هەواڵەکان
مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە کۆبونەوەی وەزیرانی دەرەوەی ناتۆ لە برۆکسل رایگەیاند کە وڵاتەکەی "رێگە بە ئێران نادات ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی". ڕوبیۆ جەختی کردەوە؛ کە واشنتن پابەند دەبێت لە رێگریی لەوەی تاران پەرە بە چەکی ئەتۆمی بدات.
وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا روونی کردەوە "دۆناڵد ترەمپ لە نزیکەوە چاودێریی ئەم پرسە دەکات و بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە چاوەڕێی هەنگاوەکانی داهاتوو دەکات."
هەروەها ئاماژەی بەوەش کرد "هیچ وڵاتێک لە جیهاندا نایەوێت، ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی واشنتن بەردەوام دەبێت لە هەوڵە دیپلۆماسییەکانی تا دڵنیا دەبێت لەوەی تاران نەتوانێت ئەم ئامانجە بەدەست بهێنێت."
پێشینەی پرسەکە:
پێشتر دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا رایگەیاندبوو، سەبارەت بە گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی، نامەیەکی بۆ رێبەری باڵای ئێران ناردووە.
ترەمپ روونیشی کردەوە کە واشنتن دوو بژاردە بۆ چارەکردنی قەیرانەکان لەبەرچاو دەگرێت، ئەویش سەربازی و دیپلۆماسی، بەڵام دانووستانەکان لە پێشینەی کارەکانیدایە.
لە ساڵی 2015 ئێران، بەریتانیا، ئەڵمانیا، چین، روسیا، ئەمەریکا و فەرەنسا گەیشتنە رێککەوتنێکی هاوبەش، کە بریتی بوو لە سووککردنی سزاکانی سەر تاران لە بەرامبەر سنووردارکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی.
لە مانگی ئایاری 2018، ئەمەریکا لەکاتی سەرۆکایەتیی پێشووی ترەمپدا، تاک لایەنە لە رێککەوتنەکە کشایەوە و سزاکانی بەسەر ئێراندا سەپاندەوە، ئەمەش وای کرد تاران وردە وردە بەڵێنە ئەتۆمییەکانی کەم بکاتەوە.
هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا ئەمڕۆ هەینی لە پەراوێزی کۆبونەوەی وەزیرانی دەرەوەی ناتۆ لە برۆکسل، رایگەیاند کە وڵاتەکەی نایەوێت هیچ روبەروبونەوەیەکی لەگەڵ ئیسرائیل لە سوریادا هەبێت.
بەپێی لێدوانی فیدان بۆ ئاژانسی رۆیتەرز، "کردەوەکانی ئیسرائیل لە سوریا کە ئیدارەی سەرۆک ئەحمەد شەرع هاوپەیمانێکی نزیکی تورکیایە، رێگا بۆ ناسەقامگیری داهاتوی ناوچەکە خۆش دەکات".
وەزیری دەرەوەی تورکیا داوای کۆتاییهێنان بە هێرشەکانی ئیسرائیلی کرد لەسەر خاکی سوریا.
شایەنی باسە شەوی 2ـی نیسان، سوپای ئیسرائیل هێرشی ئاسمانی بۆ سەر دوو بنکەی ئاسمانی و شوێنی ژێرخانی سەربازی لە شارەکانی دیمەشق، حەمما و حومسی سوریا ئەنجامدا، کە بووە هۆی وێرانکردنی نزیکەی تەواوی فڕۆکەخانەی سەربازی حەمما و برینداربوونی دەیان کەس.
لە دوای روخانی رژێمی ئەسەدەوە، ئیسرائیل دەیان هێرشی بۆ سەر سوریا دەستپێکردووە بۆ لەناوبردنی زۆربەی تواناکانی سوپای سوریا، هێزەکانیشی پێشڕەوییان کردووە بۆ داگیرکردنی شوێنە ستراتیژییەکانی ناو خاکی سوریا.
