حكومەتی ئەڵمانیا بە نیازە دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران زیاد بكات.

میدیاكان بڵاویانكردەوە، حكومەتی ئەڵمانیا بەردەوامە لە گرتنەبەری رێكاری نوێ بەتایبەت لە شاری دوسڵدۆرف، بەجۆرێك كە لە فڕۆكەخانەی ئەو شارە لە ساڵی 2024 دا زیاتر لە دوو هەزار و 800  كەسی دیپۆرتكردوەتەوە.

ئاماژەیان بەوەشكردووە، ئەمساڵیش ژمارەكە لە بەرزبوونەوەدایە بەجۆرێك كە تەنیا لە نیوەی یەكەمی ئەمساڵدا، تائێستا 12 هەزار كەس دیپۆرتكراونەتەوە.

راشیانگەیاند، ئەڵمانیا لەگەڵ وڵاتانی تر رێكارەكانیان زیاتر كردووە و لە مانگی تەمموزدا كۆبوونەوەیەك لەگەڵ نەمسا و دانیمارك و فەڕەنسا و چیك و پۆڵەندا كراوە و لە یەكەم هەنگاودا پەنابەرە ئەفغانییەكان دیپۆرت دەكاتەوە.

ئەوەش لەكاتێكدایە، وەزارەتی ناوخۆیی ئەڵمانیا رایگەیاند، لە دوای روخانی ئەسەدەوە هەزار و 867 سوری گەڕاونەتەوە وڵاتەكەیان و لە بەرامبەردا بڕێك هاوكارییان پێشكەش كراوە. 

 

لە سەرەتای دەستپێکردنی جەنگەوە، روسیا گەورەترین هێرشی بۆسەر ئۆکراین ئەنجامدا و باڵەخانەی سەرۆکایەتی وەزیرانی ئەو وڵاتەی لە کیێڤ بە ئامانج گرت.

لێپرسراوانی ئۆکراین رایانگەیاند، ئەمڕؤ یەکشەممە روسیا گەورەترین هێرشی بۆ سەر ئۆکراین ئەنجامدا، کە چەندین درۆن و موشەکی لەو هێرشەدا بەکارهێناوە.

ئاماژەیان بەوەشکردووە، لە هێرشەکەدا باڵەخانەی حکومەتی وڵاتەکەیان بە ئامانج گیراوە و سێ    گیانیان لەدەستداوە.

لەلای خۆشیەوە یولیا سڤێریدنکۆ سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین رایگەیاند، باڵەخانەی حکومەتەکەی زیانێکی زۆری بەرکەوتووە و تا ئێستاش ئاگر لە باڵەخانەکە کەوتووەتە و کۆنتڕۆڵنەکراوە.

هاوکات، هێزی ئاسمانی ئۆکراین ئاشکرایکردووە، روسیا لەو هێرشە گەورەیەی کە لەماوەی یەک شەدا ئەنجامی داوە، 805 فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و 13 موشەکی ئاراستەی وڵاتەکەی کردووە، راشیگەیاندووە، یەکەکانی بەرگری ئاسمانی ئۆکراین، 751 فڕۆکەبێفڕۆکەوان و چوار موشەکیان خستوەتەخوارەوە.

ئەمەش لە کاتێکدایە، هەردوو سەرۆکی روسیا و ئۆکراین بانگهێشتی یەکتری دەکەن بۆ پایتەختی وڵاتەکەیان بە مەبەستی ئەنجامدانی گفتوگۆ بەمەبەستی گەیشتن بە ئاشتی و کۆتایی هێنان بە جەنگ.

 

 

سەرۆكی سندوقی وەبەرهێنانی روسیا رایگەیاند، بەهۆی دانوستانەكانی ئەمریكا و روسیا ئاشتی لە ئۆكراین نزیكە.

كیریل دیمیتریڤ سەرۆكی سندوقی وەبەرهێنانی روسیا لە ئێكسێكدا نوسیویەتی، بەهۆی گفتوگۆی نێوان دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا و ڤلادیمێر پوتن، سەرۆكی روسیا یەكلاییكردنەوەی ململانێكانی ئۆكراین بەرەوە كۆتایی دەروات و لە ئاشتی نزیكبووەتەوە.

