کوردستان
دەستەی گشتی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی ھەرێم لە روونکردنەوەیەکدا رایگەیاندووە، وەزارەتی پەروەردەی عێراق بە نووسراوێکی وەزاری وانەی کوردی لە پەروەردەی عەرەبیدا بێ بایەخ دەکات و دەڵێت ھەر خوێندکارێک لە وانەی کوردی دەرنەچێت بە کەوتوو ھەژمارناکرێت، ئەوەش فەرامۆشکردنی زمانی کوردی و پێچەوانەی دەستووریشە کە ھەردوو زمانی کوردی و عەرەبی بە رەسمی ناساندووە.
دەشڵێت، ئەو پاشەکشە دەستوورییە زەنگێکی مەترسیدارە و خزمەتی ژیانی پێکەوەیی ناکات و داوای ڕوونکردنەوەی بڕواپێکراویش لە وەزارەتی پەروەردەی عێراق دەکەن و داوا لە فراکسیۆنە کوردییەکانیش دەکەن ئەو پێشێلکاری و بێبایەخ کردنانەی زمانی کوردی بیانھێنێتە دەنگ و ڕێوشوێنی یاسایی پێویست بگرنەبەر.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری ھەرێم بڵاویکردەوە، بە مەبەستی ھەمەجۆرکردنی داھات و گرنگیدان بە کەرتی کشتوکاڵی، پڕۆژەی نیشتمانی بەبازاڕکردنی گەنمی جوتیاران لە سلێمانی دەستیپێکردووە و لەئێستادا، ٧٨%ی قۆناغی یەکەمی تەواوبووە، پڕۆژەکەش لە ماوەی پێنج ساڵدا تەواودەکرێت و ١٢٨ ملیۆن دیناری تێدەچێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، پڕۆژەکە پێکدێت لە ٣٠ سایلۆ، کە ساڵانە توانای وەرگرتنی ١٥٠ ھەزار تۆن گەنمی ھەیە، لەگەڵ پێنج کارگەی بەرھەمھێنانی ئارد و ساوەر و بڕوێش و پاستە و عەلەفی ئاژەڵ.
جەختی لەوەشکردووەتەوە، کارکردن لە پڕۆژەی بەبازاڕکردنی گەنمی جوتیاران لە سلێمانی بەردەوامە و ھەلی کاری بۆ ٣٠٠ کەس رەخساندووە، لە کاتی تەواوبوونی پڕۆژەکەش بەشێوەی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ زیاتر لە پێنج ھەزار ھەلی کار بۆ ھاووڵاتیان دەڕەخسێنێت.
ئاژانسی پاراستن و زانیاری/زانیاری لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، شەھید ھاوکار کە پێشتر لە ئەرک و فەرمانی رەسمیدا بوو، رۆڵی بەرچاوی ھەبووە لە ھێزەکانی دژەتیرۆر و بواری ئەمنیدا و خزمەتی ئارامی و ئاسایشی ھەرێمی کردووە.
راشیگەیاند، وێڕای دەربڕینی ھاوخەمی، پرسە و سەرەخۆشی ئاڕاستەی بنەماڵە تێکۆشەرەکەیان دەکەن کە نمونەیەکی بەرزی قوربانیدانن، ھیوای زووچاکبوونەوەشی بۆ بریندارەکان خواست کە پێکھاتبوون لە ھاوسەرەکەی و دوو منداڵی و خوشکێکی.
ئاژانسی زانیاری داواش لە ھێزە ئەمنییەکانی ھەرێم دەکات لە لێکۆڵێینەوەکانیاندا وردبن و راستی رووداوەکە و تۆمەتباران بۆ رای گشتی ئاشکرا بکەن و رووبەڕووی دەسەڵاتی دادوەریان بکەنەوە و سزای یاساییان بەسەردا بسەپێنن.
ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھەپەگە رایگەیاند، لە حەوت ھێرشی ھێزەکانیاندا شەش سەربازی تورکیا لەناوسنوری ھەرێمی کوردستان کوژران و سەربازێکیش بریندارکراوە.
