دوای ئەوەی محەمەد ئەشرەف غەنی سەرۆک کۆماری ئەفغانستان وڵاتی جێھێشت و چەکدارانی تاڵیبان دەستیان بەسەر کۆشکی سەرۆکایەتیدا گرت، محەمەد نەعیم وتەبێژی تاڵیبان رایگەیاند، شەڕ لە ئەفغانستان کۆتایی ھاتووە و بە ئامانجەکەیان گەیشتوون کە بەوتەی خۆی ئازادی ئەفغانستان و گەلەکەیەتی، وتیشی، بەمنزیکانە حکومەتی نوێی ئەفغانستان رادەگەیەنرێت.

وتەبێژی تاڵیبانیش رایگەیاندلە ئێستادا ٩٠٪ بینا حکومییەکانی کابول لەژێر دەستی تاڵیباندایە و رێگە دەدەین بەو کەسانەی دەیانەوێت لە فرۆکەخانەی کابولەوە بگەڕێنەوە ماڵەکانیان و ئازار نادرێن. 

ھاوکات دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا رایگەیاند، کاتی ئەوە ھاتووە، جۆ بایدن بەشەرمەزارییەوە، بەھۆی ئەو ڕەوشەی بەسەر ئەفغانستانی ھێنا، دەست لەکاربکێشێتەوە.

دوای ئەوەی چەکدارانی تاڵیبان چوونەناو کابوڵەوە، ئەمریکا باڵیۆزخانەکەی لەو شارە چۆڵکرد و پنتاگۆنیش بڕیاریدا ھەزار سەربازی تر بۆ یارمەتیدانی کشانەوەی دیپلۆماتکارەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان، رەوانەی ئەو وڵاتە بکات، بڕیاریشە ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەبارەی رەوشی ئەفغانستان کۆببێتەوە.

لە بەردەوامی ئەو شڵەژاوی و ئالۆزییەی لە دوای کۆنترۆڵکردنی کابول لەلایەن بزوتنەوەی تاڵیبانەوە لە فرۆکەخانەی کابول دروستبوە ، سەر لە بەیانی ئەمرۆ پێنج کەس لەناو فرۆکەخانەکەدا کوژران. 

ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز لە زاری چەند شایەتحاڵێکەوە بڵاویکردووەتەوە، ھۆکاری کوژرانی ئەو کەسانە بەھۆی تەقەکردنی ھێزەکانی ئەمریکاوە بووە کە بۆ دورخستنەوەی ھاوڵاتیە ئەفغانیەکان لە فرۆکەکان تەقەیان کردوە، بەڵام چەند شایەتحاڵێکی تر باس لەوە دەکەن کە ئەو پێنج کەسە لەکاتی ھەوڵدانیان بۆ سەرکەوتن بۆ فرۆکەکە بەھۆی پاڵنانەوە بەربونەتەوە و گیانیان لەدەستداوە .

تا ئێستاش ھەزاران کەس  لە دانیشتوانی کابول لە نێو فرۆکەخانەدا ماونەتەوە و دەیانەوێت لەگەڵ بیانییەکاندا وڵاتەکە جێبھێڵن، وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبانیش دەڵێت ئەو کەسانەی دەیانەوێت لە فرۆکەخانەی کابولەوە بگەرێنەوە ماڵەکانیان رێگەیان پێدەدرێت و  بەبێ ئەوەی ھیچ ئازار بدرێن.

سەرۆکایەتی کۆنتڕۆڵکردنی کارەسات و رووداوە نەخوازراوەکانی تورکیا لە دواین راگەیەندراودا بڵاویکردەوە، لە ئەنجامی ئەو لافاوەی لە ناوچەکانی خۆرئاوای دەریای رەش دروستبووە، تائێستا ٦٠ کەس لە کاستامۆنۆ، نۆ کەس لە سنۆپی و کەسێکیش لە بارتن گیانیان لەدەستداوە، ھەشت کەسیش برینداربوون.

ئاماژەی بەوەشکرد، ھەر بەھۆی لافاوەکەوە ھەزار و ٤٨٠ کەس لە کاستامۆنۆ و ٥٦٠ کەس لە سنۆپی و ٣٤١ کەسیش لە ناوچەکانی بارتن شوێنەکانیان جێھێشتووە و بێ ماڵ و حاڵ بوون.