دیمیتریڤ ئاماژەی بەوەشدا كە هەوڵەكان بۆ فشار خستنە سەر مۆسكۆ لەرێگەی سەپاندنی سزاوە شكستی هێناوە، بەڵكو دەتوانرێت لە رێگەی گفتوگۆ و ڕێزگرتن لە یەكترەوە چارەسەری ئەو ململانێیە بكرێت.

پێشتریش، دیمیتریڤ جەختی لەوە كردبووەوە كە سەرۆكی روسیا و هاوتا ئەمریكییەكەی ڕێگری لە سەرهەڵدانی جەنگی جیهانی سێیەم دەكەن.
ئەمە لە كاتێكدایە، كە پوتن و ترەمپ  لە كۆبوونەوەكەیاندا كە لە 15ی ئاب لە ئەلاسكا بەرێوەچوو، باسیان لە ڕێگاكانی چارەسەركردنی كێشەی ئۆكراین كرد و هەروەها هەردوو سەركردە كۆبوونەوەكەیان بە ئەرێنی وەسف كرد.

 

هەزاران كەس لە واشنتۆن دژی سیاسەتەكانی سەرۆكی ئەمریكا خۆپیشاندانیان كرد و دروشمیان دژی دۆناڵد ترەمپ وتەوە.

بە بەشداریی هەزاران كەس لە واشنتۆن رێپێوان و خۆپیشاندانێكی فراون بەڕێوەچو و رێكخراوی ئاشتی ئەمریكاش رایگەیاند، كار دەكەن بۆ خۆپیشاندانی سەرتاسەریی دژی سیاسەتەكانی دۆناڵد ترەمپ ، سەرۆكی ئەمریكا .

لە خۆپیشاندانەكەی واشنتۆندا دژی گۆڕینی ناوی وەزارەتی بەرگریی بۆ وەزارەتی جەنگ دروشم وترایە و خۆپیشاندەران رایانگەیاند، ترەمپ ناتوانێت لە رێگەی سەربازییەوە ویلایەتەكەیان داگیر بكات.

تەلەفیزیۆنی سی ئێن ئێن ئاماژەی بەوەكردوە سەرەڕای ئەوەی خۆپیشاندەران ئامانجی سەرەكییان دژایەتی سیاسەتەكانی ترەمپ بووە، بەڵام دروشم بۆ پشتیوانی لە غەززە و كۆچبەران بە تایبەت كۆچبەرانی ئەمریكا وتراوەتەوە.

 

وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، دەبێت رێز لە ماف و بەرژەوەندییەكانی ئێران بگیرێت و هەر كاتێك ئەمریكا رێزی لە بەرامبەرەكەی گرت ئامادەن بۆ دانوستان. 

عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە میانی كۆنفرانسی نیشتمانیی تواناكانی وەبەرهێنان لە ناوچە ئازاد و بازرگانییەكانی ئێران رایگەیاند، ئەو ڕۆژەی واشنتن ئامادە بێت بۆ دانوستان لەسەر بنەمای رێزگرتنی بەرامبەر، ئەوانیش ئامادەن بۆ دانوستان. 

دەشڵێت، وڵاتانی ترۆیكا هەڵەیەكی گەورەیان كرد لەبارەی چالاككردنی سزاكان، ئەمەش كارەكانی قورستر كردووە و دانوستانەكان بەردەوامن بەو هیوایەی بگەینە لێكگەیشتنێكی هاوبەش. 

وتیشی، پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی دوای هێرشەكەی سەر بنكە ئەتۆمییەكان تێكچووە و وەك جاران نەماوە. 

 

بەهۆی زیادبوونی پێناسی گومرگی لەسەر کاڵای هاوردە، نزیکەی 90 وڵاتی جیهان گواستنەوەی پۆستەیان بۆ ئەمریکا سنوردار یاخود راگرتووە.

ماساهیکۆ میتۆکی بەڕێوەبەری گشتی یەکێتی پۆستەی جیهانی رایگەیاند، بەهۆی زیادبوونی پێناسی گومرگی لەلایەن ئەمریکاوە، 88 وڵاتی جیهانی گواستنەوەی پۆستەیان بۆ ئەمریکا بەشێوەیەکی تەواوەتی یاخود بەشێوەیەکی سنوردار راگرتووە.