ھەپەگە ڕاشیگەیاندووە، لە ھەمانکاتدا سیستمێکی کامێرای حەراری کە مینی پێوە لکێنرابوو لە ناوبراوە.
ھەپەگە لەبارەی ھێرشەکانی سوپای تورکیا دەشڵێت، سوپای تورکیا ناوچەکانی گەریلای ٢٣ جار بە بۆمبی قەدەغە و چەکی کیمیایی و ھەشت جاریش بە فڕۆکەی شەڕکەر و ٥٩ جاریش بە ھەلیکۆپتەری ھێرشبەر و بە دەیان جاریش بە کاتیوشا و تانک و چەکی قورس بۆردومان کردووە.
ھاوکات، ھەپەگە ناسنامەی سێ گەریلاش ئاشکرا کرد کە یەکێکیان لە ناوچەی وان و دووانەکەی دیکەشلە ناوچەی بەستای سەر بە شاری شرنەخی باکوری کوردستان گیانیانلەدەستداوە.
دەستەی پزیشکی دادی ئێران لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەڵگەنامە پزیشکی و توێکارییەکان سەلماندوویانە کە "ژینا" لە ئەنجامی لێدانی سەری یاخود ھەر شوێنێکی تری جەستەی لەلایەن پۆلیسی رەوشتەوە گیانی لەدەستنەداوە، بەڵکو لە تەمەنی ھەشت ساڵیدا نەشتەرگەری مێشکی لە نەخۆشخانەی "میلاد" لە "تاران" بۆ کراوە و دوای نەشتەرگەرییەکە تووشی کێشە بووە.
راشیگەیاند، ژینا لە رۆژی ١٣ی ئەیلول ھۆشی لەدەستداوە بەھۆی ئەو نەخۆشییە کۆنەی دووچاری دابەزینی پەستانی خوێن بووە. لەراگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشدراوە، ژینا دووچاری کەمبوونەوەی ئۆکسجین بووە و مێشکی زیانی بەرکەوتووە و بەھۆی نەچوونی ئۆکسجین بۆ مێشکی لە ١٦ی ئەیلولی رابردوو گیانی لەدەستداوە.
بەڵام کەسوکاری ژینا پێشتر رایانگەیاندبوو، ڕۆژی ١٣ی ئەیلول ژینا لەلایەن پۆلیسی رەوشت لەشاری تاران دەستبەسەرکرا و گواسترایەوە بۆ زیندان، لەوێ لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە بەتوندی لەسەر و جەستەی دراوە و دوای تێکچوونی باری تەندروستی گواستراوەتەوە بۆ نەخۆشخانە. ئاماژەشیان بۆ ئەوەشکردبوو، پزیشکەکان بە بنەماڵەی ژینایان ڕاگەیاند کە تووشی جەڵتەی مێشک بووە و دوای سێ رۆژ مانەوەی لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، لە بەردەوامیی تۆپبارانەکانی ئێراندا، بەیانی ئەمرۆ تۆپخانەکانی ئێران ناوچەکانی " ناوروبارا و گواراسایە و گوندی کەتینە"ی سنوری برادۆستیان تۆپباران کردووە.
وتیشی، تۆپبارانەکانی ئێران ترس و دڵەڕاوکێی خستووەتە ناو خەڵکەوە و زیانی زۆریش بەر رەز و باخی ھاوڵاتیان کەتووە.
لە ماوەی ١٣ رۆژی رابردوودا، ئێران بە بەردەوامی ھەشت گوندی سنوری برادۆستی تۆپباران کردووە کە بەو ھۆیەوە دانیشتوانی ئەو گوندانە ئاوارەبوون و ھاوکات نزیکەی ٥٠٠ جوتیاری سنورەکەش زیانی ماددیان پێگەیشتووە و ناتوانن بچنە سەر کێڵگە و زەوییە کشتوکاڵییەکانیان، دوو خوێندنگەش داخراون و زیاتر لە ٥٠ خوێندکاریش لە خوێندن دابڕاون .
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، شەوی رابردوو ھێزەکانی تورکیا و گروپە ھاوپەیمانەکانی بینای شارەوانی شارۆچکەی "زرکان"ی سەربە "تەل تەمر"یان بۆردومان کردووە و تەنھا زیانی ماددی لێکەوتووەتەوە.
