جیهان
ئامیکام نۆرکین فەرماندەی ھێزی ئاسمانی ئیسرائیل رایگەیاند، ھەرچەندە لە سیاسەتی روبەڕوبونەوەی ئێران ھەندێک جار ھەڵە دەکەن، بەڵام رۆژ بەڕۆژ باشتر دەبن.
جەختی لەوەشکردەوە، ھەر کارێک پێویست بکات ئەنجامی دەدەن بۆ ئەوەی ئێران دەستی بە چەکی ئەتۆم نەگات.
ئەم لێدوانەی نۆرکین پاش ئەوە دێت کە میدیای ئیسرائیل بڵاویکردەوە، چەند رۆژ پێش ئێستا فەرماندە سەربازییەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل بۆ تاوتوێکردنی ھەڕەشەکانی ئێران و چۆنیەتی روبەڕوبونەوەی ئەو ھەڕەشانە لە فلۆریدا کۆبوونەتەوە.
کۆمیسیارەکەی یەکێتی ئەوروپا لە کۆنفرانسێکدا لە برۆکسل ئەوەی خستەڕوو، رەوشی سنورەکانی بێلاڕوس ئارام بوەتەوە و ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی دەچنە مینسک کەمبوەتەوە، بەڵام ھێشتا پێویستە یەکێتی ئەوروپا بە وریاییەوە مامەڵە بکات لەگەڵ ئەو وڵاتە و حکومەتەکەی "ئەلیکساندەر لۆکاشینکۆ".
وتیشی، زۆرینەی ئەوانەی گەڕێندراونەتەوە عێراقی بوون و ژمارەیان ھەزار و ٨٠٠ کەس زیاترە.
راشیگەیاند، ھەرچەندە ڕەوشەکە بەرەو ئارامی دەڕوات، بەڵام دەبێت ھێشتا بە وریاییەوە مامەڵە بکەین، من بۆ تەنھا چرکەیەک متمانە بە سەرۆکی بێلاڕوس و رژێمەکەی ناکەم، چونکە ئێمە نازانین ھەنگاوەکانی داھاتوویان چی دەبێت و دەبێت وریا بین، ئەو رووداوە توندوتیژییانەشی روویاندا قبوڵکراو نین.
ئاماژەی بەوەشکرد، تا ئێستا ھەشت ھەزار کەس سنورەکانیان تێپەڕاندووە و ئێستا لە "پۆڵەندا و لیتوانیا و لاتیڤیا"ن، سەرجەمیشیان لە ناوەندەکانی پێشوازی کردنن".
ئورسولا ڤون دیرلاین سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، تا ئێستا سێیەکی دانیشتووانی یەکێتی ئەوروپا ڤاکسینیان وەرنەگرتووە، ئێستاش بەھۆی سەرھەڵدانی جۆری نوێی کۆرۆناوە کاتی ئەوە ھاتووە یەکێتییەکە ڤاکسین کردن بکاتە ناچاری و گفتوگۆی لەبارەوە بکرێت.
ئەو لێدوانەی سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا لەکاتێکدایە کە نەمسا لە مانگی شوباتی ساڵی داھاتووەوە پێدانی ڤاکسین دەکاتە ناچاری و ئەڵمانیاش تاوتوێی دەکات و لە یۆنانیش ڤاکسین کردن بۆ کەسانی سەروو ٦٠ ساڵ دەکرێتە ناچاری.
زریانی "لیبیچیۆ" لە رۆژی دوو شەممەوە رووی لە ناوچەی دەریای مەڕمەڕەی باکوری خۆرئاوای تورکیا کردوە و خێرایی"با" لەو ناوچەیە گەیشتۆتە ١٣٠ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا .
٢ی مانگی ئەیلوولی ئەمساڵ، بەھۆی ھەوڵی تێپەڕبوونی کۆچبەران لە سنوورەکانی، حکومەتی پۆڵەندا باری نائاسایی لەسەر سنوورەکانی بۆ ماوەی ٣٠ رۆژ راگەیاند، رۆژی "دوو"ی ئەم مانگەش جارێکی تر باری نائاسایی بەھۆی کۆچی بە کۆمەڵی ھەزاران کۆچبەر لە بێلاڕوسەوە، بەرەو سنوورەکانی درێژکردەوە و ھەزاران سەربازی لە سنوورەکانی جێگیر کرد.
ئاژانسی ھەواڵی "ڕۆیتەرز" لە زاری دیپلۆماتکارانی دیاری ئەوروپاوە ڕایگەیاندووە، وادەیەکی دیاریکراویان بۆ کۆتایی دانوستانەکان دانەناوە و ئەوەی تا ئێستا لەگەڵ "ئێران" لەسەری ڕێککەوتوون دەکرێت بگۆڕێت و ڕێککەوتنی کۆتایی نییە.
ڕاشیانگەیاندووە ٧٠٪ بۆ ٨٠٪ی ڕەشنووسی ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەیان لە چوارچێوەی ئەو دانوستانە داڕشتووەتەوە.
ھاوکات دیپلۆماتکارانی بەشدار لەو دانوستانەی "ڤییەنا" ئەوەیان خستووەتەڕوو، ٤٨ سەعاتی داھاتوو بۆ دانوستانەکان زۆر گرنگ و یەکلاکەرەوە دەبن.
لە ڕۆژی دووشەممەوە، حەوتەمین خولی دانوستانە ئەتۆمییەکان لە "ڤییەنا" لە نێوان ئێران و وڵاتانی خۆرئاوا دەستی پێکردووەتەوە و تا ئێستا بەردەوامە.
نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم لە فەڕەنسا لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، تا ئێستا ٢٧ تەرمی کۆچبەر دۆزراونەتەوە و دیار نییە لەو ژمارەیە چەندیان خەڵکی ھەرێمی کوردستانن.
دوو گروپی پسپۆڕ کە پێکھاتوون لە پزیشک و پۆلیسی فەڕەنسی لێکۆڵینەوە لە تەرمەکان دەکەن و پێشبینی دەکرێت لێکۆڵینەوەکان چەند ھەفتەیەک بخایەنن، ھەروەھا بەرپرسی لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکە دووپاتیکردووەتەوە کە تەرمەکان بە ھیچ شێوەیەک نەشێواون.
نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم ڕاشیگەیاند، لەگەڵ باڵیۆزی عێراق و پۆلیس و وەزارەتی دادی فەڕەنسا ھەماھەنگی بۆ ئاشکراکردنی ناسنامەی قوربانییەکان دەکەن و دوای ئاشکراکردنی ناسنامەکانیان تەرمی کۆچبەرە کوردەکان دەگەڕێنرێنەوە بۆ ھەرێم.
"جین ساکی" وتەبێژی کۆشکی سپی ڕایگەیاند، ئەمریکا ئامانجی ئەوەیە ئێران پابەندبوونی تەواوەتی خۆی بە ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی ٢٠١٥ دووپاتبکاتەوە.
وتیشی، ئاماژەکان لەلایەن ئێرانەوە دڵخۆشکەر نین، چونکە ھەڵگرتنی سزاکانی دەوێت بێ بەرامبەر.
دەشڵێت، ئەگەر خەڵکی ئەمریکا خۆیان بکوتن و ماسک بەکاربھێنن، پێویستیان بە داخستنی گشتیی و قەدەغەی ھاتووچۆ نابێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەو پەیوەندییەدا "عەبدوڵاھیان" جەختی کردووەتەوە لەسەر گرنگی پابەندبوونی لایەنەکان بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی، وتیشی ئەگەر ھەموو لایەنەکان بگەڕێنەوە، ئێرانیش ئەو ھەنگاوانە ڕادەگرێت کە دژی ڕێککەوتنەکەیە.
