جیهان
(ئەلیکسندر لاڤرینتیف) نێردەی تایبەتی ڕووسیا لە سوریا ڕایگەیاند، پڕۆسەی گەڕانەوەی ئاوارەکانی سوریا بۆ ناوچەکانیان دۆسیەیەکی ئاڵۆزە، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش ھەوڵەکانی لە ئاستی پێویستدا نییە بۆ گەڕاندنەوەی ئاوارەکان.
(فەیسەڵ مقداد) وەزیری دەرەوەی سوریاش وڵاتانی ئەوروپای تۆمەتبار کرد بە دروستکردنی ڕێگری لە بەردەم گەڕانەوەی ئاوارەکانی سوریا بۆ زێدی خۆیان، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دۆسیەی ئاوارەکانی سوریا کراوەتە پرسێکی سیاسی.
"بایدن" لە کاتی وەڵامدانەوەی پرسیاری ڕۆژنامەنووساندا، وەرەقەیەکی دەستی بەرزکردەوە کە دوو تێبینی تێدا نوسرابوو، ڕاگەیاندنەکان وێنەی وەرەقەکەیان گرتووە و تێیدا لە خاڵی یەکەمدا نوسراوە "پێشنیاری ئەمریکا بۆ وەڵامدانەوەی ھێرشەکان" و لە خاڵی دووەمیشدا نوسراوە "ئێران تاوتوێی ڕاگرتنی ھێرشەکان" دەکات.
ئەگەرچی ناوەڕۆک و مەبەستی ئەو دوو تێبینییەی "بایدن" ڕوون نییە، بەڵام دەوترێت پەیوەندی بەو ھێرشانەوە ھەیە کە لە عێراق دەکرێنە سەر ھێزەکانی ئەمریکا و گروپەکانی سەر بە ئێران بە ئەنجامدانیان تۆمەتبار دەکرێن.
ئاماژەی بەوەشدا، لە مانگی نیسانەوە "کیم جۆنگ ئون" سەرۆکی کۆریای باکور و "مون جی ئن" سەرۆکی کۆریای باشور ھەوڵەکانیان بۆ گەڕاندنەوەی پەیوەندییەکانیان و گەڕانەوە بۆ مێزی دانوستان دەستپێکردووە لە پێناو گەڕانەوەی پڕۆسەی ئاشتی لە نێوانیاندا.
خلوسی ئاکار بە میدیاکانی وڵاتەکەی ڕایگەیاند، ھێرشەکانیان لە ھەرێمی کوردستان دژی پارتی کرێکارانی کوردستان بەردەوامە و لە بارەی مەخموور و شنگالیشەوە لەگەڵ ھەردوو حکومەتی بەغداد و ھەرێمی کوردستان لە گفتوگۆدان و لە نزیکەوە چاودێری پێشھاتەکان دەکەن.
ھەر لە چوارچێوەی لەشکرکێشییەکانی تورکیا لە خاکی ھەرێمی کوردستان، وەزارەتی بەرگریی تورکیا، کوژرانی سەربازێکی لە ناوچەی خواکوڕک لە سنووری پارێزگای دھۆک ڕاگەیاند.
ئەو پزیشکە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس ڕایگەیاندووە، دۆناڵد تڕەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لە تاقیکردنەوەی توانای زانین ٣٠ی لە ٣٠ی بەدەستھێنا و تاقیکردنەوەکەشی بە قورس ناوبرد، بەڵام پێناچێت بایدن لەو تاقیکردنەوەیەدا ئەنجامی باش بەدەستبھێنێت.
ئەو پزیشکە دەشڵێت، لەو کاتەوەی بایدن خۆی کاندیدکرد بۆ پۆستی سەرۆکایەتی وتوویەتی ڕەوشەکە بەرەو خراپتر دەڕوات و ئێستاش لەبەر چاویانە چی ڕوودەدات.
جەختیشی کردەوە، لە داھاتوویەکی نزیکدا بە ھۆکاری تەندروستی، جۆو بایدن دەستلەکاردەکێشێتەوە یاخود ڕازی دەکرێت دەستلەکاربکێشێتەوە و پێویستە لەسەریان ھەمواری ٢٥ بەکاربھێنن بۆ ڕزگاربوون لێی.
ڕۆنی جاکسۆن لە سەردەمی دۆناڵد تڕەمپ و باراک ئۆباما پزیشکی کۆشکی سپی بووە و لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوو لە نامەیەکدا داوای کرد بایدن بخرێتە ژێر تاقیکردنەوەی زانین تاکو لە ڕووی ئەقڵییەوە بسەلمێنرێت دەتوانێت ئەرکەکانی جێبەجێبکات، نامەکەش ١٠ پەرلەمانتاری کۆمارییەکان ئیمزایان لەسەر کرد.
