خەتیب زادە ئەو وڵاتانەی دیاری نەکردوە کە پارە بلۆککراوەکانی ئێرانیان ئازادکردووە، بەڵام ئاژانسی ئیرنا رایگەیاندبوو، زیاتر لە ٣.٥ ملیار دۆلاری ئەمریکی بلۆکی لەسەر لابراوە و گەڕێندراوەتەوە بۆ ئێران، خەتیب زادە. 

وتیشی، رافائیل گروسی بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بەمنزیکانە سەردانی ئێران دەکات و پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران و باڵیۆزخانەی وڵاتەکەیان لە ڤییەنا ھەیە. 

كازم غەریب ئابادی سكرتێری لیژنەی مافی مرۆڤی سەر بە دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، هەفتەی داهاتوو لیژنەی هاوبەشی لیكۆڵینەوە لە دۆسیەی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران، یەكەم كۆبوونەوەی خۆی لە عێراق ئەنجام دەدات.
بەرەبەیانی 3ی كانونی دووەمی 2020، قاسم سولەیمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران و ئەبومەهدی موهەندس سەرۆكی پێشووی دەستەی حەشدی شەعبی، لە هێرشێكی فڕۆكە بێ فڕۆكەوانەكانی ئەمریكا، لەكاتی گەڕانەوەیان لە سوریا و لە نزیك فڕۆكەخانەی بەغدا كوژران.

 بەپێی زانیاریی رێکخراوەکانی تەندروسستی لە ئێستادا زیاتر لە ٥٣٧ ملیۆن کەس کە تەمەنیان لە نێوان (٢٠ بۆ ٧٩) ساڵدایە نەخۆشی شەکرەیان ھەیە، پێشبینی دەکرێت ئەم ڕێژەیە تا ساڵی ٢٠٣٠ بەرزببێتەوە بۆ ٦٤٣ ملیۆن کەس و تا ساڵی ٢٠٤٥ بگاتە ٧٨٤ ملیۆن کەس. زۆرترین ژمارەی تووشبوان لە کیشوەری ئەوروپادایە کە گەیشتوەتە ٦١ ملیۆن توشبوو.
 

میدیای ئێران بڵاویکردەوە، بومەلەرزەیەک بەگوڕی ٦.٤ پلە بە پێوەری ریختەر شاری بەندەر عەباسی لە پارێزگای ھۆرموزگان ھەژاندوە و بەپێی ئامارە سەرەتاییەکان دوو کەس گیانیان لەدەستداوە و ٢٧ی دیکەش برینداربوون، ئەوە جگە لەوەی ژمارەیەک خانوبەرە روخاون و کارەبای چەند ناوچەیەکیش پچڕاوە.

ئاماژە بەوەشکراوە، دوابەدوای بومەلەرزەکە زنجیرەیەک بومەلەرزەی تر بە گوڕی کەمتر رویانداوە و خەڵکی بەندەر عەباس لەترسان لە ماڵەکانیان چوونەتە دەرەوە، بەھێزیی بومەلەرزەکەش بە شێوەیەک بووە جگە لە شارەکانی دەوروبەری بەندەر عەباس، لە شاری دوبەی ئیماراتیش ھەستی پێکراوە.

دوای روداوەکەش حاڵەتی ئامادەباشی لە پارێزگای ھۆرموزگان راگەیەنرا و ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێرانیش فەرمانی بە دەزگا فریاگوزارییەکان کرد، لە زوترین کاتدا ھاوکاری بگەیەننە ناوچە زیانلێکەوتوەکان.

وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ھەندێک میدیا ھەواڵێکی ناڕاستیان بە ناوی حکومەتی ئەڵمانیاوە بڵاوکردوەتەوە، کە بەنیاز بێت پاس رەوانەی سنورەکانی نێوان بێلاڕوس و پۆڵەندا بکات بە مەبەستی گواستنەوەی ئەو کۆچبەرانەی لەو سنورە گیریانخواردووە، بەڵام ئەو زانیارییە دوورە لە راستییەوە.

ماڵپەڕی ئێن بی سی نیوز لەزاری چەند لێپرسراوێکی ئێستا و پێشووی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا بڵاویکردووەتەوە، بەدڵنیاییەوە ھێرشەکەی سەر ماڵی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەلایەن گروپەکانی حەشدی شەعبییەوە ئەنجام دراوە، بەڵام ئێران فەرمانی بەو ھێرشە نەکردووە.

