کوردستان
سەرکەوت ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای ئاگادارکردنەوەیان لە بوونی چەند تەرمێک تیمەکانیان چوونەتە شوێنی رووداوەکەو بەپێی لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکانیان ئەو چوار کەسەی گیانیان لە دەستداوە بەھۆی تەزووی کارەباوە بووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، چاوەڕێی بڕیاری راپۆرتی پزیشکی دادی سلێمانین تا دڵنیا ببنەوە ھۆکاری گیان لەدەستدانی ئەو خێزانە چی بووە.
بەرە بەیانی ئەمڕۆ لە گەڕەکی جولەکانی سلێمانی تەرمی چوار ئەندامی خێزانێک کە لە دایک و باوک و دوو منداڵ پێکھاتبوون دۆزرانەوە.
د. دیندار زێباری ڕێکخەری ڕاسپاردە نێودەوڵەتییەکان لەکاتی بەشداریکردن لە بەرنامەی تا ١"ی کوردسات نیوز وتی، زیاتر لە ٣ ھەزار کەس بەھۆی بەکارھێنانی ماددەی ھۆشبەر خراونەتە زیندان و پێویستە سەنتەرێکی چارەسەرکردن بۆ ئەم زیندانییانە بکرێتەوە.
لەبارەی زیندانییانی بادینان، دیندار زێباری وتی، داوامان لە کونسوڵخانەکان کردووە لیژنەی یاسایی بھێنن و لەگەڵ دادوەرەکانی ھەرێم دانیشتن بکەن لەسەر کەیسی زیندانیانی بادینان.
دیندار زێباری ژمارەی بێسەروشوێنبووانی شنگالی ئاشکرا کرد و رایگەیاند، نزیکەی ٣ ھەزار ھاوڵاتی شنگال کە لەلایەن چەکدارانی داعش رفێندراون، تا ئێستا بێسەروشوێنن.
لەبارەی رێژەی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان، دیندار زێباری وتی، ژنکوژی زیادی نەکردووە بەڵکو ھۆشیاری بۆ رێگریکردن لەو دیاردەیە زیادی کردووە.
دیندار زێباری راشیگەیاند، "ھەرێم بەراورد بە وڵاتانی ڕۆژھەلاتی ناوەڕاست زۆرترین ئازادی تیایە لە ھەموو ڕویەکی ڕۆژنامەنوسی و مافی مرۆڤەوە."
لە سنوری سلێمانی پڕۆژەکان بە دوو جۆر پۆلێن کراون، یەکەمیان ئەو پڕۆژانەن کە دەست بە جێبەجێکردنیان کراوە و ھێشتا تەواو نەبوون و پلانیش نییە لە ئایندەدا تەواو ببن، دووەمیان ئەو پارانەن کە لە بانکەکان و تەمویلدا گیریانخواردووە.
وەزارەتی کارەبای ھەرێم رایگەیاند، بەھۆی چاکسازی لە بۆری غازی وێستگەکانی کارەبا بۆ ماوەی سێ رۆژ پێدانی سەعاتەکانی کارەبای نیشتمانی کەمیکردبوو، بەڵام دوای تەواو بونی کارکردن لە چاکسازی بۆری غاز ئەمشەو رەوشی کارەبا ئاسایی دەبێتەوە و ١٨ سەعات کارەبا دەدرێت بە ھاوبەشانی کارەبا.
جەخت لەوەشکراوەتەوە، لە پڕۆسەی چاکسازی لە بۆری غاز ھەوڵیانداوە لە سەعاتێک بۆ دوو سەعات زیاتر کارەبای نیشتمانی کەمنەبێتەوە، لە ئێستادا کێشەکە چارەسەرکراوە و رەوشی کارەبا ئاسایی بۆتەوە.
لە کۆبوونەوەکەدا پەروین بوڵدان، ھاوسەرۆکی ھەدەپە رایگەیاند، چارەسەرکردنی پرسی کورد کاری ھەمیشەیی و لە پێشینەی ھەدەپە دەبێت و لە ناوەندەکانی بڕیاردا کار بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد دەکرێت.
وتیشی بە بێ کەشێکی دیموکراسیی، پرسی کورد ھەرگیز چارەسەر ناکرێت، بۆیە دەبێت لە رێگەی ئەو ھێزانەی باوەڕیان بە دیموکراسیی و ئازادییەکان ھەیە کاری ھاوبەشی پتەو بکرێت.