تیمی دەریایی تورکیا لە ماوەی نێوان ١٧ بۆ ٢١ی ئەم مانگە و لە نزیک کەناراوەکانی ویلایەتی "ئیزمیر" لە دەریای "ئیجە"، ٣٨٨ پەنابەری ڕزگار کردووە، ئەو کۆچبەرانە لەلایەن ھێزە دەریاییەکانی یۆنانەوە ڕێگرییان لێکراوە و ناچار کراون بگەڕێنەوە بۆ ئاوە ھەرێمییەکانی تورکیا و ڕەوانەی بەڕێوەبەرایەتی کۆچ لە ویلایەتی "ئزمیر" کران، ھاوکات لێپرسراوانی تورکیا ٢ کەسیان دەستگیرکرد کە تۆمەتبارن بە قاچاغچیەتی بە کۆچبەرانەوە.
ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا لە تویتێکدا ڕایگەیاند، ھەموو ڕێکارێکی پێویست دەگرنەبەر بۆ چاککردنەوەی زیانەکانی لافاوەکە، لەو ناوچانەی زیانیان بەرکەوتووە.
١٤ی ئەم مانگە شەپۆلێکی بەھێزی بارانبارینی وەرزی تورکیای گرتەوە و بەھۆیەوە لافاو لە چەند ناوچەیەک دروست بوو و دوو کەس گیانیان لە دەستدا و شەش کەسیش تا ئێستا بێ سەروشوێنن.
بە ھۆکارێکی نادیار کۆمەڵگەیەکی پیشەسازیی، کۆمپانیاکانی بواری پترۆکیمیایی لە شاری لیڤەرکوزنی ئەڵمانیا تەقیەوە و دەیان کەس برینداربوون کە برینی دوو کەسیان سەختە، باس لە گیان لە دەستدانی چەند کەسێکیش دەکرێت، بەڵام ژمارەکەیان ئاشکرا نەکراوە، ھاوکات پێنج کەسی تر بەھۆی تەقینەوەکەوە بێ سەروشوێنن.
"ناوەندی فیدڕاڵی ئەڵمانیا بۆ پاراستنی مەدەنییەکان لە کارەسات"، تەقینەوەکەی بە ھەڕەشەیەکی گەورە ناوبرد و داوای لە دانیشتووانی ناوچەکانی نزیک تەقینەوەکە کرد، لە ماڵەکانیان بمێننەوە و دەرگا و دەرچەکانی ھەوا لە ماڵەکانیان دابخەن.
تا ئێستا ھۆکاری تەقینەوەکە و زەرەر و زیانە ماددی و مرۆییەکان نەزانراوە، تیمە فریاگوزارییەکانیش سەرقاڵی کۆنترۆڵکردنی ئەو ئاگرەن، کە بەھۆی تەقینەوەکەوە کەوتووەتەوە.
لەلایەکی تریشەوە وەزارەتی بەرگری ئەفغانستان بڵاویکردەوە، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا لە ھەڵمەتەکانی ھێزە ئەمنییەکانی ئەفغانستاندا دژی تاڵیبان لە ھەرێمەکانی "کۆنار و لۆغار و غەزنی و قەندور و بەغلان و کابیسا و قەندەھار و فریاب و بەلخ و جۆزجان" ، ١٨٧ ئەندام و چەکداری تاڵیبان کوژراون و ١١٢ی تریش برینداربوون و ٢ ئەندامی بزوتنەوەکەش دەستگیرکراون.
کازمی دوێنێ گەیشتە واشنتۆن و خولی چوارەمی دانوستانە ستراتیژییەکانی نێوان بەغداد و واشنتۆن بەڕێوەدەچێت، بڕیاریشە لە کۆبونەوەکەی لەگەڵ بایدن چەندین پرس و پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات تاوتوێ بکات، گرنگترین تەوەریش تاوتوێی دەکەن، پرسی کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکایە لە عێراق.
سەردانەکەی کازمی بۆ ئەمریکا لە کاتێکدایە رەوشی عێراق بە دۆخێکی ھەستیاردا تێدەپەڕێت و زۆرێک لە لایەنەکان دژی مانەوەی ھێزەکانی ئەمریکان.
بەپێی راپۆرتێکی نیویۆرک تایمزیش، مانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق بەردەوام دەبێت، بەڵام بە شێوازی جیاواز.
بەشێک لە میدیاکانی ئێران بڵاویانکردووەتەوە، ھێزە ئەمنییەکانی ئێران گەمارۆی چەند ناوچەیەکی سەر بە پارێزگای ئەھوازیان داوە و پشکنین بۆ ھەر کەسێکیش دەکەن بچێتە ئەو ناوچەیە، ھەر خۆپیشاندەرێکیش لەناو مۆبایلەکەیدا ڤیدیۆ و وێنەی خۆپیشاندانەکان ھەبێت، دەستگیری دەکەن.
ھاوکات ھێزە ئەمنییەکانی ئێران گازی فرمێسکڕێژیان دژی خۆپیشاندەران لە شاری فەلاحیە لە ئەھواز بەکارھێناوە، کە دژی حکومەت ناڕەزایی دەردەبڕن.
