بەپێی زانیارییەکان، ئێوارەی ئەمڕۆ ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانیی فەتح، سەردانی حەننانە لە شاری نەجەف دەکات و چاوی بە موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر دەکەوێت و دەستپێشخەرییەکەی چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە بۆ تێپەڕاندنی چەقبەستووی سیاسیی عێراق، پێشکەشی سەدر دەکات، کە داوایان کرد بوو، کوتلەی گەورە لە نێوان چوارچێوەکە و رەوتی سەدر دروستبکرێت و لیژنەیەکیش لە ھەردوولا بۆ دیاریکردنی کاندیدی پۆستی سەرۆک وەزیران پێکبھێندرێت.

ھەر لەبارەی ھەوڵەکانی تێپەڕاندنی چەقبەستوویی سیاسی، "عارف حەمامی" سەرکردە لە چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعەکان ئاشکرای کرد، دەستیانکردووە بە دانوستان لەگەڵ ھەموو ھێزە سیاسییەکان، بە لایەنەکانی ناو ھاوپەیمانیی سێ قۆڵی، لە سەروو ھەموویانەوە رەوتی سەدر.

نوسینگەی محەمەد حەلبوسی، سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، نوسراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بەپێی دەستوور و بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی و یاسای ئەنجوومەنی نوێنەران، زاراوەی "سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی نوێنەران" نادەستوورییە، بۆیە دەستەواژەی "سەرۆکایەتی" ھەڵدەوەشێتەوە و مامەڵەی لەگەڵدا ناکەن، چونکە ئەنجوومەنی نوێنەران لە سەرۆک و دوو جێگیر پێکدێت، نەک دەستەی سەرۆکایەتی.

مەشعان جبوری، پەرلەمانتاری ھاوپەیمانیی سەروەری، لە تویتێکدا رایگەیاند، حاکم زاملی جێگیری یەکەمی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران، ناکۆکی لەگەڵ محەمەد حەلبوسی ھەیە و زاملی پێداگری دەکات کە ئەو بەشێکە لە دەستەی سەرۆکایەتیی نەک جێگر، راشیگەیاند، ئەو ناکۆکییە ھەڕەشە لە ھاوپەیمانیی رزگارکردنی نیشتمان دەکات، کە لە رەوتی سەدر و ھاوپەیمانیی سەروەری و پارتی پێکھاتووە.

لە ڕاگەیەندراوێکدا دامەزراوەی شەھیدانی نەجەف بڵاویکردەوە، گۆڕە بە کۆمەڵەکە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ڕاپەڕینەکەی ساڵی ١٩٩١ ، کە بە ڕاپەڕینی شەعبانییە ناسراوە، قوربانییەکانیش لە لایەن ڕژێمی بەعسی پێشووەوە گولـلەباران کراون.

ئاماژە بەوەشکراوە، نوێنەرانی ناوەندی بەڵگەی تاوان لە فەرماندەیی پۆلیسی پارێزگاکە و پسپۆڕانی بەشی گۆڕە بە کۆمەڵەکان لە پارێزگاکە، دەستیان کردووە بە ھەڵدانەوە و ھەڵگرتنەوەی بەڵگەکان و دواتر ناردنی ڕووفاتەکان بۆ پشکنین بە مەبەستی ناسینەوەیان.

بە پێی زانیارییەکانی سەرچاوەیەک لە چوارچێوەی ھەماھەنگی، وەفدەکە دانووستان لەگەڵ ھەموو فراکسیۆنەکان دەکات، جگە لە فراکسیۆنەکەی سەدر، ئەویش لەبەر ئەوەی موقتەدا سەدر بریاری ھەڵپەساردنی دانوستانەکانی پەیوەست بە پێکھێنانی کابینەی نوێی حکومەتی داوە.

بە پێی ھەواڵی سەرچاوەکان، وەفدەکەی چوارچێوەی ھەماھەنگی لەگەڵ بزووتنەوەی بابلیۆنی کۆبووەتەوە.

دەستپێکردنی وتووێژەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی دوای ئەوە دێت، موقتەدا سەدر رایگەیاند، دەرفەت بۆ چوارچێوەی ھەماھەنگی دەرەخسێنێت لەگەڵ ھێزە سیاسییەکان دانوستان بکات بە مەبەستی یەکلاییکردنەوەی پێکھێنانی حکومەت و ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار.

