھاوتا ئێرانییەکەی سەردانی تاران بکات و لەگەڵ ئیبراھیم ڕەئیسی، سەرۆک کۆماری ئیسلامی ئێران و چەند بەرپرسێکی تری ئەو ووڵاتە کۆببێتەوە.
عەزار لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە بەرھەمی دانیشتنی ڕۆژی شەممەی داھاتووی ئەنجومەنی نوێنەران، بۆ یەکەمجار بە بڕیار و ئیرادەیەکی عێراقی حکومەتی نوێ پێکدەھێندرێت و بودجەی ساڵی ٢٠٢٢ پەسەند دەکرێت و وڵات لە ژێر قەیرانی ئابوری دەردەھێندرێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بە پێکھێنانی حکومەت پەلە دەکرێت لە پەسەندکردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان و زیندووکردنەوەی ژێرخانی ئابوری وڵات و کاراکردنی ڕۆڵی چاودێری پەرلەمان بەسەر حکومەتەوە.
سەرۆکی ھاوپەیمانی سەدر جەختیکردەوە، بە پێکھێنانی حکومەتی نوێ کەشێکی دیموکراسی بۆ پێشبڕکێ لە پێناو بەرژەوەندیی وڵاتەکەدا دێتە ئاراوە.
داواشی لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران کرد بەرھەمی شەونخونی خۆیان بە فیرۆ نەدەن و تەنھا پێشکەشی عێراقی بکەن.
سەدر بە دووری دەزانێت ژمارەی یاسایی پەرلەمانتاران ئامادەی دانیشتنەکەی ڕۆژی شەممە نەبن و دەڵێت ئەگەر ڕۆژی شەممە دەنگ بە حەق و ڕاستی نەدرێت کە ئەوە ئاشکرایە ڕوونادات، بەڵام گەر ڕووبدات "کۆتایی ئەنجومەنی نوێنەرانە".
ڕێبەری ڕەوتی سەدر دەشڵێت، ھیوامان بە پەرلەمانتارە سەربەخۆکان و ئۆپۆزسیۆنە نیشتیمانییەکانە، لە پێناو گەلەکەیاندا بە ھێمنانە حکومەتی زۆرینەی چاکسازی پێکبھێنین.
ھەر لە پەیامەکەدا ھاتووە، "شەرمە" عێراق و گەلەکەی بە بێ حکومەت بھێڵنەوە، وە شەرمە بۆ سەربەخۆکان کە نیشتیمانەکەیان و عێراق بێ حکومەتی زۆرینەی چاکسازی بەجێبھێڵین.
سەدر دەشڵێت نابێت حکومەتی پشکپشکێنە و حکومەتی زۆرینەی نیشتیمانی وەکو یەک تەماشا بکرێن.
موسەنا عەبدولسەمەد، سەرۆکی ھاوپەیمانی عەزم لە میانی کۆبوونەوەیەکی لەگەڵ فالح فەیاز سەرۆکی عەقدی نیشتیمانی و ژمارەیەک لە سەرکردەکانی عەزم ڕایگەیاند، ئەو ڕەوشە سیاسییە ئاڵۆزەی کە ھاتووەتە ئاراوە، پێویستی بە گفتوگۆ و دەرگا کرانەوەی زیاترە بەسەر ھەموو لایەنەکاندا، بۆ ئەوەی بتوانن بگەنە ئەنجامێک کۆتایی بھێنێت بە ناکۆکی نێوان ھێز و لایەنە سیاسیەکان.
ھەردوولا لە کۆبوونەوەکەدا جەختیانکردەوە لەوەی، گۆڕانکارییە سیاسییەکان زۆر خێران و پێویستی بە حیکمەتی زیاترە، بۆ ئەوەی بتوانرێت کەشێکی سیاسی جێگیرتر دەستبەر بکرێت، بە شێوەیەک کە دوور بێت لە ھەموو تاکڕەوییەکی سیاسی لە کاتی دەرکردنی بڕیارە ھەستیار و گرنگەکان.
بە پێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، لە چەند سەعاتی داھاتوودا مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق دەگاتە عەممانی پایتەختی ئوردن، سەردانەکە بە مەبەستی بەشداریکردنە لە لوتکەی نێوان (ئوردن و عێراق و میسر).
دووەمین جارە کۆبوونەوەی لوتکە لە نێوان ئەو سێ وڵاتە بەڕێوەدەچێت و لە ٢٠ی ئابی ڕابردووش ھەمان کۆبونەوە لە عەممان بەڕێوەچوو، لە دوای کۆبوونەوەکەش ئەو وڵاتانە چەند ڕێککەوتنێکی ھاوبەشی ئابووریان لە بواری "وزە و وەبەرھێنان و بارزگانی" ئیمزا کرد.
پێشتریش بافڵ جەلال تاڵەبانی چەند جارێک سەردانی بەغدادی کردووە و لەگەڵ لایەنەسیاسییەکان کۆبووەتەوە و لە ھەوڵەکانی بەردەوامە بۆ لێکنزیکردنەوەی بۆ چوونە جیاوازەکان لەبارەی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق.
بە سەرۆکایەتی بافڵ جەلال تاڵەبانی وەفدی باڵای یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە بەغداد لەگەڵ وەفدی ھاوپەیمانیی عەزم بە سەرۆکایەتی موسەنا سامەڕائی کۆبوونەوە.
لە کۆبوونەوەکە دوای ھەڵسنگاندن و تاوتوێکردنی بارودۆخی سیاسی و ئەمنی عێراق گفتوگۆی ھەمەلایەنە و بەرپرسیارانە کرا لەسەر پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق و ئەرک و بەرپرسیارێتییە نەتەوەیی و نیشتمانییەکان لەم قۆناغەدا
نوسینگەی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بڵاویکردەوە، رۆژی یەکشەممە محەمەد حەلبوسی، بە سەرۆکایەتیی وەفدێکی پەرلەمانیی و لەسەر بانگھێشتی رەسمیی محەمەد باقر قاڵیباف، سەرۆکی ئەنجوومەنی شورای ئیسلامیی ئێران، سەردانی تاران دەکات.
راشیگەیاند، محەمەد حەلبوسی لە سەردانەکەیدا لەگەڵ ئیبراھیم رەئیسی، سەرۆک کۆمار و ژمارەیەک لە لێپراسراوانی باڵای ئێران کۆدەبێتەوە و پەیوەندییەکانی تاران و بەغداد و دواین رەوشی سیاسیی عێراق و ناوچەکە دەکەن.
سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بەرنامەی کاری کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی بڵاویکردەوە و رایگەیاند، سەعات ١١ی پێش نیوەڕۆی سبەینێ شەممە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کۆدەبێتەوە و سەرۆک کۆمار ھەڵدەبژێرێت.
تائێستا ژمارەیەک بەرچاوو لە فراکسیۆن و پەرلەمانتاران، ئامادەنین بەشداری لە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی نوێنەران بکەن، کە تایبەتە بە ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار، کە ٤٠ کەس خۆیان بۆ ئەو پۆستە سەرۆک کاندید کردووە.
چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعەش رایگەیاندووە، دەنگی یەک لەسەر سێی دڵنیاکردنەوەیان لە بەردەستدایە، بۆ پەکخستنی کۆبوونەوەکەی سبەینێ.