لەلایەکی دیکەوە، دوێنێ ئیسڕائیل کاتز، وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە راگەیەندراوێکدا هۆشداری دا بە ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا بۆ قۆناغی راگوزەر، کە بە ناوی "ئەبو محەمەد جۆلانی" قسەی بۆ کرد و رایگەیاند، سوریا "باجێکی قورس دەدات ئەگەر رێگە بە هاتنە ژورەوەی هێزەکانی دوژمنی سوریا بدات"
وتەبێژی كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عیراق دەڵێت، پابەندن بە ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا، لە رێگەی هەزار و 79 ناوەندی تۆماریشەوە پێشوازی لە دەنگدەران دەكەن.
جومانە غەلای وتەبێژی كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق، پابەندبوونی دەستووری و یاسایی كۆمیسیۆنی بە ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە وادەی دیاریكراودا راگەیاند و ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، لە رێگەی هەزار و 79 ناوەندی تۆماركردنەوە لە سەرتاسەری عیراق پێشوازی لە دەنگدەران دەكەن، تیمی گەڕۆكیش رەوانەی دەزگا و فەرمانگەكانی حكومەت دەكەن بۆ هۆشیاركردنەوە لەبارەی گرنگی نوێكردنەوەی تۆماری دەنگدەران.
راشیگەیاندوە، لەئێستادا كۆمیسیۆن كاردەكات بۆ نۆژەنكردنەوە و ئامادەكردن و پاراستنی ئامێرەكانی هەڵبژاردن و تۆماركردنی دەنگدەری نوێ و راستكردنەوەی داتاكان و سڕینەوەی ناوی مردوو، بە مەبەستی دڵنیابوون لە بەڕێوەبردنی پرۆسەكە.
بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵی سانا، ئەمڕۆ هەینی، یەکەم کاروانی سەربازیی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) لە پارێزگای حەلەب دەستی بە کشانەوە کرد بەرەو رۆژهەڵاتی فورات.
سەرچاوەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە کاروانە سەربازییەکە بەسەرپەرشتی وەزارەتی بەرگریی سوریا کشاوەتەوە لە ناوچەکە.
شایەنی باسە، دوێنێ پێنجشەممە 3ـی نیسان، روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند کە 100 دیلی دەستی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و150 دیلی دەستی رژێمی سوریا بەپێی رێککەوتنی نێوانیان ئاڵوگۆڕیان پێکراوە.
ئەم هەنگاوانە دوای رێککەوتنی مێژویی نێوان ئەحمەد شەرع، سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا و مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) دێت کە لە 10ـی ئاداری 2025 بەڕەسمی راگەیەندرا.
بەپێی ڕاگەیەندراوی سەرۆکایەتیی کۆماری سووریا، رێککەوتنەکە چەندین خاڵی گرنگی لەخۆگرتووە، لەوانە:
- خستنەناوی هەسەدە لە سیستەمی هێزی بەرگریی نیشتمانی سوریا
- گەڕاندنەوەی دەسەڵاتی دامەزراوە مەدەنییەکانی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا بۆ سەر دیمەشق
- گرتنەوە دەستی کۆنترۆڵی دەروازە سنورییەکان، فڕۆکەخانە و کێڵگەکانی نەوت و غاز لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە.
قوباد تاڵەبانی، لە پەیامێکدا بە بۆنەی یادی کۆمەڵکوژی کوردانی فەیلی، جەختی لەسەر پێگەی کوردانی فەیلی کردەوە وەک یەکێک لە رەسەنترین پێکهاتەکانی کوردستان و عێراق.
لە پەیامەکەی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم دا هاتووە: "کوردە فەیلییەکان هاوشێوەی کوردانی ئێزدیی لەگەڵ ئەوەی لە رەسەنترین پێکهاتەکانی کوردستان و عێراقن، بەڵام لە سەد ساڵی رابردوودا لە ستەملێکراوترین پێکهاتەکانیش بوون".
جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم ئاماژەی بە هۆکارەکانی چەوساندنەوەی کوردانی فەیلی کردووە و نووسیویەتی: "کوردانی فەیلی هەم بەهۆی جیاوازیی ئاینیی و هەم بەهۆی کوردبوونیانەوە بەردەوام چەوسێنراونەتەوە و وەک بێگانە سەیرکراون".
لە درێژەی پەیامەکەیدا قوباد تاڵەبانی نوسیویەتی: "گەلی کورد نەک هەر کۆمەڵکوژکردن و وڵاتبەدەرکردنی کوردانی فەیلی لەسەر دەستی رژێمی لەناوچوی بەعس لەبیرناکات، بەڵکو یادی ئەو تاوانە مەزنە دەکاتە هەوێنی پتەوکردنی هاوچارەنووسی و یەکێتیی زیاتری نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی گەلی کوردستان".
لە کۆتایی پەیامەکەیدا قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە: "لەم یادە وەبیر نوێنەرانی کورد لە بەغدا دەخەینەوە کە هەموو هەوڵی خۆیان بخەنەگەڕ بۆ قەرەبووکردنەوە و گەڕاندنەوەی مافە زەوتکراوەکانی کوردانی فەیلی".
وەزارەتی نەوتی عیراق راگەیەندراوێكی ئەپیكور رەتدەكاتەوە و داواش دەكات بە زوترین كات گفتوگۆ و دانوستان بۆ گەیشتن بە رێككەوتن لەسەر دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم ئەنجام بدرێت.
وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، بڵاوكردنەوەی راگەیەندراوێك لەلایەن كۆمەڵەی پیشەسازیی نەوتی كوردستان كە بە ئەپیكور ناسراوە تووشی شۆكی كردوون، كە تیایدا وەزارەتی نەوتی عیراقی تۆمەتباركردووە بە دروستكردنی ئاستەنگ و رێگری لە بەردەم دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردسان لە رێگەی بۆری عیراق-توركیاوە، چونكە هەموو هەوڵێكی وەزارەتی نەوت لە رابردوودا بۆئەوە بووە بە زوترین كات هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان دەسپێبكاتەوە.
دەشڵێت، هەر كاتێك دانوستان و گفتوگۆ لەبارەی نەوتی هەرێم بە ئاراستەیەكی باش هەنگاوی نابێت، داواكاری و پێشنیازی نەگونجاو و بەدەر لە یاسا و رێككەوتنەكان پێشكەشكراون، كە لەلایەن وەزارەتی نەوتی عیراقەوە نەبووە، ئەوەش بووەتە گەورەترین ئاستەنگ و ئاڵنگاری لە بەردەم گەیشتن بە رێككەوتن.
وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەندراوەكەیدا داواشیكردووە بە زوترین كات گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان دەستپێبكاتەوە بە شێوەیەك لەگەڵ یاسای بودجەدا بگونجێت بۆئەوەی بە زوترین كات هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان لە رێگەی بۆری نەوتی عیراق-توركیاوە دەستپێبكاتەوە.
دادگای باڵای ئەرجەنتین بڕیاریدا کە حەوت پزیشک و کارمەندی تەندروستی بە تۆمەتی "کەمتەرخەمی کوشندە" لە مردنی ئەفسانەی تۆپی پێی ئەرجەنتین، دیێگۆ مارادۆنا، بخرێنە بەر لێپرسینەوەی یاسایی.
دوای وەرگرتنی وتەی خوشکە بچوکەکەی مارادۆنا لەلایەن دادگاوە، ئەم بڕیارە درا کە دەکرێت سزای زیندانیکردن بۆ ماوەی 8 تا 25 ساڵی بەدوادا بێت.
داواکاری گشتی ئەرجەنتین لە لێدوانێکدا بۆ میدیاکان رایگەیاند: "لێکۆڵینەوەکان دەریانخستووە کە ئەو حەوت پزیشکە تۆمەتبارن بە کەمتەرخەمی پزیشکی، لەوانە پزیشکی نەشتەرگەری دەمار و پزیشکی دەروونی و ئەو پزیشک و پەرستارانەی کە چاودێری ئەستێرەی ئەرجەنتینییان کردووە".