بوڵدان راشیگەیاند، دووبارە بونیاتنانەوەی تورکیا ئەرکی سەرشانی کورد و تورکە. بەگرتنەبەری ئەم ئاراستەیە دەتوانرێ لە داھاتوودا پرسی کورد چارەسەر بکرێت.
بە ھەوڵی د.نەرمین مەعروف سەنتەرێکی پشکنینی شێرپەنجەی مەمک لە سلێمانی دەکرێتەوە
د.نەرمین مەعروف غەفور، ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق، رایگەیاند، دوای ھەوڵێکی زۆر لەگەڵ ھاوکارەکانم لە لیژنەی دارایی، لە یاسای ئاسایشی خۆراک (١٥٠) ملیار دینارم چەسپاند لەناو یاساکە، بۆ دابینکردنی دەرمانی نەخۆشی شێرپەنجە بۆ نەخۆشخانەکانی تایبەت بە شێرپەنجە لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق بە ھەرێمی کوردستانیشەوە، کە لە بڕگەی (١٧) خشتەی (ب) ناوی ھاتووە.
وتیشی، لەچەند رۆژی رابردوو بە نووسراوێک داوام لە وەزیری تەندروستی کرد، کە میکانیزمی خەرجکردنی ئەو پارەیەم بۆ رونبکاتەوە، ئامانجیشم ئەوەبوو پشکی نەخۆشخانەکانی تایبەت بە شێرپەنجە لە ھەرێمی کوردستان لەو بڕە پارەیە بزانم و بە چ شێوەیەک دەتوانرێت دابین بکرێت بۆیان".
د.نەرمین مەعروف، ئاماژەی بەوەشدا "وەزیری تەندروستی عێراق وەڵامی دامەوە و پێی وتم، کە نەخۆشخانەکاتی تایبەت بە شێرپەنجە لە ھەرێمی کوردستان دەتوانن داوای پێداویستییەکانی خۆیان بکەن و ئێمەش لەچوارچێوەی ئەو پارەیەی لە یاساکەدا دیاریکراوە بۆیان دابین دەکەین، منیش بەنووسراوێک داوام لە نەخۆشخانەی ھیوا کرد پێداویستییەکانی خۆیان بنووسن".
باسی لەوەشکرد "نەخۆشخانەی ھیوا وەڵامی نووسراوەکەی منیان دایەوە و داوای کردنەوەی (سەنتەرێکی پشکنینی پێشوەختەی شێرپەنجەی مەمک) یان کردووە، لە نووسراوەکەشیاندا ئەوەیان رونکردۆتەوە، کە ٢٠%ی توشبووانی شێرپەنجە ئەو ژنانەن کە تووشی شێرپەنجەی مەمک بوون".
ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشی خستۆتەڕوو "ئەوان بۆیە داوای ئەو سەنتەرەیان کردووە، بۆ ئەوەی ھاوڵاتیان بە گشتی و ژنان بە تایبەتی بتوانن پشکنینی پێشوەختەی تێدا ئەنجام بدەن و ئەگەر دەرکەوێت کەسێک توشبووە و لە سەرەتاکانی توشبوونییەتی فریای بکەون و چارەسەری بۆ بکەن، وەک لەوەی کاتێک پێی بزانن کە ئەگەری چارەسەری کەمتر دەبێت".
د.نەرمین مەعروف، ھێمای بۆ ئەوەشکردووە "دواتریش من داواکارییەکەی نەخۆشخانەی ھیوا – م، بە نووسراو ئاڕاستەی وەزیری تەندروستی کرد، ئەویش رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر نووسراوەکە، کە ئەو سەنتەرە بۆ نەخۆشخانەی ھیوا دروست بکرێت لە پشکی ھەرێمی کوردستان لەو (١٥٠) ملیار دینارەی لە یاسای ئاسایشی خۆراک بۆ نەخۆشی شێرپەنجە تەرخانکراوە".
ئەو پەرلەمانتارە کوردەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، جەختیشی کردەوە "من بەردەوام دەبم لە چاودێریکردنی بڕیارەکە تا کردنەوەی سەنتەرەکە بۆ پارێزگای سلێمانی".
لەگەڵ بەردەوامی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان کە ٢٣ رۆژە درێژەی ھەیە، ئەمڕۆ لەسەر داوای چالاکوانان و رێکخراوەکان، مانگرتنی گشتی و رێپێوان لە شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران بەڕێوەدەچێت.
