جیهان
کریستیان نێلیمان بەڕێوەبەری (ئاڕ ئێچ ئای پی تی ئۆ) رایگەیاندووە، کەسانێکی زۆر لەناو لیستی رەشی تاڵیباندان و لەئێستادا مەترسی جددیان لەسەرە، دەشڵێت، ئەگەر ئەو کەسانە خۆیان تەسلیم نەکەن، ئەندامانی بنەماڵەکانیان لەلایەن تاڵیبانەوە دەستگیردەکرێن و سزا دەدرێن.
ئەوەش لەکاتێکدایە، پاش کۆنتڕۆڵکردنی کابوڵ، بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند، بەدوای تۆڵەسەندنەوە نییە و داوای لە خەڵکی ئەفغانستان کرد، نەترسن و بگەڕێنەوە سەر کارەکانیان.
میدیای نزیک لە حکومەتی سوریا ھەواڵەکەی پشتڕاستکردووە و رایگەیاندووە، ھێزی ئاسمانی ئەو وڵاتە بەرپەرچی ھێرشەکەی داوەتەوە و توانیویەتی لە کۆی شەش موشەک، چوار موشەک لە ئاسماندا بتەقێنێتەوە و ھێرشەکە زیانێکی ئەوتۆی نەبووە.
(ئاری جەلال) سەرۆکی دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران ڕایگەیاند: لەمساڵدا ٣٥ ھەزار عێراقی داوای مافی پەنابەرییان لە وڵاتانی ئەوروپا کردووە، کە لەو ڕێژەیەش زیاتر لە ٧٠٪ی خەڵکی ھەرێمی کوردستانن.
سەرۆکی دەزگای لوتکە ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، زۆرینەی ئەوانەی لە ھەرێمی کوردستانەوە کۆچ دەکەن لە چینی گەنجانن و ھۆکارەکەشی خراپی گوزەران و نەبوونی خزمەتگوزاری و بێکارییە.
دەشلێت" دەیان گەنجی ھەرێمی کوردستان، لە تورکیا و یۆنان و لیتوانیا زیندانی کراون یان بێسەروشوێن بوون.
بیسمیلا محەمەدی وەزیری بەرگری ئەفغانستان لە تویتەر ڕایگەیاند، ھێزە بەرگرییە میلییەکان ھەر سێ ناوچەی بەلحیسار و دەسەڵاح و بەنوی سەر بە ویلایەتی بەغلانیان لە ژێر دەستی چەکدارەکانی تاڵیبان دەرھێناوە. ئاماژەی بەوەش کردووە، تا ئێستا ڕووبەڕووبوونەوە بەردەوامە.
بە پێی زانیاریی بەشێک لە میدیا ئەفغانییەکانیش خەڵکی ناوچەی ئەندرابی بەغلان ڕووبەڕووی چەکدارانی تاڵیبان بوونەتەوە و حەوت کەسیان لێ کوشتوون و ١٣ی تریشیان لێ بەدیل گرتوون.
ڕۆژی ١٢ی ئەم مانگە لافاوێکی بەھێز چەند پارێزگایەکی تورکیای گرتەوە و چەند ڕۆژێک بەردەوام بوو، سەرۆکایەتی بەڕێوەبردنی کارەسات و ڕەوشە لەناکاوەکان لە تورکیا ڕایگەیاند، ژمارەی قوربانیانی لافاوەکەی ڕۆژئاوای دەریای ڕەش لە تورکیا گەیشتووەتە ٨١ کەس و ٣٤ کەسیش بێسەروشوێنن.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئەو کەسانەی بەھۆی لافاوەکە گیانیان لە دەستداوە ٧٠ کەسیان لە پارێزگای کاسامۆنو و ١٠یان لە پارێزگای سینۆپ و کەسێکیشیان لە پارێزگای بارتنن.
جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا وتی، بە تاڵیبانیان ڕاگەیاندووە ھەر ھێرشێکیان بکەنە سەر بە توندی وەڵامیان دەدەنەوە و وتیشی، ئامانجی ئەمریکا لە ئەفغانستان لەناوبردنی قاعیدە و ئوسامە بن لادن بووە.
