رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی بڵاویکردەوە، ٤٩ کۆچبەر کە لە بەلەمێکدا بوون و ھەوڵی تێپەڕاندنی کەناڵی "ئینگلیزی" یاخود دەریای "مانش"یان داوە لە فەڕەنساوە بەرەو بەریتانیا، بەلەمەکەیان ژێرئاو کەوتووەو سەرجەمیان خنکاون، ئاماژەی بەوەشداوە، لە ساڵی ٢٠١٤ەوە تا ئێستا ئەوە زۆرترین ژمارەی کۆچبەرانە کە لەو دەریایە گیانیان لەدەستدابێت و بە کارەسات وەسفی کرد.

دوای ئەو رووداوە، "بۆریس جۆنسن" سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا و "ئیمانوێل ماکرۆن" سەرۆکی فەڕەنسا پەیوەندی تەلەفۆنییان ئەنجامداوە و جەختیان کردۆتەوە لە گرنگی راگرتنی کۆچی نایاسایی و ھەماھەنگی کردن لەگەڵ "بەلژیکا و ھۆڵەندا" و وڵاتانی تری کیشوەری ئەوروپا بۆ دۆزینەوەی رێگە چارەیەک بۆ ئەو قەیرانە. وەزیری ناوخۆی فەڕەنساش رایگەیاندووە، ٤ قاچاغچییان دەستگیرکردووە کە پەیوەندییان ھەبووە بەو بەلەمەی لە کەناڵی "ئینگلیزی" نقوم بووە.

ھاوکات وەزیری ناوخۆی فەرەنساش راگەیاند، کۆچبەرەکان عێراق و سۆماڵین، "ئاری جەلال" سەرۆکی دەزگای لوتکە بۆ ئاوارە و پەنابەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە پەیوەندیدان بۆ ئەوەی ناسنامەی کۆچبەرەکان ئاشکرا بکەن

کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکان لە لیبیا رایگەیاند، لە کۆی ٧٣ کەس کە خۆیان کاندید کردبوو بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی لیبیا، ٢٥ کەس دوور خراونەتەوە، کە یەکێکیان "سەیفولئیسلام قەزافی" کوڕی "موعەمەر قەزافی"یە، ھۆکارەکەشی گەڕێندرایەوە بۆ ئەوەی لە دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکان داواکراوە و مەرجەکانی بۆ سەرۆکایەتی لیبیا تێدا نییە.

ھاوکات کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی لیبیا کاندیدبوونی "عەبدولحەمید دەبیبە" و "خەلیفە حەفتەر"ی قبوڵ کردووە. 

بڕیاریشە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی لیبیا لە مانگی داھاتوو بەڕێوەبچێت و نەتەوە یەکگرتووەکانیش داوای قبوڵکردنی ئەنجامەکان دەکات.

رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاندووە، ئەگەر بەرزبوونەوەی ئاماری توشبووانی کۆرۆنا بەو شێوەیە بەردەوام بێت، ئەوا تا مانگی ئاداری ساڵی داھاتوو، ٧٠٠ ھەزار توشبووی تر لە ئەوروپا و ناوچەکانی ئاسیا گیان لەدەستدەدەن، ھۆشداریشیدا لە رەوشی یەکەکانی چاودێری لە ٤٩ دەوڵەت کە روبەڕووی فشارێکی زۆر دەبنەوە.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوەکەش رایگەیاند، ڤاکسینەکانی کۆرۆنا مەترسییەکان بە رێژەی ٤٠٪ کەم دەکەنەوە، بەڵام دەبێت ئەو کەسانەشی ڤاکسینیان وەرگرتووە بەردەوام بن لە گرتنەبەری رێکارەکانی خۆپارێزی، چونکە ئەگەری توشبوونەوەیان ھەیە. 

رێکخراوە ناحکومییەکان بەھۆی ئەو بریارەی گەنجینەی ئەمریکاوە دەتوانن مامەڵە لەگەڵ رێکخراوە حکومییەکان ئەو وڵاتە بکەن و وەبەرھێنانی زیاتری تێدا بکەن و ھەوڵی بردنە دەرەوەی چەندین شتومەکی سوری بدەن کە ئەوەش دەبێتە سەرچاوەیەکی بژێوی زۆر باش بۆ ئەو ھاوڵاتیانە و کەمکردنەوەی نەھامەتییەکانی خەڵکی ئەو وڵاتە.