دەستگیرکردنی خۆپیشاندەران و چالاکوانان لە رۆژھەڵات بەردەوامی ھەیە و رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، حسێن سەفامەنش ھونەرمەندی ناسراوی کرمانشان داوای راگرتنی ھاوکاری و کارەکانی لەگەڵ وەزارەتی فەرھەنگ و ئیرشادی ئێران وەک ناڕەزاییەک بەرامبەر گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی، لەلایەن دەزگا ئەمنییەکانی تارانەوە بانگھێشتکراوە و دەستبەسەرکراوە.
لە درێژەی کاردانەوە نێودەوڵەتییەکانیش، کەنەدا سەپاندنی سزای نوێی بەسەر ئێراندا راگەیاندو سەردانی ١٠ ھەزار بەرپرسی بۆ خاکی وڵاتەکەی قەدەغەکرد.
ھەروەھا فەرەنسا و ھۆڵەندا داوایان لە ھاووڵاتیانی وڵاتەکانیان و ئەو کەسانەی ھەڵگری دوو رەگەزنامەن کرد، بەزووترین کات ئێران جێبھێڵن بەو پێیەی مەترسی گرتن و دادگایکردنیان لەسەرە.
لەلایەکی تریشەوە، ٢٠ رێکخراوی مافەکانی مرۆڤ، لەنامەیەکدا داوایان لە جۆبایدن سەرۆکی ئەمریکا کرد پشتیوانی خۆپیشاندەرانی ئێران بکات ، ھەروەک داوایان لە ئەمریکا کرد بانگھێشتی کۆمیسیۆنی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ مافەکانی مرۆڤ بکات و لێکۆڵینەوە لە توندوتیژییەکانی ئێران بکات.
ئەمەش دەقی پەیامەکەیەتی:
بەبۆنەی یادی لەدایکبوونی پێغەمبەری ئیسلام (محمد) دروودی خوای لەسەر بێت، پیرۆزبایی لە مسوڵمانانی ھەرێمی کوردستان و عێراق و ھەموو جیھان دەکەم، ئومێدەوارم ئەم یادە پیرۆزە ببێتە مایەی خێرو خۆشی و گەلەکەمان بخاتە سەر شاڕێی یەکڕیزی و تەبایی و لێبوردەیی و یەکگوتاریی بۆ تێپەڕاندنی ئاستەنگەکان لەپێناو بەدیھێنانی مافەکانماندا.
قوباد تاڵەبانی
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران
ئەمەش دەقی پەیامەکەیەتی :
بەبۆنەی یادی لەدایکبوونی پێغەمبەری ئیسلام، محەمەد (د.خ) پیرۆزباییەکی گەرم لە موسڵمانانی کوردستان، عیراق و جیھان دەکەم.
ھیوادارم ئەم یادە پیرۆزە ھاندەرێکی گرنگ بێت بۆ قووڵکردنەوەی گیانی تەبایی و پێکەوەژیان لەنێوان ھەموو نەتەوە و پێکھاتەکان، پەرەپێدانی رۆحی لێبووردەیی و پاراستنی بەھا پیرۆزەکان.
رێزگرتن لە جیاوازییەکان و بەکلتوورکردنی یەکترقبووڵکردن بە دەنگ و رەنگە جیاوازەکانەوە، نیشانەی کۆمەڵگەیەکی پێشکەوتوو و ئاشتیخوازە. ھیوادارم ھەموومان لەو پێناوەدا خەبات بکەین و ئاشتی و برایەتی ئامانجی ھەموولایەک بیت.
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
دەقی راگەیاندراوەکە .....
ئەمڕۆ شەممە (٨ی ١٠ی ٢٠٢٢)، جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان کۆبونەوەی ئاسایی خۆی لە مەکۆی سەرەکی لە سلێمانی ئەنجامدا.
سێ پرسی سەرەکی، تەوەری گفتوگۆکانی ئەندامانی جڤات بو:
یەکەم: کۆنفرانسی نیشتمانی
لیژنەی باڵای کۆنفرانسی نیشتیمانی کۆتا ئامادەکارییەکانی کۆنفرانسی خستەڕوو، لەسەر ئەو بنەمایە بڕیاردرا لە نزیکترین کاتدا دوەمین کۆنفرانسی نیشتیمانی ببەسترێت.
دوەم: پرسی ئاشتەوایی و خۆڕێکخستنەوەی بزوتنەوەی گۆڕان گفتوگۆی بەرھەمھێنی لەسەرکرا، لەو چوارچێوەیەدا بڕیاردرا ھەنگاوە کردارییەکانی ئاشتەوایی و سەقامگیری ڕێکخراوەیی دەست پێ بکات؛ وەک بەشێک لە ئامادەکارییەکانی کۆنفرانس و خۆڕێکخستنەوە و خۆنوێکردنەوەی گۆڕان.
