جیهان
قائانی راشیگەیاندوە، پێویستە حكومەتی عێراق لە چوارچێوەی یاسادا، گرنگی بە داواكارییەكانی خەڵك و ناڕەزاییەكانی ئەنجامی هەڵبژاردن بدات.
ئەنجومەنی ئاسایش راشیگەیاندوە، تیرۆر بە هەموو شێوەكانی یەكێكە لەمەترسیدارترین هەڕەشەكان لەسەر ئاسایشی نێودەوڵەتی، داواشی لە هەموو وڵاتانی جیهان كردووە هەماهەنگیەكی بەهێز لەگەڵ حكومەتی عێراق بكەن.
کۆچبەرەکان کە لە ناو سەرما و سۆڵەی سەر سنوورەکانی بیلاڕوس و پۆڵەندا گیریانخواردووە، داوای ھاوکاری دەکەن، چونکە ھێزی پاسەوانی سنووریی پۆڵەندا رێگەیان پێنادات لە سنوورەکان بپەڕنەوە، مانەوەشیان لە بیلاڕوس بەھۆی خراپی گوزەرانیان ئەستەمە.
میدیای رەسمی ئێران راشیگەیاندووە، مانۆڕەكە بە ناوی "زولفەقار 1400" بەڕێوەدەچێت و ئامانج لێی روبەڕوبوونەوەی هەر هەڕەشەیەكی دەرەكی و داگیركارییە لەلایەن وڵاتانی ترەوە.
ئەو مانۆڕەی ئێران هاوكاتە لەگەڵ ناكۆكییەكانی لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا سەبارەت بە رێككەوتنی ئەتۆمی، كە بڕیارە 29ی ئەم مانگە دانوستانەكانی "ڤییەنا" سەبارەت بەو رێككەوتنە دەستپێبكاتەوە.
ئاژانسی ھەواڵی سانای سوری ئاشکرایکردووە ، ئەو کاروانە فرۆکەخانەی خەراب الجیری سەربازی لە ریفی حەسەکە بەجێھێشتوە و لە رێی دەروازەی وەلیدی نارەسمیەوە بەرەو باکوری عێراق بەرێکەوتووە، ئاماژەی بۆئەوەشکراوە، کشانەوەی ئەو ھێزەی ئەمریکا یەکێکە لە گەورەترین ئۆپراسیۆنەکانی کشانەوەی سەربازانی ئەمریکا لە سوریا .
لە مانگی رابردووشدا کاروانێکی تری ھێزەکانی ئەمریکا کە لە ٧٩ ئۆتۆمبێلی سەربازی پێکھاتبوون ، سوریایان بەرەو عێراق بەجێھێشت .
میدیای ئەمریکا بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ سنورە ئاسمانی و وشکانییەکانی ئەو وڵاتە بەڕوی گەشتیاراندا دەکرێتەوە و گەشتیارانی بیانی دەتوانن بەمەرجی وەرگرتنی ڤاکسین، سەردانی ئەو وڵاتە بکەن.
ئاماژە بەوەشکراوە، ھێڵی ئاسمانی ئەمریکا بەرنامەڕێژی بۆ شەپۆلێکی گەورەی گەشتیاران کردووە و بەڕەچاوکردنی رێنماییە تەندروستییەکان چاودێری سنورەکان دەکرێت.
بەھۆی ڤایرۆسی کۆرۆنا، مانگی ئاداری ٢٠٢٠ و بە بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، سنورەکانی ئەو وڵاتە بەڕوی گەشتیاران داخرا.
ئەعزەم گودەرزی سەرپەرشتیاری نوسینگەی تەندروستی سەر بە وەزارەتی پەروەردەی ئێران ڕایگەیاند، تاوەکو ئێستا پێنج ملیۆن و ٦٠٧ ھەزار و ٨٢٧ خوێندکاری تەمەن ١٢ بۆ ١٨ ساڵ دۆزی یەکەمی ڤاکسین و یەک ملیۆن و ٥٧٢ ھەزار ٣٨٠ خوێندکاریش دۆزی دووەمی ڤاکسینیان وەرگرتووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، کۆی خوێندکارانی تەمەن ١٢ بۆ ١٨ ساڵی ئێران شەش ملیۆن و ٣٠٥ کەسە و بە پێی ئەو پلانەی دانراوە دەبێت پێش چوونەوە ناو ھۆڵەکانی خوێندن سەرجەمیان بە ڤاکسینی جۆری سینۆفارم بکوترێن.
بە پێی بڕیاری وەزارەتی پەروەردەی ئێران، ٢١ی ئەم مانگە خوێندکارانی ئێران دەچنەوە ناو ھۆڵەکانی خوێندن و درێژە بە پڕۆسەی خوێندن دەدەن.