ھادی عامری، سەرۆکی ھاوپەیمانیی فەتح رایگەیاند، پڕۆسەی سیاسی عێراق لە دوای ٢٠٠٣وە، لەسەر سێ بنەما بونیادنراوە، ئەوانیش "رێککەوتن و ھاوبەشی و ھاوسەنگی"یە بۆیە  لە ئێستادا ھەوڵی لێکتێگەیشتنی نێوان شیعە-شیعە دەدەن، وتیشی، چوارچێوەی ھەماھەنگیی سازش ناکەن لەسەر پێکھێنانی گەورەترین کوتلە شیعە و پۆستی سەرۆک وەزیران کە مافی شیعەکانە.

ئەو لێدوانەی سەرۆکی ھاوپەیمانیی فەتح، کە ھاوپەیمانییەکەی بەشدارە لە چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە، دوای ئەوە دێت، کە موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر، ٤٠ رۆژ مۆڵەتی بە سێیەکی پەکخەر دا، کە دانوستان لەگەڵ لایەنەکان بکەن و حکوومەتی نوێ بە بێ رەوتی سەدر پێکبھێنن.

فاتن حەلفی ئەندامی کۆمسیۆنی مافی مرۆڤی عێراق ڕایگەیاند، بەگوێرەی ئەو دۆسیە و کەیسانەی کە ھاتوونەتە بەردەستی، بۆی دەرکەتووە تەشەنەکردنی مادە ھۆشبەرەکان بوونەتە مەترسییەکی گەورە لەسەر خێزان و دامەزراوەکانی دەوڵەتیش.

ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە لەمەودوا ھەر کەسێک کە داوا پێشکەش دەکات بۆ دامەزراندن یان وەرگرتن لە وەزارەتەکانی دەوڵەت، یان خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگاکان، ئەگەر بە پشکنین دەرکەوت لە ئالودەبوانی مادەی ھۆشبەرە، ڕێگە بە دامەزراندنیان نەدەن.

ڕوونیشیکردووەتەوە، پێویستە لەسەر لایەنە پەیوەندارەکان، بڕگەی پشکنینی مادەی ھۆشبەر زیاد بکرێت ، بۆ ھەر کەسێک بیەوێت لە کارێکی گشتی دەستبەکار بێت، بۆ ئەوەی وەک بەرپەرچدانەوەیەک بێت لە بەرامبەر تاوانی مادە ھۆشبەرەکان.

لە کۆتایی پێشنیازەکەیدا ڕوونیکردووەتەوە، کەم ڕۆژ ھەیە ھاوڵاتیانی عێراق لەگەڵ تاوانێکی کارەساتباری بەکارھێنەرانی مادە ھۆشبەرەکان بە ئاگا نەینەوە، دیاترینیان کوشتنی دادوەر ئەحمەد فەیسەڵ دادوەریی لێکۆڵینەوەی تاوانی مادە ھۆشبەرەکان لە پارێزگای میسان بوو کە لە لایەن باندەکانی مادەی ھۆشبەرەوە تەقەی لێکرا و کوژرا.

سەرچاوەیەکی ئاگادار لە چوارچێوەی ھەماھەنگی رایگەیاند، دوای تویتەکەی موقتەدا سەدر، سەرۆکی ڕەوتی سەدر، ئەمڕۆ چوارچێوەی ھەماھەنگی کۆبوونەوەیەکی گرنگ  دەکات، کە چاوەڕوان دەکرێت دەستپێشخەرییەک رابگەیەندرێت بۆ کۆتایی ھێنان بەو بنبەستە سیاسییەی لە عێراقدا ھاتووەتە ئاراوە.

شەوی ڕابردوو موقتەدا سەدر سەرۆکی ڕەوتی سەدر لە تویتێکدا داوای لە چوارچێوەی ھەماھەنگی کرد، حکومەت پێکبھێنن و ئەوان دەبنە ئۆپۆزسیۆن.

لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ عەلی ڕەشید حەمدانی لە بەغداد لەگەڵ باڵیۆزی تورکیا لە عێراق کۆبوونەتەوە و گفتوگۆیان کردووە، دەربارەی پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات و دۆسیەی ئاو و دوا پێشھاتەکانی لەمساڵدا.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە، کۆبوونەوەکانی ڕابردوو لەسەر ئەو دۆسییە، کاریگەریی بەرچاویان ھەبووە لەسەر کەمکردنەوەی ئاڵۆزییەکانی ڕابردوو لەسەر دۆسیەی ئاو لە نێوان ھەردوو وڵاتدا.

وەزیری سەرچاوەکانی ئاو داواشی لە لایەنی تورکی کردووە، ھەرچی زووە دەستبکرێت بە کاراکردنی پرۆتۆکۆلی ھاوکاری لەسەر ئاوی روباری دیجلە و سەنتەری ھاوبەشی تایبەت بە گەشەپێدانی کەرتی  ئاو و ئاڵۆگۆڕکردنی پسپۆڕی و توێژینەوە ھاوبەشەکان.

لە ڕاگەیەندراوێکدا لیژنەی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان بڵاویکردەوە، زۆر دوودڵن سەبارەت بە ڕێوشوێنەکانی یاسای سزادانی عێراقی، لە نموونەی ئەو بڕگانەی تایبەتن بە دەستدرێژی سێکسی و تاوانی ناسراو بە شەرەف، کە تا ئێستاش یاسا جیاکاری کردووە لە دژی ژنان لەو بوارەدا.

ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە عێراق پەلە بکات لە ھەمواری پێویست لە پڕۆژەیاسای توندوتیژی خێزانی و پێداچوونەتەوە یان ھەڵوەشاندنەوەی سەرجەم ئەو یاسایانەی کە بوونەتە پاڵپشتی جیاکاری لە دژی ژنان و، ڕێگە دەدات بە پیادەکردنی توندوتیژی لە بەرامبەریان.

نەتەوە یەکگرتووەکان داواشی لە عێراق کردووە، دڵنیایی بدات لەوەی یاساکانی تایبەت بە ڕوبەڕوبوونەوەی تیرۆر، بگونجێت لەگەڵ پێوەرە نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە مافەکانی مرۆڤ، بە تایبەتی تاوانی تیرۆر وردتر پێناسە بکات.

سەرکردەیەکی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند، کاریگەرییەکانی سێیەکی پەکخەر دەرکەوت لەسەر پرۆسەی سیاسی لە عێراق، کە ھاوپەیمانییەکانی دیکە نەیانتوانی بە تەنھا تێیپەڕێنن.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی بەردەوامی گفتوگۆکانی نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و ڕەوتی سەدر، چاوەڕوان دەکرێت لە چەند ھەفتەی داھاتوودا چارەسەرێکی تەواوفوقی بێتە ئاراوە و کۆتایی بێت بە قەیرانی سیاسی و پاڵنەر بێت بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ.

ئەو سەرکردەیەی دەوڵەتی یاسا جەختیکردەوە، بەبێ بوونی چوارچێوەی ھەماھەنگی ناتوانرێت حکومەت پێکبھێنرێت، خواستی ئەوەشیان ھەیە بە بەشداری ھەموو لایەنەکان حکومەتێکی بەھێز پێکبھێنرێت، لە کاتێکدا وڵات بە چەندین قەیرانی ئاڵۆزدا تێپەڕ دەبێت.

سەعد سەعدی ئەندامی مەکتەبی سیاسی بزوتنەوەی عەسائیبی ئەھلی حەق بە میدیاکانی راگەیاندووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی توانای ئەوەیان ھەیە حکومەتی داھاتوو پێکبھێنن و سەرۆک وەزیران کاندید بکەن، ھەموو لایەکیش خواستی گفتوگۆی ھەیە بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق.

ئاماژەی بەوەشکردووە، کوتلەکانی تری کورد و سوننە ئامادەی گفتوگۆن لەگەڵ چوارچێوەی ھەماھەنگی، چونکە ھیچ بوارێک لەبەردەم ھاوپەیمانی سێ لایەنەکە و چوارچێوەی ھەماھەنگیدا نەماوەتەوە جگە لە پێکھێنانی حکومەت نەبێت.

سەعد سەعدی ئاماژەی بەوەشکرد، ناکۆکی نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و رەوتی سەدر، کاریگەریی ھەبووە لەسەر پرۆسەی سیاسی و دەستوەردانی دەرەوەش، بوونەتە ھۆی بە بنبەستبوونی پرۆسەی سیاسی لە وڵاتدا.

ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانیی فەتح، لەبارەی مۆڵەتەکەی موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، سازش لە پێکھێنانی گەورەترین کوتلە ناکەن، کە چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە و رەوتی سەدر و سەربەخۆکان لەخۆبگرێت، کە دوای ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار، سەرۆک وەزیرانیش دیاری بکەن.

عامری راشیگەیاند، لە سەردانەکەی کۆتایی مانگی کانوونی یەکەم بۆ حەنانە، موقتەدا سەدر، پێشنیازی کردووە، رەوتی سەدر ببێتە ئۆپۆزسیۆن و چوارچێوەی ھەماھەنگی حکومەت پێکبھێنێت، بەڵام ئەو پێشنیازەیان رەتکردووەتەوە و دەیانەوێت رەوتی سەدر و چوارچێوەی ھەماھەنگی، پێکەوە گەورەترین کوتلە دروستبکەن.

موقتەدا سەدر، ڕێبەری ڕەوتی سەدر لە تویتێکدا ڕایگەیاند، مۆڵەتی ٤٠ ڕۆژ دەدات بە سێ یەکی پەکخەری پەرلەمان و کوتلەکانی دیکە بۆ دانوستان و ئەوان دەبنە ئۆپۆزسیۆن.

سەدر دەڵێت ھەلێک دەدەم بە لایەنەکانی سێ یەکی پەکخەری پەرلەمان، بۆئەوەی دانوستاندن لەگەڵ کوتلەکان بکەن بەبێ جیاوازی لە یەکەم رۆژی مانگی رەمەزانەوە تاوەکو ٩ی مانگی شەوال.

موقتەدا سەدر لە ھەژماری تایبەتی خۆی لە تویتەر نوسیویەتی نابێت پەرلەمانتارانی ڕەوتەکەی دەستوەردان لەکارەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی بکەن بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ لەگەڵ لایەنەکان بەمەبەستی پێکھێنانی حکومەتێکی نوێ.

سەدر دەشڵێت "بەمەبەستی ئەوەی عێراق بەبێ حکومەت نەمێنێتەوە و باری ئەمنی و ئابوری و خزمەتگوزاریەکانی دیکە خراپتر نەبن، ھەلێک دەبەخشم بە سێیەکی پەکخەر بەبێ جیاوازی گفتوگۆ لەگەڵ ھەمو کوتلەکان بکەن بۆ پێکھێنانی حکومەتێکی زۆرینە بەبێ رەوتی سەدر."

نزیکەی ٦ مانگە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ئەنجامدراوە، بەڵام تاوەکو ئێستا سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیرانی عێراق ھەڵنەبژێردراون.

ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەعات ١١ی کۆدەبێتەوە و ئەگەر رێژەی  یاسایی پەرلەمانتاران ئامادەبن دەنگدان بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری نوێی عێراق بەرێوەدەچێت، ئەوەش لە کاتێکدایە چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان و یەکێتیی و کۆمەڵی دادگەری و یەکگرتوو و ئەشراق کانوون و ژمارەیەک لە ئەندامە سەربەخۆکان بایکۆتی دانیشتنەکەیان کردووە و رایانگەیاندووە بەشداری ناکەن تا ئەو کاتەی رێککەوتن لەنێوان لایەنە سیاسییەکان دەکرێت.

بەوتەی ئەندامێکی دەوڵەتی یاسا بۆ کۆبوونەوەکەی سبەینێ زیاتر لە نیوەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئامادە نابن. 

بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، شەوی رابردوو بە پێنج مووشەک ھێرشکرایە سەر بنکەی سەربازی تورکیا لە چیای باشیکی سەربە ناحیەی زێلکان، ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە و تائێستاش ئاماژە بە زیانە مادییەکانی ئەو ھێرشە نەکراوە.

ھەر بەپێی زانیارییەکان، مووشەکەکان لە دەشتی نەینەواوە ئاڕاستە کراون، لەنێوان گوندی گوداد و ناحیەی زێلکان کەوتوونەتە خوارەوە، ھیچ لایەنێکیش بەرپرسیارێتی خۆی لە ھێرشەکە رانەگەیاندوە.