ئاماژەیان بەوەشکردووە، دوای کوژرانی قاسم سلێمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران، ئێران لە چارەسەرکردنی ناکۆکی نێوان سەرکردەکانی حەشدی شەعبی روبەڕوی کێشە بووەتەوە.

شەوی شەممە لەسەر یەکشەممەی رابردوو بە درۆنی بۆمبڕێژکراو ھێرشکرایە سەر ماڵی مستەفا کازمی و چەند سەعاتێک دوای ھێرشەکە، ئیسماعیل قائانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی ئێران بە سەردانێکی کتوپڕ گەیشتە بەغداد و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای عێراق کۆبووەوە.

جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە یاداشتێکدا کە ئاڕاستەی وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەکەی کردووە، ڕایگەیاندووە، وڵاتان دەتوان بە ئاسانی پێویستی بازاڕی جیھانی نەوت پڕ بکەنەوە، بۆیە دەبێت کڕینی نەوت لە ئێران کەم بکەنەوە.

ئەم لێدوانەی بایدن پێش کۆبوونەوەی لەگەڵ "شی جینگ پینگ" سەرۆکی چین دێت کە پێشبینی دەکرێت لەو دیدارەدا پرسی کڕینی نەوتی ئێران لەلایەن چینەوە تاوتوێ بکرێت.

میدیای ئەمریکا بڵاویکردەوە، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە و محەمەد بن عەبدولڕەحمان ئال سانی ھاوتا قەتەرییەکەی لە واشنتن کۆبوونەتەوە و دوو ڕێککەوتنی گرنگ و ستراتیژییان ئیمزا کردووە، بە پێی یەکێک لەو ڕێککەوتنانەش قەتەر بەرپرسیاریەتی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکای لە ئەفغانستان وەرگرتووە.

وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش لە لێدوانێکدا قەتەری بە ھاوبەشێکی گرنگی وڵاتەکەی بۆ پاراستنی سەقامگیری ناوچەکە وەسفکرد و ڕایگەیاند، بەڵێنیان داوە بە ھاوکاری یەکتر ھەوڵ بۆ گەڕاندنەوەی ئاشتی و ئارامی بۆ خەڵکی ئەفغانستان بدەن.

عەبدوڵاھیان ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، ئەگەر لایەنەکانی تر بە شێوەیەکی ئەرێنی و جددی بگەڕێنەوە بۆ دانوستانەکانی ڤییەننا، دەکرێت لە ماوەیەکی کەمدا بگەنە ڕێککەوتن، چونکە تاران نایەوێت لەم خولەی دانوستانەکاندا بگاتە ڕێگەیەکی داخراو.

سوربوونی ئێرانیشی لەسەر مەرجەکانی ڕابردوو دووپاتکردەوە و ڕایگەیاند، گەیشتن بە ڕێککەوتن، بەندە بە ھەڵگرتنی سزاکانی سەر ئێران و گرەنتیکردنی نەکشانەوەی ئەمریکا لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی.

وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا بڵاویکردەوە، ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردوو نزیکەی ھەزار و ١٩٠ کۆچبەری نایاسایی لە ڕێی ڕێڕەوی مانشەوە خۆیان گەیاندووەتە بەریتانیا و ئەوەش بۆ یەکەمجارە ئەو ژمارە زۆرە لە کۆچبەران توانیویانە لە ڕۆژێکدا بچنە ناو ئەو وڵاتەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر لەو ڕۆژەدا ٣٣ حاڵەتی ڕزگارکردنی کۆچبەران لە خنکان و دەستگیرکردنیان تۆمارکراوە.

حکومەتی فەڕەنساش ڕایگەیاندووە، ڕۆژی پێنجشەممە ڕێگەیان لە ٩٩ کۆچبەری نایاسایی گرتووە، لە ڕێی ئەو وڵاتەوە بگەنە بەریتانیا.

لێپرسراوانی یەکێتی ئەوروپا ڕایانگەیاندووە، لە بەردەوامیی ھەوڵەکانیان بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی کۆچبەران لە سنورەکانی بێلاروس، لە ئێستادا بەرەوپێشچوونێکی باش ھەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانی کۆچبەران لە سنورەکانی نێوان بێلاروس و پۆڵندا، ئەوەش لە دوای ئەوەی تورکیا گەشتکردنی ھاوڵاتیانی سێ وڵاتی خۆرھەڵاتی ناوەڕاستی بۆ بێلاروس قەدەغەکردووە.