سێیەم: پرسی وادەی پەرلەمان
بزوتنەوەی گۆڕان بڕوای تەواوی بە پرۆسەی ھەڵبژاردن ھەیە لە کات و ساتی خۆیدا، بۆ ئەو مەبەستەش وەک بەرپرسیارێتی نیشتیمانی کە دواخستنی ھەڵبژاردن نەبێتە نەریتێکی نادیموکراتی و زەوتکردنی مافی خەڵک؛ فراکسیۆنی گۆڕان لە ساڵی (٢٠٢٠) پێشنیازی کاراکردنەوەی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی و ھەڵبژاردن و ڕاپرسی کوردستان، ھاوکات لە (٣١ی٣ی٢٠٢١) پێشنیازی ھەمواری یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد، بەڵام ناکۆکی حیزبی بووە ھۆی گوێنەگرتن لە پڕۆژەکانی گۆڕان، ئەم دوو پرسەش کرانە لەمپەڕێکی یاسایی لەبەردەم ھەڵبژاردن.
لەو چوارچێوەیەدا، لەلایەک بۆ دروستنەبوونی بۆشایی یاسایی و دەستوریی لە ھەرێم، لەلایەکی دیکەش لەپێناو بەرژەوەندییەکانی خەڵک و جێبەجێکردنی چەند پڕۆژەیەکی گرنگ لەوانە جێبەجێکردنی کارنامەی کابینەی نۆیەمی حکومەت و ناردنی پڕۆژەیاسای بودجە بۆ پەرلەمان و پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەران، لەگەڵ تەواوکردنی پڕۆژەکانی ڕێگەوبان و چەند پڕۆژە یاساییەکی گرنگ لەوانە خانەنشینی ھێزەکانی ئاسایش و ناوخۆ؛ یاداشتی لێکتێگەیشتن لەنێوان فراکسیۆنە پێکھێنەرەکانی حکومەت واژۆکرا.
جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان
٨/١٠/٢٠٢٢
٢٩ رۆژی تر وادەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان کۆتایی دێت، بەڵام بەھۆی ئەنجام نەدانی ھەڵبژاردن لەم مانگەدا و دواخستنی بۆ کاتێکی نادیار، پەرلەمانی کوردستان سەرقاڵی درێژکردنەوەی وادەی ئەم خولەیە و رۆژی یەک شەممە دەنگدان بۆ پێشنیازەیاسای (بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان-عێراق) دەکرێت.
بە پێی یاسای سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان، تەمەنی سەرۆکایەتییەکە پەیوەستە بە تەمەنی پەرلەمانەوە و بەو پێیەش پەرلەمانی کوردستان لەگەڵ درێژکردنەوەی تەمەنی خۆی، تەمەنی حکومەتی ھەرێم و سەرۆکایەتیی ھەرێمیش درێژدەکرێتەوە.
کریس ڤان ھۆڵن ئەندامی دیموکراتەکان لە لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا رایگەیاند، ھێرش و بۆردومان و تۆپبارانەکانی ئێران لە عێراق و ھەرێمی کوردستان ھەڕەشەیەکی مەترسیدارە و ھەنگاوێکیشە بەرەو تێکچوونی سەقامگیری و ئاسایش و ئارامی ناوچەکە بە گشتی و عێراق و ھەرێمی کوردستان بەتایبەتی، بەڵام ئەمریکا و حکومەتی عێراق وەک پێویست وەڵامی ئێرانیان نەداوەتەوە.
وتیشی، کورد ھاوپەیمانێکی گرنگی ئەمریکایە و نابێت ئەمریکا رێگەبدات ئێران بەو ئاسانییە و بەبێ ھیچ ترسێک رۆژانە بۆردومان و تۆپبارانی بکات و سنور و خاک و سەروەرییەکەی ببەزێنێت و پێشێلیان بکات.
سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان بەرنامەی کاری کۆبوونەوەی رۆژی یەک شەممەی داھاتووی بڵاوکردوەتەوە کە لە دوو تەوەر پێکھاتووە، یەکەمیان دەنگدان لەسەر پێشنیازەیاسای (بەردەوامبوونی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان) بەپێی حوکمی ماددەکانی (٩٠، ٩١، ٩٣، ٩٦) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان.
تەوەری دووەمیش بەردەوامبوونە لەسەر خوێندنەوەی دووەم بۆ پڕۆژەیاسای (پەروەردە و فێرکاری لە ھەرێمی کوردستان)، بەپێی حوکمی ماددەکانی (٨٧، ٨٨، ٨٩، ٩٧) لە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان.
