کوردستان
بەئامادەبوونی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق بەڕێوەبەرایەتی شوێنەوار و کەلەپووری شاری سلێمانی ڕۆژی یەکشەممە 18ـی 5ـی 2025 لە مۆزەخانەی سلێمانی بەبۆنەی رۆژی جیهانی مۆزەخانەوە ئاهەنگێکی سازکرد.
وەک ڕێزلێنانێک بۆ هەوڵەکانی خانمی یەکەمی عیراق لە پاڵپشتیکردنی کاری مۆزەخانەکە و پاراستنی کۆکراوەی شوێنەوار و کەلەپوور، خەڵاتی یادگاری پێبەخشرا کە بریتی بوو لە قەڵغانی مۆزەخانەکە کە دووەم گەورەترین مۆزەخانەیە لەسەر ئاستی عیراق.
هاشم حەمە عەبدوڵا بەڕێوبەری شوێنەوار و کەلەپوری سلێمانی لە وتارێکیدا جەختی لەسەر رۆڵی گرنگی مۆزەخانەکان کردەوە وەک دامەزراوەیەکی پەروەردەیی و کەلتووری کە یارمەتیدەرە بۆ پێشکەوتنی کۆمەڵگاکان و کار دەکات بۆ پتەوکردنی ناسنامەی نیشتیمانی و بڵاوکردنەوەی هۆشیاری شارستانیەتی و ڕەنگدانەوەی پەیوەندی ڕابردوو بە ئێستا.
سەرۆکی هەرێمی کوردستان و وەزیری دەرەوەی ئێران لە تاران کۆبوونەوە و لە دیدارەکەدا چۆنیەتی پەرەپێدانی هاوکاریی هاوبه‌ش له بواره جیاجياكاندا گفتوگۆی لە بارەوەکرا.
سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان بڵاویکردەوە، ئه‌مڕۆ يه‌كشه‌ممه نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، له ديدارێكدا لەگەڵ عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران، پەیوەندیى دوولايه‌نه و چۆنیەتی پەرەپێدانی هاوکاری هاوبه‌شيان له بواره جیاجياكاندا، تاوتوێ كرد.
ئاماژەی بەوەشکرد، هەر لە کۆبوونەوەکەدا هه‌ردوولا ستايشى پەیوەندییە دێرينه‌كانى نێوان ئێران و هه‌رێمى كوردستانيان كرد و جەختيان لەسەر خواستی دوولايه‌نه بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییه‌كان کردەووە به شێوه‌يه‌ك خزمەت بە سەقامگیری و بەرژەوەندییە هاوبەشەکانى ئێران و عیراق به هه‌رێمى كوردستانه‌وه بکات.
سەرۆکایەتی هەرێم راشیگەیاندووە، تاوتوێكردنى دۆخى ناوچه‌كه به‌گشتى ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى ديداره‌كه بوو. تيايدا داكۆکييان لەسەر گرنگيی گفتوگۆ بۆ دوورخستنه‌ى ناوچه‌كه له كێشه و ئاڵۆزى كرده‌وه.
سبەینێ دووشەممە موچەی مامۆستایانی گرێبەستی وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا دابەش دەکرێت.
وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێم بڵاویکردەوە، سبەینێ دووشەممە موچەی مامۆستایانی گرێبەستی وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا لەسەرتاسەری هەرێمی کوردستان دابەش دەکرێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، کە سەرجەمی تەمویلەکانیان لەداهاتی ناوخۆ خەرج دەکرێت.
حاڵەتێکی دیکەی توشبوو بە تای خوێنبەربوون لە هەولێر تۆمارکرا، وەزارەتی تەندروستیش دەڵێت: توشبووەکە خەڵکی شاری موسڵە.
وەزارەتی تەندوستی هەرێم بڵاویکردەوە، حاڵەتێکی دیکە بە نەخۆشی تای خوێنبەربوون تۆمارکرا ئەویش ژنێکی دانیشتووی بعاجی سەر بە پارێزگای نەینەوایە و تەمەنی 27 ساڵە.
ئاماژەی بەوەشکرد، دوای هەبوونی نیشانەکانی، روو لەشاری هەولێر دەکات بۆ وەرگرتنی چارەسەر لە نەخۆشخانەی هەولێری فێرکاری، بەهۆی بوونی نیشانەکان و گومانلێکردن بە نەخۆشی تای خوێنبەربوون و چەندین رێکاری دەستنیشانکردن و چارەسەری پزیشکی دەگیرێتەبەر، لە ئێستادا لەشاری هەولێر لەژێر چاودێری چڕ لە نەخۆشخانە خەوێندراوە و چارەسەر وەردەگرێت.
