جیهان
دووپاتیشی کردەوە کە دەبێت جۆ بایدن ستراتیژێکی نوێ پێشنیاز بکات، تا بە شێوەیەکی راستەقینە رێگە لە ھێرشەکان بگیرێت و کۆتاییان پێبھێنرێت، ئەوەشی راگەیاندووە، کە بەردەوامبوون لەسەر شێوازی ئێستای رووبەروبوونەوە لە بەرامبەر گروپە چەکدارەکان بە شکست کۆتایی دێت، لەبەرامبەردا دیموکراتەکان رایانگەیاندوە، بایدن بەبێ گەڕانەوە بۆ کۆنگرێس ناتوانێت ھیچ ھێرشێک بکاتە سەر گروپە چەکدارەکانی سەر بە ئێران.
وەزیری بەرگری ئوسترالیا ئەوەشی ئاشکرا کردوە، کە زیاتر لە ٣٩ ھەزار سەربازی ئوستورالی بەشدارییان لە ھەڵمەتە سەربازییەکانی ٢٠ ساڵی رابردووی ئەفغانستاندا کردوە. وتیشی بەم دواییانە ژمارەی ھێزەکانیان لە ١٥٠٠ سەربازەوە بۆ ٨٠ سەرباز کەم کردوەتەوە.
جوی ھود یاریدەدەری کاربەڕێکەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند، ھێزەکانی وڵاتەکەی بەردەوام دەبن لە ھەماھەنگییەکانیان لەگەڵ ھەسەدە بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و باکور و خۆرھەڵاتی سوریاش جێناھێڵن.
ڕوونیشیکردەوە، سیاسەتی وڵاتەکەی لە سوریا گۆڕینی حکومەتی دیمەشق نییە، بەڵکو کار بۆ گۆڕینی ڕەفتارەکانی دەکات لە ڕێگەی پڕۆسەیەکی سیاسی بە سەرپەرشتی نەتەوەیەکگرتووەکان لە پێناو پاراستنی گەلی سوریا.
بە پێی ئاژانسەکانی ھەواڵی ئێران، تەقینەوەکە لە نزیک کەناڵی تەلەفزیۆنی ڕەسمی ئێران و دامەزراوەی پەرەپێدانی نوێسازی ڕوویداوە، بەڵام ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە، ھیچ زانیارییەکیش لە بارەی ھۆکاری تەقینەوەکە ئاشکرا نەکراوە.
تا ئێستاش ھیچ بەرپرسێکی ئێران لێدوانی ڕەسمی لە بارەی ھۆکاری ڕووداوەکە بڵاونەکردووەتەوە، جێگری پارێزگاری تارانیش بە میدیاکانی ڕاگەیاندووە، لێکۆڵینەوە لە ڕووداوەکە دەکرێت.
دید دانیلا سەرۆکی شارەوانی مەیامی ڕایگەیاند، دوای ئەوەی لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ١٤ تەرمیان دۆزیەوە، ڕۆژی ھەینیش تەرمێکی تریان دۆزیوەتەوە و بەم جۆرەش ژمارەی ئەو کەسانەی لە ناو باڵەخانەکەدا گیانیان لە دەستداوە بۆ ٧٩ کەس بەرزبووەوە.
پزیشکی دادوەری شارەکەش لە بارەی ناسنامەی قوربانییەکانەوە ئاماژەی بەوە کردووە، تا ئێستا لە کۆی ٧٩ تەرم ٥٣ کەسیان ناسراونەتەوە و ناسنامەکەنایان ئاشکرا کراوە.
سەرۆکی شارەوانی شارەکە بە نیگەرانییەوە باسی لەوە کردووە، ٦١ کەس لە لیستی دیارنەبووەکاندان و پێشبینیش دەکەن ھەموویان گیانیان لە دەستدابێت.
کۆتایی مانگی ڕابردوو باڵەخانەیەک لە شاری مەیامی ڕووخا و ڕاپۆرتەکانیش باس لەوە دەکەن ساڵی ٢٠١٨ لە بارەی خراپی سیستمی ئاوەڕۆی باڵەخانەکەوە ھۆشداری دراوە کە کاریگەری مەترسیداری لەسەر پایەکانی دەبێت.