ھاوپەیمانی عەرەبی بە سەرۆکایەتی سعودیە لە ڕاگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، سیستمی بەرگری ئاسمانی سعودیە فڕۆکەیەکی بیفڕۆکەوانی حوسییەکانی یەمەنی تێکشکاندووە کە بە ئاڕاستەی ناوچەکانی باشوری ئەو وڵاتە ڕۆیشتووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، فڕۆکە جەنگییەکانیان ٢٩ ھێرشی ئاسمانییان بۆ سەر پێگەکانی چەکدارانی حوسی لە یەمەن ئەنجامداوە و بەھۆیەوە ١٢٦ چەکداری حوسی کوژراون و ١٦ ئۆتۆمبێلی سەربازیی گروپەکەش لەناوچوون.
تۆڕی ھەواڵی "سی ئێن ئێن"ی ئەمریکی ئاشکرایکردووە، بایدن بە "بێڵ پێرنزی" سەرۆکی ئاژانسی ھەواڵگری ناوەندی ئەمریکادا نامەیەکی بۆ مۆسکۆ ناردووە و تێیدا ھۆشداری داوە لە بەھێزکردنی سوپای ڕووسیا لە نزیک سنورەکانی ئۆکراین، دوای کۆبوونەوەکانیشی لەگەڵ لێپرسراوانی ڕووسیا، سەرۆکی ئاژانسی ھەواڵگری ناوەندی ئەمریکا پەیوەندی تەلەفۆنیی لەگەڵ سەرۆکی ئۆکراین ئەنجامداوە.
پێشتریش وەزارەتی بەرگری ئەمریکا ڕایگەیاندبوو، چاودێری چالاکییە نا ئاساییەکانی ھێزەکانی ڕووسیا دەکەن لە نزیک سنورەکانی ئۆکراین.
محەمەد بن عەبدولعەزیز عەتیق جێگری نێردەی سعودیە بۆ نەتەوە یەکگرتووەکان لە کۆبوونەوەیەکی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی تایبەت بە ٢٠ھەمین ساڵیادی پێکھێنانی لیژنەی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر ڕایگەیاند، ڕیاز ناو و زانیاریی تەواوی لەسەر تیرۆریستە سعودیەکان کە لە دەرەوەی وڵاتەکەن داوەتە سەرجەم وڵاتانی جیھان و بەردەوامیش دەبێت لە گۆڕینەوەی زانیاری لەگەڵ وڵاتان و ڕێکخراوەکان لەسەر تیرۆریستان و ئەو مەترسیانەی دروستی دەکەن.
داواشیکردوە سەرجەم وڵاتانی جیھان ھاوکاری و ھەماھەنگی نێوانیان دژی تیرۆر فراوان بکەن.
لێپرسراوانی ویلایەتی تەکساس ئاشکرایانکردووە، لە کاتی بەڕێوەچوونی خولی سێیەمی فێستیڤاڵی "ئەسترۆ وڵد"ی ساڵانەدا، نزیکەی ٥٠ ھەزار کەس پێکەوە بەرەو ھۆڵی بەڕێوەچوونی فێستیڤاڵەکە و تەختەی شانۆ پاڵیان ناوە، بەو ھۆیەشەوە ٨ کەس گیانیان لە دەستداوە و ٣٠٠ کەسیش کە بەھۆی ڕووداوەکەوە برینداربوون، گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە.
ئەردۆغان سەردانی شاری ماردینی لە باکوری کوردستان کرد و بەشداری لە رێوڕەسمی بەکارخستنی دووەم تۆرباینی وێستگەی ھایدرۆئەلیکتریکی بەنداوی ئڵیسو کردو رایگەیاند، سودی ساڵانەی بەنداوەکە بۆ تورکیا سێ ملیار لیرەیە.
ئەردۆغان بەنداوەکەی بە دەستکەوتێکی گەورەی حوکمڕانی پارتەکەی لە ١٩ ساڵی رابردوودا ناوبرد وتی، بەنداوەکە لە توانایدایە ١٢٠٠ مێگاوات کارەبا بەرھەمبھێنێت.
بەنداوی ئڵیسو بەشێکە لە پڕۆژەی گاپ و لەنێوان ماردین و شڕناخ لەسەر رووباری دیجلە دروستکراوە، لەگەڵ ئەوەی پڕۆژەکە لە ناوەڕاستی سەدەی رابردووەوە پلانی بۆ دانراوە بەڵام دانانی بەردی بناغەکەی تا ساڵی ٢٠٠٨ دواکەوت.
پڕۆژەکە سەدان گوندی باکوری کوردستان دەکات بەژێر ئاوەوە چەندین شوێنەواری مێژوویش لەناودەبات.
نەخۆشخانەی مرویس لە شاری قەندەھار پڕ بوە لەو خێزانانەی کە بەھۆی بەدخۆراکی منداڵەکانیانەوە روویان لە نەخۆشخانە کردوە، ھەندێک لەو منداڵانە توانایان لە دەستداوە و بەشێوەیەکی بەرچاو کێشیان دابەزیوە، یەکێک لە پزیشکەکانی نەخۆشخانەکەش رایگەیاندوە، دووچاربوونی منداڵان بە بەدخۆراکی بەراورد بە مانگی ئەیلولی رابردوو بۆ دوو ھێند زیادی کردوە.