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیاش ڕایگەیاندووە، دانوستانەکانیان لەگەڵ وڵاتان و کۆمپانیاکانی فڕۆکەوانیدا بەردەوامە بۆ ڕێگریکردن لە گەشتکردنی ھاوڵاتیانی چەند وڵاتێک بۆ بێلاروس، قەدەغەکردنی گەشتەکانیش لەلایەن تورکیاوە، ئەنجامی دانوستانەکانە.

سەرۆکی ئەمریکا لە بارەی ڕەوشی ئەو کۆچبەرانەی لە سنورەکانی بێلاروس گیریانخواردووە، بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاندووە، ڕەوشەکە جێی نیگەرانییەکی گەورەیە و ڕووسیا و بێلاروسیشیان لە نیگەرانییەکانیان ئاگادار کردووەتەوە و پێیان وتوون قەیرانی کۆچبەران لە بێلاروس، کێشەیەکی گەورەیە.

پێشتریش ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو، بێلاروس دەیەوێت کۆچبەران وەک چەکێکی سیاسی بەکاربھێنێت و ھەوڵ دەدەن ڕێگە چارەیەک بۆ قەیرانەکە بدۆزنەوە.

ئەوە لە کاتێکدایە ھەزاران کۆچبەر کە زۆرینەیان کوردن، لە سنورەکانی نێوان بێلاروس و پۆڵندا گیریان خواردووە و ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیش نیگەرانیی لە ڕەوشی ئەو کۆچبەرانە دەربڕیوە.

 یاكوب كوموخ وتەبێژی نوسینگەی سەرۆكایەتی پۆڵەندا لە تویتێكدا بڵاویكردەوە، هێڵی ئاسمانی توركیا دڵنیایی داونەتێ لەوەی كە رێگە بە هاوڵاتیانی عێراق و سوریا و یەمەن نادات گەشتی ئاسمانی بۆ پۆڵەندا ئەنجام بدەن، جگە لەو كەسانەی كە خاوەنی پاسپۆرتی دیپلۆماسین.
پێشتریش هایكۆ ماس وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند، وەك یەكێتی ئەوروپا قسەیان لەگەڵ عێراق و چەند وڵاتێكی تر كردووە، بە مەبەستی رێگەگرتن لە لێشاوی پەنابەران، گەشتە ئاسمانییەكان بۆ بیلاڕووس رابگرن.

نوێنەرانی هەریەكە لە وڵاتانی ئەمریكا و بەریتانیا و فەڕەنسا و نەرویژ و ئیستۆنیا و ئێرلەندا و ئەلبانیا، لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، راگەیاندراوێكی هاوبەشیان لەبارەی رەوشی كۆچبەران لەسەر سنوورەكانی نێوان بیلاڕوس و پۆڵەندا بڵاوكردەوە و رایانگەیاند، حكومەتی بیلاڕوس و سەرۆكەكەی بەشێوەیەكی رێكخراو خەڵك و كۆچبەران و ژیانیان بۆ مەرامی سیاسی دەخاتە مەترسیەوە و پشێوی لەسەر سنوورەكانی وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا كە هاوسنوورن لەگەڵدا دروستكردووە.

هاوكات ستیڤن دوجاریك وتەبێژی سكرتێری ئەمینداری گشتیی نەتەوەیەكگرتووەكان رایگەیاند، هەزاران كەس دەیانەوێت لە رێگەی پۆڵەنداوە خۆیان بگەیەننە وڵاتانی ئەوروپا .

 ھێڵی فڕۆکەوانیی بیلاڕوس بڵاویکردەوە، لەسەر داوای تورکیا، رێگە نادەن ھاوڵاتیانی عێراق و سوریا و یەمەن، لە رێگەی فرۆکەخانەکانی تورکیاوە گەشت بۆ بیلاڕوس بکەن،
پێشتریش نوسینگە سەرۆکایەتی پۆڵەندا و وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا باسیان لەوەکرد، قسەیان لەگەڵ عێراق و چەند وڵاتێکی تر کردووە، بۆ رێگرتن لە لێشاوی پەنابەران و راگرتنی گەشتە ئاسمانییەکان لەگەڵ بیلاڕوس.