لە راپۆرتی فەرمی دادگادا هاتووە: "تۆمەتباران چاودێرییەکی پێویستیان پێشکەش نەکردووە، ئەمەش بووەتە هۆی مردنی ناوبراو کە دەکرا بەرپرسیارانەتر مامەڵەی لەگەڵبکرێت".
پارێزەری خێزانی مارادۆنا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "ئێمە داوای دادپەروەری دەکەین. دیێگۆ شایەنی ئەوە بوو کە چارەسەری باشتر وەربگرێت. لێکۆڵینەوەکان نیشانیان داوە کە ئەو بە شێوەیەکی کەمتەرخەمانە پشتگوێ خراوە، ئەمەش کۆتایی بە ژیانی هێنا".
دادگاییکردنەکە چاوەڕوان دەکرێت لە سەرەتای ساڵی داهاتوودا دەست پێبکات، کە یەکێک لە دادگاییە هەرە گرنگەکانی مێژووی ئەرجەنتین دەبێت.
بەشی پێشبینی لە بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی کەشناسیی و بومەلەرزەزانی هۆشداریدا، کە باران بارین زۆربەی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە.
بەپێی راگەیەندراوێک کە ئەمڕۆ هەینی، بڵاوکراوەتەوە، ئاسمانی هەرێم لە سەرەتای رۆژدا پەڵە هەور بۆ نیمچە هەور دەبێت و لەشەودا دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو.
کەشناسی هەرێم رونی کردۆتەوە کە لە ئێوارەی ئەمڕۆدا نمە باران و بارانی مامناوەند لە سنوری ئیدارەی گەرمیان و پارێزگای هەڵەبجە دەست پێدەکات و بەرەبەرە کاریگەرییەکەی زیاد دەکات. لە درەنگانی شەودا، باران بارین زۆربەی ناوچەکانی هەرێم دەگرێتەوە و هەندێک کات بە خوڕ دەبارێت و هەورە تریشقەشی لەگەڵ دەبێت.
لە درێژەی راگەیەندراوەکەدا هاتووە، پێشبینی دەکرێت رۆژی شەممە کەش سەقامگیر بێت و کاریگەری ئەم شەپۆلە بارانە کۆتایی پێ بێت.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی:
- هەولێر:23 پلە
- سلێمانی: 20 پلە
- دهۆک: 20 پلە
- کەرکوک: 25 پلە
- زاخۆ: 20پلە
- هەڵەبجە: 19پلە
- سۆران: 16 پلە
- حاجی ئۆمەران: 9 پلە
- گەرمیان: 23 پلەی سیلیزی
ئۆزگور ئۆزال، سەرۆكی گشتی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە)، داوای لە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا كردووە كە هەڵبژاردنی پێشوەختی لە وڵاتەكەدا ئەنجام بدات.
ئۆزال پێشنیازی كردووە كە ئەم هەڵبژاردنە پێشوەختە لە مانگی ئەیلول یان تشرینی یەكەمی ساڵی جاری ئەنجام بدرێت.
سەرۆكی جەهەپە لە لێدوانێكی تایبەتدا بۆ كوردسات نیوز جەختی لەوە كردۆتەوە كە ئەگەر پارتەكەی لە هەڵبژاردنی داهاتوودا بدۆڕێت، ئەوا بەڵێن دەدات دەست لە كاری سیاسی هەڵبگرێت و لە گۆڕەپانی سیاسی وڵاتەكەی بكشێتەوە.
شایانی باسە، ئەم داوایەی سەرۆكی جەهەپە دوای ئەوە دێت كە لە 19ـی ئاداری ئەمساڵدا، ئەكرەم ئیمام ئۆغلو، سەرۆكی شارەوانی ئیستەنبوڵ و كاندیدی جەهەپە بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری توركیا، لەلایەن دەسەڵاتدارانی وڵاتەكەوە دەستگیركرا.