ئاماژەی بەوەشکرد، لەئێستادا لە هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی تەکنیکی نوێ بۆ دەستپێکردنەوەی گواستنەوەی پۆستە بۆ ئەمریکا.

ئەوەش دوای ئەوەدێت ، کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بڕیاریدا بە هەڵوەشاندنەوەی رێککەوتنی بازرگانی دی مینیمێست، کە لێخۆشبوونی پێناسی گومرگی بۆ سەرجەم ئەو پۆستانە دەردەکرد کە نرخەکانیان لە خوار 800 دۆلارەوەبوون .

گرنگترین ئەو وڵاتانەی کە گواستنەوەی پۆستەیان بۆ ئەمریکا سنوردار یاخود راگرتووە بریتین لە، بەلجیکا، دانیمارک، فەرەنسا، ئەڵمانیا، یۆنان، هیندستان، ئیتاڵیا، ژاپۆن، لیتوانیا، نەرویج، پۆڵەندا، پورتوگال، سەنگافورە، کۆریای باشوور، ئیسپانیا، سوید، سویسرا، تایوان، و تایلەند.

سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، واشنتۆن دەچێتە دانوستانێكی ئاڵۆزەوە لەگەڵ بزوتنەوەی حەماس و داواشیكرد، بزوتنەوەكە سەرجەم بارمتەكان ئازاد بكات. 

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، واشنتۆن دەستدەكات بە دانوستانێكی ئاڵۆز لەگەڵ بزوتنەوەی حەماس و ئەگەر ئەوان بەردەوام بن لەسەر درێژەدان بە بارمتەگرتنی ئیسرائیلییەكان، رەوشەكە دژوار و ئاڵۆزتر دەبێت.

وتیشی، بە حەماسی وتووە سەرجەم بارمتەكان ئازاد بكات و ئەگەر ئەوان ئەو هەنگاوە بنێن، گفتوگۆ لەسەر كاری باشتر دەكات لەگەڵ حەماسدا، بەڵام ئێستا ئەو بزوتنەوەیە ئێستا داواكاری نوێی هەیە و چاوەڕێی دوایین داواكارییانن.

وتیشی، حەماس 50 بارمتەی لەلایە و پێی وایە تەنها 20 كەسیان لە ژیاندا ماون و خۆپیشاندانی ئیسرائیلییەكانیش بۆ فشار خستنەسەر حكومەتی ئیسرائیل رەوشێكی ئاڵۆز بۆ ناتانیاهۆ دێنێتە ئاراوە.

 

 ڤۆلۆدیمیر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، پێشنیازێکی ڤلادیمیر پوتنی سەرۆکی روسیای، بۆ ئەنجامدانی دانوستان لە مۆسکۆ رەتکردەوە و لە بەرامبەردا رایگەیاند کە پوتن دەتوانێت بێت بۆ کیێڤ.

رۆژی هەینی،  ڤلادیمێر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین پێشنیازەکەی ڤلادیمێر پوتنی سەرۆکی روسیای بۆ سەردانیکردنی مۆسکۆ بە مەبەستی گفتوگۆکردن لەسەر چارەسەرێکی دیپلۆماسی رەتکردەوە.

زیلێنسکی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ مارسا راداتز، پەیامنێری تۆڕی "ئەی بی سی نیوز"ی ئەمریکی، بۆ یەکەمجار باسی لەو پێشنیازە کرد.

زیلێنسکی لە وەڵامدا وتی: "ئەو (پوتن) دەتوانێت بێت بۆ کیێڤ. من ناتوانم سەردانی مۆسکۆ بکەم لە کاتێکدا وڵاتەکەم رۆژانە رووبەڕووی بۆردومانی مووشەکی دەبێتەوە. ناتوانم بچمە پایتەختی ئەو تیرۆریستە".

هەروەها وتی: "پوتن لەمە تێدەگات".

چاوپێکەوتنەکە لە شوێنی کارگەیەکی ئەمریکی لە رۆژئاوای ئۆکراین ئەنجامدرا، کە بەم دواییانە کرابووە ئامانجی هێرشێکی مووشەکی روسیا.

