جیهان
خولی پێنجەمی دانوستانەكانی تاران و واشنتۆن لە رۆما دەستپێكرد، وەزارەتی دەرەوەی ئیرانیش دەڵێت، ئەم خولەی دانوستانەکان یەكلاكەرەوە دەبین.
دوای سەعاتێك و 30 خولەك لە وادەی دیاریكراو دانوستانی نێوان ئەمریكا و ئێران لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا دەستیپێكرد و ئێستا لە كۆبوونەوەدان.
هاوكات میدیاكانی ئیران راگەیاندووە، تا ئێستا هۆكاری دواكەوتنی دانوستانەكان بۆ ئەو سەعات و نیوە روونەبۆتەوە بەڵام پێدەچێت بەهۆی ئاڵوزی و قورسایی ئەم خولەی دانوستانەكانەوە بێت كە هەردوولا دەیانەوێت بە ئەنجامێكی باشەوە كۆتایی بە دانوستانەكان بهێنن.
لە لایەكی دیكەوە، وەزارەتی دەرەوەی ئیران رایگەیاند، خولی پێنجەمی دانوستانەكان زۆر هەستیارن و روبەروی زۆر ئاڵانگاری بونەتەوە بەڵام پێدەچێت یەكلاكەرەوەبێت.
هاوكات، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران پێش گەشتەكەشی لە پۆستێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، وڵاتەكەی بە هیچ شێوەیەك رێككەوتنێك ناكات كە رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆمەكەی سفر بێت، هەر بۆیە كاتی ئەوەیە ئەمریكا بڕیاری كۆتایی خۆی بدات لە بارەی رێژەی پیتاندنی یۆرانیۆمەوە.
بەڕێوەبەری گشتی رێكخراوی تەندروستیی جیهانیی رەخنەی توند لە ئیسرائیل دەگرێت و دەڵێت، كارێكی هەڵەیە خواردن و پێداویستی پزیشكی وەك چەك دژی خەڵكی غەززە بەكاربهێنرێت.
تیدرۆس ئەدهانۆم، بەڕێوەبەری گشتیی رێكخراوی تەندروستی جیهانی لە وتارێكیدا بۆ كۆبوونەوەی گشتی ساڵانەی رێكخراوەكەیان، داوای لە ئیسرائیل كرد كە بەزەیی لە شەڕی غەززەدا نیشان بدات و كۆتایی بە لەناوبردنی سیستماتیكی سیستەمی تەندروستیی غەززە بهێنێت، وتیشی كە ئەو شەڕەی ئیسرائیل چارەسەرێكی هەمیشەی ناهێنێتە ئاراوە.
راشیگەیاند، بەڕاستی هەڵەیە خواردن و پێداویستی پزیشكی وەك چەك دژی خەڵك بەكاربهێنرێت.
ئەو لێدوانەی بەڕێوەبەری گشتی ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی لە كاتێكدایە، ماوەی دوو مانگ بوو ئیسرائیل گەمارۆی مرۆیی خستبووە سەر غەززە، دوو رۆش پێش ئێستاش رێكخراوی تەندروستی جیهانی هۆشداری دا و رایگەیاند، ئەگەر لە ماوەی 48 سەعاتدا خواردن نەگات بە غەززە، 14 هەزار منداڵی تازەلەدایكبوو دەمرن. پێش تەواوبونی ئەو وادە بە فشاری نێودەوڵەتی ئیسرائیل رێگەی دا هاوكاری مرۆیی بگەیەنرێتە غەززە، بەڵام لە بۆردومانەكانی بەردەوامە.
لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا نزیکەی 11 هەزار کۆچبەر لە کەناڵی ئینگلیزەوە گەیشونەتە بەریتانیا.
دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران بڵاویکردەوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە 11 هەزار کۆچبەر لەرێگەی کەناڵی ئینگلیزەوە گەیشتونەتە بەریتانیا.