ئیدارەی پێشوی ئەمریکا بەسەرۆکایەتی دۆناڵد ترامپ سزایەکی زۆر قورسی بەسەر سوریادا سەپاند بەو ئامانجەی ئەو وڵاتە بگەرێتەوە بۆ دانوستانەکان و کۆتایی بھێنرێت بە شەری چەند ساڵەی ئەو وڵاتە.

وتیشی، بڕیاری لێبوردن بۆ ئەو چەکدارانە دەرکراوە و ئەگەر سەرپێچی لە یاساکانی تاڵیبان بکەن، لێپێچینەوەیان لەگەڵدا دەکرێت.

بەشیر داوایشی لە چەکدارانی تری داعش لە ئەفغانستان کرد، خۆیان ڕادەستی تاڵیبان بکەن چونکە بە وتەی ناوبراو، بە تەسلیم بوونی داعش، ئاشتی و ئارامی بۆ وڵاتەکە دەگەڕێتەوە.

میدیاکانی لیبیا ڕایانگەیاند، دادگای سەربازیی "مسرات" بە بێ ئامادەبوونی خۆی سزای لە سێدارەدانی بۆ خەلیفە حەفتەر، فەرماندەی گشتیی سوپای نیشتمانیی لیبیا دەرکردووە.

بە پێی ھەواڵەکە، جگە لە حەفتەر، دادگاکە سزای لە سێدارەدانی بۆ شەش ئەفسەری پلە باڵای سوپای نیشتمانی دەرکردووە. لە وەڵامیشدا سوپای نیشتمانی لیبیا ڕایگەیاند، ئەم سزایە کۆمیدیە و ھیچ ڕەوایەتییەکی یاسایی نییە.

بە پێی ڕاپۆرتێکی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو، لە ٢٥ی نۆڤەمبەری ٢٠٢٠ تا ئێستا، ١٩٦ حاڵەتی پێشێلکاری دژ بە مافەکانی ژنان لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان تۆمارکراوە، کە بریتییە لە دەستبەسەرکرانی ٣٦ چالاکوان ژن و زیندانیکردنی ٩ چالاکوان و کوژرانی ٤٤ ژن و خۆکوشتنی ١٠٧ ژنی دیکە.

ئاماژە بەوەشکراوە، ھۆکاری زۆربەی حاڵاتەکانی کوشتن و خۆکوشتنی ژنان لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان بۆ کێشەی خێزانی دەگەڕێتەوە.

شەوی رابردوو سەدان کەس لە شاری ئیستەنبوڵ و ئەنقەرەی تورکیا، دژی دابەزینی بەھای لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی، رژانە سەر شەقامەکان و دروشمی ناڕەزایەتیان بەرامبەر حکومەت و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆمار وتەوە و بە ھۆکاری دابەزینی بەھای لیرە و دروستبوونی قەیرانی ئابووری لە تورکیا تۆمەتباریان کردن، ھاوکات خۆپیشاندەران داوای دەست لە کار کێشانەوەی حکومەتیان کرد و لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیش ھاشتاگی "دەست لە کار کێشانەوەی حکومەتی ئەردۆغان" یان بڵاوکردەوە.
ئەو خۆپیشاندانە لە کاتێکدایە، کۆتاییەکانی ھەفتەی رابردوو، بە فشاری رەجەب تەیب ئەردۆغان، بانکی ناوەندیی تورکیا بەھای سوودی لەسەر لیرە کەمکردەوە، ئەوەش بووەھۆی کەمبوونەوەی بەرچاوو لە بەھای لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی.

ئاژانسی رەسمی ھەواڵی سوریا بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل بە مووشەک بۆردوومانی شاری "حومس"ی کردووە و کوژرانی ٢ ھاووڵاتی و  برینداربوونی ٧ی تری لێکەوتۆتەوە.

لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا، ئیسرائیل دەیان جار بۆردوومانی ناوچەکانی سوریای کردووە و پێگەکانی سوپای حکومەتی سوریا و چەکدارەکانی سەر بە ئێران و حزبوڵای لوبنانی دەکاتە ئامانج، ١٧ی ئەم ئیسرائیل مانگەش بە دوو مووشەک باشوری "دیمەشق"ی کردە ئامانج، بەڵام ئەو بۆردوومانە زیانی گیانی نەبوو. 