دکتۆر محەمەد سادق سەرۆکی بەشی منداڵان لە نەخۆشخانەی مرویس رایگەیاند، رێکخراوی خاچی سوور دەرمانەکان دابین دەکەن لەبەرئەوەی ئەوەی لە بەردەستدایە بەشی شەش مانگ ناکات بۆ شی تا چوار مانگ دەبێت، لەبەرئەوەی ژمارەی ئەو منداڵانەی بە دەست بەدخۆراکییەوە دەناڵێنن بۆ دوو ھێند زیادی کردوە.
ژمارەیەک رێکخراوی کۆمەکبەخشی نێودەوڵەتی خۆراک و پێداویستی پزیشکییان بۆ نەخۆشخانەکە گواستوەتەوە، بەڵام ھاوکارییەکانیان وەک پێویست نییە و ناتوانرێت بۆ ماوەی چەند مانگێک درێژەی پێبدرێت.
تەیبە پەرستار لە نەخۆشخانەی مرویس لە قەندەھار دەڵێت، کاتێک رەوشی منداڵەکان بە تەواوی تێکدەچێت، ئینجا کەسوکارەکانیان دەیانھێنن و داوا دەکەن پزیشک ببینن و چارەسەری بە پەلەیان بۆ بکات.
لێپرسراوێکی تەندروستی ئەفغانستان نایشارێتەوە، کە کەرتی تەندروستی رووبەرووی شکست بوەتەوە و ناتوانێت دەرمانی پێویست دابین بکات.
موسا جان سوڵتانی جێگری بەرێوەبەری تەندروستی قەندەھار راگەیاندوە، ئەو پزیشکانەی لێرە کار دەکەن، بەبێ موچە و وەرگرتنی داھاتی نەخۆشخانەکان کار دەکەن، کەمی دەرمان لە ئاستێکی بەزردا، لەگەڵ ئەوەشدا وەک رابردوو بەردەوام دەبین لە کارکردن.
رێکخراوی خۆراکی جیھانی و ئاژانسی منداڵانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان مانگی رابردوو ھۆشدارییاندا کە لانی کەم یەک ملیۆن منداڵی ئەفغانی رووبەرووی بەدخۆراکی بوونەتەوە، ئەوەش لە کاتێکدایە کە ژمارەی دانیشتوانی ئەففانستان ٣٩ ملیۆن کەسە، ھاوکات ئەوەشیان ئاشکرا کردوە، کە نزیکەی ١٤ ملیۆن کەس لەو وڵاتەدا ئاسایشی خۆراکیان بۆ دەستەبەر نەکراوە.
ئێن کلیر لیژاندەر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، پاریس بەتوندی نیگەرانی ئەوەیە کە تاران زۆربەی بەڵێنەکانی پێشێلکردووە، بۆیە لەگەڵ ھاوپەیمانەکانیان بەوردی بەدواداچوون بۆ ھەڵسوکەوتەکانی ئێران دەکەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، دەبێت ئێران کۆتایی بەو چالاکییەکانە بھێنێت کە پێچەوانەی بەڵێنەکانیەتی و ھاوکاری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بکات، ئەگەرنا لە کۆبوونەوەی داھاتووی ئاژانسەکە، ھەڵوێستی نوێ بەرامبەر ئێران دەگرنەبەر.
وەزارەتی بەرگری ئەمریکا "پێنتاگۆن" بڵاویکردەوە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر فرۆشتنی ٢٨٠ موشەک لەجۆری "ئەی ئای ئێم ١٢٠" بە سعودیە و کۆنگرێسێش لەو پرسە ئاگادار کراوەتەوە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرزیش لەزاری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بڵاویکردووەتەوە، ٢٦ی مانگی رابردوو واشنتن و ریاز لەسەر ئەو بابەتە رێککەوتون و بڕیارەکەش دوای ئەوە دراوە کە لە ماوەی یەک ساڵی رابردوودا ھێرشە دەرەکییەکان بۆ سەر خاکی سعودیە زیادیانکردووە.
بەھرۆز کەمالوەندی وتەبێژی دەستەی وزەی ئەتۆمی ئێران رایگەیاند، پەرلەمانی وڵاتەکەی رێنمایی دابوو، بۆ پیتاندنی ١٢٠ کیلۆگرام یۆرانیۆم، بەڵام ئێستا ئاستی یۆرانیۆمی پیتێنراوی ئێران لە رێژەی ٢٠٪، ٢١٠ کیلۆگرامی تێپەڕاندووە و ٢٥ کیلۆگرامیشیان لە یۆرانیۆمی پیتێنراو لە رێژەی ٦٠% ھەیە.
وتیشی، عەلی خامنەیی رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران چاوی لەسەرئەوەیە، وزەی ئەتۆمی لە بواری ئاشتی بەکاربھێنرێت.
لە ماوەی رابردوودا ئەمریکا و ئیسرائیل و وڵاتانی ئەوروپا، ھۆشداریان دابوو لە بەرەوپێشچوونەکانی ئێران لە بواری پیتاندنی یۆرانیۆم و نافتالی بێنیت سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش رایگەیاند، ئێران لە ھەر کاتێک زیاتر لە دروستکردنی چەکی ئەتۆمیەوە نزیکە.