عیراق
نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، محەمەد شیاع سودانی و کازم محەمەد باڵیۆزی ئێران لە بەغداد کۆبوونەتەوە و پرسی ئەمنی و ھەماھەنگییە ئەمنییەکانی نێوان بەغداد و تارانیان تاوتوێ کردووە، ھاوکات باڵیۆزی تاران بانگھێشتنامەیەکی ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێرانی داوەتە سەرۆک وەزیرانی عێراق، کە داوای لێکردووە سەردانی تاران بکات.
ھاوکات سەرچاوەیەک لە نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، بڕیاروایە محەمەد شیاع سودانی بە سەرۆکایەتیی وەفدێکی عێراق سەردانی سعودیە بکات و بەشداری لە لووتکەی عەرەبی-چینی لە سعودیە بکات، بەڵام تائێستا ناوەڕۆکی سەردانەکانی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ سعودیە و ئێران و ئەو بابەتانەی گفتوگۆیان لەبارەوە دەکات ئاشکرا نەکراوە.
باقر کازم پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە چوارچێوەی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، لیژنەیەک بۆ بەداواداچوون و گەڕاندنەوەی پارە بەتاڵانبراوەکان لە دەرەوە پێکدەھێنێت.
پێشتر میدیاکانی عێراق ئاشکرایان کرد، ھەفتەی رابردوو محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ بەدواداچوون بۆ پارە بە تاڵانبراوەکانی عێراق و ھەوڵدان بۆ گەڕانەوەیان سەردانی ئوردنی کردووە.
لە سەردەمی حکومەتەکانی پێشوو بە تایبەت لە سەردەمی رژێمی پێشووی عێراق و پێش ساڵی ٢٠٠٣، بە دەیان ملیار دۆلار لە داھاتی گشتیی عێراق بە نایاسایی براونەتە دەرەوەی وڵات.
ھەروەھا لیژنەی گرێبەستەکان لە وەزارەت گەیشتووە بەو ئەنجامەی ٦٥٠ تۆن گەنم لە بنکە جیھانییەکان بکڕێت، بۆ ئەوەی لە ساڵی ٢٠٢٣ ھیچ گرفتێک بۆ دابینکردنی بەشەخۆراکی ھاووڵاتیان دروست نەبێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، چاوەڕوان دەکرێت نرخی بەرمیلێک نەوت لە بودجەدا بە ٧٥ دۆلار بخەمڵێنرێت، ئەوەش داھاتی گشتی دەبێتە ١٢٧ تریلیۆن دینار.
وتیشی، لەچەند ساڵی داھاتودا عێراق بە ھاوکاری کۆمپانیا جیھانیەکان دەبێتە یەکێک لە باشترین وڵاتانی بەرھەمێنەر و ھەناردەکاری نەوت لەسەر ئاستی جیھان، جەختیشیکردەوە، قەیرانی ئابوری لە عێراق کە لە ساڵی ٢٠١٤ەوە بەھۆی دابەزینی بەھای نەوت دروستبوو، ھۆکاری سەرەکی بوو بۆ پەکخستنی پلانی زیادکردنی بەرھەمھێنانی نەوت.
دەزگای ھەواڵگری و لێکۆڵینەوەی فیدڕاڵی لە وەزارەتی ناوخۆی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە چەند ئۆپەراسیۆنێکی جیاوازدا لە پارێزگاکانی بەغداد و بەسرە و کەرکوک و ئەنبار، ھێزەکانیانی توانیان دەستبەسەر ١٠ شوێنی نەوتدا بگرن کە بۆ بازرگانیکردن بە شێوەی نایاسایی بەکارھێنراون، لەناو شوێنەکاندا تانکی نەوت بە قەبارەی جیاواز دۆزرانەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ھێزەکانیان توانیویانە ھەوڵێکی تری دزینی نەوت پووچەڵ بکەنەوە کە باندێک ھەستابوون بە کونکردنی یەکێک لە بۆرییەکانی نەوت لە پارێزگای بەسرە، ھەروەھا دەستیشگیراوە بەسەر ٢٢ ئۆتۆمبێل کە نەوتی قاچاخیان گواستووەتەوە.
ئەمڕۆ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق، گەیشتە کوەیت بڕیاروایە چاوی بە شێخ نەواف ئەحمەد جابری ئەمیری کوەیت و بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە بکەوێت.
بەپێی زانیارییەکان، سودانی لە سەردانەکەیدا بۆ کوەیت پرسەکانی ھەماھەنگی ئابووری و وەبەرھەھێنان و وزە و ئاسایش و سنوورەکان، لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە تاوتوێ دەکات.