دەزگای لوتکە ئاماژەی بەوەشکردوە، بەپێی ئامارەکان بە بەراورد بە ساڵی رابردوو گەیشتنی کۆچبەران بە بەریتانیا لە رێگای کەناڵی ئینگلیزەوە، بە ڕیژەی لە ٪40 زیادیکردووە.
جێگەی ئاماژەیە، حکومەتی بەریتانیا بە سەرۆکایەتی ستارمەر لەماوەی چەند مانگی رابردوودا ئاشکرایکرد، لەپێناو پاراستنی بەرژەوەندی نیشتیمانی کۆنترۆڵکردنی سنورەکانی بەهێزتر دەکات.
جەهەپە داوای دەستورێكی مەدەنی بۆ توركیا دەكات، سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتەش دەڵێت، جیهان لە گۆڕاندایە و ناكرێت بە دەستورێك حوكم بكەن كە لە توركیای كۆن ئامادەكراوە.
ئۆزگور ئۆزیل سەرۆكی پارتی گەلی كۆمار"جەهەپە"داوای دەستورێكی مەدەنی دەكات بۆ توركیا و دەڵێت، توركیا پێویستی بە دەستورێكی نوێیە و دەبێت هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدرێت و دەستور هەموار بكرێتەوە.
لە بەرانبەردا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاندوە، جیهان لە گۆڕاندایە و توركیا بەرەو سەردەمێكی نوێ دەڕوات، پێویستی بە دەستورێكی نوێیە، ناكرێت بە دەستورێك حوكم بكەن كە لەسەردەمی توركیا كۆن ئامادەكراوە.
وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت: دۆزینەوەی رێگایەک بۆ گەیشتن بە رێککەوتن کارێکی ئەستەم نییە، راشیگەیاند، کاتی ئەوە هاتووە بڕیارێک بدەین.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران پێش بەڕێکەوتنی بۆ رۆما پایتەختی ئیتاڵیا بۆ ئەنجامدانی دانوستانەکان، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە، لە خولی پێنجەمی دانوستانەکانی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمریکا، کاتی ئەوە هاتووە بڕیارێک بدەین، هەروەها ئەگەر ئەمریکا رێگری لە پیتاندنی یۆرانیۆمی وڵاتەکەمان بکات هیچ رێککەوتنێک دروست نابێت.
عراقچی وتیشی، دۆزینەوەی رێگایەک بۆ گەیشتن بە رێککەوتن کارێکی قورس نییە و راتان ئامادەیە بۆ پشکنینی زیاتری دامەزراوە ئەتۆمییەکانی بۆ دەربازبوون لە ئاستەنگەکانی دانوستانەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران.
جێگەی ئاماژەیە، لە 12ی نیسانەوە، چوار خولی دانوستان بە نێوەندگیری عوممان لە نێوان وەفدی ئێران بە سەرۆکایەتی عراقچی و وەفدی ئەمریکا بە سەرۆکایەتی ستیڤ ویتکۆف نوێنەری ترەمپ بەڕێوەچووە. سەرجەم دانوستانەکان بە ئەرێنی وەسف کراون.
حکومەتی چین رۆژی پێنجشەممە داوای لە ئەمریکا کرد کە واز لە "تۆمەتی نابەرپرسانە" دژی چین و روسیا بهێنێت، لە هەمان کاتدا پابەندبونی خۆی بە بەکارهێنانی ئاشتیانەی بۆشایی ئاسمان دوپاتکردەوە.
ماو نینگ، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا جەختی لەوە کردەوە کە "چین هەمیشە پابەندە بە بەکارهێنانی ئاشتیانەی بۆشایی ئاسمان و پشتیوانی پێشبڕکێی چەککردن لە بۆشایی ئاسمان دەکات".
وەزارەتی دەرەوەی چین بەرانبەر لێدوانەکانی بەرپرسانی ئەمریکا، بەتایبەتی جەنەڕاڵ چانس سالتزمان، فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەکانی بۆشایی ئاسمانی هێزی ئاسمانی ئەمریکا، کە بانگەشەی ئەوەی کردبوو کە روسیا و چین خاوەنی چەکن کە "گەورەترین مەترسی" لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە بۆشایی ئاسماندا دروست دەکەن.