بەیانی ئەمڕۆ هەینی، لە ئەژماری ئەکرەم ئیمامئۆغلو لە ئێکس، بڵاوکرایەوە؛ "دەڵێین واز لەم نادادپەروەرییە بێنن، کە رەنگە ڕۆژێک لە دەرگای هەر کەسێک بدات، لە پێناو منداڵەکانمان و داهاتوومان. دەبێت بڵێین بەر بەو عەقڵیەتە بگرن کە هەموو ئامرازێک بەکاردەهێنێت بۆ ئەوەی کورسییەکەی بپارێزێت کە هی خۆی نییە."
بەهۆی فشارەكانی ئەمریكاوە، عیراق هەڕەشەی لەدەستدانی 40%ی وزەی كارەبای بۆ وەرزی هاوین لەسەرە.
ئەنجومەنی ئەتڵەسی كە بارەگاكەی لە واشنتۆنە، لە راپۆرتێكدا هۆشداری داوە كە عیراق نزیكە لەوەی 40%ی كۆی توانای كارەبای لەدەست بدات، ئەوەش لەئەنجامی گۆڕانی سیاسەتەكانی ئەمریكا بەرامبەر ئێران، لەكاتێكدا وەرزی هاوین لە چەند هەفتەی داهاتوودا تەنگ بە عیراقییەكان هەڵدەچنێت.
بەپێی راپۆرتەكە، عیراق پشت بە ئێران دەبەستێت بۆ دەستەبەركردنی 40%ی پێداویستییەكانی كارەبا، لە رێگەی غازەوە بۆ وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا یان لە رێگەی هاوردەكردنی راستەوخۆی كارەباوە بێت، هۆشداریشیداوە ئەو رێژەیە مەترسی نەمانی لە هاوینی ئەمساڵدا هەیە.
ئێران رۆژانە نزیكەی 50 ملیۆن پێ سێجا غاز بۆ عیراق دابین دەكات كە نزیكەی یەك لەسەر سێی پێداویستی عیراق لەخۆدەگرێت و نزیكەی 8 هەزار مێگاوات كارەبای لێ بەرهەمدەهێنرێت.
کۆمپانیای ئەپڵی بەناوبانگ، ئەمڕۆ هەینی، گەورەترین دابەزینی مێژوویی بەخۆوە بینی و نزیکەی 10% لە بەهای بازاڕی لەدەستدا و زیانێکی قورسی بەرکەوت. ئەمەش دوابەدوای راگەیاندنی سەپاندنی باجی نوێ لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە بەسەر بەرهەمە چینییەکاندا.
میدیاکانی نیویۆرک رایانگەیاند، دوای راگەیاندنی باجی نوێ لەلایەن ترەمپەوە، تەنها لە یەک رۆژدا کۆمپانیای ئەپڵ بەهای بازاڕی 314 ملیار دۆلاری لەدەستدا و پشکەکانی لە وۆڵ ستریتدا بەڕێژەی 9% دابەزینیان بەخۆوە بینی، ئەگەری دابەزینی زیاتریش چاوەڕێی ئەم کۆمپانیایە دەکات، لە رۆژانی داهاتودا.
تیم کوک، بەرێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای ئەپڵ، لە لێدوانێکی تایبەتدا بۆ رۆژنامەوانان رایگەیاند: “ئەم بڕیارە لە کاتێکی هەستیاردا هاتووە و کاریگەری گەورەی لەسەر کۆمپانیاکەمان و زنجیرەی دابینکردنمان دەبێت، بەتایبەت لە چین کە 85% لە بەرهەمەکانمان تێیدا بەرهەم دەهێنرێن.”