ھەروەھا گوندی ئەسەدیە لە باکوری شارۆچکەی زرکان بۆردومان کراوە.
روانگەی سوریاش بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ھێزەکانی تورکیا و گروپە ھاوپەیمانەکانی بۆردومانەکانیان بۆ سەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات بە گشتی چڕکردووەتەوە. راشیگەیاندووە، شەپۆلێکی ئاوارەبوون بەھۆی بۆردومانەکانی تورکیا لەو ناوچانە بە فراوانی دەستپێکردووە.
لە بڕیارەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان ھاتووە، نابێت خاوەنکار لە پیشە و پڕۆژەکانی کەرتی تایبەت و پڕۆژە ھاوبەشەکانی نێوان کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت ھیچ کەسێکی بیانی بخاتە کار ئەگەر رەزامەندی کارکردنی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵاتی بەدەست نەھێنابێت، بەپێچەوانەوە رێکاری یاسایی لەبەرمبەر دەگیرێتەبەر.
جەختکردنەوە لەسەر ئەوەی دەبێت خاوەنکار لە پیشە و پڕۆژەکانی بازاڕ و کەرتی تایبەت و پڕۆژە ھاوبەشەکانی نێوان کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت ئەولەوییەت بە ھاوڵاتیانی ھەرێمی کوردستان بدەن بۆ پڕکردنەوەی دەرفەتەکانی کار لە ھەرێمی کوردستان بە جۆرێک پابەندن بە لایەنی کەم ٧٥٪ دەستی کاری پیشە لە پرۆژەکانیان لە ھاوڵاتیانی ھەرێمی کوردستان بن نابێت بیانی لە ھیچ حاڵەتێکدا لە رێژەی ٢٥٪ ھێزی دەستی کاری پیشە و پڕۆژەکان تێپەڕ بکات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە لەسەر وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی رێنمایی پێویست بۆ ئاسانکاری جێبەجێکردنی بڕگەکانی بڕیارەکە دەربکات بە ھەماھەنگی وەزارت و لایەنەکانی نەبەستراو بە وەزارەت بەپێی تایبەتمەندی.
دەقی پەیامەکە...
بەبۆنەی ھاتنەوەی (جەژنی جەما)ی ئێزیدی گەرمترین پیرۆزبایی ئاڕاستەی سەرجەم خوشک و برا ئێزدییەکانمان لە ھەرێمی کوردستان و عێراق و جیھان دەکەم، ھیوادارم لە کەشێکی پڕ لە ئارامیدا، رۆژانی جەژن بەخێر و خۆشی بەڕێبکەن.
لەم بۆنەیەشدا، خوشک و برا ئێزیدییەکانمان دڵنیادەکەینەوە کە؛ بەردەوام دەبین لە پشتیوانیمان بۆ داوا رەواکانیان بەتایبەت سۆراغکردنی بێسەروشوێنان و بەجینۆساید ناساندنی تاوانەکانی تیرۆریستان کە بەرامبەر بەئێزدییەکان ئەنجامیاندا.
ھەموو کاتێکتان جەژن بێت
قوباد تاڵەبانی
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران
د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمیندارێتیی گشتیی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق نوسراوی خەرجکردنی پارەی گەنمی ساڵەکانی ٢٠١٤ و ٢٠١٥ و ٢٠١٦ی جوتیارانی ھەرێمی کوردستانی ئیمزاکردووە و دەسەڵاتی خەرجکردنی پارەکەشی بە وەزارەتی بازرگانی داوە.
وتیشی، بڕی پارەی ھەر سێ ساڵەکە پێکەوە، ٣٠٩ ملیار دینارە و ھەفتەی داھاتوو دەست بە خەرجکردنی پارەی ساڵی ٢٠١٤ دەکرێت و پاشان پارەی ساڵەکانی تر خەرج دەکرێت.