داواکاری چین لە واشنتۆن:
ماو نینگ داوای لە ئەمریکا کرد کە:
- واز لە لێدوانی نابەرپرسیارانە بهێنێت
- وەستانی فراوانکردنی جبەخانەی سەربازی
- راگرتنی ئامادەکاری بۆ شەڕ لە بۆشایی ئاسمان
لەبری ئەوانە، داوای لە ئەمریکا کرد کاربکات بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی بەردەوام لە بۆشایی ئاسماندا.
رەتکردنەوەی تۆمەتەکان:
ئەو بەرپرسە چینیە جەختی لەوە کردەوە کە پەکین "بەنیازی ئەوە نییە لەگەڵ هیچ لایەنێکدا بچێتە ناو پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمانەوە، هەروەها بەدوای هەژمونی بۆشایی ئاسمانیشدا نییە".
ماو نینگ تۆمەتی ئەمریکای رەتکردەوە و وتی: "ئەمریکا بە ئاشکرا رایگەیاندوە کە بۆشایی ئاسمان سەنگەرێکی شەڕە و بەردەوامە لە بنیاتنانی هێزەکانی لە بۆشایی ئاسمان و دروستکردنی هاوپەیمانی سەربازی".
ئەو ئاماژەی بەوەش کرد کە ئەو رەوشە "مەترسییەکی راستەقینە بۆ سەر ئاسایش و گەشەپێدانی هەمو مرۆڤایەتی دروست دەکات".
لە کۆتایی قسەکانیدا، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین داوای هاوکاری نێودەوڵەتی لە بۆشایی ئاسمان کرد کە "لەسەر بنەمای ئاشتی و یەکسانی بێت، دور لە لۆژیکی روبەڕوبونەوە و ململانێی جیۆپۆلەتیکی".
پڕۆگرامی "گۆڵدن دۆم"ی ترەمپ:
لە پێوەندی بەم بابەتەوە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دیدگای پێشنیارکراوی خۆی بۆ پرۆگرامی بەرگری مووشەکی "گۆڵدن دۆم" راگەیاند و وتی:
بەرنامەی گۆڵدن دۆم کە تێچوی 175 ملیار دۆلارە، یەکەم بەرنامەیە لە جۆری خۆیدا کە جێگیرکردنی چەکی ئەمریکی لە بۆشایی ئاسماندا لەخۆبگرێت.
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل دەڵێت: هێرشەکەی سەر دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە واشنتۆن توشی شۆکی کردین، لەمەودوا ئاسایشی باڵیۆزخانەکانمان لە هەموو جیهان بەهێزتر دەکەین.
بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، بەرانبەر ئەو هێرشەی کە بەهۆیەوە دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە روداوێکی تەقەکردندا لە نزیک مۆزەخانەی جولەکەکان لە واشنتۆن کوژران توشی شۆک بووینە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئاسایشی لە باڵیۆزخانەکانی ئیسرائیل لە سەرانسەری جیهان بەرزدەکرێتەوە.
ناتانیاهۆ وتیشی، تەقەکردنەکەی واشنتۆن بەڵگەیە لەسەر 'هاندانی توندوتیژانە' دژی ئیسرائیل
هاوکات وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هێرشەکەی بە "تیرۆریستی" وەسف کرد و جەختی لەوە کردەوە کە "ئیسرائیل تەسلیمی تیرۆر نابێت".
ئێران رەزامەندی نیشاندا بۆ بەشداریكردن لە خولی پێنجەمی دانوستانەكان كە بڕیارە سبەینێ لە رۆما بەرێوەبچێت.
ئیسماعیل بەقائیی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، لەسەر پێشنیاری عوممان و ئەو راوێژانەی كە بەڕێوەی دەبات بۆ بەڕێوەچوونی خوولی نوێی دانوستانەكان لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا، بەشداری دەكەن.
