عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئیتالیا ئەنتۆنیۆ تایانی، ئەنجامەکانی پێنجەم خولی دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی ئێران-ئەمەریکای پێڕاگەیاند دانوستانەکانی بە "پیشەیی و ئاقڵانە" ناوبرد.

عراقچی کە بۆ بەشداریکردن لە پێنجەم خولی دانوستانەکان گەشتی بۆرۆما کردووە، دانوستانەکانی ئەمڕۆی بە "پیشەیی و ئاقڵانە" ناوبردووە.

وەزیری دەرەوەی ئێران سوپاسی هاوکاری ئیتالیایی کردووە لەگەڵ عومان بۆ بەڕێوەبردنی ئەم خولە لە دانوستانەکان لە رۆما.

عراقچی هیوای ئەوەی دەربڕیووە کە عومان و ئیتالیا هەوڵبدەن زیاتر هەڵوێست و ویستی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ لایەنی ئەمریکی رونبکرێتەوە، بەمەستی تێگەیشتنی زیاتر لە نێوان هەردوولا و بەرەو پێش چوونی زیاتر.

ئاماژە بەوەشدراوە؛ لە تەلەفۆنەکەدا عراقچی رەخنەی لە پشتگیری هەمەلایەنەی ئەمەریکا و هەندێک وڵاتی رۆژئاوایی دیکە گرت بۆ پشتگیرییەکانیان لە ئیسرائیل.

عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند، "کۆماری ئیسلامی ئێران ئەگەر بیویستایە دوای چەکی ناوەکی بکەوێت، تا ئێستا بەدەستی هێنابوو، چونکە توانای هەیە. بەڵام بەهۆی فەتوای پێشەوای شۆڕش کە چەکی ناوەکی حەرامە، ئارەزوو و بڕیاری دروستکردنی چەکی ناوەکی نییە."

وەزیری دەرەوە وتیشی "ئێمە لە بنەڕەتدا ئەو کەسە نین کە لە مافی خۆمان و مافی نەوەکانی داهاتومان خۆشبین لەبەر ئەوەی چەند کەسێک گومانیان لە نێتمان بۆ بەرنامە ناوەکیەکانمان هەیە."

سەبارەت بە دانوستانەکان کە وابڕیارە سبەینێ لە رۆما بەڕێوەبچێت رایگەیاند: "لە ئێستادا شەڕی دانوستان و گفتوگۆ دەکەین و هەوڵی سەپاندنی ئیرادەی خۆمان دەدەین"

وابڕیارە سبەینێ هەینی؛ هەردوو وەفدی ئەمریکا و ئێران بە نێوەندگیری عومان بۆ جاری پێنجەم کۆببنەوە و ئەم خولەی دانوستانەکانیش بە قورسترین خول دادەنرێت لە نێوان ئەو دوو وڵاتە.

ئەردۆغان داوادەکات رێککەوتنی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و دیمەشق جێبەجێبکرێت، دەشڵێت، پێویستە حکومەتی سوریا سەرنجی لەسەر ئەو بابەتە بێت.

رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند: ئەرکی حکومەتی سوریایە سەرنجی لەسەر جێبەجێکردنی رێککەوتنی نێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات و دیمەشق بێت و هەموو هێزە چەکدارەکان لە ناو سوپای سوریا جێگەیان بکرێتەوە.

وتیشی: بڕیاری هەڵگرتنی سزاکانی سەر سوریا هەنگاوێکی بوێرانەیە و ئەو وڵاتە بەرەو سەقامگیری دەبات.

 

وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەڵێت: نوێنەری وڵاتەکەمان لە سەرانسەری جیهان ئامانجی تیرۆرن، راشیگەیاند ئیسرائیل خۆی رادەستی تیرۆر ناکات.

جەعدون ساعر وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل لەسەر ئەو هێرشەی کە پێشتر لە نزیک مۆزەخانەی جولەکەکان لە واشنتۆن روویدا، رایگەیاند، نوێنەری وڵاتەکەی لە سەرانسەری جیهاندا ئامانجی تیرۆرن.

وتیشی، داوا لەسەرکردەکانی جیهان دەکەم هاندان دژی ئیسرائیل رابگرن، هەروەها ساعر چەند وڵاتێکی ئەوروپی بە هاندان دژی وڵاتەکەی تۆمەتبار کرد .

ئاماژەی بەوەشکرد، تیرۆر لە هەموو شوێنێک بەدوای ئیسرائیلدا دەگەڕێت، بەڵام خۆمان بەدەستەوە نادەین.