بایدن باسی لەوەش کرد، لە ١٤ی ئابەوە ١٣ ھەزار کەسیان لە کابوڵ بردووەتەوە دەرەوە، گواستنەوەی ئەمریکییەکان و ئەو ئەفغانییانەشی ھەڕەشەیان لەسەرە بەردەوامەوە و لەم بارەیەشەوە قسەیەکان لەگەڵ تاڵیبان کردووە، تاڵیبانیش تاکو ئێستا ڕێگری لە گواستنەوەی ھیچ ئەمریکییەک نەکردووە.
بەشی خۆرھەڵاتی دور لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەنراوێکدا لە تویتەر ئیدانەی بۆردومانەکانی تورکیای کردوە و ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە، واشنتۆن ئاگاداری ئەو راپۆرتانەیە کە سەبارەت بە بۆردومانکردنی ناوچەکانی باکوری عێراق لەلایەن تورکیاوە بڵاودەکرێتەوە و دەبێت لە کارە سەربازییەکاندا رێز لە سەروەری عێراق بگیرێت.
رۆژی سێشەممە فرۆکەیەکی تورکیا ناوەندێکی تەندروستی لە قەزای شەنگال بۆردومان کرد و بۆردومانەکە کوژراو و برینداری لێکەوتەوە .
میلی لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، خۆی ھیچ کەسێکی تر ھیچ شتێکیان نەبینیووە کە ئاماژە بێت بۆ ھەرەسی سوپا و حکومەتی ئەفغانستان لەماوەی ١١ رۆژدا .
رونیشیکردەوە، ھێزە ئەمنییەکانی ئەفغانستان توانایان ھەبووە پارێزگاری لە وڵاتەکەیان بکەن، بەڵام ھەرەسی دامەزراوە سیاسی و سەربازییەکان، ھۆکارەکەی نەبوونی ئیرادە و سەرکردایەتییەکی باش بووە.
مارک میلی راشیگەیاند، بەپێی زانیارییە ھەواڵگرییەکان پێشبینی بەھێزبوون و گەڕانەوەی بزوتنەوەی تاڵیبان کراوە بۆ دەسەڵات، بەڵام بە ماوەیەکی زۆر دوای کشانەوەی ئەمریکا، بەم شێوە خێرایە پێشبینی نەکراوبوو.
سەرچاوەکانی ھەواڵ ئاشکرایان کرد ، ئەمرۆ لە خۆپیشاندانێکدا لە شاری ئەسەد ئاباد، چەند کەسێک بەھۆی تەقەکردنی چەکدارانی تاڵیبان و بەھۆی پاڵنانەوە کوژراون، بەڵام تا ئێستا ژمارەیان دیاری نەکراوە.
ھاوکات ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز ئاشکرایکرد ، لەماوەی پێنج رۆژدا کە تاڵیبان کۆنترۆڵی کابولی کردووە، ١٢ کەس لە فرۆکەخانەی کابوڵ کوژراون ھاوکات تاڵیبان داوای لەو کەسانە کردوە کە بەڵگەنامەی گەشتکردنیان نیە فرۆکەخانەکە جێبھێڵن.
لەلایەکی تریشەوە جۆزێب بۆریڵ بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند، ئەوەی لەم چەند رۆژەی دوایدا لە ئەفغانستان روویداوە کارەساتە بۆ گەلی ئەفغانستان و راستگۆیی خۆرئاوا و چەندین پرسیار بێ وەڵام ماونەتەوە و نازانن ھۆکاری روودانی ئەو کابوسە چیە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، لە شاری بھاولنجەر لە ویلایەتی بەنجابی پاکستان بۆمبێکی چێنراو بە بەشداربووانی رێورەسمی عاشوردا تەقیوەتەوەو بەھۆیەوە سێ کەس کوژراون و ٥٠ی تریش برینداربوون .
دوای تەقینەوەکەش ئاڵۆزی لە شارەکەدا دەستی پێکردووە و بەشێکی زۆری شیعەکان رژاونەتە سەر شەقامەکان و داوای بەسزاگەیاندنی ئەنجامدەرانی تەقینەوەکەیان کرد.