وەزارەتی تەندروستی داواش لە هاووڵاتیان دەکات رێنماییەکانی وەزارەتی تەندروستی جێبەجێبکەن، هەرەوەها لەکاتی بوونی گومان و نیشانەکانی نەخۆشی لەسەر ئاژەڵ پێویستە تیمەکانی ڤێترنەری ئاگاداربکەنەوە.
راشیگەیاندووە. هاووڵاتیانی بەرکەوتووانی بەخێوکردنی ئاژەڵ یان بەرهەمەکانی ئاژەڵ لەکاتی بوونی هەر نیشانەیەکی ناتەندروست، بەخێرایی سەردانی نەخۆشخانەکان بکەن بێ دواکەوتن.
جێگەی ئاماژەیە، لەماوەی مانگی رابردوو، تەنها دوو حالەت دەسنیشانکراون و پشتڕاستکراوەتەوە، کە حالەتێکیان لەشاری دهۆک بوو هەفتەی رابردوو لەبەر قورسی باری تەندروستی گیانی لەدەستدا و حالەتی دووەم بە تەواوی چاکبووەوە و لە نەخۆشخانە دەرچووە.
ئەمڕۆ لە تاران نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ مەسعود پزشکیان سەرۆك کۆماری ئیسلامی ئێران، كۆبووه‌وه.
لە کۆبوونەوەکەدا، خۆشحاڵيى خۆیان به ئاستی پەیوەندییه‌كانى نێوان هه‌ردوولا ده‌ربڕى و داكۆكييان لە خواستى دوولايه‌نه بۆ بره‌ودانى زياتر به هاريكاريى هاوبه‌ش، بەتایبەتی لە بواره‌كانى بازرگانی و ئابوريدا كرده‌وه.
نێچیرڤان بارزانی پابەندی هەرێمی کوردستانى بە سیاسەتی دراوسێیەتی باش لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی هاوبەش و رێزله‌يه‌كگرتن دووپات كرده‌وه، هه‌روه‌ها ئاماژەى به هاوبه‌شى و په‌يوه‌نديى له‌مێژينه و دێرينى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ ئێراندا كرد.
هەر لە کۆبونەوەکەدا، هەردوولا دوایین پێشهاتەکانی ناوچه‌كه‌يان تاوتوێ کرد و هاوڕا بوون له‌سه‌ر گرنگیی پاراستنی سەقامگیری و چاره‌سه‌رى ئاشتيانه‌ى كێشه‌كان، هه‌روه‌ها چه‌ند پرسێكى ديكه‌ى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش.
خانمی یەکەمی عیراق ستایشی دوایین کۆنسێرتی ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی کرد و رایگەیاند، "گرنگە لەیادمان بێت، کاتێک وشەکان پەکیان دەکەوێت موزیک دێتە گۆ".
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق رایگەیاند، ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی بەڕابەرایەتی هانس رۆتمان و ئاکۆ عەزیز، کۆششێکی بێ وێنەی پێشکەشکرد کە سەرنجی ئامادەبووانی نمایشەکەی راکێشا بە چەند بڕگەیەکی موزیکی بتهۆڤن و چەند ئاوازێکی کوردیی ناسراو.
ئاماژەی بەوەشکرد، "گرنگە لەیادمان بێت، کاتێک وشەکان پەکیان دەکەوێت موزیک دێتە گۆ".
دوێنێ شەممە، ئۆرکێسترای سیمفۆنی سلێمانی بە رابەرایەتی هانس رۆتمانی بە رەگەز ئەڵمانی رابەری ئۆرکێسترا و سۆڵۆی ڤایۆلین و کۆنسێرت ماستەر ئاکۆ عەزیز عینایەت، هەروەها بەشداری چەندین هونەرمەند و موزیکژەنی ناوخۆ و جیهانیی، یەکەم کۆنسێرتی ساڵی 2025ی پێشکەش کرد و زیاتر لە هەزار بینەر بۆ بینینی کۆنسێرتەکە ئامادە بوون.
ئاسایشی هەولێر دەستگیرکردنی تۆمەتباری روداوەکەی گەڕەکی ئازادی راگەیاند و دەڵێت، رێکاری یاسای بەرانبەر گیراوەتە بەر.
بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی هەولێر رایگەیاند، لە گەڕەکی ئازادی شاری هەولێر لەسەر کێشەیەکی کۆمەڵایەتی شەڕە تەقە لەنێوان دوو دراوسێدا دروست بوو، کە بەهۆیەوە کەسێک کوژرا و کەسێکی دیکەش بریندار بوو، بکوژەکەش بۆ شوێنێکی نادیار هەڵاتبوو.
ئاماژەی بەوەشكرد، دوای وەر گرتنی رەزامەندی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایشی هەولێر لە بەرەبەیانی ئەمڕۆدا تۆمەتبارەکە دەستگیرکرا و رێکاری یاسای بەرانبەر گیراوەتەبەر.
شەوی رابردوو لە گەڕەکی ئازادی شاری هەولێر، بەهۆی دروستبوونی دەمەقاڵێ و شەڕ لەنێوان دوو دراوسێدا گەنجێکی تەمەن 23 ساڵ کوژرا، کە بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، بەهۆی کۆترەوە شەڕەکە سەری هەڵداوە.
سەرۆک کۆماری ئێران لە کۆڕبەندی گفتوگۆی تاراندا رایگەیاند، چەکی ئەتۆم وێرانکەرە و خواستی ئەوەیان نییە بەدەستی بهێنن. باسی لەوەشکرد، "سیاسەتی ئەمڕۆی جیهان رەوشتی تێدا نەماوە".
ئەمڕۆ یەکشەممە، کۆڕبەندی گفتوگۆی تاران بە بەشداری وەفدی 53 وڵات لە تارانی پایتەختی ئێران بەڕێوەدەچێت و وەفدی هەرێمی کوردستانیش تێیدا بەشدارە.
لە کۆڕبەندەکەدا باس لە دوایین پێشهاتەکانی بەردەم ئێران و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکرێت و پرسی ئابووری و جەنگ و چەک، مافی مرۆڤ و دۆخی ناوچەکە بە گشتیی دەخرێنە بەر باس.
لە کۆڕبەندەکەدا مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران باسی لە دوایین سیاسەتەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان کرد و رایگەیاند، "سیاسەتی ئەمڕۆی جیهان رەوشتی تێدا نەماوە، دوژمنەکانمان چەکمان پێدەفرۆشن بۆ ئەوەی یەکتری پێ بکوژین".
باسی لەوەشکرد، ئەوان بە ئاشتییانە مامەڵە دەکەن، دوژمنەکانیان دەیانەوێت ناوچەکە لە دواکەوتوویی و شەڕدا بمێنێتەوە.
لەبارەی ئیسرائیل و هێرشەکانی بۆسەر کەرتی غەززە ئەوەی خستە روو، ئیسرائیل رۆژانە مافی مرۆڤ پێشێل دەکات.
ئارەزووی بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆم ناکەین
لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێرانەوە سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتە ئەوەی خستە روو، ئەوان خواستی بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمیان نییە، چونکە چەکێکی وێرانکەرە. ئەوەش لە کاتێکدایە، پرسی بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆم یەکێکە لە مشتومڕاویترین خاڵيکانی نێوان ئەمریکا و ئێران بۆ رێککەوتن لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی و هەڵگرتنی سزاکانی سەر ئەو وڵاتە.
کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، پلەکانی گەرما ئەمڕۆ بەرز دەبنەوە، بەڵام سبەینێ روو لە نزمبوونەوە دەکەن.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ یەکشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت لە هەندێک ناوچەى جیا جیا نیمچەهەور دەبێت، هەروەها ئەگەرى تۆزێکى کەم لە هەندێک ناوچەى باشورى هەرێم هەیە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ دووشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت.
بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی، ئەمڕۆ پلەکانی گەرما 2 بۆ 3 پلەی سیلیزی بەرزدەبنەوە، بەڵام سبەینێ 2 بۆ 3 پلە نزم دەبنەوە.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەم جۆرە دەبن:
هەولێر : 35 پلەی سیلیزی
سلێمانی : 33 پلەی سیلیزی
دهۆک : 33 پلەی سیلیزی
کەرکوک : 37 پلەی سیلیزی
زاخۆ : 34 پلەی سیلیزی
هەڵەبجە : 33 پلەی سیلیزی
سۆران : 31 پلەی سیلیزی
حاجی ئۆمەران : 21 پلەی سیلیزی
گەرمیان :39 پلەی سیلیزی
بەچاودێری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و بەسەرپەرشتی وەزارەتی دەرەوەی یۆنان سبەینێ کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی-سلێمانی بەڕێوەدەچێت.