وەزارەتی دەرەوەی عومان رایگەیاند کە پێنجەمین گەڕی دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا رۆژی هەینی 23ـی مانگ لە ڕۆما، پایتەختی ئیتاڵیا، بەڕێوە دەچێت.

ئەمڕۆ چوارشەممە، وەزارەتی دەرەوەی عومان لە پلاتفۆرمی ئێکس رایگەیاند، "گەڕی پێنجەمی دانوستانی ئێران و ئەمریکا لە رۆما رۆژی هەینی بەڕێوەدەچێت."

تاکو ئێستا هیچ کام لە وەزارەتی دەرەوەی ئێران و ئەمریکا بە رەسمی پشتڕاستی ئەم هەواڵەیان نەکردووەتەوە، بەڵام سەرچاوە دیپلۆماسییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە عومان وەک نێوەندگیر رۆڵێکی گرنگی لەم دانوستانانەدا دەبینێت.

ئەم خولەی دانوستانەکان لە کاتێکدا بەڕێوەدەچێت کە هەردولا بەردەوامن لە لێدوانی دژ بە یەک و هاوکات، لە ئاستی باڵای ئێران، عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامیی ئێران رۆژی سێشەممە، گومانی خۆی دەربڕی لەوەی کە دانوستانە ئەتۆمییەکان لەگەڵ ئەمریکا بگاتە ئەنجام.

وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تا ئێستا بڕیاریان نەداوە بەشداری خولی پێنجەمی دانوستانەكان لەگەڵ واشنتۆن دەكەن یان نا. دەشڵێت، قوبوڵی ناكەن ئێران لە مافەكانی بێبەری بكرێت.

بەپێی هەواڵێكی تەسنیمی ئیران، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، سەرقاڵی لێكدانەوەی ئەو پرسەن كە ئایا لە خولی پێنجەمی دانوستانەكان بەشدار بن یان نا.  وتیشی، هەڵوێستی ئەوان بە تەواوەتی روونە پیتاندنی ئۆرانیۆم بە رێككەوتنبێت یاخود نا بەردەوامی دەبێت.

راشیگەیاند، زۆر داواكاری واشنتۆن كە گونجاو نەبووە، جێبەجێیان كردووە. بەڵام ئەگەر لەوە زیاتر داواكاریان هەبێت و بیانەوێت ئێران لە مافەكانی بێبەری بكەن، قبووڵ ناكەن.

عراقچی ئاماژەی بەوەشكرد، وڵاتەكەی هیچ كات دانوستانی دیپلۆماسی بەجێنەهشێتووە، ئەگەر ئەمریكاش دەیەوێت رێككەوتن بكەن، دەبێت رەزامەندی بدەن لەسەر بەرنامە ئەتۆمییە ئاشتیخوازییەكەی ئیران.
هاوكات، پەرلەمانی ئیران رایگەیاند، ئەمریكا ئێرانی وەك وڵاتێكی نەزان و دواكەوتوو بە هەموو جیهان ناساندووە كە ئەوەش جێگای قبوڵكردن نییە.

 

سەركردەیەكی پەكەكە باس لەوەدەکات، ئەگەر هێرشەكانی توركیا بەردەوام بێت بە زمانێک وەڵامی دەدەنەوە کە تێبگات و دەشڵێت، گەریلا زۆر لە جاران بە ئەزمونتر و بەهێزترە.

ئاژانسی هەواڵی فورات بەشێك لە وتەكانی موراد قەرەیلان ئەندامی دەستەی بەڕێوەبردنی پارتی كرێكارانی كوردستان 'پەکەکە'ی لە كۆنگرەی 12 بڵاوكردووەتەوە و ئاماژە بەوە دەکات، ئەوان بڕوایان بە رێبازی رێبەرەكەیان هەیە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەكەكە، بەڵام ئەگەر توركیا بەردەوام بێت لە هێرشەكان ئەوا وەڵامیان دەبێت.

قەرەیلان وتوشییەتی، سەرەڕای ئەوەی ئەزموونی 41 ساڵ خەباتی شاخیان هەیە، بەڵام بڕوایان بە شێوازی نوێی رێبەری پەكەكە هەیە و لە هەمانكاتیشدا ئەگەر ناچار بن جارێكی دیكە و بە هێز و توانای زیاترەوە بەرەنگاری دوژمنەكانیان دەبنەوە.

ئەو سەركردەیەی پەكەكە لە كۆنگرەی 12ی پارتەكەیدا وتوویەتی: ئەگەر توركیا بەردەوام بێت لە توندوتیژیی ئەوا ئەوان بەو زمانە وەڵامیان دەدەنەوە كە لێی تێدەگات.