سەرۆکی ئۆکراین جەختی لەوە کردەوە کە پوتن بە راستی بەدوای کۆبونەوەدا ناگەڕێت لە کاتێکدا بەردەوامە لە شەڕەکەی لە ئۆکراین. ئەو وتی کە پێشنیازەکەی پوتن تەنها ئامانج لێی "دواخستنی کۆبوونەوەکە" بووە و دووپاتیکردەوە کە خۆی ئامادەیە بە هەموو شێوەیەک کۆببێتەوە.

زیلێنسکی رونیکردەوە کە پوتن "یاری لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکان دەکات" و وتی: "ئەگەر کەسێک نەیەوێت لە کاتی شەڕدا کۆببێتەوە، بێگومان دەتوانێت شتێک پێشنیار بکات کە نە لەلایەن من و نە لەلایەن کەسانی ترەوە قبوڵکراو نییە".

ئەمە لە کاتێکدایە کە پێشتر، سەرۆک پوتن لە میانی کۆڕبەندی ئابووریی رۆژهەڵات لە ڕۆژی هەینیدا، ئامادەیی خۆی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ زیلێنسکی لە بەرزترین ئاستدا راگەیاندبوو و وتبووی: "ئەگەر سەرکردایەتیی ئۆکراین جددییە لە خواستی بۆ دانوستان، با بێن بۆ مۆسکۆ، ئێمەش %100 گەرەنتیی ئاسایشیان بۆ دابین دەکەین".

پوتن جەختی لەوەش کردبووەوە کە روسیا ئامادەیە گەرەنتیی ئەمنی تەواو پێشکەش بە زیلێنسکی و شاندی یاوەری بکات ئەگەر بڕیاریاندا بێن بۆ پایتەختی روسیا.

پارێزەرێک لە ئەمریکا سکاڵای یاسایی لەسەر خاوەنی دامەزرێنەری کۆمپانیای مێتا تۆماردەکات، کە بەهۆی ناوەکەیەوە چەندین جار هەژمارەکانی داخراون.

مارک زوکەربێرگ پارێزەرێکی ئەمریکییە سکاڵای یاسایی لەسەر مارک زوکەربێرگی خاوەنی کۆمپانیای مێتا تۆمارکرد، دوایی ئەوەی چەند هەژمارێکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک، بەهۆی ناوەکەیەوە داخراوە.

مارک زوکەربێگری پارێزەر رایگەیاندووە، لەماوەی هەشت ساڵی رابردوودا پێنج جار هەژمارەکانی داخراوە، کە کارە بازرگانییەکانی تێدا ئەنجامدەدا، بەهۆشیەوە چەندین هەزار دۆلار زیانی بەرکەوتووە.

زوکەربێرگی پارێزەر ئاماژەی بەوەشکردووە، رەنگە کەس ئەوە نەزانێت، بەڵام چەندین کەس هەمان ناوی خاوەنی کۆمپانیای مێتایان هەیە، بەنمونە پارێزەرێکی مایەپووچ کە ویلایەتی ئیندیانا دەژی، بەهۆی ناوەکەیەوە ئازارێکی زۆر دەچێژێت، چونکە ئەو پارێزەرە مایەپووچ بووە، زوکەربێرگی خاوەنی کۆمپانیاکەش یەکێکە لە دەوڵەمەندەکانی جیهان.

جێگەی ئاماژەیە پارێزەرەکە لەرێگەی هەژماری فەیسبووکەوە کاری ناساندن و پەیوەندیکردن لەگەڵ کڕیارەکان و بریکارەکان ئەنجامدەدات، بەڵام بەهۆی کۆمپانیای مێتاوە لەساڵانی رابردوودا چەندین جار رووبەڕووی زیانی ئابوری بوونەتەوە.

هاوکات، ئەو پارێزەرە زیاتر لە 11 هەزار دۆلاری لە رێکلام کردن لە پەیج و پلاتفۆڕمەکانی مێتا خەرجکردووە.

هەروەها پارێزەرەکە ئەوەشی خستوەتەڕوو، دەبێت شەوانە مۆبایلەکەی بکوژێنێتەوە، چونکە بەردەوام لە رێگەی مەسنجەرەوە هەڕەشەی کوشتن و هەراسانکردنی لێدەکرێت، وا دەزانرێت ئەو بە بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای مێتایە.

رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی نەتەوەیەكگرتووەكان دەڵێت، نرخی خۆراك لەسەر ئاستی جیهان گەیشتووەتە بەرزترین ئاستی دوو ساڵی رابردووی، بە دیاریكراویش نرخی گۆشت و شەكر و زەیتە سروشتییەكان.

رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی نەتەوەیەكگرووەكان " فاو" بڵاویكردەوە، نرخی خۆراك لەسەر ئاستی جیهان بەرزترین ئاستی دوو ساڵی رابردووی تۆماركردووە، بەجۆرێك نرخی سەبەتەی خۆراك لە بازاڕەكانی جیهاندا لەمساڵدا بە رێژەی 6.9%زیادیكردووە .

ئەوەشی خستووەتەڕوو، لەدیارترین ئەو خۆراكانەی نرخەكانیان بەرزبووەتەوە بریتین  گۆشتی سوور و زەیتە سروشتییەكانە، ئەویش بەهۆی زۆری خواست لەسەریان بە تایبەتی لە ئەمریكا و چین.

فاو پێشبینیشیكردووە، ئاستی بەرهەمی خۆراكی و كشتوكاڵی یەكێتی ئەوروپا بەهۆی گۆڕانی كەشوهەوا و وشكەساڵی روو لە كەمبوونەوە بكات، ئەوەش جارێكی تر نرخی خۆراك لەسەر ئاستی جیهان بەرزتربكاتەوە.

سەرۆکی ئەمریکا ناوی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا 'پنتاگۆن' دەگۆڕێت و لێپرسراوێکی کۆشکی سپیش دەڵێت: ترەمپ ئەمڕۆ فەرمانەکە ئیمزا دەکات.

کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی ئاشکرایکردووە، دۆناڵد ترەمپ ئەمڕۆ هەینی فەرمانی جێبەجێکردنی گۆڕینی ناوی وەزارەتی بەرگری وڵاتەکەی ئیمزا دەکات و دەیگۆڕێت بە وەزارەتی جەنگی ئەمریکا.

ئەو کەناڵە ئەمریکییە ئاماژەی بەوەشکردووە، ترەمپ و پیت هێگست وەزیری بەرگری ئەمریکا لەم دواییانەدا رایانگەیاندووە، دەیانەوێت ناوی وەزارەتەکە بگۆڕن، کە ئەمەش یەکێکە لە دەستپێشخەرییەکانی ئیدارەی ترەمپ، وەک بەشێك لە "ئیتۆسی جەنگاوەر"ـی خۆی لە ناو پنتاگۆن ئەنجامیداوە.

هاوکات لێپرسراوێکی کۆشکی سپی رایگەیاندووە، ترەمپ ئەمڕۆ وردەکاری گۆڕینی ناوەکە دەخاتەروو، هاوکات فەرمانی جێبەجێکردنەکە ئیمزا دەکات و نازناوی هێگسێت دەبێتە "وەزیری جەنگ".

هەروەها فەرمانەکە رێنمایی هێگسێت دەکات کە پێشنیازی هەردوو کردەوەی یاسایی و جێبەجێکردن بکات بۆ ئەوەی ناوەکە بۆ هەمیشەیی وەزارەتی جەنگی ئەمریکا بێت.

"ئیتۆسی جەنگاوەر" بە مانایی رۆحی جەنگاوەر دێت لە ناو سوپای ئەمریکادا، چوار دروشمی سەرەکی لەخۆدەگرێت، "هەمیشە ئەرکەکە لە پێش هەموو شتێکەوە دادەنێم، هەرگیز شکست قبوڵ ناکەم، هەرگیز واز ناهێنم، هەرگیز هاوڕێیەکی کەوتوو بەجێناهێڵم"، جێگەی ئاماژەیە ئەم دەستپێشخەرییەی ترەمپ وەک (پلانێک یان بەرنامەیەک)ـە ئیدارەکەی بە ناوی "رۆحی جەنگاوەری" لەناو پێنتاگۆن ئەنجامی داوە، هەروەها  ئەو دەستەواژەیە ئاماژەیە بۆ سەرنج خستنەسەر پەرەپێدان، یان بەهێزکردن، ئازایەتی، دڵڕەقی، پابەندبوون، خۆڕاگری، و رۆحی سەربازانی سوپای ئەمریکا .

ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی روسیا، هۆشداری دەدات و رایدەگەیەنێت، هەر هێزێکی رۆژئاوایی لە ئۆکراین ئامادەیی هەبێت لەلایەن سوپای روسیاوە دەکرێتە ئامانج و جەختیش دەکاتەوە کە مۆسکۆ بە هیچ شێوەیەک ئەندامێتیی ئۆکرانیا لە ناتۆ قبوڵ ناکات.

ئەم لێدوانانەی پوتن رۆژێک دوای ئەوە هات کە ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەڕەنسا، رایگەیاندبوو 26 وڵات بەڵێنیان داوە گەرەنتیی ئەمنی دوای جەنگ بدەن بە ئۆکراین، کە بوونی هێزی نێودەوڵەتی لە وشکانی، دەریا و ئاسماندا لەخۆدەگرێت.

ماکرۆن، کە سەرپەرشتی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ کییەر ستارمەر، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دەکرد، وتی: "ئامانجی ئەم هێزە چوونە ناو جەنگ نییە دژی روسیا، بەڵکو رێگریکردنە لەوەی لە داهاتوودا هێرش بکاتەوە سەر ئۆکراین"

لە بەرامبەردا، پوتن لە میانی کۆڕبەندێکی ئابووریدا لە ڤلادیڤۆستۆک لە رۆژهەڵاتی دووری روسیا، وتی: "ئەگەر هەر هێزێک لەوێ بڵاوەی پێبکرێت، بەتایبەتی ئێستا کە شەڕ بەردەوامە، ئێمە لەسەر ئەو بنەمایە مامەڵە دەکەین کە دەبنە ئامانجی رەوا بۆ سوپای روسیا."

سەرۆکی روسیا ئاماژەی بەوەشکرد، مۆسکۆ باشترین شوێنە بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ ڤلادیمێر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین و جەختی کردەوە کە روسیا %100 گەرەنتیی ئاسایش و سەلامەتیی وەفدی ئۆکراین دەکات.

پوتن وتیشی: "چەندین جار وتوومە کە ئامادەم بۆ ئەم پەیوەندییانە (لەگەڵ زلێنسکی)، بەڵام هیچ سوودێکی نییە، چونکە گەیشتن بە رێککەوتن لەگەڵ لایەنی ئۆکراینی لەسەر پرسە سەرەکییەکان نزیکە لە مەحاڵ، تەنانەت ئەگەر ئیرادەی سیاسیش هەبێت، کە من گومانم لێی هەیە."

پێشتر، کرملن ئەوروپییەکانی بە "بەربەست" لەبەردەم چارەسەری ناکۆکی لە ئۆکراین تۆمەتبار کردبوو. دمیتری پێسکۆڤ، وتەبێژی کرملن، رایگەیاندبوو، گەرەنتیی ئەمنی بۆ ئۆکراین ناتوانرێت لە رێگەی هێزی سەربازیی بیانییەوە دابین بکرێت.

رۆژی پێنجشەممە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، لەگەڵ سەرکردە ئەوروپییەکاندا گفتوگۆی لەبارەی ئەو گەرەنتییە ئەمنییانە کرد کە پێویستە بدرێن بە کیێڤ، هەروەها رێگاکانی زیادکردنی فشار لەسەر روسیا بۆ ناچارکردنی بە دانیشتن لەسەر مێزی دانوستانەکانی ئاشتی.

وتەبێژی كۆشكی كرملن رایگەیاند، مۆسكۆ رێگە بە ناتۆ نادات هێزەكانی لەناو ئۆكراین بڵاوەپێبكات، دەشڵێت: هەرچی پێویست بێت بۆ پاراستنی ئاسایشی روسیا ئەنجامی دەدەین.

دیمیتری پێسكۆف وتەبێژی كۆشكی كرملن رایگەیاند، هەوڵەكانی ناتۆ بۆ جێگیركردنی هێز لە ئۆكراین و بوونی ئەو هێزانە لە نزیك سنورەكانمان مەترسی بۆسەر روسیا دروست دەكات، چونكە ناتۆ ئێمە بە دوژمن دەزانێت، بۆیە ناتوانین رێگەیان پێبدەین هێزەكانیان جێگیر بكەن.