بەگوێرەی ڕاپۆرتی بلومبێرگ، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ هەینی، تەنها لە کاتژمێرەکانی کردنەوەی بازاڕی بۆرسەدا، دەوڵەمەندەکانی جیهان 208 ملیار دۆلار زیانیان بەرکەوتووە، کە زۆربەی لەسەر حیسابی دابەزینی پشکەکانی کۆمپانیاکانی تەکنەلۆژیا بووە.
شارەزایانی بواری ئابووری بە کوردسات نیوزیان ڕاگەیاند، ئەم دابەزینە بەرچاوە لە ئەنجامی کاردانەوەی بەهێزی بازاڕ بووە، بەتایبەتی کاریگەری لەسەر کۆمپانیا گەورەکانی دیکەی تەکنەلۆژیا هەبووە، کە پێیان دەگوترێت “حەوت سەرەکی” - ئەپڵ، مایکرۆسۆفت، گووگڵ، میتا، ئەمازۆن، ئینڤیدیا و تێسلا.
سەرچاوەیەکی نزیک لە کۆشکی سپی ئاشکرای کرد، سەپاندنی باج لەلایەن سەرۆکی ئەمەریکاوە گەورەترین کاریگەری لەسەر ئەپڵ هەبووە بەتایبەتی بەسەر دامەزراوە بەرهەمهێنانەکانی دەرەوەی وڵاتدا سەپێنراوە. ترەمپ زیادکردنی باجی هاوردەکردنی لە چینەوە لە 34% بۆ 54% ڕاگەیاند، ئەمەش تێچووی بەرهەمهێنانی بۆ ئەپڵ و کۆمپانیاکانی دیکەی تەکنەلۆژی زیادکردووە.
هاوکات باجەکان بۆ ناوەندە گەورەکانی دیکەی بەرهەمهێنانی کۆمپانیاکە دەگونجێت، وەک ڤێتنام (46%) و هیندستان (26%)، ئەمەش پلانی کۆمپانیای ئەپڵ بۆ جیاکردنەوەی بەرهەمهێنان لە چین و گواستنەوەی بۆ ئەم وڵاتانە ئاڵۆزتر دەکات.
وارین سورک، شارەزای بازاڕی بۆرسە لە نیویۆرک دەڵێت: “کاریگەرییەکانی ئەم بڕیارە لەسەر تێچووی بەرهەم و نرخی کۆتایی بەرهەمەکانی ئەپڵ دەبێت. بەکاربەران دەبێت چاوەڕێی بەرزبوونەوەی نرخی ئایفۆن و ئایپاد و بەرهەمەکانی دیکەی ئەپڵ بکەن لە ماوەی داهاتوودا.
دادگای دەستووری کۆریای باشور ئەمڕۆ هەینی، بڕیاری لەکارلادانی بۆ یون سیک یۆل، سەرۆکی وڵاتەکەی بە تاوانی ئەوەی مانگی کانونی یەکەمی رابردو، هەوڵی سەپاندنی یاسای عورفی داوە، دەرکرد.
میدیاکانی ئەو وڵاتە رایانگەیاند، مون هیونگ بای، سەرۆکی دادگا لە کاتی دادگایی کردنەکەدا ئاماژەی بەوە کرد، رەفتارەکانی یون، پێشێلی بنەما سەرەکییەکانی سەروەری یاسا و حکومڕانی دیموکراسی کردوە.
سەرۆکی دادگا بڕیارەکەی دژی سەرۆکی وڵات خوێندەوە و وتی: “بە رەزامەندی تەواوی دادوەرانی ئامادەبو لە دادگاییەکە، یون سوک یۆل وەکو سەرۆکی کۆریای باشور لەکار لا دەدەین.”
دادگا ئاشکرای کردووە، یۆن بە تەنها بڕیاری عورفی دەرنەکردووە، بەڵکو پێشێلی دەستوور و یاسای کردووە، بەتایبەتیش لەکاتی کۆکردنەوەی سوپا و پۆلیس بۆ رێگریی کردن لە کۆمەڵەی نیشتمانی بۆ ئەوەی چالاکی خۆیان بکەن.