قەرەیلان جەختی لەوە كردووەتەوە، گەریلا بە تەكنیكی نوێ و بە ئەزمونێكی زۆرەوە توانای بەرگریی و شەڕی بەهێزی هەیە بۆیە توركیا و هەمو كەسێك دەبێت ئەو راستییە بزانێت، ئەگەر پەكەكە ناچار بكرێت ئەوە هەمو بەرگرییەك لە خۆی دەكات.

ئەوەش لە کاتێکدایە، رۆژی 12ی ئایار، پەکەکە ئەنجامەکانی کۆنگرەی 12ی خۆی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، کە کۆتایی بە خەباتی چەکداریی خۆی هێناوە و لەمەودوا لەبری خەباتی چەکداریی لە فۆڕمێکی دیکەدا لە رێگای خەباتی سیاسییەوە بەردەوام دەبێت.

هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە، دوو هێرشی تیرۆریستانی داعشی بۆسەر شەڕڤانان لە سنوری شارەكانی حەسەكە و دێرەزوور، تێكشكاند.

ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە بڵاویكردەوە، لە خاڵێكی پشكنین لە ناوچەی مەركەدە لە باشوری رۆژهەڵاتی شاری حەسەكە لە رۆژئاوای كوردستان، دەستیان بەسەر ئۆتۆمبێلێكدا گرتووە كە چەك و تەقەمەنی بۆ داعش گواستوەتەوە، لەوكاتەدا شەڕوپێكدادان لە نێوان هێزەكانیان و چەكدارانی داعش روویداوە و شەڕڤانان هێرشەكەیان تێكشاندووە.

هەر بە پێی راگەیەنراوەكەی هەسەدە شانەیەكی نوستوی داعش لە ناوچەی سوێدان لە رۆژهەڵاتی دێرەزۆر هێرشیان كردوەتە سەر كاروانێكی ئۆتۆمبێلەكانی هێزەكانیان و بەو هۆیەوە شەڕ و پێكدادان دروست بوە و هێرشەكە تێكشكێنراوە.

 

وەزیری دەرەوەی روسیا نیگەرانی قوڵی وڵاتەكەی دەربڕی سەبارەت بە دۆخی پێكهاتەكانی سوریا و ئاشکرای کرد کە گروپە چەكدارەكان لەو وڵاتە دەستیان داوەتە کۆمەڵكوژیی.

سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی روسیا، لە میانی رێوڕەسمی جەژنی قیامەی ئەرتۆدۆكسی لە بارەگەی وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەكەیدا ریگەیاند: "مۆسكۆ لە بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و سوریا بە تایبەتی نیگەرانە".

بەرپرسی دیپلۆماسیەتی روسیا جەختی کردەوە: "دۆخی سوریا بۆ روسیا مایەی نیگەرانییە بەتایبەتی كە گرووپە چەكدارە توندڕۆكان پرۆسەی راستەقینەی پاكتاوی نەژادی و كۆمەڵكوژییان لەسەر بنەمای نەژادی و تائیفی دەستپێکردووە".

شایانی باسە، لە پێنجشەممە 6ـی ئاداری 2025، لە پارێزگاکانی لازقییە و تەرتوس شەڕ و پێکدادانی خوێناوی لە نێوان هێزەکانی حکومەتی نوێی سوریا و لایەنگرانی رژێمی پێشوی ئەسەد روی دا کە بووە هۆی دروستبوونی قەیرانێکی مرۆیی لەو پارێزگایانە.

بەپێی ئامارەکانی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ کە لە یەکشەممە 9ـی ئاداری 2025 بڵاوکرایەوە، ژمارەی کوژراوانی روبەروبوونەوەی کەناراوەکانی سوریا لە هەزار کەس تێپەڕیوە.

لە بەرامبەردا، ئەحمەد شەرع، سەرۆکی نوێی سوریا رایگەیاندووە: "لێژنەیەکی سەربەخۆمان بۆ لێکۆڵینەوە لە روداوەکانی کەناراوەکانی سوریا پێکهێناوە و بەڵێن دەدەین هەموو ئەوانەی بەرپرسن لە تاوانی کۆمەڵکوژی بدرێنە دادگا".

بزوتنەوەی حەماس لە راگەیەندراوێکی نوێدا ئەمڕۆ سێشەممە ئیدانەی وەفدی ئیسرائیل دەکات لە قەتەر و وەک هەنگاوێک بۆ بەلارێدابردنی رەئی گشتی نێودەوڵەتی ناوی دەبات. 