جەختی لەوەشكردەوە، وەفدی دانوستانكاری ئێران پێداگری لە هەڵوێستی خۆی دەكات سەبارەت بە پیتاندنی ئاشتیانەی یۆرانیۆم و هەڵگرتنی گەمارۆكان لە هەر ئەگەرێكدا.
پێشتر عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندبوو، هێشتا بڕیاریان نەداوە بەشداری لە خولی داهاتووی دانوستانەكاندا بكەن یاخود نا، بەوتەی خۆی ئەمریكا هاوكاری گفتوگۆكان ناكات و جار بە جار داواكاری و مەرجی زیادەیان هەیە.
ئەمریكا رەزامەندی نیشاندا بۆ وەرگرتنی فڕۆكەكەی قەتەر كە بە دیاری درابوو بە دۆناڵد ترەمپ.
وەزارەتی بەرگری ئەمریكا رایگەیاند، رادەستكردنی فڕۆكەیەكی لوكس بۆینگ 747 لە قەتەرەوە بۆ ئەمریكا قبوڵكردووە بۆ ئەوەی وەك فڕۆكەی نوێی سەرۆكایەتی دۆناڵد ترەمپ بخرێتە خزمەتەوە.
پنتاگۆن پشتڕاستیكردوەتەوە، ئەركی هێزی ئاسمانی خستووەتە خزمەت فڕۆكە قەتەرییەكە بۆ سەرۆكایەتیی وڵاتەكەی بەناوی "ئایر فۆرس وەن" كە لە ئێستادا لە شاری سان ئەنتۆنیۆی ویلایەتی تەكساسە.
لە بەرانبەریشدا مشتومڕێكی توندی سیاسی لەنێو دیموكراتەكاندا دروستبووە سەبارەت بە وەرگرتنی دیارییەكەو بە بەرتیل وەسفی دەكەن، بەوپێیەی وەرگرتنی دیاری لە حكومەتە بیانییەكان بە یاسایی لە ئەمریكا قەدەغە كراوە.
نرخی فڕۆكە قەتەرییەكە نزیكەی 400 ملیۆن دۆلارەو ماوەی 13 ساڵە دروستكراوە، بەوتەی دوو سیناتۆری دیمكراتەكان، بۆ ئامادەكردنی وەك فرۆكەیەكی سەرۆكایەتی زیاتر لە یەك ملیار دۆلاری پێویستە، بەپێی دوایین خەمڵاندنەكانیش، تێچووەكەی دەگاتە زیاتر لە دوو ملیار و 500 ملیۆن دۆلار.
دوو كارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل بەهۆی تەقەكردن لێیان لە واشنتۆن كوژران، پۆلیسیش دەڵێت: بكوژەكەیان دەستگیركراوە.
میدیاكانی ئەمریكا بڵاویانكردەوە، كە دوو كارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل كە بەشداریان لە بۆنەیەكدا كردوە كە لە مۆزەخانەی جولەكەكان لەواشنتۆن رێكخراوە ، لە نزیك ئەو مۆزەخانەیە تەقەیان لێكراوە كوژران و پاشان، پۆلیسی ئەو وڵاتە دەستگیركردنی تۆمەتباری رووداوی تەقەكردنەكەی پشتڕاستكردەوە.
بەپێی زانیاریەكانی پۆلیسی ئەمریكا، تۆمەتبارەكە ناوی ئلیاس رۆدریگێز و تەمەنی 30 ساڵە لە كاتی دەستگیركردنیدا هاواری كردوە ئازادی بۆ فەلەستین، راشیانگەیاند، پێدەچێت هێرشەكە پێشوەختە پلانی بۆ داڕێژرابێت، وتیشی، لەكاتی تەقەكردنەكەدا چەند كارمەندێكی دیكەی باڵیوزخانەی ئیسرائیل برینداربوون.
