جیهان
لە چوارمین کۆبوونەوەی وزاری "دەستپێشخەری ستۆکۆڵم بۆ داماڵینی چەکی ئەتۆمی" کە لە مەدرید بەرێوەچوو، ئەندامانی دەستپێشخەریەکە پێشوازییان لە دانوستانی نوێی نێوان ڕووسیا و ئەمریکا کرد بۆ سنوردارکردنی چەک، داواشیان لەو ٩ دەوڵەتە کرد کە خاوەن چەکی ئەتۆمین، پابەندی پەیماننامەی قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی ئەو جۆرە چەکە بن و ھەنگاو بنێن بۆ لەناوبردنی چەکە ئەتۆمییەکان کە بوونەتە مەترسی لەسەر جیھان.
دەستپێشخەری ستۆکۆڵم بۆ داماڵینی چەکی ئەتۆمی لە ساڵی ٢٠١٩ دامەزراوە و ١٦ وڵات ئەندامن تێیدا کە دیارترینیان ئەڵمانیا و ئیسپانیا و سوید و ژاپۆن و کەنەدا و ئەرژەنتینن.
ئەو ٩ دەوڵەتەش کە خاوەنی چەکی ئەتۆمین، ئەمریکا و ڕووسیا و فەڕەنسا و چین و بەریتانیا و پاکستان و ھیندستان و ئیسڕائیل و کۆریای باکورن، سەرجەمیان خاوەنی ١٣ ھەزار و ٨٠ کڵاوەی ئەتۆمین.
سەرچاوەیەک لە سەرۆکایەتی فەڕەنسا ئاشکرایکردووە، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا بۆ ماوەی زیاتر لە سەعاتێک بە تەلەفۆن لەگەڵ ھاوتا چینیەکەی و ئەنگێلا مێرکڵی ڕاوێژکاری ئەڵمانیا گفتوگۆیان کردووە سەبارەت بە دانوستانەکانی ڤییەننا و دووپاتیانکردووەتەوە کە پێویستە لایەنە بەشداربووەکانی دانوستانەکان ئەو دەرفەتە بقۆزنەوە کە لە بەردەستیاندایە بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن.
ھاوکات میخائیل ئولیانۆف نێردەی ھەمیشەیی ڕووسیا لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان ڕایگەیاندووە، ئەو داواکارییانەی کە بۆ فراوانکردنی بابەتەکانی دانوستانەکانی ڤییەننا ھەیە، واقیعی نین و ناکرێت گفتوگۆ لەسەر ھیچ بابەتێکی تر بکرێت جگە لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی کە لە ساڵی ٢٠١٥دا ئیمزا کرا.
دانوستانەکانی ڤییەننا کە لە مانگی نیسانەوە دەستیپێکردووە، لە ئێستادا ڕاگیراوە و چاوەڕوان دەکرا لە سەرەتای ئەم مانگەدا دەستپێبکاتەوە، بەڵام تا ئێستا ھیچ ئاماژەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی نیە و بە وتەی دیپلۆماتکارانیش تا ئێستا لە دانوستانەکاندا ناکۆکی گەورە لە نێوان ئەمریکا و ئێراندا ھەیە.
لێپرسراوانی کۆمپانیایەکی فڕۆکەوانیی ناوخۆیی ڕووسیا، ڕایانگەیاند، فڕۆکەیەک بە ٢٩ سەرنشینەوە بەر لەوەی بگاتە فڕۆکەخانەی دوورگەی کامچاتکا بە دووری ٩ کیلۆمەتر لە دوورگەکە کەوتووەتە دەریاوە.
ھاوکات سەرۆک وەزیرانی ڕووسیا بڕیاریدا لیژنەیەک بە سەرۆکایەتی وەزیری گواستنەوە پێکبھێنێت بۆ لێکۆڵینەوە لە ھۆکاری کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە پێکبھێنێت.
بە پێی ئەو زانیارییانەی دەست پەیامنێری کوردسات نیوز کەوتوە، وەزیری نەوتی ئێران داواکاریییەکی ئاراستەی لێپرسراوانی ناوچەکە کردوە و داوای کردوە، وردەکاریی ھۆکاری روودانی تەقینەوەکە ئاشکرا بکەن.
پێشتر کۆشکی سپی ئەمریکا باسی لەوەکردبوو، واشنتۆن پابەندە بەو وادەیەکی کە بۆ پاشەکشێی ھێزەکانیان لە ئەفغانستان دیاریکراوە.
بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاندەوە، لە کۆتایی مانگی ئەیلولی داھاتوەوە ھەر ھێزێک لە ئەفغانستان بمێنێت وەک دوژمن مامەڵەی لەگەڵ دەکەن.
وەزارەتی ناخۆی ئیتاڵیا رایگەیاند: لە ماوەی شەش مانگی رابردوو (٢٠) ھەزار و (٨٥٤) کۆچبەر بە شێوەی نایاسایی گەیشتونەتە ئەو وڵاتە، کە (١٨٣)یان منداڵن.
رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی سەربە نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند: لیبیا بووەتە یەکێک لە گرنگترین خاڵەکانی پەڕینەوەی کۆچبەرانی ئەفریقا، کە لە دەست ھەژاریی و شەڕو پێکدادانەکان، وڵاتەکانیان بەرەو ئەورووپا جێدەھێڵن.