وتەبێژی سندوقی دراوی نێودەوڵەتی رایگەیاند، تا ئێستا روون نییە ئایا کۆمەڵی نێودەوڵەتی دان بە دەسەڵاتی تاڵیباندا دەنێت لە ئەفغانستان یاخود نا ، ھەربۆیە لە ئێستادا ئەو وڵاتە ناتوانێت سودمەند بێت لە مافەکانی بۆ وەرگرتنی ھاوکارییە دیاریکراوەکان و راکێشانی پارە لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی .
لەلایەکی تریشەوە ستیڤان دوجاریک وتەبێژی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاند، لە رۆژی چوارشەممەوە دەستیان کردوە بە کشانەوەی بەشێک لە کارمەندەکانیان لە ئەفغانستان و نزیکەی ١٠٠ کارمەند لە کابوڵەوە دەگوازنەوە بۆ کازاخستان ، بەڵام دیارینەکردوە کە ئەو کارمەندانە ئەفغانین یاخود بیانیی .
پەیامنێری کوردسات نیوز لە قامیشلۆ ڕایگەیاند، ئۆتۆمبێلێکی تایبەت بە خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریا، لەسەر ڕێگەی قامیشلۆ عاموودا تەقیوەتەوە و تا ئێستا ھۆکاری تەقینەوەکە دیار نیە و لێکۆڵینەوە لە ڕووداوەکە بەردەوامە، بە پێی ھەواڵی میدیاکانی ڕۆژڤا پێدەچێت ئۆتۆمبێلەکە بە درۆن ھێرش کرابێتە سەری.
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی، بەھۆی ڕووداوەکەوە سێ کەس برینداربوون کە برینی یەکێکیان سەختە ئەو کەسەش بەرپرسە.
لە پەیامێکی ھاوبەشدا وەزارەتەکانی دەرەوەی ئەڵمانیا و فەڕەنسا و بەریتانیا، داوایان لە ئێران کرد بە زووترین کات دەست بە دانوستانەکانی ڤییەنا، لە بارەی زیندووکردنەوەی ڕێککەوتننانەی ئەتۆمی بکاتەوە، کە لە مانگی تەمووزی ئەمساڵەوە ڕاگیراوە.
تا ئێستا وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی شەش خولی دانوستانیان لە ڤییەنا ئەنجامداوە، ئێران سوورە لەسەر مەرجەکانیان بۆ لابردنی سەرجەم سزاکانی ئەمریکا، ئەو وڵاتەش داوای پابەندبوونی تەواوەتی ئێران بە ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی دەکات.
ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی تورکیا، نوسینگەی پەیوەندییە سەربازییەکانی ئەنجومەنی سەربازی تل تەمری سەر بە ھێزەکانی سوریای دیموکراتیان، لە قەزای "تل تەمر"ی ڕۆژئاڤای کوردستان بۆردوومان کرد، بەھۆی بۆردومانەکەوە کەسێک کوژراوە پێنج کەسی تریش برینداربوون و زیانی ماددی زۆریش بەر بنکەکە کەوتووە.
ئەوەش لە کاتێکدایە لە بۆردومانێکی تورکیا بۆ سەر شارۆچکەی زرگان لە ڕۆژئاڤای کوردستان، ٢٢ کەس شەھید و بریندار بوون.
بەپێی راگەیەندراوەکەی ھێزەکانی تورکیا کۆچبەرەکان ھەڵگری ناسنامەی سوری و عێراقین و دوای دەستگیرکردنیان رەوانەی فەرمانگەی کۆچبەران کراون.
لەلایەکی تریشەوە لێپرسراوێکی کۆشکی سپی ئاشکرایکردوە ، تا ئێستا نزیکەی ھەزار و ١٠٠ ئەمریکی لە کابوڵەوە گەرێندراونەتەوە ئەمریکا و بەووتەی سەرچاوەیەکی ئەمنیش زیاتر لە ٢ ھەزار و ٢٠٠ دیبلۆماتکاری بیانی لە کابوڵ گواستراونەتەوە .