دانی دانۆن، باڵیۆزی ئیسرائیل لە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، كە پەیوەندی لەگەڵ سەرۆكی ئەمریكا ئەنجامداوە لە رووداوەكە ئاگاداری كردۆتەوە، وتیشی، تەقەكردن لە دەرەوەی مۆزەخانەی جولەكەكان لە واشنتۆن، كردەوەیەكی تیرۆریە دژی جوولەكەكانە.
هاوكات، دۆناڵد ترەمپ، هاوخەمی خۆی بۆ قوربانیانی تەقەكردنەكەی واشنتۆن دەردەبڕێت، رایگەیاند، بیربۆچونی توندرەوەی هۆكاری روودانی ئەو رووداوانەن.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش رایگەیاند، بەدوای تۆمەتباران دەكەون و دەستگیریان دەكەن و رادەستی دادگایان دەكەن.
مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، ئاشکرای کرد کە واشنتۆن "فەرمانگەی ئیبراهیمی"ی دامەزراندووە بۆ دەستنیشانکردنی ئەو وڵاتە عەرەبیانەی ئامادەن پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی بکەنەوە، هەروەها جەختی کردەوە کە سعودیە ئامادەیی خۆی بۆ ئەم هەنگاوە پیشان داوە.
لە لێدوانێکدا لە بەردەم ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، روبیۆ رایگەیاند: "سعودیە ئامادەیی پیشانداوە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام هەندێک رێگری هەن، بۆنموونە 7ـی ئۆکتۆبەر و جەنگی غەززە، هاوکات ئیسرائیلیش ئامادەیە بۆ رێککەوتن لەگەڵیان."
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختی لەوە کردەوە کە فەرمانگەکەیان چالاکانە کاردەکات بۆ دەستنیشانکردنی ئەو وڵاتانەی دەیانەوێت بێنە ناو رێککەوتنی ئیبراهیمییەوە، کە لە ئێستادا چەندین وڵاتی عەرەبی لەوانە ئیمارات، بەحرەین، مەغریب و سودان لەخۆ دەگرێت.
رۆبیۆ هەروەها بەڵێنی دا: "بە دڵنیاییەوە پێش کۆتایی ئەمساڵ هەواڵی خۆشمان دەبێت، سەبارەت بە ژمارەیەک وڵاتی دیکەش کە ئامادەن بەشدار ببن".
ئەمە لە کاتێکدایە کە دوای جەنگی غەززە، پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل تووشی ئاڵۆزی بووە، بەڵام ئەمریکا هەوڵ دەدات لە پڕۆسەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان بەردەوام بێت و وڵاتانی دیکەش هان بدات پەیوەست ببن بە رێککەوتنی ئیبراهیمییەوە.
كڵاوەی زێرین یاخود قوبەی زێرین ئەو سیستمە بەرگریەی ئەمریكایە بە وتەی وەزیری بەرگری ئەمریكا یاسای یارییەكان بە تەواوەتی لە جیهاندا دەگۆرێت.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رۆژی سێشەممە لە وتارێكیدا لە ئۆفیسی ئۆڤاڵی كۆشكی سپی، رایگەیاند، وڵاتەكەی ئامادەكاری دەكات بۆ دروستكردنی سیستمی كڵاوەی زێڕین، هەرچەندە چاودێران پێیان وایە جێبەجێكردنی كڵاوەی زێڕین ساڵانێكی زۆری دەوێت، چونكە بەرنامەكە روبەڕووی لێكۆڵینەوەی سیاسی و نادڵنیایی دەبێتەوە لەرووی بودجەوە.
بەڵام ترەمپ پێشبینیكردوە سیستەمەكە پێش كۆتاییهاتنی خولی سەرۆكایەتیەكەی لە ساڵی 2029دا بە تەواوی بكەوێتە كار.
كڵاوەی زێڕین، سیستمێكی بەرگریە كە بە وتەی ترەمپ، دەتوانێت مووشەكەكان ئاراستەكراوەكان تێكبشكێنێت تەنانەت ئەگەر لە بۆشایی ئاسمانیشەوە هەڵبدرێت.