سەرچاوەیەکی نزیک لە دەسەڵاتی دادوەری ئاشکرای کردووە، دوای دەرچونی بڕیاری دادگا، دەستبەجێ بڕیارەکە جێبەجێکرا، داوای هەڵبژاردنی پیشوەختەی سەرۆکایەتی وڵاتیش بۆ ماوەی 60 رۆژ کرا بۆئەوەی جێی یۆن پڕ بکرێتەوە، زۆرینە پێیان وایە ئەم هەڵبژاردنە لە 3ـی حوزەیران ئەنجام بدرێت.
شایەنی باسە، کۆمەڵەی نیشتمانی کۆریای باشوور کە ئۆپۆزسیۆن سەرکردایەتی دەکات، وایان کرد یۆن سوک یۆل وەک سەرۆکی وڵات لەکار لابدرێت.
سەرچاوە لوبنانییەکان ئەمڕۆ هەینی، بڵاویان کردەوە، لە هێرشێکی ئاسمانی ئیسرائیل بۆ سەر شاری سەیدا لە باشوری لوبنان لە بەرەبەیانی ئەمڕۆدا لێپرسراوێکی دیاری حەماس بەناوی حەسەن فەرحان ناسراو بە “ئەبو یاسر” لەناو بردووە.
بەپێی زانیارییەکان، فەرحان لەگەڵ کوڕ و کچەکەی لە هێرشێکی ئاسمانیدا لە ماڵەکەیان لە سەیدا کوژراون. ئەم هێرشە لە چوارچێوەی بەردەوامیی هێرشەکانی ئیسرائیلە دژی سەرکردەکانی حەماس.
لەلایەکی دیکەوە سەرچاوەکان پشتڕاستیان کردەوە، فڕۆکەکانی ئیسرائیل شوقەیەکی نیشتەجێبوونیان لە سەیدا کردۆتە ئامانج و بەهۆیەوە سێ کەس کوژراون.
سەرچاوەکانی هەواڵ لە ناوچەکە رایانگەیاند، راستەوخۆ دوای هەڵمەتەکە تیمەکانی فریاگوزاری و ئەمبولانس دەستبەجێ گەیشتنە شوێنی بۆمبارانکردنەکە بۆ گواستنەوەی قوربانییەکان.
ئەپیكور رایگەیاند، بەپەلەن بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم و دەشڵێت، پێویستە رێز لە رێككەوتنەكانیان لەگەڵ حكومەتی هەرێم بگیرێت.
كۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی كوردستان - ئەپیكور لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە، لەگەڵ گەیشتن بە رێككەوتن لەگەڵ هەرێمی كوردستان و عیراق هەناردەی نەوت دەستپێدەكاتەوە و پێویستە رێز لە رێككەوتنەكانیان لەگەڵ حكومەتی هەرێم بگیرێت.
ئاماژەی بەوەش كرد، راگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێم لە رێی بۆری عیراق-توركیاوە زیانێكی زۆری بە وەبەرهێنانەكانیان گەیاندووە و ناچار بوون لە خوار نرخی بازاڕی جیهانی نەوت بفرۆشن بەوەش نزیكەی 400 ملیۆن دۆلار زیانیان پێگەشتووە، لەبەر ئەوە داواكارییەكانیان ئاڕاستەی حكومەتی هەرێم و عیراق كردووە، چاوەڕوانیش دەكەن لەگەڵ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت وەبەرهێنانیان دەستپێبكاتەوە.
ئەپیكور جەختیشی كردووەتەوە، دەستپیكردنەوەی هەناردەكردنی نەوت دەبێتە مایەی خۆشگوزەرانی بۆ تەواوی گەلی عیراق.
رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی لە زاری لێپرسراوێکی باڵای ئێرانی ئاشکرای کردووە کە تاران بڕیاری داوە پاڵپشتی حوسییەکانی یەمەن رابگرێت. ئەم هەنگاوە لە هەوڵێکدایە بۆ دوورکەوتنەوە لە ڕووبەڕووبوونەوەی سەربازی لەگەڵ ئەمریکا.