سەنتەری بوومەلەرزەزانی لە پارێزگای ورمێ بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ سەعات ٣.٥١ خولەک بە قوڵی ١٠ کیلۆمەتر و بەدووری ١١.٦ کیلۆمەتر لە شاری خۆی بوومەلەرزەیەک بە گوڕی ٥.٤ پلە بەپێوەری رێختەر روویداوە و زیاتر لە ٢٠٠ کەس برینداربوون کە بەشێکیان لەکاتی ھەڵھاتن و ھاتنەدەرەوە لە ماڵەکانیاندا برینداربوون.
بەرپرسانی پارێزگای ورمێ ئاماژەیان بۆ ئەوەکردووە، تیمەکانی فریاگوزاری بەھانای زیانلێکەوتوانەوە و چوون و بەشێک لە بریندارەکان چارەسەری خێرایان بۆ کراوە.
عەباس ئەکرەم وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی لە رایگەیاند، بۆ ئەوەی گیانی کێبڕکێی زانستی لە دامەزراوە ئەکادیمییەکان بپارێزین و بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی ھاوڵاتیان وەزارەتی خوێندنی باڵا بڕیاریدا بە کەمکردنەوەی کرێی خوێندن لە زانکۆ و پەیمانگە حکومی و تایبەتەکان.
وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا وتیشی، فەرمانی وزاری کەمکردنەوەی کرێی خوێندن ئاڕاستەی گشت زانکۆ و پەیمانگە حکومی و تایبەتەکانی ھەرێمی کوردستان کراوە و بۆ ئەمساڵی خوێندن دەچێتە بواری جێبەجێ کردن، بەم شێوەیەی خوارەوە:
زانکۆ حکومییەکان:
داشکانی ڕێژەی (٤٥%) لە کرێی خوێندنی (پارالێل) و (ئێواران)ی گشت قۆناغەکانی خوێندنی بەرایی و خوێندنی باڵا لە سەرجەم زانکۆ حکومییەکان و دامودەزگاکانی تری وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بۆ ساڵی خوێندنی (٢٠٢٢-٢٠٢٣).
زانکۆ تایبەتەکان:
کەمکردنەوەی کرێی خوێندن بەپێی ئەنجامەکانی ڕیزبەندی نیشتمانی زانکۆکانی کوردستان دەبێت بەم شێوەی خوارەوە:
- ئەو زانکۆیانەی دەکەونە گروپی B، بەڕێژەی (١٠%) کرێی خوێندن کەمدەکرێتەوە.
- ئەو زانکۆیانەی دەکەونە گروپی C، بەڕێژەی (١٥%) کرێی خوێندن کەمدەکرێتەوە.
- ئەو زانکۆیانەی دەکەونە گروپی D، بەڕێژەی (٢٠%) کرێی خوێندن کەمدەکرێتەوە.
- سەرجەم پەیمانگە تایبەتەکان و کۆلێژە زانکۆییەکان بەڕێژەی (٢٠%) کرێی خوێندنیان کەمدەکرێتەوە.
پەرلەمانی کوردستان لە کۆبوونەوەدایە و خوێندنەوەی یەکەمی بۆ پێشنیازەیاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمان، بۆ ماوەی دوو وەرزی تری یاسادانان کرد.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، سیفەتی بەپەلە بە پێشنیازەیاساکە دراوە بۆ ئەوەی بە زووترین کات خوێندنەوەی دووەمی بۆ بکرێت، ھەروەھا لیژنەی یاسایی پەرلەمان راپۆرتێک لەبارەی خوێندنەوەی یەکەم بۆ پێشنیازەیاساکە ئامادەدەکات و پێدەچێت سبەینێ خوێندنەوەی دووەمی بۆ بکرێت.
پێشنیازەیاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، لەلایەن ٨٥ پەرلەمانتارەوە ئیمزای لەسەر کراوە، بەڵام بەشێک لە فراکسیۆن و پەرلەمانتاران ناڕازین لە پێشنیازەیاساکە و درێژکردنەوەکە بە نایاسایی ناودەبن.
پەرلەمانی کوردستان دوای خوێندنەوەی یەکەم بۆ پێشنیازەیاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمان، لەئێستادا لە کۆبوونەوەدایە و بەردەوامە لەسەر خوێندنەوەی دووەم بۆ پڕۆژەیاسای پەروەردە و فێرکاری، کە تائێستا ٨٠ ماددە لە کۆی ١٨١ ماددە و ھۆکارەکانی دەرچوواندنی خوێندنەوەی دووەمیان بۆ کراوە.
پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند، دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمانی کوردستان بڕیاریدا لە بەرنامەی کاری دانیشتنی سبەی پێنج شەممە خوێندنەوەی دووەم بۆ پێشنیازەیاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان-عێراق، بەپێی بڕگەی پێنجەم لە ماددەی ٧٨ و ماددەکانی (٧٩، ٨٠) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان بکرێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە دانیشتنی سبەی بەردەوامی بە خوێندنەوەی دووەم بۆ پڕۆژەیاسای (پەروەردە و فێرکاری لە ھەرێمی کوردستان-عێراق)، بەپێی حوکمی ماددەکانی (٨٧، ٨٨، ٨٩، ٩٧) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان دەدرێت.
پێشنیازەیاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، لەلایەن ٨٥ پەرلەمانتارەوە ئیمزای لەسەر کراوە، بەڵام بەشێک لە فراکسیۆن و پەرلەمانتاران ناڕازین لە پێشنیازەیاساکە و درێژکردنەوەکە بە نایاسایی ناودەبن.
بە پێی ڕێنماییەکانی قائیمقامیەت ، فرۆشتنی ھەریەکە لە جگەرەی ئەلیکترۆنی و خواردنەوە وزەبەخشەکان و خواردنەوە کحولیەکان بە منداڵانی خوار تەمەن ١٨ ساڵ قەدەغەیە و نابێت ھیچ فرۆشیارێک بە منداڵانی بفرۆشێت، ھەربۆیە لیژنەکانی قائیمقامیەت چاودێرییەکانیان زیاتر دەکەن بۆ ئەو مارکێتانەی کە نزیک ناوەندەکانی خوێندن جگەرەی ئەلیکترۆنی دەفرۆشن، تا ڕێگە بگرن لەوەی خوێندکاران ئەو جگەرانەیان دەستبکەوێت.
بڕیارە کۆبوونەوەکە رۆژی شەممەی داھاتوو ٨/١٠/٢٠٢٢ بەسەرپەرشتی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەڕێوەبچێت، وەک درێژکراوەی کۆبووەنەوە سیاسییەکانی دیکە.
مستەفا چاڵاوی جێگری سکرتێری ئەنجومەنی سەرکردایەتی یەکێتی راگەیاند، کۆبوونەوەکە لەگەڵ پەرلەمان و حکومەتە، کە نوێنەرانی یەکێتیین لە و دوو دامەزراوەیە و تێیدا باس لە کێشەو گرفتەکان و کێشەی خەڵک و خزمەتگوزاریی و ئەو لایەنانە دەکرێت کە بۆ خەڵک پێویستن وگرنگن".
وتیشی، یەکێتیی خۆی بەخاوەنی ئەم ئەزموونە دەزانێت و لە حزب پێکھێنەر و بەشداری ئەو دامەزراوە باڵا یاسایی و جێبەجێکاریانەن و یەکێتیش ھاوبەشێکی سەرەکی و کاریگەرە".
راشیگەیاند، لە کۆبوونەوەکە دا گوێ لە د.رێواس فایەق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان دەگێرێت لە بارەی ئەجێندای پرۆژە یاسا و ئەو بابەتانەی پەیوەستداری خەڵکن".
مستەفا چاڵاوی دەشڵێت، "ھەرچی دەربارەی حکومەتیشە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی ھەرێم قسەی خۆی دەکات، سەبارەت بە کار و پرۆژە خزمەتگوزراییەکان حکومەت و ھەروەھا بابەتانەی پەیوەستن بە ژیان و گوزرەرانی خەڵک".
جێگری سکرتێری ئەنجومەنی سەرکردایەتی وتیش، " پشتگیریی حکومەت و پەرلەمان دەکەن لە بارەی ھەنگاو پرۆژەکانیان بۆ کۆمەڵانی خەڵک و دەستیش دەخەینە سەر لەمپەرەکان و چارەسەرکردنیان".
سەرچاوە: PUKMEDIA