لەوبارەیەوە سەمیر هەورامی، وتەبێژی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران رایگەیاند: کۆڕبەندەکە پلاتفۆڕمێکی نوێی جیهانییە بۆ دیالۆگ لەسەر ئاستی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە بۆ یەکەمین جارە لەشاری سلێمانی بەڕێوەدەچێت.
وتیشی کۆڕبەندی دێلفی یەکێکە لەدیارترین کۆڕبەندە ئابورییەکان کە چەندین کەسایەتی باڵای عیراق و یۆنان و هەرێمی کوردستان و گەورە بازرگانان و خاوەن سەرمایەکان و وەزیران و شارەزایانی جیهانی کۆدەکاتەوە، بۆ تاوتوێی پرسە جیهانی و هەرێمایەتیەکانی ئێستا و وێناکردن و داڕشتنی سیاسەت و ئاراستە ئابورییەکان، بەئامانجی دۆزینەوەی چارەسەر بۆ گرفتەکان لەسایەی گۆرانکاری بازرگانی و کێشمەکێشەکانی ناوچەکەدا.
سەمیر هەورامی ئاماژەی بەوەشدا، لەکۆڕبەندی ئابوری دێڵفی دا تاوتوێی بوارەکانی ئاسایش، گۆڕینی وزە، هەمەچەشنیی ئابووری، دەکرێت سەرباری جەختکردنەوە لەسەر دەرفەتەکانی وەبەرهێنان لە هەرێمدا، لەم بارەیەوە وتەبێژی قوباد تاڵەبانی تیشکی خستە سەر ئەوەی کۆڕبەندەکە کاریگەری دەبێ لەسەر داڕشتنی سیاسەتی ئابوری لەهەرێمی کوردستان و عیراق و چۆنیەتی دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی ئیقلیمی و جیهان و چۆنێتی پتەوکردنی لە بوارەکانی ئەمنی و دیبلۆماتیدا.
بە وتەی سەمیر هەورامی، کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی-سلێمانی بە هەماهەنگیی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان و بە سەرپەرشتیی سکرتاریەتی گشتیی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و دێسکی دەرەوەی وەزارەتی دەرەوەی یۆنان و ئاژانسی یۆنانی (ئیتەرپرایس گریس)، بەڕێوەدەچێت.
لە هەولێر ژنێک بە تۆمەتی دزیکردن لە چەند دوکانێکی زێڕەنگەری دەستگیرکرا، ئاسایشی هەولێریش دەڵێت: خاوەن دوکانەکانی سەرقاڵ کردووە و زێرێ ساختەی لەجێگەی زێرە راستیەکە داناوە.
بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی هەولێر بڵاویکردەوە، بەفەرمانی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایشی هەولێر تۆمەتبارێکی ژنمان بەناوی ( د ، ع ، ع) دەستگیر کرد ، کە هەڵسابوو بە ئەنجامدانی چەند تاوانێکی دزیکردن لە چەند دوکانێکی زێڕەنگری.
ئاماژەی بەوەشکرد، تۆمەتبارەکە هەڵساوە بە سەرقاڵ کردنی خاوەن دوکانەکە و زێڕی ساختەی لە جێگەی زێڕی راستی داناوە و چەند پارچە زێڕێکی دزیوە.
ئاسایشی هەولیر راشیگەیاندووە، تۆمەتبارەکە خەڵکی دەرەوەی هەرێمی کوردستانە و لە دوای ئەنجامدانی هەر تاوانێکی دزیکردن گەڕاواتەوە شارەکەی خۆی بۆ فرۆشتن و ساغ کردنەوەی زێڕەکان.
ئەوەشی خستەڕوو، لە کاتی دەستگیرکردنیدا دەستیان گرت بەسەر چەند پارچە زێڕێکدا کە لە شوێنێکی جەستەیدا شاردبویەوە.
بەڕێوەبەری بازرگانی هەرێم دەڵێت هەركەسێك كارتی نیشتمانی نەبێت ناتوانێت فۆڕمی خۆراكەكەی بكات بە ئەلیكترۆنی.