رۆژی دووشەممە محەمەد شیاع سودانی لە یەکەمین سەردانیدا بۆ دەرەوە لە دوای دەستبەکاربوونی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق، سەردانی ئوردنی کرد و چاوی بە پاشای ئوردن کەوت و پەیوەندییەکانی بەغداد و عەمانیان تاوتوێ کرد.
لیژنەی پەیوەندییەکان: لابردنی باجی سەر کارتی مۆبایل زیان بە کۆمپانیاکان ناگەیەنێت
زەھرە بیجاری سەرۆکی لیژنەی گواستنەوە و پەیوەندییەکان ئاماژەی بەوەکرد، بڕیارەکەی ئەنجومەنی وەزیران بۆ لابردنی باجی سەر کارتی مۆبایل و ئینتەرنێت بەھیچ جۆرێک زیان بە کۆمپانیاکانی پەیوەندی ناگەیەنێت، لەبەرئەوەی کۆمپانیاکان نرخی دیاریکراوی خۆیان وەردەگرن و ھاووڵاتیان بە پلەی یەکەم سودمەند دەبن بەو پێیەی ئەوان باجەکەیان دەدا.
وتیشی، لیژنەی پەیوەندییەکان لە یەکەم کۆبوونەوەی لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران داوایکرد باجی سەر کارتی مۆبایل لاببرێت .
دەستەی دەستپاکی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، تیمەکانی دەستەکەیان بەردەوامن لە بەدواداچوون بۆ دۆسێکانی گەندەڵی و تەنھا لە مانگی رابردوودا لە زۆربەی پارێزگاکانی عێراق ١٢٥ بەدواداچوون و لێکۆڵینەوەیان لەسەرجەم ئەو دۆسێیانەی گەندەڵی کردووە کە مۆڵەتی دادوەریان بۆ وەرگیراوە.
راشیگەیاندووە، ھەر لەمانگی رابردوودا دوای کۆکردنەوەی بەڵگەی پێویست لە سەر تۆمەتباران و وەرگرتنی رەزامەندی دادوەر، ٢٧ تۆمەتباری دۆسێی گەندەڵی لە پارێزگا و ناوچە جیاجیاکانی عێراق دەستگیرکراون.
بەپێی ئەو کارنامەیەی فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاویکردووەتەوە، رۆژی پێنجشەممە کۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی نوێنەران بەڕێوەدەچێت کە حەوت تەوەر لە خۆدەگرێت و شەشیان خۆێندنەوەی یەکەمە بۆ شەش پڕۆژەیاسای جیاجیا.
ئاماژە بەوەشکراوە، یەکێک لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران خوێندنەوەی یەکەمە بۆ پرۆژەیاسای دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی عێراق کە ناکۆکییەکی زۆری لایەنەکانی لەسەربوو.
دوای زیادبوونی حاڵەتەکانی ئاگرکەوتنەوە لە ناوچەکانی عێراق، فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی عێراق لەکەرکوک بڕیاریدا، وەستانی بارھەڵگری سوتەمەنی لە گەڕەکەکانی کەرکوک قەدەغەبکرێت، تەنانەت وەستانی تانکەرەکانی سوتەمەنی بە بەتاڵیش رێگەپێدراو نییە.
بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکەش لیژنەیەک پێکھێندراوە بە سەرۆکایەتی فەرماندەی ئۆپراسیۆنەکان و ئەندامێتی بەڕێوەبەری پۆلیسی نەوت و ھاتووچۆی کەرکوک، دوا وادەش بۆ مانەوەی بارھەڵگرەکان سەعات ٨ی شەوی ٢٢ی ئەم مانگەیە.
فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی عێراق لە کەرکوک راشیگەیاند، لە دوای ئەو وادەیەوە ھەر بارھەڵگرێک لەناو گەڕەکەکانی شار رابگیرێت، روبەڕووی لێپێچینەوەی یاسایی دەبێتەوە و بارھەڵگرەکان پێویستە لە پارکەکانی دەرەوەی شار رابگیرێن.
بەپێی کارنامەی رەسمی ئەنجومەنی نوێنەران، تەنھا یەک بڕگە لەخۆدەگرێت، کە بریتییە لە گفتوگۆکردن سەبارەت بە پاراستنی سەروەری خاکی عێراق لە پێشێلکارییەکانی تورکیا و ئێران. ھاوکات کۆبوونەوەکە بەشێوەیەکی داخراو دەبێت.
لەلایەکی ترەوە، فراکسیۆنە کوردستانییەکان داوا لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکەن بۆ ئەو دانیشتنە لایەنی جێبەجێکار بانگھێشتبکرێت و رێوشوێنی جدی و کرداری بگیرێتەبەر بۆ پاراستنی سەروەری وڵات و راگرتنی ھێرشەکان. داواش لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەن سیستمی بەرگری مووشەکی بدەنە عێراق بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکان.