بەپێی راگەیەندراوەکە، بزوتنەوەی حەماس جەختی لەوە کردۆتەوە کە وەفدەکەی نەتەنیاهۆ لە دەوحە "هیچ دەسەڵآتێکیان نییە تا بگەنە رێککەوتن و تەنها هەوڵێکی ئاشکرایە بۆ بەلاڕێدابردنی بیروڕای گشتیی نێودەوڵەتی و بە درۆ نیشاندانی بەشداری لە پرۆسەی دانوستانەکاندا".

حەماس ئاماژە بەوەش دەکات کە نەتەنیاهۆ "بەردەوامە لە درێژکردنەوەی مانەوەی وەفدەکەی رۆژ لە دوای رۆژ بەبێ ئەوەی بچێتە ناو هیچ دانوستانێکی جیدییەوە، بەو پێیەی لە رۆژی شەممەی رابردووەوە هیچ دانوستانێکی راستەقینە رووی نەداوە".

سەبارەت بە هاوکاریە مرۆییەکان، راگەیەندراوەکە باس لەوە دەکات کە هەموو لێدوانەکانی نەتەنیاهۆ "هەوڵێکن بۆ فریودانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی" و راشیگەیاندووە کە "تا ئێستا یەک بارهەڵگریش نەچووەتە ناو کەرتی غەززە، لەوانە ئەو چەند بارهەڵگرانەی کە گەیشتوونەتە دەروازەی کەرم شالۆم و لەلایەن هیچ دەزگایەکی نێودەوڵەتییەوە وەرنەگیراون".

بزوتنەوەکە جەخت لەوەش دەکاتەوە کە "پەرەسەندنی هێرشەکان، بۆردومانی بە ئەنقەست بۆ سەر ژێرخانی مەدەنی و ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی دڕندانە دژی منداڵان و ژنان، نیازی نەتەنیاهۆ بۆ رەتکردنەوەی هەر جۆرە یەکلاییکردنەوەیەک ئاشکرا دەکات و پابەندبوونی بە بژاردەی شەڕ و تێکدان دەسەلمێنێت".

بزوتنەوەکە هەروەها ئاماژەی بەوەشکردووە کە "فراوانبوونی هەڵوێستە نێودەوڵەتییەکان کە هێرش و گەمارۆکان بۆسەر غەززە رەتدەکەنەوە، مانای رەوایەتی دۆزی فەلەستینە".

ئەم راگەیەندراوەی حەماس، یەکڕۆژ دوای ئەوە دێت کە سوپای ئیسرائیل رایگەیاند؛ رێگەیان بە بارهەڵگەری خواردەمەنی داوە بگەنە غەززە.

سكرتێری گشتی ناتۆ بڕیاری پەكەكە بۆ كۆتاییهێنان بە خەباتی چەكداری بە پێشهاتێكی گرنگ  دەزانێت و دەڵێت لەگەڵ ئەردۆغان لەوبارەوە هاوڕا بوون.

مارك روتە سكرتێری گشتی رێكخراوی ناتۆ پێش كۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا لە كۆنفڕانسێكی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەكرد، راگەیاندنی بڕیاری كۆتاییهێنان بە خەباتی چەكداری لەلایەن پارتی كرێكارانی كوردستان-پەكەكەوە پێشهاتێكی گرنگە، وتیشی، پێشتر لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا سەبارەت بەو پرسە قسەیان كردووە و هەردولا هاوڕابوون.

راشیگەیاند، بڕیارەكە دەرفەتێكی گونجاوە و لە نزیكەوە چاودێریی دەستپێكردنی گفتوگۆكان دەكەن لەگەڵ هەموو لایەنەكان.

ئەوەش لەكاتێكدایە، لە 12ی ئایار پەكەكە ئاشكرایكرد دوانزەیەمین كۆنگرەی خۆی لەنێوان رۆژانی 5 بۆ 7ی مانگ  ئەنجامداوە و تێیدا بڕیاری دراوە كۆتایی بە چالاكیە سەربازیەكان و خەباتی چەكداری بهێنرێت.

 

 

ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ فریاگوزاری و کاروباری ئاوارەکانی فەڵەستین رایگەیاندووە، 92٪ی خانووەکانی غەززە رووخاون، کە یان بە تەواوی خانووەکان لەگەڵ زەویدا تەخت بوون یان بەشێکی خانووەکان رووخاون و زیانیان پێگەیشتووە.

ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ فریاگوزاری و کاروباری ئاوارەکانی فەڵەستین 'ئۆنۆروا' رایگەیاندووە، خێزانەکانی غەززە رووبەڕووی تێکشکانێک بوونەتەوە کە وێنا ناکرێت، بە جۆرێک زۆرینەیان بێ ماڵن.