ئەو سیستمە تێچووەكەی 175ملیار دۆلارە، یەكەم بەرنامەیە لە جۆری خۆیدا كە توانای جێگیركردنی چەكی ئەمریكی لە بۆشایی ئاسماندا هەیە.
ترەمپ ئاماژەی بەوەشكرد، ژەنەڕاڵ مایكل گیتلین، جێگری فەرماندەی ئێستای ئۆپەراسیۆنە بۆشاییەكان، بەرپرسیار دەبێت لە سەرپەرشتیكردنی پێشكەوتنی پڕۆژەكە، ئاماژەی بەوەشكردووە، كەنەدا وتویەتی دەیەوێت بەشێك بێت لەو پرۆژەیە.
سیستمە پێشنیازكراوەكەی ترەمپ، دەتوانێت مووشەكەكان لە چوار قۆناغی سەرەكی هێرشێكردنی رابگرێت كە بریتین لە قۆناغی پێش هەڵدان، قۆناغە سەرەتاییەكانی دوای هەڵدان، قۆناغی فڕین، قۆناغی نزیكبونەوە لە ئامانجەكە.
بەڵام ئەوەی دیموكراتەكانی لەبارەی ئەو پرۆژەیەوە نیگەرانكردووە، بەشداریكردنی كۆمپانیای سپەیس ئێكسە كە خاوەنەكەی ئیلۆن ماسكی هاوپەیمانی ترەمپە لە كڕینی بەشەكانی ئەو سیستەمە، كە بە وتەی ترەمپ سەرجەم پارچەكانی ئەو سیستمە لە ناوخۆی ئەمریكا دروستدەكرێت.
وشەی كڵاوەی زێڕین ئەمریكا لە سیستمی بەرگری كڵاوەی ئاسنی ئیسرائیلیەوە وەرگیراوە، كە ئەو وڵاتە لە هێرشە موشەكیەكان دەپارێزێت.
ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەو پێشنیازەی ترەمپ چەند ڕۆژێك دوای ئەوە هات بۆ یەكەمجار واشنتۆن رایگەیاند، چین ئەگەری هەیە لە بۆشایی ئاسمانەوە بە مووشەكی نوێ و زۆر خێرا و وردبینی بەرز هێرش بكاتە سەر خاكی ئەمریكا.
دەزگای هەواڵگری بەرگری ئەمریكاش لەو بارەیەوە هۆشداری دەدات لەوەی چین دەتوانێت لە ماوەی دە ساڵدا خاوەنی دەیان مووشەكی خولگەیی بێت كە بە سەری چەكی ئەتۆمیدا سەربكەوێت.
بەپێی ئامارەكانی دەزگای هەواڵگری بەرگری ئەمریكا، چین دەتوانێت تا ساڵی 2030 نزیكەی 60 موشەكی خولگەیی لەو جۆرەی هەبێت، لەكاتێكدا روسیا دەتوانێت تا 12 موشەكی هەبێت.
هەواڵگری ئەمریكا ئەوەشی راگەیاندوە، ئەو جۆرە موشەكەی چین كە باسی لێوەدەكەن تا ئێستا بەس باسكراو بڕیاری كۆتایی لە بارەوە لە لایەن هیچ وڵاتێكەوە نەدراوە و تەنها وەك هەڕەشەك لە داهاتوو ماوەتەوە، بەڵام ترس لەم هەڕەشانە، تەنانەت ئەگەر هەڕەشەكانی داهاتووش بن، لەلایەن واشنتۆنەوە بە پلانێكی بەرگریی ، وەك كڵاوەی زێڕین، چارەسەر كراوە.
ئەو پرۆژەیەی ئەمریكا روسیا و چینی نیگەران كردوە وسەرۆكی هەردو وڵاتەكەش بە توندی رەتیانكردەوە و بە هۆكاری ناسەقامگیری لە جیهاندا وەسفیان كرد.