زیاتر لە ١٠ رۆژە خۆپیشاندانەکان لە ئەھواز و چەندین ناوچەی تری ئێران بەردەوامە لە دژی قەیرانی ئاو، حەسەن رۆحانی سەرۆکی ئێرانیش بەڵێنی دابوو بە کردنەوەی بەنداوەکانی ئەو پارێزگایە، ھۆکاری دروستبوونی قەیرانی ئاویشی گەڕاندووەتەوە بۆ بەرزی پلەکانی گەرما و کەمبوونەوەی بارانبارین.
رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی لە زاری پزیشکانی ئیندۆنیزیاوە بڵاویکردەوە، لەم مانگەدا ھەفتانە زیاتر لە ١٠٠ منداڵ لە ئیندۆنیزیا کە تەمەنیان لە پێنج ساڵ کەمتر بووە بەھۆی کۆرۆناوە گیانیان لەدەستداوە، ئەمەش تەواو پێچەوانەی ئەو زانیاریانەیە دەوترێت کۆرۆنا مەترسییەکی ئەوتۆ لەسەر منداڵان دروست ناکات.
ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، زۆرینەی منداڵەکان توشبون جۆری دەلتای ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون.
ئەوەش لەکاتێکدایە لەم مانگەدا ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا لە ئیندۆنیزیا بەشێوەیەکی بەرچاو زیادیکردوە و رۆژانە ئامارەکانی ئەو وڵاتە پێش ھندستان و بەرازیل کەوتووە، تەنھا لە ھەینیی رابردووشدا زیاتر لە ٥٠ ھەزار کەس لەو وڵاتە توشی کۆرۆنا بوون و ھەزار و ٥٦٦ کەسیش بەھۆی ڤایرۆسەکەوە گیانیان لەدەستدا، حکومەتی ئیندۆنیزیاش بڕیاریداوە رێکارەکانی خۆپارێزی تا ٢ی ئاب درێژ بکاتەوە.
لە دوای خۆپیشاندانەکانی ھاووڵاتیانی تونس دژی خراپی رەوشی تەندروستی و ئابوری و کۆمەڵایەتی، قەیس سەعید سەرۆکی تونس بەپێی ماددەی ٨٠ی دەستور و دوای کۆبوونەوەیەکی بەپەلەی لەگەڵ فەرماندە ئەمنی و سەربازییەکان، ھیشام مەشیشی سەرۆک وەزیرانی لە پۆستەکەی دوورخستەوە و پەرلەمانی سڕکرد و پارێزبەندی لەسەر پەرلەمانتارانیش ھەڵگرت.
سەرۆکی تونس دەسەڵاتی جێبەجێکار دەگرێتە دەست و سەرۆکێکی نوێ بۆ حکومەت دیاری دەکات.
بڕیارەکانی سەرۆکی تونس دڵخۆشی ھاووڵاتیانی وڵاتەکەی لێکەوتەوە و بۆ ئاھەنگ گێڕان چوونە سەر شەقامەکان.
راشد غەنوشی سەرۆکی پەرلەمانی تونسیش، سەرۆکی وڵاتەکەی بە ئەنجامدانی کودەتا بۆ سەر شۆڕش و دەستور تۆمەتبار کرد و داوای لە لایەنگرانی کرد بڕژێنە سەر شەقامەکان.
رۆحانی ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە، بڕیاری پەسەندکردنی یاسای ھەڵگرتنی سزاکان و گرەنتیکردنی بەرژەوەندییە نەتەوەییەکان لە پەرلەمانی ئێران، رێگری لەبەردەم دانوستانەکانی ڤییەنا لەبارەی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران دروستکرد و رێگریکرد لە ھەڵگرتنی سزاکان.
وتیشی، ئێران لەگەڵ وڵاتانی پێنج کۆ یەک گەیشتبوە لێکتێگەیشتن لە دانوستانەکانی ڤییەننا، بەڵام پەسەندکردنی ئەو یاسایە بووە ھۆی ئەوەی لێکتێگەیشتنەکە ئەنجامێکی ئەوتۆی نەبێت.
راشیگەیاند، ئەو یاسایە نەبوایە لە مانگی مارسەوە سزاکان لەسەر ئێران ھەڵدەگیران.
ماکێنزی ئاماژەی بەوە کردوە، ھاوکاری و پشتگیرییەکانی واشنتۆن بۆ حکومەتی ئەفغانستان بەردەوامە، بۆیە لە رۆژانی رابردوودا ئەمریکا بۆردومانەکانی دژی تاڵیبان زیادکردوە ئەوەش بە ئامانجی پشتگیریکردنی ھێزە حکومییەکانی ئەو وڵاتە.
دوپاتیشیکردووەتەوە، ئەگەر تاڵیبان بەردەوامیی بدات بەو ھێرشانەی کە لە مانگی ئایارەوە دەستیپێکردوە، ئەمریکاش بەردەوام دەبێت لە بۆردومانەکانی.