 وتیشی، هەرچی پێویست بێت بۆ گرەنتیكردنی ئاسایشی وڵاتەكەمان دەیكەین.

وتەبێژەكەی كرملن ئەوروپییەكانی بە دروستركردنی كۆسپ لەبەردەم چارەسەری پرسی جەنگی روسیا و ئۆكراین تۆمەتبار كرد و وتیشی، ئامادەین ئامانجەكانمان بە رێگای ئاشتیانە لە ئۆكراین بەدی بهێنین، بەڵام لە نەبوونی هەلی لەو جۆرەدا لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانمان بەردەوام دەبین.

لەبارەی كۆبوونەوەی سەركردەكانی روسیا و ئەمریكا پێسكۆف ئەوەی خستە روو، ئەگەرچی لە ئێستادا هیچ ئامادەكارییەك بۆ كۆبوونەوەی ئەو دوو سەرۆكە ناكرێت، بەڵام دەتوانرێت كۆبوونەوەكە بە خێرایی رێكبخرێت.

ئەم وتانەی دیمیتری بیسكۆف تەنها رۆژێك لەدوای كۆبوونەوەی وڵاتانی ئەوروپا دێت، كە بە ئامانجی پشتگیریكردنی ئۆكراین و گرەنتیكردنی ئەو وڵاتە لە رووی ئەمنییەوە ئەنجامیان دا.

 

شێخ حیكمەت هیجری، داوای قەوارەیەكی سەربەخۆ بۆ دروزەكانی سوریا دەكات و جەخت لەسەر مافی چارەی خۆنوسین دەكاتەوە.

حیكمەت هیجری كە رێبەری دروزەكانی سوریایە لە پارێزگای سوەیدا، سوپاسی هەریەك لە دۆناڵد ترامپ و بنیامین ناتانیاهۆی كرد بۆ پشتیوانییەكانیان لە دروزەكان و رایگەیاند، دروزەكان پاشەكشە ناكەن لە داواكارییەكانیان بەتایبەت قوربانیدانەكانیان.

هیجری لەمیانی پێشوازیكردن لە فەرماندەی نوێی دروزەكان و بزوتنەوەی رجال ئەلكەرامە كە لیوایەكی تایبەتی پێكهاتەی دروزەكانە، وتی، ترامپ و ناتانیاهۆ پاڵپشتییان كردوون بەتایبەت لە كردنەوەی دەروازەكان بەڕووی سوەیدا.
هەروەها داوای گەڕاندنەوەی گوند و زەوییە داگیركراوەكانی بۆ دانیشتوانی ڕەسەنی خۆیان كرد و ئازادكردنی بێ قەید و مەرجی هەموو ڕفێنراوەكانی كرد.

رێبەری دروزەكان داوای لە كەسایەتیە جیهانیەكان و گەلانی ئازاد كرد لەپاڵ پێكهاتەی دروزدا بوەستن بۆ راگەیاندنی هەرێمی سەربەخۆ بۆ ئەو پێكهاتەیە، هەروەها پێیوایە پاسەوانی نیشتمانی كە بەم دواییە لە گروپە چەكدارەكانی دروز پێكهاتووە، دەتوانن پارێزگاری لە خاك و قەوارەی دروزەكان بكەن.

هیجری لە چەند رۆژی رابردووشدا داوای پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ پێكهێنانی هەرێمێكی سەربەخۆ بۆ دروزەكان كردبوو.

 

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایدەگەیەنێت، بەم نزیكانە لەگەڵ ڤلادیمێر پوتین هاوتا روسییەكەی قسە دەكات و كار بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆكراین دەكات.

دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ سەركردەكانی ئەوروپا و سەرۆكی ئۆكراین لەرێی ڤیدیۆ كۆنفرانسەوە، ترەمپ بە رۆژنامەنوسانی وت، باسیان لەو گەرەنتییە ئەمنییانە كردووە كە پێویستە بۆ كیێڤ دابین بكرێن، هەروەها باس لە چڕكردنەوەی فشارەكان لەسەر روسیا  كراوە بۆ  راكێشانیی بۆ سەر مێزی دانوستانی ئاشتی.