نەوزاد كامیل بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی هەرێم بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە ئێستادا بابەتی بە ئەلیكترۆنیكردنی فۆڕمی خۆراك لە پارێزگای هەڵەبجەوە دەستپێكردووە، لە رێگەی ئەپڵیكەشنێكەوە كە لە مۆبایلی زیرەكەوە وەڵامی پرسیارەكان دەدرێتەوە و هەموو پرسیارەكانیش پەیوەندییان بە فۆڕمی خۆراكەوە هەیە.
وتیشی، لەبەرئەوەی كارتی نیشتمانی كراوە بە بنەما، ئەگەر كەسێك كارتەكەی نەبێت، ناتوانێت فۆڕمەكە پڕبكاتەوە و لەو كاتەشدا فۆڕمی خۆراكی رادەگیرێت و بەشەخۆراكی پێنادرێت تا ناسنامەكەی دەكات بە كارتی نیشتمانی.
بەڕێوەبەری بازرگانی هەرێم ئاماژەی بەوەشكرد، لە داهاتوویەكی نزیكدا لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەولێر و دهۆكیش، بە ئەلیكترۆنیكردنی فۆڕمی خۆراك دەستپێدەكات.
بریكاری پێشووی وەزارەتی دارایی عیراق ئاشكرایكرد، لە رۆژی دووشەممەوە هەرێم دەستدەكات بە تەرازوی پێداچوونەوە و ناردنی داهاتی نانەوتی بۆ بەغداد.
رێباز حەملان بریكاری پێشووی وەزارەتی دارایی عیراق رایگەیاند، هەرێمی كوردستان بەپێی دەستور و بە یاسای بودجە و بڕیارەكانی دادگای باڵای فیدراڵی عیراق داوای موچە دەكات، هەموو ئەو پابەندییانەی بەغدادیش داوایكردوە، جێبەجێكراون.
وتیشی، یەك شەممە دابەشكردنی موچەی مانگی چوار كۆتایی دێت، لە دووشەممەوە وەزارەتی دارایی هەرێم دەستدەكات بە تەرازوی پێداچوونەوەی مانگی چوار و ناردنی داهاتی نانەوتی و ئامادەكردنی لیستی موچەی مانگی پێنج.
دوو گەنج لە پرۆژەی ئاوی داقوق خنکان و تەرمی یەکێکیان دەرهێنراوەتەوە، بەڵام تا ئێستا تەرمی دووهەم دەرنەهێنراوەتەوە و گەڕان بە دوایدا بەردەوامە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند: دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ شەممە، دوو کرێکار کە سەرقاڵی دانانی کۆنکریت بوون لە لێواری پرۆژەکە، بۆ مەلەوانی چونەتە ئاوەکەوە و خنکاون.
ئاماژەی بەوەشکرد، تەرمی یەکێکیان دەرهێنراوە و گەڕان بەدوای تەرمی دووهەمیاندا بەردەوامە.
جێگەی ئاماژەیە، قوربانییەکان خەڵکی گەڕەکی پەنجاعەلی شاری کەرکوکن.
لە مێژووی بەڕێوەچونی لوتکەی عەرەبیدا تەنها دوو کورد سەرۆکایەتی لوتکەکەیان کردووە، ئەوانیش سەرۆک مام جالال وەک یەکەم کورد لە ساڵی 2012 و د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لەم ساڵدا.
لە 27 تا 29ـی ئاداری 2012 لوتكەی 23ی عەرەبی لە بەغداد بەڕێوەچوو و سەرۆك مام جەلال سەرۆكایەتی لوتكەكەی كرد و ئەم لوتكەیە جیاوازبوو لە لوتكەكانی تر كە دیموكراسیەتی عیراقی خستەڕوو بەهۆی ئەوەی كە كوردێك لوتكەكەی بەڕێوەبرد.
لەم ساڵیشدا 34 هەمین لوتکەی عەرەبی لە بەغداد بەڕێوەچوو، تێیدا د. لەتیف رەشید سەرۆکایەتی لوتکەکەی کرد و لە وتاری دەستپێکدا رایگەیاند، دەبێت پەرە بە گیانی برایەتی نێوانمان بدەین
لە لوتکەکدا سەرۆک و سەرکردە و پاشای وڵاتانی عەرەبی کۆدەبنەوە و تێیدا گفتوگۆی ئەو بابەتانە دەکەن کە جێی سەرنجن.