ھەیام یاسری وەزیری پەیوەندییەکانی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا بڕیار دراوە بەلابردنی باجی لە %٢٠ لە سەر کۆمپانیاکانی پەیوەندیکردن، بەوەش نرخی کارتی مۆبایل و ئینتەر نێت بە رێژەی لە %٢٠ دادەبەزێت و نرخەکەی دەگەڕێتەوە بۆ پێش بڕیاری زیادکردنی نرخەکەی.
وەزیری پەیوەندییەکانی عێراق داوای لە ھاوڵاتیان کرد بە ھیچ شێوەیەکی پارەی زیادە بە فرۆشیاران نەدەن.
وتیشی، زیاتر لە ١٧٠ لەو تیرۆریستانە لەڕێی ھێزی ئاسمانییەوە کوژراون، ئاماژەی بەوەشکرد، لەسەر زانیاری ھەواڵگری و ئاژانسی ھەواڵگری توانیویانە ئەو تیرۆریستانە لەناوببەن.
نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، "سودانی" لەلایەن شا "عەبدوڵای دووەم" پادشای ئوردن و جێنشینەکەی و ژمارەیەک وەزیرەوە پێشوازی لێکرا.
دواتر لەگەڵ پادشای ئوردن کۆبووەوەو پەیوەندییەکانی بەغداد و عەمان و ھاوبەشی و ھەماھەنگی لەسەر بنەمای بەرژەوەندی ھەردوو وڵات تاوتوێ کران.
دیوانی شاھانەی ئوردنیش رایگەیاندووە، سەرۆک وەزیرانی عێراق و پادشای ئوردن ھەماھەنگی عێراق و ئوردنیان سەبارەت بە وەرگرتنەوەی داواکراوان و پارە بەتاڵانبراوەکان و ئەمنییەتی سنوری ھەردوو وڵات تاوتوێ کردووە.
سەردانەکەی سودانی بۆ ئوردن تەنھا یەک رۆژی خایاند و گەڕایەوە بەغداد، بڕیاریشە لە رۆژانی داھاتوودا سەردانی ھەریەک لە وڵاتانی کوەیت و فەڕەنسا و میسر بکات.
فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەران بڵاویکردەوە، رۆژی سێشەممە ئەنجومەنی نوێنەران کۆدەبێتەوەو گفتوگۆ لەبارەی بابەتی پاراستنی سەروەری عێراق دەکات. فراکسیۆنە کوردستانییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانیش راگەیەنراوێکیان لەبارەی پێشێلکارییەکانی ئێران و تورکیا بڵاوکردەوەو رایگەیاند، ھێرش و بۆردومانەکان بۆ سەر ھەرێمی کوردستان ، پێشێلکردنی بەردەوام و ئاشکرای سەروەری عێراق و ھەرێمی کوردستانە لەلایەن وڵاتانی دراوسَیوە، ئیدانەکردن و پێکھێنانی لیژنە بۆ لێکۆڵینەوە بەس نیە و رێگری لە دووبارەبوونەوەی پێشێلکارییەکان ناکات ، لەبەرئەوە پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران ھەڵوێستێکی یاسایی گونجاو بگرێتەبەر بۆ رێگری لە پێشێلکارییەکان و ئیدانەی بکات.
فراکسیۆنە کوردستانییەکان داوا لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکەن بۆ دانیشتنی رۆژی سێشەممە لایەنی جێبەجێکار بانگھێشت بکرێت و رێوشوێنی جدی و کرداری بگیرێتەبەر بۆ پاراستنی سەروەری وڵات و راگرتنی ھێرشەکان. داواشی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد سیستمی بەرگری مووشەکی بدەنە عێراق بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکان.
سەرۆک وەزیرانی عێراق لەدوای دەستبەکاربوونی یەکەم سەردانی بۆ دەرەوەی عێراق ئەنجامداو سەردانی ئوردنی کردو دوای کۆبوونەوەیەکی دوو قۆڵی لەگەڵ عەبدوڵای دووەم پاشای ئوردن گەڕایەوە بەغداد، بڕیاریشە رۆژی چوارشەممە سەردانی کوەیت بکات.
سەبارەت بە سەردانەکانی سودانی بۆ وڵاتانی دراوسێ، محەمەد سەعدون پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، دۆسیەی گەندەڵکاران و گەڕاندنەوەی پارە براوەکان ئامانجی سەرەکی سەردانەکانی سودانییە بۆ دەرەوە.
وتیشی، گرنگترین ئەو چاکسازییانەی حکومەت دەیەوێت بیگەیەنێتە ئەنجام بریتییە لە دۆسیەی ئاشکراکردنی گەندەڵییەکان و لە داھاتوشدا سەرۆک وەزیران سەردانی وڵاتانی تری جیھان دەکات.