کامەران عوسمان بەرپرسی بەشی مافی مرۆڤ لە رێکخراوی سی پی تی بە دەنگی ئەمریکای راگەیاندووە، لە ساڵی ٢٠٠٧ەوە بۆردومانەکانی تورکیا و ئێران بۆ سەر خاکی ھەرێمی کوردستان بەبێ ھاوکاری حکومەتی ھەرێم و عێراق داتا دەکەن. لە مانگی ھەشتی ساڵی ٢٠١٥شەوە تائێستا بەھۆی بۆردومانە ئاسمانییەکان و ھێرشەکان لەناو بارەگا و بنکە سەربازییەکانی تورکیاوە تا ئەمڕۆ، ١٣٨ ھاووڵاتی مەدەنی کوژراون و لانی کەم ٢٠٤ ھاووڵاتیش برینداربوون.
وتیشی، لە بۆردومانەکەی رۆژی ٢٨ی ئەیلولی رابردووی ئێران بۆ سەر خاکی ھەرێم، ١٧ کەس کوژران و ٦٥ کەسی تریس برینداربوون، جگە لە زیانە گیانییەکان، لەسنوری ناوچەی کۆیە خوێندنگەیەک زیانی بەرکەوتووە و پێنج خوێندنگەی تریش و دوو باخچەی ساوایان داخراون و ٤٢٥ خوێندکار و ٦٠ منداڵ لە باخچەی ساوایان لە خوێندن بێبەشبوون، حکومەتی ھەرێمیش ھیچ پلانێکی نییە بۆ گەڕانەوەی ئەو منداڵانە بۆ خوێندن.
"کامەران عوسمان" وتیشی، ھیچ ھەنگاوێکی جدی دژی ئەو بۆردومانانە نەگیراوەتەبەر و تەنھا راگەیەندراوی ئیدانە بڵاوکراوەتەوە.
حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران و فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق پەیوەندیەکی تەلەفۆنییان ئەنجامدا و دوایین پێشھاتەکانی ھەردوو وڵاتیان تاوتوێ کرد.
لەو پەیوەندییەدا وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندووە، دوای چوار دەیە و سەرباری بەڵێنی بەردەوام و پابەندی ھەرێمی کوردستان، بەڵام خاکی ھەرێم دژی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بەکاردەھێنرێت.
وتیشی نیگەرانن لە چالاکی و جموجۆڵەکانی گروپە نەیارەکانی ئێران کە لە ھەرێمی کوردستانن.
وەزیری دەرەوەی ئێران راشیگەیاند، تاران رێز لە پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات دەگرێت، بەڵام بەرگەی دەستدرێژییەکان ناگرن و ناتوانن قبوڵی بکەن.
بەڕێوەبەرایەتی کۆنترۆڵی جۆری دەرمان کە سەربە وەزارەتی تەندروستی ھەرێمە بڵاویکردەوە، دوای ئەوەی رێکخراوی تەندروستی جیھانی ئاگاداری بڵاوکردەوە سەبارەت بە چوار ماددەی کۆمپانیای "مەیدن فارما سیوتیکالس"ی بەرھەمھێنی ھندی، شیکاری تاقیگەیی بۆ ئەو بەرھەمانە کراوە و بۆیان پشتراستبووەوە کە ماددەی ژەھراوییان تێدایە و گیانلەدەستدانی لێدەکەوێتەوە.
کاریگەرییەکانیشی بریتین لە ئازاری سک و رشانەوە و سکچوون و سەرئێشە و گۆڕانی باری دەروونی و میزنەکردن و برینداربوونی توندی گورچیلە، کە رەنگە گیانلەدەستدانی لێبکەوێتەوە.
کۆنترۆڵی جۆری دەرمان راشیگەیاند، ئەو چوار بەرھەمە لە ھەرێمی کوردستان رێگەیان پێنەدراوە و ھاوردەی ھەرێم نەکراون و مۆڵەتی بەکارھێنانیان نییە.
ھاووڵاتیانیش ئاگادار دەکەنەوە لە ئەگەری بە قاچاغھێنانی بۆ ناو بازاڕەکانی ھەرێم، خۆیان لە بەکارھێنانی بەدووربگرن.
داواش لە دەرمانخانەکان دەکات کە تەنھا مامەڵە بە دەرمانی رەسمییەوە بکەن کە مۆڵەتی بەکارھێنانی ھەبێت و ستیکەری کوالێتی کۆنترۆڵی لەسەر بێت.