ئەمڕۆ چوارشەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، ئامادەیی خۆی بۆ "کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە، بەڵام بە مەرج" ئاشکرا کرد.
ناتانیاهۆلە میانی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئامادەم کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنم، بەڵام بە مەرجێک کە گەرەنتی ئاسایشی ئیسرائیل بکرێت و رێگری بکرێت لە مانەوەی غەززە لە ژێر کۆنترۆڵی حەماس دا.
ئەمڕۆ چوارشەممە بنیامین ناتەنیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، ئامادەیی خۆی بۆ "کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە، بەڵام بە مەرج" ئاشکرا کرد.
ناتانیاهۆلە میانی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئامادەم کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنم، بەڵام بە مەرجێک کە گەرەنتی ئاسایشی ئیسرائیل بکرێت و رێگری بکرێت لە مانەوەی غەززە لە ژێر کۆنترۆڵی حەماس دا.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەگەر ئەگەری ئاگربەست هەبێت بۆ گەڕانەوەی رفێنراوەکان، ئێمە ئامادەین، بەڵام ئاگربەستێکی کاتی دەبێت.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: هێزەکانمان بە توندی هێرش دەکەنە سەر حەماس، منیش وەزیری بەرگریم ئاڕاستە کردووە کە هێرشی زیاتر و بەهێزتر ئەنجام بدات، هەموو ناوچەکانی کەرتی غەززە دەخرێنە ناو ناوچە ئەمنەکانی ژێر دەسەڵاتی ئێمەوە.
ناتانیاهۆجەختی لەوە کردەوە کە حکومەتەکەی "پابەندە بە گەیشتن بە هەموو ئامانجەکانی شەڕەکە لە غەززە، و کارەکان هێشتا کۆتاییان نەهاتووە"، ئاماژەی بەوەشکرد، "20 زیندانی زیندوو و 38 تەرم هەیە، ئێمەش کاردەکەین بۆ وەرگرتنەوەی هەموویان".
سەبارەت بە یارمەتییەکان، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وتی، "ئێمە کاردەکەین، لە قۆناغی یەکەمدا، بۆ هێنانی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ ناو کەرتی غەززە بۆ ئەوەی قەیرانی مرۆیی رونەدات."
جەختیشی لەوە کردەوە کە "حەماس بەشێکی زۆری هاوکارییەکان دەبات و دەیفرۆشێت بۆ دابینکردنی دارایی بزووتنەوەکە"، رونیشیکردەوە، "دۆستەکانمان پشتگیریمان دەکەن، بەڵام ئاگاداری برسێتی یان قەیرانی مرۆیی لە کەرتی غەززەن".
سەبارەت بە ئێران، نەتانیاهۆ وتی: ئێمە کاردەکەین بۆ ئەوەی ئێران نەتوانێت یۆرانیۆم پیتاندن بکات و مافی بەرگریکردن لە خۆمان دەپارێزین.
ناوبراو وتیشی: پشتگیری لە هەر رێککەوتنێک دەکەین لەگەڵ ئێران کە ببێتە هۆی رێگری کردن لە پیتاندنی یۆرانیۆم و پەرەپێدانی چەکی ئەتۆمی.
هەروەها نەتانیاهۆ هەڕەشەی لە حوسییەکان کرد و رایگەیاند ئیسرائیل "زەربەی توندی داوە لێیان، بەڵام هێشتا قسەی کۆتاییمان نەکردووە".
سوپای ئیسرائیل لە غەززە تەقە لە وەفدێكی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی دەكات و ناچاریان دەكەن غەززە جێبهێڵن.
میدیا جیهانییەکان بڵاویان کردەوە، ئەمڕۆ هێزەكانی ئیسرائیل لە دەروازەی رۆژهەڵاتی كەمپی پەنابەرانی جێنین، تەقەیان لە وەفدێكی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی كردووە، كە بۆ لێكۆڵینەوە لە كەمپەكە سەردانیان كردبوو.