ئاژانسی ھەواڵی ئیسنای ئێرانی لە زاری جەعفەریەوە بڵاویکردوەتەوە، دوای راگرتنی بۆ ماوەی دوو ھەفتە، لە رۆژی یەک شەممەوە کارکردن لە وێستگەی ئەتۆمی بوشەھر دەستپێکردوەتەوە و دووبارە بەستراوەتەوە بە تۆڕی کارەبای نیشتمانییەوە.
ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، ھۆکاری راگرتنی کارەکانی ئەو وێستگەیە، کێشەیەکی تەکنیکی بووە.
وێستگەی بوشەھری ئەتۆمی ھەزار مێگاوات کارەبا بەرھەمدەھێنێت، لە ساڵی ٢٠١٦شەوە ئێران و روسیا پێکەوە کاردەکەن بۆ زیادکردنی بڕی بەرھەمھێنانی کارەبا لەو وێستگەیە بۆ ٣ ھەزار مێگاوات، پێشبینیش دەکرێت کارەکان لە ماوەی ١٠ ساڵدا کۆتایی بێت.
فەرھاد شامی بەڕێوەبەری راگەیاندنی ھێزەکانی سوریای دیموکرات ھەسەدە رایگەیاند، شەوی رابردوو دوو موشەک لە شوێنێکی نادیارەوە ئاراستەی بەشی خۆرئاوای کێڵگەی نەوتی ئەلعەمر لە دێرزوور کراون.
ئاماژەی بەوەشکرد، لەو ھێرشەدا ھیچ یەک لە ھێزەکانی سوریای دیموکرات و ھاوپەیمانان زیانیان پێ نەگەیشتووە.
ھاوکات واین مارۆتۆ وتەبێژی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی رەتیکردەوە ھێرش کرابێتە سەر ھێزەکانیان و رایگەیاند، ئەو راپۆرتانەی ئاماژە بە ھێرشکردنە سەر ھێزەکانی ئەمریکا لە سوریا دەکەن، دوورن لە راستییەوە.
سوھەیل شاھین وتەبێژی تاڵیبان لە چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاند، نابێت تا مانگی ئەیلول ھیچ ھێزێکی ئەمریکی و ناتۆ لە خاکی ئەفغانستان بمێننەوە، ئەگەر نا روبەڕووی مەترسی دەبنەوە و بە داگیرکەر دادەنرێن.
وتیشی، ھەر ھێزێک بمێنێتەوە پێچەوانەی رێککەوتنی "دەوحە"یە.
وتەبێژەکەی تاڵیبان دەڵێت، دژی ھێزی سەربازیی بیانین نەک دیبلۆماسییەکان، ھیچ دیبلۆماسی و رێکخراوێکی حکومیش ناکرێنە ئامانج و پێویستیان بە ھێشتنەوەی ھێز نابێت بۆ پاراستنیان.
ئەو ھۆشدارییەی تاڵیبان دوای ئەو دەنگۆیانە دێن باس لە مانەوەی ھەزار سەربازی ئەمریکا دەکرێت، بۆ پاراستنی نێردە دیبلۆماسییەکان و فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کابوڵ.
لە مانگی ئایاری رابردووەوە، ئەمریکا کشانەوەی ھێزەکانی لە ئەفغانستان دەستپێکردوە، "تاڵیبان"یش کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی سەربازیی "باگرام" کە گەورەترین بنکەی ئەمریکا بووە لەو وڵاتە، بە گۆڕانکارییەکی مێژوویی وەسفکرد.
دانیشتنەکەی پەرلەمانی ئەوروپا بە ناونیشانی "فشارەکان لەسەر ئۆپۆزسیۆن لە تورکیا و بە تایبەتی لەسەر پارتی دیموکراتی گەلان" بەڕێوەدەچێت، گروپێکی سیاسیش لە پەرلەمان دەستیانکردووە بە داڕشتنی چەند بڕیارێک و ئێوارەی ئەمڕۆ رەشنوسی بڕیارەکان پێشکەش دەکرێت.
رۆژی سێشەممەش رێککەوتن لەسەر رەشنوسەکان دەکرێت، بڕیاریشە ئەنجامی دانیشتنەکە رۆژی ٥ شەممە رابگەیەنرێت و بڕیارەکانی کۆبوونەوەکە پەسەند بکرێت.
وتیشی، روسیا لە سوریا رۆڵی نێوەندگیری دەگێڕێت بۆ دروستکردنی پەیوەندی راستەوخۆ لە نێوان (مەسەدە) و حکومەتی دیمەشق، ھاوکات ئەمریکاشی تۆمەتبارکرد بەوەی ھانی کوردەکانی سوریا دەدات بۆ جیابوونەوە.
ژمارەی ئەو کەسانەی لە باڵەخانە روخاوەکەی فلۆریدا گیانیان لەدەستداوە گەیشتە ٢٢ کەس
بەرزبوونەوەی ژمارەی قوربانییەکان لە کاتێکدایە شارەوانی میامی-داید بڕیاریداوە ئەو بەشەی باڵەخەنەکەش بڕوخێندرێ کە نەڕوخاوە بۆئەوەی بەردەوامیی بە گەڕان بە دوای کەسە ونبووەکاندا بدەن.
دواین تەرم کە دۆزراوەتەوە کوڕی کارمەندێکی تیمەکانی ئاگر کوژێنەوە بووە و تەمەنی حەوت ساڵ بووە. تائێستاش ھۆکاری سەرەکی روخانی باڵەخانەکە دیار نییە، بەڵام بەپێی راپۆرتێکی دوو ساڵ پێش ئێستا، باڵەخانەکە درزی تێدا بووە و لە چەند شوێنێکیشەوە زیانی بەرکەتووە.