ڕۆژنامەی (وۆڵ ستریت جۆرناڵ) لەسەر زاری سەرچاوەیەکی باڵا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاشکرایکرد، ئیدارەکەی بایدن پرسی داخستنی باڵیۆزخانەی واشنتۆن لە ئەفغانستان تاوتوێ دەکات.
ڕاشیگەیاندووە، لە ھەفتەی ڕابردووەوە ئەمریکا ژمارەی کارمەندەکانی لە باڵیۆزخانەی واشنتۆن لە کابوڵ لە چوار ھەزارەوە بۆ ھەزار و (٤٠٠) کارمەند کەمکردووەتەوە.
ڕۆژنامەکە ئاشکراشیکردووە، چاوەڕان دەکرێت بەم نزیکانە ئەمریکا ھەزار کارمەندی تری باڵوێزخانەکەی لە ئەفغانستان بۆ وڵاتی سێھەم بگوازێتەوە.
چەکدارانی بزوتنەوەکە بە چەند ئاژانسێکیان وتووە، توانیویانە کۆنترۆڵی شارۆچکەی ئیسلام قەلعە لە سنوری ئێران و شارۆچکەی تورگوندی لە سەر سنوری تورکمانستان بکەن، بەم جۆرەش تاڵیبان کۆنترۆڵی سەرجەم دەروازە سەرەکییەکانی ئەفغانستانی لەگەڵ ئەو دوو وڵاتەدا کردووە.
دەروازە سنورییەکەی ئەفغانستان و ئێران داھاتی مانگانەی ٢٠ ملیۆن دۆلارە و دەروازە سنورییەکەی تورکمانستانیش یەکێکە لە دوو دەروازە سەرەکییەکەی ئەو وڵاتە لەگەڵ ئەفغانستان.
تا ئێستا بزوتنەوەی تاڵیبان دەستی بەسەر دوو لەسەر سێی خاکی ئەفغانستاندا گرتووە کە لە ٤٠٠ ھەرێم پێکھاتووە و ٨٥٪ی ئەو ناوچانە لە ژێر دەستی تاڵیباندایە و ڕۆژ بە ڕۆژ ناوچەی زیاتریش کۆنترۆڵ دەکات.
(ئیبراھیم ڕەئیسی) سەرۆکی ھەڵبژێردراوی ئێران ڕایگەیاند، لە کابینەی حکومەتەکەی پڕۆژەیەکی گشتگیری ھەیە بۆ ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ، کە بەژەوەندییەکانی دوو لایەن دەبێت بۆ ئێران و وڵاتی بەرامبەر.
وتیشی، نەخشە ڕێگەیەکی نوێیان دەبێت بۆ گەشەپێدان و چاککردنی ڕەوشی ناوخۆی ئێران، بە تایبەتی ھەڵگرتنی ئەو بارگرانییەی کە کەوتووەتە سەر شانی ئێرانییەکان و بژێوییان، سووریش دەبن لەسەر ئەوەی جارێکی تر حکومەت متمانەی گەلی ئێران بە دەستبھێنێتەوە.
ئەنجومەنی پیرانی ھایتی، (جوزێف لامبرت)ی وەک سەرۆکی نوێی ھایتی بە شێوەی کاتی لە شوێنی (جوفینیڵ مویس) دەستنیشان کرد و بڕیاریشیدا لە ٢٦ی ئەیلول پڕۆسەی ھەڵبژاردنی گشتی بەڕێوەبچێت.
حکومەتی ھایتیش بە ڕەسمی داوای لە ئەمریکا و ئەنجومەنی ئاسایش کردووە، ھێز ڕەوانەی ئەو وڵاتە بکەن بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ھایتی، کە لە بەردەم مەترسی کۆنتڕۆڵکردنی گروپە مافیاکاندایە، بەڵام ئەمریکا ئەو داواییەی حکومەتی ھایتی ڕەتکردووەتەوە.
حکومەتی لیتوانیا بڕیاریدا بە تەلبەندکردنی سنوری وڵاتەکەی لەگەڵ بیلاڕووسیا بە دریژایی (٦٨٠) کلیۆمەتر، بۆ بەرگرتن لە کۆچبەی نایاسایی.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، مانگی ڕابردوو زیاتر لە (١٥٠٠) کۆچبەری (سوری و عێراقی و ئێرانی و ئەفغانی و لیبی) دزەیان کردووەتە ناو سنورەکانی لیتوانیاوە.
فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقیش ڕایگەیاند، ماوەیەکە بەھۆی سەختی و توندکردنی سنورەکانی یۆنان و مامەڵەی توندی پاسەوانانی سنوری یۆنان لەگەڵ پەنابەران، ژمارەیەک پەنابەری ھەرێمی کوردستان و عێراق و وڵاتانی تر بە ناچاری لە ڕێگەی بیلاڕووسیاوە دەپەڕنەوە بۆ لیتوانیا.
وەزارەتی تەندروستی ھندستان ڕایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤٢ ھەزار حاڵەتی نوێی تووشبوون بە کۆرۆنا تۆمارکراوە و بەوەش ژمارەی تووشبوون گەیشووەتە ٣٠ ملیۆن و ٧٩٥ ھەزار و ٧١٦ کەس.
ئاماژە بەوەشکراوە، کە لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ھەزار و ٢٠١ کەسی تر بە کۆرۆنا گیانیان لە دەستداوە و ژمارەی گیان لە دەستدان بە ڤایرۆسەکە گەیشتە ٤٠٧ ھەزار و ١٧٣ کەس.
ھەفتەی ڕابردوو ١٢ وەزیری ھندستان دەستیان لە کارکێشایەوە کە یەکێکیان وەزیری تەندروستی بوو کە بەھۆی زۆری ژمارەی تووشبووانی کۆرۆناوە ڕووبەڕووی ڕەخنەیەکی زۆر ببووەوە.
ئەلکساندەر لاڤرێنتیڤ نێردەی تایبەتی سەرۆکی ڕووسیا بۆ سوریا ڕاگەیاند، لەوانەیە ئەمریکا بە لە ناکاو بڕیاری کشانەوە لە سوریا بدات وەک چۆن لە ئەفغانستان کردی، ئەوەش پەیامێکی ڕوونە بۆ کوردی سوریا و ئەوەی بەردەوام پەیوەندییەکی بەھێزی لەگەڵیان دەبێت و دیالۆگیان بۆ ڕێکدەخات لەگەڵ دیمەشق، ڕووسیایە.
جەختیشیکردەوە، دانوستان لەگەڵ حکومەتی دیمەشق بە تەنھا گرنگ نیە، بەڵکو پێویستە دانوستانەکان بگەنە چارەسەرێکی مام ماوەند و گەیشتن بە ڕێککەوتنی دیاریکراو لەگەڵ لایەنی سوری.
بە وتەی ئەو بەرپرسەی ڕووسیا، ئەگەر ئەمریکا بەدەم داواکاری حکومەتی عێراقەوە بچێت بۆ کشاندنەوەی ھێزەکانی لەو وڵاتە، مانەوەشی لە سوریا بەھۆی گوشارە لۆجستییەکانەوە دەبێتە کارێکی ئەستەم.
نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیاری گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی بۆ سوریا لە ڕێگای دەروازەی "باب ئەلھەوا" لە جیاتی "تەل کۆچەر" پەسەند کرد. لیندا توماس نوینەری ئەمریکا لە ئەنجومەنی ئاسایش ڕایگەیاند واشنتون و موسکۆ لە بارەی گەیاندنی ھاوکاریەکان بۆ سوریا ڕێککەوتوون.
بە پێی بڕیارەکەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێوەدەولەتی، ھاوکارییە مرۆییەکان لە ڕێگای "باب ئەلھەوا" کە لە ژێر کۆنترۆلی دەستەی "تەحریر ئەلشام"ی نزیک لە تورکیایە ڕەوانەی ئەو وڵاتە دەکرێن.
لە کاردانەوەی ئەو بڕیارەش، "سیھانوک دیبو" ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی سوریای دیموکرات ڕایگەیاند، بڕیاری داخستنی دەروازەی "تەل کۆچەر" و گەیاندنی ھاوکاری نێودەولەتی تەنھا لە ڕێگەی دەروازەی "باب ئەلھەوا" سزادانی ٥ ملیۆن کەسە لە باکور و خۆرھەلاتی سوریا.
ئەو رووداوانە لە کاتێکدایە، رۆژی چوار شەممە "جۆفینێل موویس" سەرۆکی ھایتی لە ماڵەکەی خۆیدا کوژرا.