وتیشی، بەهۆی بەردەوامی تەقەی سەربازانی سوپای ئیسرائیل كە لەو كەمپە جێگیركراون وەفدەكە ناچاربووە غەززە جێبهێڵێت و بڕوات.
راشیگەیاند، تەنها تەقەیان لەو وەفدە نەكردووە، بەڵكو تەقەیان بە رووی ئەو رۆژنامەنووسانەشدا كردووە كە هاتنی ئەو وەفدەیان گواستووەتەوە بۆ میدیاكانیان.
هەر بەپێی زانیارییەكانی ئەو ئاژانسە، وەفدەكە بریتی بوون لە باڵیۆزی میسر، ئوردن، مەغریب، یەكێتی ئەوروپا، پورتوگال، چین، نەمسا، بەرازیل، بولگاریا، توركیا، ئیسپانیا، لیتوانیا، پۆڵەندا، روسیا، ژاپۆن، رۆمانیا، مەكسیك، سریلانكا، كەنەدا، هیندستان، شیلی، فەرەنسا، بەریتانیا، و ژمارەیەك نوێنەری وڵاتانی دیكە.
ئەمڕۆ چوارشەممە 21ـی 5ـی 2025، هەردوو یانەی ئینگلیزی، مان یونایتد و تۆتنهام یاری کۆتایی یۆرۆپالیگ ئەنجام دەدەن.
یاریەکە سەعات 10 لە یاریگەی سان مامێس لە شاری بلباوی وڵاتی ئیسپانیا ئەنجام دەدرێت، ئەمە لە کاتێکدایە کە براوەی یاریەکە جگە لە نازناو، نزیکەی 100 ملیۆن پاوەند وەردەگرێت.
لە کۆتا شەش یاری نێوان دوو یانەکەی کۆتایی یۆرۆپالیگ، یانەی تۆتنهام چوار یاری بردوەتەوە و لە دوو یاریەکەی دیکەشدا یەکسان بوون، واتە لە شەش یاری کۆتاییدا مان یونایتد هیچ یاریەکی نەبردوەتەوە.
لە گرتەیەکی ڤیدیۆییدا کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراوەتەوە دەردەکەوێت، کە دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا سەما بۆ منداڵی کارمەندەکانی کۆشکی سپی دەکات.
ساڵانە کارمەندەکانی کۆشکی سپی لە رۆژێکی دیاریکراودا بەناوی "رۆژی کچ و کوڕەکانتان ببەن بۆسەر کار" منداڵەکانیان دەبەنە سەر کارەکانیان لەگەڵ خۆیان، کە وەک وتەبێژی کۆشکی سپی باسی دەکات، بۆ ئەوەیە منداڵەکان ئاشنای شوێنی کاری دایک و باوکیان ببن.
وەک لە گرتە ڤیدیۆییەکەدا دەردەکەوێت، دۆناڵد ترەمپ لەو رۆژەدا لەگەڵ گۆرانییەکی بەناوبانگی ئەمریکی بەناوی YMCA، سەما بۆ منداڵەکان دەکات.
هەر لەو رۆژەدا کارۆلین لیڤیت وتەبێژی کۆشکی سپی کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسی بۆ منداڵەکان رێکخست و لە هۆڵی کۆنفرانسی رۆژنامەنووسی کۆشکی سپی؛ منداڵەکان کۆبوونەوە و پرسیاری جیاوازیان لەبارەی کۆشكی سپی و کارەکان و دۆناڵد ترەمپەوە لە کارۆلین کرد.
لە وەڵامی یەکێک لە پرسیارەکاندا کارۆلین باس لە دڵخوازترین خواردنی دۆناڵد ترەمپ دەکات و دەڵێت، پێم وابێت حەزی لە "ستەیکە". یەکێک لە منداڵەکانیش لێی دەپرسێت، ئاخۆ دۆناڵد ترەمپ حەزی لە باوەشپێداکردن هەیە، بەشێکیشیان پرسیاری جددی دەکەن و باسی سنورەکانی لەگەڵذا دەکەن.