ئەوەش هاتووە، خەڵکێکی زۆر چەندین جار ئاوارە بوون، تەنانەت ئێستا شوێنی حەوانەوەشیان دەست ناکەوێت نەوەک ماڵەکانی خۆیان.

ئاژانسەکە جەختی لەسەر ئەوە کردووەتەوە، کە دەبێت چی زووە گەمارۆدان لەسەر ئەو کەرتە کۆتایی پێبهێنرێت و هاوکارییە مرۆییەکان بگەیەنرێتە غەززە.

لە دوای 14 ساڵ، بۆ یەكەمجار هاووڵاتیانی سوریا لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشقەوە گەیشتنە سعودیە بۆ بەجێهێنانی فەریزەی حەج.

محەمەد ئەبو خێر شوكری وەزیری ئەوقافی سوریا رایگەیاند، یەكەم كاروانی هاوڵاتیان كە 247 كەس بوون لەسەرجەم پارێزگاكانی سوریا، گەیشتوونەتە سعودیە بە مەبەستی بەجێهێنانی فەریزەی حەج.

وتیشی، هاووڵاتیانی سوریا بە چەند كاورانێك لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشقەوە بەرەو سعودیە گەشت دەكەن كە تا دووی حوەزیران بەردەوام دەبێت، دەشڵێت، هاووڵاتیان لە گەشتەكەیاندا هەموو ئاسانكارییەكیان بۆ دەكرێت.

لە ماوەی 14 ساڵی رابردوودا، ئەو سورییانەی لە پارێزگاكانی دەرەوەی كۆنترۆڵی رژێمی ئەسەد دەژیان، نەیانتوانیوە لە فڕۆكەخانەی دیمەشقەوە بۆ بەجێهێنانی فەریزەی حەج روو لە سعودیە بكەن، بەڵكو لە وڵاتانی دراوسێی سوریاوە رۆیشتوونەتە سعودیە و فەریزەی حەجیان بەجێهێناوە.

بەهۆی تەقینەوەی ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو لە سوریا لانیكەم سێ پۆلیس گیانیان لەدەستدا و دووانی دیكەش بریندار بوون.

ئاژانسی هەواڵی سانای سوری لە زاری خەلیل عەبدول بەڕێوەبەری ناحیەی مەیادین بڵاویكردەوە، ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو لە نزیك بنكەیەكی پۆلیسی شاری مەیادین لە رۆژهەڵاتی دێرەزوور تەقیوەتەوە و بەهۆیەوە سێ پۆلیس كوژران و دوو كەسی دیكەش بریندار بوون.

روانگەی سوریاش بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، ژمارەی كوژراوانی تەقیینەوەكە گەیشتووەتە پێنج كەس، لەنێویاندا چوار ئەفسەری پۆلیس هەیە، جگە لەوەی دوو هاووڵاتی مەدەنیش بریندار بوون، كە یەكێكیان منداڵە و لە شوێنی تەقیینەوەكەوە نزیكبووە.

بەپێی زانیارییەكانی روانگەی سوری، ئەو تەقیینەوەیە هاوكات بووە لەگەڵ دەستپێكردنی هەڵمەتێكی ئەمنی لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئەو شارەوە.

 

حەماس ئامادەیە حەوت تا نۆ بارمتەی ئیسرائیلی ئازاد بكات بەو مەرجەی ئاگربەستێك بۆ ماوەی 60 رۆژ رابگەیەنرێت و 300 بەندكراوی فەلەستینیش ئازاد بكرێن.

لێپرسراوێكی بزوتنەوەی حەماس بە تۆڕی سی ئین ئێنی راگەیاندووە، حەماس رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر ئازادكردنی حەوت تا نۆ بارمتەی ئیسرائیلی لە بەرانبەر ئاگربەستێك بۆ ماوەی 60 رۆژ و ئازادكردنی 300 دەستگیركراوی فەلەستینی.

وتیشی، ئازادكردنی بارمتەكان بە مەرجی كشانەوەی سوپای ئیسرائیل بۆ سنوری رۆژهەڵاتی سەلاحەدینە كە رێگایەكی سەرەكییە و باكور و باشووری غەززە بەیەكەوە دەبەستێتەوە.

ئەوەش لە كاتێكدایە دانوستانەكانی نێوان  ئیسرائیل و حەماس لە دەوحەی پایتەختی قەتەر بەردەوامن، گفتوگۆكانیش لەبارەی ئازادكردنی 10 بارمتەیە لە بەرانبەر ئاگربەستێكی كاتی كە لەلایەن ئەمریكاوە پێشنیازكراوە.