پاسەوانی سنوری بێلاروس لە ڕاگەیەندراوێکدا، ھێزەکانی پۆڵەندای بە تەقەکردن لە کۆچبەرانی سەر سنوری نێوان ھەردوو وڵات تۆمەتبارکرد و ڕایگەیاند، لە کاتێکدا کۆچبەران ھەوڵیانداوە لە بێلاروسەوە بچنە ناو خاکی پۆڵەندا، ھێزەکانی سەر سنوری پۆڵەندا تەقەیان لە کۆچبەرەکان کردووە.

پاسەوانی سنوری بێلاروس دەشڵێت، لە پێناو پاراستنی کۆچبەران ناچار بوون ناوچەکە دابخەن، ئەمە چەندەمین جارە بێلاروس پۆڵەندا بە تەقەکردن و توندوتیژی نواندن دژی کۆچبەرانی سەر سنور تۆمەتبار دەکات و پۆڵەنداش تۆمەتەکان ڕەتدەکاتەوە.

میتحەت سانجار ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان (ھەدەپە) ڕایگەیاند، لەبەرئەوەی حکومەتی ئاکپارتی ئامادە نییە دەست لە کار بکێشتەوە، پێویستە ھەموو حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان پاکێجێک بۆ داواکردنی ھەڵبژاردنی پێشوەخت پێشکەشی پەرلەمانی تورکیا بکەن.

کەمال کڵچدارئۆغڵو سەرۆکی پارتی گەلی کۆماریش (جەھەپە)، ڕایگەیاند، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا توانای بەڕێوەبردنی دەسەڵاتی لە دەستداوە، بۆیە پێویستە بە زووترین کات ھەڵبژاردنی پێشوەخت ئەنجام بدرێت.

دوای ئەوەی بەھای لیرەی تورکی لە بەرامبەر دراوە بیانییەکان بۆ ئاستێکی پێوانەیی دابەزی، پارتەکانی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا فشاریان خستووەتە سەر پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار و داوای ھەڵبژاردنی پێشوەخت دەکەن.

دوای ئەوەی ھاوڵاتییەکی شاری وان لە باکوری کوردستان لە بەردەم موستەفا ساریئۆغڵو سەرۆکی پارتی گۆڕانی تورکی وتی، ٢٠٠٠ ساڵ بەر لە ئێستا ئێرە کوردستان بووە و ئێستاش کوردستانە و لە داھاتووشدا وەک کوردستان دەمێنێتەوە، لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیر کرا.

ھاوڵاتییەکە لە درێژەی قسەکانیدا وتوویەتی، تکایە با کەس ئەمە ڕەتنەکاتەوە کە ئێرە کوردستانە، خودا ھەمووانی دروستکردووە و ھەر ئەو خودایەش کورد و تورک و عەرەبیشی دروستکردووە.

چەند ھەفتەیەک پێش ئێستاش دوای ئەوەی ھاوڵاتییەکی شاری سیرت لە بەردەم مەراڵ ئاکشەنەر سەرۆکی پارتی باش وتی، ئێرە کوردستانە، بۆ ماوەیەک دەستگیر کرا و دواتر ئازاد کرا.

سەرۆکی بێلاروس، لە میانی کۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەک بەرپرسی وڵاتەکەی ڕایگەیاند، پێویستە ھەموو ھاوڵاتیانی پۆڵەندا تێبگەن کە بێلاروس ڕووبەڕووبوونەوەی ناوێت.

وتیشی، ئەگەر کۆچبەرەکان بیانەوێت بچن بۆ ئەڵمانیا یان ھەر وڵاتێکی تر ڕێگەیان پێدەدەن و ھاوکاریان دەکەن بۆ ئەوەی بگەن بە ئەڵمانیا.

لە بارەی کۆچبەرانی عێراقیشەوە وتی، کۆتایی ئەم مانگە گەشتێکی تر بۆ گەڕاندنەوەی کۆچبەرانی عێراقی ڕێکدەخەن، بەڵام کۆچبەرەکان بە پەرۆش نین بۆ گەڕانەوە بۆ عێراق.