بەپێی ڕاپۆرتی رۆژنامەکە، لێپرسراوە باڵاکەی ئێران راشیگەیاندووە کە تاران پێداچوونەوە بە سیاسەتەکانی خۆی بەرامبەر بە هێزە بریکارەکانی لە ناوچەکەدا دەکات و بڕیاری داوە هێزە سەربازییەکانی لە یەمەن بکشێنێتەوە.
سەرچاوەکەی تەلەگراف جەختی کردووەتەوە کە ئەم بڕیارەی تاران بە ئامانجی دوورکەوتنەوەیە لە روبەروبوونەوەی سەربازی لەگەڵ ئەمریکا، و لە ئێستادا سەرنجی راستەوخۆی لەسەر کەمکردنەوەی ئەو هەڕەشانەیە کە روبەروی بووەتەوە.
هاوکات، مەسعود پزیشکیان، سەرۆکی ئێران، لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ محەمەد بن سەلمان، جێنشینی پاشای سعودیە، جەختی لەوە کردەوە کە وڵاتەکەی جەنگی لە ناوچەکە ناوێت و ئامادەیە بۆ گفتوگۆ و چارەسەرکردنی کێشەکان بە شێوەیەکی ئاشتیانە.
پزیشکیان هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە ئێران مافی خۆیەتی سوود لە وزەی ئەتۆمی ئاشتی وەربگرێت و بەرگری لە بەرژەوەندییەکانی خۆیان دەکەن بەبێ ئەوەی ببێتە هۆکاری ناسەقامگیری لە ناوچەکەدا.
ئەمشەو پێنجشەممە، فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل جارێکی دیکە هێرشیان کردە سەر سوریا و بۆ یەکەمجار لە دوای هاتنەسەر دەسەڵاتی ئەحمەد شەرع، فڕۆکەکانی ئیسرائیل راستەوخۆ چەند پێگەیەکی سوپای ئەو وڵاتەیان کردووەتە ئامانج.
تەلەڤیزیۆنی فەرمی سوریا، بێ ئەوەی زیانەکان ئاشکرا بکات، پشتڕاستی کردەوە کە هەریەکە لە فیرقەی 75 و 91ـی سوپای وڵاتەکە کراونەتە ئامانج و هێرشی چڕی ئاسمانی کراوەتە سەریان.
هەر ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئیسرائیل کاتز، وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند: "بۆ بەرەنگاربوونەوەی مەترسییەکان و هەڕەشەکانی سەر ئاسایشی وڵاتەکەمان، هێزەکانی سوپای ئیسرائیل لە ناوچە پارێزراوەکانی ناوخۆی سوریادا دەمێننەوە و هەرکاتێک پێویست بکات، بە توندی وەڵامی هەر مەترسییەک دەدەینەوە."
شایانی باسە، ئەمە یەکەمجار نییە ئیسرائیل سوریا بۆردومان دەکات. لە رابردووشدا بەردەوام ئەو وڵاتەی کردووەتە ئامانج، بەتایبەت ئەو شوێنانەی کە گومانی هەبووە چەکی کیمیاییان تێدا هەڵگیراوە. لە هەندێک حاڵەتیشدا ناوچە مەدەنی و نیشتەجێبوونەکانیش پارێزراو نەبوون، کە ئەمەش بووەتە هۆی دروستبوونی کۆدەنگییەکی نێودەوڵەتی بۆ ئیدانەکردنی هێرشەکانی ئیسرائیل.
درەنگانێکی شەوی چوارشەممەش، فڕۆکەکانی ئیسرائیل گەورەترین فڕۆکەخانەی سەربازیی سوپای پێشووی سوریایان لە دەرعا کردە ئامانج و بەپێی راگەیاندنی دەسەڵاتدارانی شارەکە، لە ئەنجامی هێرشەکەدا زیاتر لە ٩ هاووڵاتی مەدەنی گیانیان لەدەستداوە.