پەیڕەوانی مەزھەبی شیعە ئیدانەی ئەو بێڕێزیکردنە دەکەن کە بە مەرجەعەکەیان کراوە و داواشیان کرد ئەو کادیرەی پارتی کە تویتەکەی کردووە و بێڕێزی کردووە بدرێتە دادگا  و سزا بدرێت. 

بەپێی نوسراوێکی وەزارەتی نەوتی عێراق کە ئاڕاستەی حکومەتی ھەرێمی کردووە،  داوا کراوە لەماوەی ١٥ رۆژدا کۆپییەک لە سەرجەم ئەو  گرێبەستانە کە لە ساڵی ٢٠٠٤ەوە لە بواری نەوت و غازدا لەگەڵ کۆمپانیاکانی بواری دۆزینەوەو بەرھەمھێنان و گواستنەوەو فرۆشتن و ھەناردەی نەوتدا کردویەتی، لەگەڵ تۆماری داھاتی فرۆش و ھەناردەی نەوتی خاو و غاز ، رادەستی وەزارەتی نەوتی عێراق بکات. 

داواشکراوە داواکارییەک پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیران بکرێت بۆ دروستکردنی کۆمپانیایەکی تایبەت بە نەوتی ھەرێم کە  دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی سەرجەم چالاکییە نەوتی و غازییەکانی لەو کێڵگانەدا پێبدرێت ، بەپێی نوسراوەکە کۆمپانیاکە سەر بە حکومەتی ناوەند دەبێت و بارەگا سەرەکییەکەی لە ھەولێر دەبێت.

سەدر لە تویتێکدا حکومەتی تەوافوقی بە ھەموو شێوەکانیەوە رەتکردۆتەوە و رایگەیاندووە ، تەوافوق بە مانای کۆتاییھاتنی وڵات دێت ، سەدر لەو پەیامەدا کە ئاراستەی لایەنەکانی تری کردوە رایگەیاندووە ،  داخرانی سیاسی باشترە لە رێککەوتن لەگەڵتان  ، دەشڵێت ھیچ خێرێک لە حکومەتی تەوافوقی و بەشبەشێنەدا نییە.

سەدر پەیامەکەی ئاراستەی عێراقییەکانیش کردوە و رایگەیاندوە ، ھەرگیز گەلی عێراق ناگەرێنێتەوە بۆ نەھامەتییەکانی رابردوو .

لە تویتێکدا نوری مالکی دانیشتنەکەی ئەمڕۆی بە کۆبوونەوەیەکی مەترسیدار ناوبردووە و دەڵێت چوارچێوەی ھەماھەنگی و ھاوپەیمانەکانی دڵنیای دەدەن کە ھێزی سێ یەکی دابینکەرن و ئەمڕۆ ڕێگریان کرد دانیشتنی پەرلەمان بەڕێوەبچێت.

مالکی دەشڵێت سەلماندیان سێیەکی بەکخەری پەرلەمان مسۆگەرە و ھاوپەیمانی سێقۆڵی ھیچ دەستپێشخەریەکیان پێشکەش نەکردوە بۆ چارەسەرێکی واقعیانە کە پرۆسەی سیاسی لە داڕوخان بپارێزێت.

ھەر لە تویتەکەیدا، مالیکی نوسیویەتی وەرەقەیەکی دەستپێشخەریان ئامادەیە بۆ پاراستنی پرۆسەی سیاسی لە چەقبەستن و ئەمڕۆ و سبەی لەگەڵ ھاوپەیمانەکانیان کۆدەبنەوە.

نوری مالکی راشیگەیاندوە بە مەبەستی سەرخستنی دەستپێخەرییەکەیان لەگەڵ سەرجەم ھێزو پێکھاتە سیاسییەکانی تردا کۆدەبنەوە و گفتوگۆ دەکەن، دەشڵێت گەشبینن سەرکەون تا عێراق لە داڕوخان بپارێزن.

ڕاگەیاندنی حەشدی شەعبی بڵاویکردەوە، فەرماندەی ئۆپراسیۆنەکانی نەینەوا و سەڵاحەدین و ئەنبار سەر بە حەشدی شەعبی، ئۆپراسیۆنێکیان بۆ لەناوبردنی شانە نوستووەکانی داعش لەو  ناوچانە دەستپێکردووە، ھێزی ئاسمانی و فڕۆکەکانی سوپاش لە ئۆپراسیۆنەکەدا بەشدار دەبن.