دوای وتەكانی ترامپ، كریملین دووپاتیكردەوە، تا ئێستا هیچ ئامادەكارییەك بۆ پەیوەندی نێوان پوتین و ترامپ نەكراوە، بەڵام دەكرێت بەخێرایی رێكخستن بۆ ئەو مەبەستە بكرێت.

دوێنێ سەركردەكانی هاوپەیمانی ئیرادە كە نزیكەی 30 وڵات لەخۆدەگرێت، كۆبوونەوەیەكیان لە رێی ڤیدیۆ كۆنفرانسەوە رێكخست و پاڵپشتی خۆیان بۆ كیێڤ دووپاتكردەوە لە روبەڕووبوونەوەی لەگەڵ روسیا، دواتریش هەریەك لە ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی، سەرۆكی ئۆكراین و ستیڤ ویتكۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە پاریس كۆبوونەوە.

 

یەکێتی ئەوروپا بەکارهێنانی ماددەیی کیمیایی "تی پی ئۆ" (TPO)ی قەدەغە کرد، کە لە زۆرێک لە جۆرەکانی جێڵی نینۆکدا بۆ خێرا وشکبوونەوە و پاراستنی رەنگ بەکاردەهێنرێت، ئەمەش بەهۆی نیگەرانییەکان لەوەی کە مەترسی بۆ سەر توانای منداڵبوون دروست دەکات و دەبێتە مەترسی بۆسەر ژنان. 

ئەو ماددە باوەی کە لە زۆرێک لە جۆرەکانی جێڵی نینۆکدا هەیە، لە زۆربەی وڵاتانی ئەوروپادا بە نایاسایی ناسێنراوە، بەڵام لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هێشتا بە ئازادی بەردەستە.

ئەم ماددەیە، کە ناوە زانستییەکەی (Trimethylbenzoyl diphenylphosphine oxide)ـە، ئێستا بە فەرمی لە هەموو بەرهەمە جوانکارییەکاندا قەدەغە کراوە و دەزگا چاودێرییەکانی یەکێتی ئەوروپا وەک ماددەیەکی ژەهراوی بۆ مرۆڤ پۆلێنیان کردووە. "تی پی ئۆ" ماددەیەکە یارمەتی رەقبوونی جێڵی نینۆک دەدات لەژێر تیشکی سەروو وەنەوشەییدا و دەبێتە هۆی مانەوە و بریسکەی زیاتری رەنگەکە.

بڕیاری قەدەغەکردنەکە دوای چەندین توێژینەوە لەسەر ئاژەڵان هات کە پەیوەندیی نێوان ماددەکە و کێشە درێژخایەنەکانی منداڵبوونیان تیادا دەرکەوت. یەکێتی ئەوروپا ئەم رێکارە خۆپارێزییەی گرتووەتەبەر لە کاتێکدا لێکۆڵینەوەی زیاتر لەسەر مرۆڤ هێشتا بەردەوامە.

بەپێی بڕیارەکە، دەبێت ساڵۆنەکانی نینۆک لە 27 وڵاتی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا، هەروەها وڵاتانی وەک نەرویج و سویسرا، دەستبەجێ فرۆشتنی ئەو بەرهەمانە رابگرن کە ئەم ماددەیەیان تێدایە و بەرهەمە کۆکراوەکانیان بە شێوەیەکی سەلامەت لەناوببەن.

لەلایەکی دیکەوە، ویلایەتە یەکگرتووەکان هێشتا بەکارهێنانی "تی پی ئۆ"ی بە یاسا رێکنەخستووە، و ئەم ماددەیە دەچێتە پاڵ لیستێکی درێژی ئەو ماددە کیمیاییانەی کە لە ئەوروپا قەدەغەن، بەڵام لە ئەمریکا هێشتا باون.

هەندێک لە خاوەنکارانی بواری جوانکاریی نینۆک دژایەتیی خۆیان بۆ ئەم بڕیارە دەربڕیوە. کۆمپانیایەکی بەلجیکی رایگەیاندووە، "هیچ بەڵگەیەکی مرۆیی نییە لەسەر مەترسیی ئەم ماددەیە" و ئەم بڕیارە "زیانێکی گەورەی ئابووری" بە کارە بچووکەکان دەگەیەنێت.