چەند رۆژێک پێش ئێستا و دوای ئاگری دارستانەکان و ناوچە گەشتیارییەکانی تورکیا، شەپۆلێکی بارانبارینی بەخوڕ رووی لە ناوچەکانی خۆرئاوای دەریای رەش کرد و بەھۆیەوە لافاو لە شارەکانی کاستامۆنۆ و سنۆپی و بارتن دروستبوو کە جگە لە زیانی گیانی، زیانی ماددی زۆریشی لێکەوتووەتەوە.

دیمەنەکان دەری دەخەن کە ئەو سێ کەسە خۆیان بە تایەی یەکێک لە فرۆکەکانی فرۆکەخانەی کابوڵەوە ھەڵواسیوە، بەڵام لە دوای بەرزبونەوەی فرۆکەکە کەوتونەتە خوارەوە . 

ئاژانسی ھەواڵی ئاسواکا لە زاری شایەتحاڵانەوە بڵاویکردووەتەوە، ئەو کەسانە بەسەر ماڵەکاندا بەربونەتەوە و روداوەکە دڵەراوکێ و شڵەژانێکی زۆری لە نێو دانیشتوانی کابولدا دروستکردوە .

لە بەردەوامی ئەو شڵەژاوی و ئالۆزییەی لە دوای کۆنترۆڵکردنی کابول لەلایەن بزوتنەوەی تاڵیبانەوە لە فرۆکەخانەی کابول دروستبوە ، سەر لە بەیانی ئەمرۆش ٥ کەس لەناو فرۆکەخانەکەدا کوژران ، ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز لە زاری چەند شایەتحاڵێکەوە بڵاویکردۆتەوە ، ھۆکاری کوژرانی ئەو کەسانە بەھۆی تەقەکردنی ھێزەکانی ئەمریکاوە بووە کە بۆ دورخستنەوەی ھاوڵاتیە ئەفغانیەکان لە فرۆکەکان تەقەیان کردوە ، بەڵام چەند شایەتحاڵێکی تر باس لەوە دەکەن کە ئەو ٥ کەسە لەکاتی ھەوڵدانیان بۆ سەرکەوتن بۆ فرۆکەکە بەھۆی پاڵنانەوە بەربونەتەوە و گیانیان لەدەستداوە .

تا ئێستاش ھەزاران کەس  لە دانیشتوانی کابول لە نێو فرۆکەخانەدا ماونەتەوە و دەیانەوێت لەگەڵ بیانییەکاندا وڵاتەکە جێبھێڵن 

ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بەغداد رایگەیاند، دوای پێکھێنانی کابینەی حکومەتەکەی ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری نوێی ئەو وڵاتە، بڕیار لەبارەی بەردەوامی دانوستانەکانی نێوان ئێران و سعودیە دەدرێت.
ئاشکراشیکرد، مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق رۆڵی سەرەکی ھەبووە لە ئەنجامدانی گفتوگۆکانی نێوان بەرپرسانی تاران و ریاز لە بەغداد.

لە مانگی ئازاری ئەمساڵ و بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان، کۆبوونەوەی نھێنی بەرپرسانی ئێران و سعودیە بە نێوەندگیری بەغداد دەستیپێکردووە و تائێستا چەند گەڕێکی دانوستانەکان بەڕێوەچووە، بەڵام بە کۆتایی ھاتنی سەرۆکایەتی حەسەن رۆحانی، دانوستانەکانیش راگیران. 

دوای چەند سەعاتێک لەوەی چەکدارانی تاڵیبان چوونەناو کابولی پایتەختی ئەفغانستان، ئاڵای ئەمریکا لەسەر باڵیۆزخانەی ئەو وڵاتە لە کابوڵ ھێنرایە خوارەوە، وەک دواین ھەنگاو بۆ چوڵکردنی باڵیۆزخانەکە، زۆربەی وڵاتانیش باڵیۆزخانەکانیان چۆڵکرد و کارمەندەکانیان بۆ فڕۆکەخانەی کابول گواستەوە.

بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش داوای لە وڵاتان کرد، بزوتنەوەی تاڵیبان وەک حکومەت نەناسن، راشیگەیاند، پێویستە وڵاتان ھەڵویستێکی یەکگرتوو و گشتگیریان بەرامبەر رەوشی ئەفغانستان ھەبێت، بۆئەوەی رێگە نەدەن ئەو وڵاتە ببێتە ناوەندێک بۆ سەرھەڵدانی تیرۆر، بڕیاریشە سبەینێ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر رەوشی ئەو وڵاتە کۆبێتەوە.

چەکدارانی تاڵیبان چوونەناو کابولەوە و دەستیان بەسەر کۆشکی سەرۆکایەتیدا گرت و محەمەد ئەشرەف غەنیش سەرۆک کۆماری ئەفغانستان وڵاتەکەی جێھێشت.

بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیری بەریتانیاش دوای کۆبوونەوەی بە پەلەی حکومەتەکەی ڕایگەیاند، ڕێگەی سەربازیی چارەسەری پرسی ئەفغانستان ناکات و وڵاتەکەشی شانازی بەو کارانەوە دەکات لە ماوەی ٢٠ ساڵی ڕابردوودا لە ئەفغانستان کردوونی و لە چەند ڕۆژی داھاتووشدا دیپلۆماتکار و ھاوکارە ئەفغانییەکانیان دەگەڕێننەوە بۆ وڵاتەکەی

سەرۆکایەتی بەڕێوەبردنی دۆخە لەناکاوەکانی تورکیا ڕایگەیاند، دوای دۆزینەوەی تەرمی ٩ کەسی تر، ژمارەی ئەو کەسانەی بەھۆی لافاوی شارەکانی باکور گیانیان لە دەستداوە بۆ ٤٠ کەس بەرزبووەتەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تا ئێستا ناوی ١٠٠ کەس تۆمار کراوە کە چارەنووسیان نادیارە، بۆیە چاوەڕوان دەکرێت ژمارەی قوربانییەکان زۆر بەرزتر ببێتەوە.

ماوەی سێ ڕۆژە بارانێکی بە خوڕ شارەکانی کاستامۆنۆ و سینۆپ و بارتنی تورکیای گرتووەتەوە و ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیاش ھەر سێ شارەکەی بە ناوچەی کارەساتبار ڕاگەیاند.

سەرۆکایەتی تونس لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، وەفدێکی ئەمریکی سەردانی قەیس سەعید، سەرۆکی تونسیان کردووە و نامەیەکی جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکایان پێداوە، لە نامەکەدا بایدن داوای لە سەعید کردووە بە زوترین کات دیموکراسیەتی پەرلەمانی بگەڕێنێتەوە بۆ تونس.

وەفدەکەی ئەمریکا داوایان لە سەرۆکی تونس کردووە بە پەلە کەسێک بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران دیاری بکات بۆ ئەوەی حکومەتێکی نوێ بۆ تونس پێکبھێنرێت و قەیرانە ئابووری و تەندروستییەکەی ئەو وڵاتە تێبپەڕێنێت.

سەرۆکی تونس لە ٢٥ی تەموزی ڕابردوو پەرلەمانی وڵاتەکەی سڕ کرد و ھیشام مەشیشی لە پۆستی سەرۆک وەزیران دوورخستەوە و بزوتنەوەی نەھزەش ڕێکارەکانی بە کودەتا ناو برد.

پێگەی سی ئێن ئێن تورک بڵاویکردەوە، لە دارستانەکانی شارۆچکەی چەشمە سەر بە پارێزگای ئیزمیر ئاگر کەوتووەتەوە و تیمەکانی ئاگرکوژێنەوە لە وشکانی و ئاسمانەوە سەرقاڵی کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکەن و بۆ خێرا کوژانەوەی ئاگرەکەش سێ ھەلیکۆپتەر ڕەوانەی ناوچەکە کراون، بای بەھێزی ناوچەکەش کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکەی سەختکردووە.

کۆتایی ھەفتەی ڕابردوو تورکیا کۆنترۆڵکردنی تەواوی ئاگری دارستانەکانی باشوری وڵاتەکەی ڕاگەیاند، کە زۆرترین زیان بەر دارستانەکانی پارێزگاکانی ئەنتاڵیا و موغڵا کەوت.

بە پێی ئامارێکی وەزارەتی تەندروستی ئێران لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا، ٢٩ ھەزار و ٧٠٠ تووشبووی نوێی کۆرۆنا تۆمار کراوە، ٤٦٦ تووشبووش گیانیان لە دەستداوە.

ھەر بە پێی ئامارەکە کۆی گشتی تووشبووانی کۆرۆنا لە ئێران گەیشتووەتە، ٤ ملیۆن و ٣٨٩ ھەزار و ٨٥ کەس، تا ئێستاش ٩٧ ھەزار و ٢٠٨ کەس گیانیان لە دەستداوە.

وەزارەتی تەندروستی ئێرانیش ڕێوشوێنی پێویستی بۆ ڕێگرتن لە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە گرتووەتەبەر، و قەدەغەی ھاتووچۆی نیمچەیی لە بەشێکی زۆری شارە گەورەکان ڕاگەیاندووە.