ھاوکات "عەبدولئەمیر شمەری" جێگری فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق ڕایگەیاند، ٨٠٪ی سنورەکانی وڵاتەکە لەگەڵ سوریا پارێزراوە و ھێزە ئەمنییەکانی عێراق کار دەکەن لەسەر پاراستنی تەواوەتی سنورەکە، بۆ ڕێگریکردن لە ھەر کردەوەیەکی تیرۆریستی و دزە کردنی تیرۆریستان بۆ ناوچەکە.

عیسام کریتی سەرکردەی چوارچێوەی ھەماھەنگی لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند، لێدوانی ھەندێک پەرلەمانتار لە بارەی پێکھێنانی حکومەتی فریاگوزاری لە ئەگەری یەکلانەبوونەوەی پۆستی سەرۆک کۆمار لە دانیشتنی سبەینێی ئەنجومەنی نوێنەران، ھەوڵێکە بۆ ئاڵۆزکردنی دۆخی سیاسی ئێستای وڵات.

وتیشی، عێراق لە حکومەتەکانی پێشتردا بە دۆخی سەختدا تێپەڕیوە ھەر لە حکومەتەکەکەی مالکی و جەعفەری تا دەگاتە  حکومەتەکەی عەبادی، بەڵام حکومەتی فریاگوزاری ڕانەگەیەنراوە.

بە وتەی ئەو سەرکردەیەی چوارچێوەی ھەماھەنگی، لێکتێگەیشتنی سیاسی گشتی ڕێگە بەو بژاردەیە نادات.

فیدراسیۆنی سەرانسەری پەنابەرانی عێراقی لە تورکیا، ئاماری ١٠ ساڵی ڕابردووی داواکردنی مافی پەنابەری و گیان لە دەستدانی پەنابەرانی لە تورکیا بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، لە ساڵی ٢٠١٢ەوە تا ساڵی ٢٠٢١، ٥٦٨ ھەزار و ٤٥٩ پەنابەری نەتەوە جیاوازەکان داوای مافی پەنابەرییان لە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە تورکیا کردووە.

ڕاشیگەیاندووە لە ساڵی ٢٠١٢ تا ٢٠١٩ پەنابەرانی ھەرێمی کوردستان و عێراق لە پلەی یەکەمدابوون، بۆ وەرگرتنی مافی پەنابەری، ھەروەھا لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردووشدا ١٦٨ ھەزار و ١٧٠ پەنابەری ھەرێم و عێراق داوای مافی پەنابەرییان کردووە، بەڵام لە ساڵی ٢٠١٩ پەنابەرانی ھەرێم و عێراق لە پلەی دووەمدا بووە.

لە بەشێکی تری ڕاگەیەنراوەکەدا ھاتووە، لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوودا ملیۆنێک و ٦٥٠ ھەزار و ٧١٣ پەنابەری نەتەوە جیاوازەکان لە سنورەکانی تورکیا دەستگیرکراون کە ھەوڵیانداوە بگەنە وڵاتانی ئەوروپا، لەو ژمارەیەش زیاتر لە ٩٧ ھەزاریان پەنابەرانی ھەرێم و عێراق بوون، ھەروەھا لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوودا ٢ ھەزار و ٢٨٤ پەنابەر لە سنورەکانی تورکیا گیانیان لە دەستداوە.

"ترکی جەدعان" رایگەیاند، ئەنجامی کۆبوونەوەکەی سبەینێی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار پێشوەختە یەکلاکراوەتەوە، چونکە ھاوپەیمانی سێ قۆڵی ناتوانن کاندیدەکەیان بەھۆی سێیەکی گەرەنتیکەر تێبپەڕێنن و دەبێت پێداچوونەوە بە ھەڵوێستیان بکەن. وتیشی داوا لە ھاوپەیمانی سێ قۆڵی دەکەن چاویان لە بەژەوەندی نیشتمانی بێت و چەقبەستویی سیاسی چارەسەر بکەن لەڕێی گفتوگۆوە.

ئەو ئەندامەی دەوڵەتی یاسا وتیشی، ھەڵوێستی چوارچێوەی ھەماھەنگی بەھێزە و ئەنجامەکانی  کۆبوونەوەکەی رۆژی شەممەی رابردووش بەھێزتری کردن، جەختیشی کردەوە لەوەی ژمارەی پەرلەمانتارانیان لەگەڵ ھاوپەیمانەکانیان لە ١٤٠ ئەندام نزیک بۆتەوە و رەنگە سبەینێ ژمارەیان بگاتە نیوە کۆ یەک، چونکە زۆرێک لە پەرلەمانتاران متمانەیان بە ھەڵوێستی ئەوان ھەیە. 

نوسینگەی (حاکم زاملی)  بڵاویکردەوە، ئەو لێدوانەی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران، لە کۆبونەوەیەکیدا بووە لەگەڵ ژمارەیەک لە کارمەندانی گرێبەستی وەزارەتی خوێندنی باڵای عێراق.

ڕوونیشکراوەتەوە، وەزارەتی خوێندنی باڵا بە نوسراوی رەسمی لیستی تەواوی فەرمانبەرانی گرێبەستی ڕادەستی ئەنجومەنی نوێنەران کردووە، بۆئەوەی کاریان لەسەر بکرێت.

بەپێی خشتەی کاری کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەمڕۆ خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژە یاسای پشتگیری فریاگوزاری ئاسایشی خۆراک و گەشەپێدان دەکرێت. 

ئەوە لەکاتێکدایە بڕیارە رۆژی چوارشەممەش کۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار بەڕێوەیچێت.

جاسم محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاندووە، دواخستنی کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران لەبارەی ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار بۆ رۆژی چوارشەممە، ھیچ ئەنجامێکی نابێت، چونکە تائێستا ھەڵوێستی سێیەکی پەکخەر جێگیرە و نەگۆڕاوە.

ئیبتیسام ھیلالی ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانیش رایگەیاندوە، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان و ھاوپەیمانەکانی بەشداری کۆبونەوەکەی رۆژی چوارشەممە ناکەن ئەگەر لایەنەکان لە نێو خۆیاندا نەگەنە لێکتێگەیشتن بۆ دەرچون لەم قەیرانە سیاسییەی عێراقی تێکەوتوە.

بە وتەی حەسەن کەعبی ئەندامی ھاوپەیمانی فەتحیش، کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران بە پەراوێزخستنی چوارچێوەی ھەماھەنگی و ھاوپەیمانەکانی تێناپەڕێت، بۆیە قەیرانی سیاسیی بەردەوام دەبێت.

عەبدوڵا خەربیت ئەندامی ھاوپەیمانی سەروەری رایگەیاندووە ، ھێزەکانی نێو چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان خاوەن سێیەکی پەکخەرن ، ھەربۆیە دەبێت دانوستان لە نێوان لایەنەکان بەرێوەبچێت بۆ لێکتێگەیشتن و پێکھێنانی حکومەت و داھاتوو ، تا لەو رێیەوە ئاستەنگەکان تێبپەرێندرێت و عێراق لەو قەیرانە سیاسیە دەربچێت کە تێیکەوتوە . 

ئەگەرچی بریاربوو لە کۆبونەوەی رۆژی شەممەی ئەنجومەنی نوێنەراندا سەرۆک کۆمار ھەڵبژێرێت ، بەڵام بەھۆی تەواونەبونی رێژەی یاسایی پەرلەمانتارانەوە ، کۆبونەوەکەی  ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار بۆ رۆژی چوارشەممە دواخرا .

کازمی لە کۆنگرەیەک، کە تایبەت کرابوو بە تێپەڕبوونی ساڵێک بەسەر دەرکردن یاسای ڕزگاربوانی ژنان و کچانی ئێزدی لە شەڕی داعش ڕایگەیاند، پێویستە لەسەر ھێزە سیاسییەکان کار بکەن بۆ تێپەڕاندن و پەرٍێنەوە لەم قۆناغە،  کە ئەو قۆناغەکەی بە مەترسیدار ناوبرد.

کازمی جەختیکردەوە، ڕێزگرتن لە کات و ساتە دەستورییەکان، بە مانای ڕێزگرتنە لە خودی دەستور و پێکھاتە و جومگە سەرەکییەکانی دەوڵەت و ڕێزگرتنە لە پێداویستییەکانی خەڵکی.

سەرۆک وەزیرانی عێراق باسی لەوەشکرد، پێویستە لەسەر ھەموو لایەک بەدوای چارەسەری گونجاودا بگەڕێن، بەشێوەیەک ئاماژە بێت بۆ ھەستکردن بە بەرپرسیارێتی لە لایەن ھێزە سیاسییەکانەوە.

کازمی ڕاشیگەیاند، قەیرانی ئێستا سیاسییە و دۆزینەوەی چارەسەریش، بە واتای کارئاسانییە بۆ پێکھێنانی حکومەت، چونکە ھاوڵاتی و وڵاتەکە بەرپرسیارییان کەوتووەتە ئەستۆی ھەمووان.