"عەبدوڵاھیان" باسی لەوەشکردووە، "تاران" شەش خولەکەی پێشووی دانوستانەکانی "ڤییەنا" پشتگوێ ناخات و لە خولی حەوتەمیشدا وەک نوێنەرانی حکومەتی نوێ دانوستانیان دەستپێکردووەتەوە.
ھاوکات "گۆتێرێس" پشتیوانی تەواوی بۆ بوژانەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی دەربڕی و ھیوای خواست دانوستانەکانی "ڤییەنا" ئەنجامی ھەبێت، داواشی لە سەرجەم لایەنەکان کرد ھەوڵی جدی بدەن بۆ دروستکردنی متمانە.
جیڕاڵد دارمانان وەزیری ناوخۆی فەڕەنسا، لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا، ڕایگەیاند، پێویستیان بە ڕێککەوتنی نوێ ھەیە لە نێوان یەکێتیی ئەوروپا و بەریتانیا بۆ ڕاگرتنی لێشاوی کۆچبەران و لەو بارەیەوە فەڕەنسا ئامادەی دانوستانە لەگەڵ بەریتانیا و سەرۆک وەزیرانی فەڕەنسا نامەیەکی ئاڕاستەی ھاوتا بەریتانیایەکەی کردووە.
ڕاشیگەیاند، پێویستە بەریتانیا سەرکێشیە ئابووریەکانی بۆ ڕاکێشانی کۆچبەران بۆ وڵاتەکەی سنووردار بکات.
ناوەڕاستی ھەفتەی ڕابردوو، بەلەمێکی کۆچبەران بە نزیکەی ٣٣ سەرنشینەوە لە کەناڵی ئینگلیز لە نێوان فەڕەنسا و بەریتانیا ژێرئاو کەوت و نزیکەی ٣٠ کەسیان گیانیان لە دەستدا کە زۆرینەیان کورد بوون.
ھاوڵاتیانی لوبنان رایانگەیاند، دەستپێکردنەوەی خۆپیشاندانەکان بەھۆی خراپی رەوشی ئابوری و تەندروستی و بەزربوونەوەی بەھای دۆلارەوەیە.
راشیانگەیاندووە، دەستیان کردوەتەوە بە گرتن و داخستنی رێگەکان و لەو رێیەوە فشار لەسەر لێپرسراوانی وڵاتەکەیان دروست دەکەن.
لیرەی لوبنانی زیاتر لە ٩٠٪ی بەھاکەی بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریکی لەدەستداوە و لە چەند رۆژی رابردوودا یەک دۆلار بەرامبەر ٢٥ ھەزار لیرە بووە، لەکاتێکدا دوو ساڵ لەمەوبەر بەرامبەر ھەزار و ٥٠٠ لیرە بووە.
بانکی نێودەوڵەتیش رایگەیاندووە، رەوشی ئابوری لوبنان خراپترینە لە مێژوودا و گەندەڵی و خراپ ئیدارەدانی وڵات لەلایەن لایەنە سیاسییەکانەوە ھۆکارە.
سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا کە پەیامنێری کوردسات نیوز ئامادەی بوو رایگەیاند، ئامادەبوونی چین لە دانوستانەکانی ڤییەننا ھەنگاوێکی گرنگە و دەرگای گفتوگۆی وڵاتەکەشی لەسەر دۆسێی ئەتۆمی بۆ ھەمیشە کراوە نابێت، بۆیە پێویستە ئەمریکا ئەو دەرفەتانەی ئێستا ھەیە سودیان لێوەربگرێت.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە وەڵامی پرسیارێکی پەیامنێری کوردسات لەبارەی پەلامارەکان ئەمدواییەی گرووپی تیرۆریستی داعش لە عێراق وتی، دەستی ئاشکرا و شاراوەش ھەیە بۆ جارێکی تر زیندووکردنەوەی داعش لە عێراق.
والی ئیسانبۆل لە ڕاگەیەندراوێکدا رایگەیاندووە ، رەشەبایەكی بەهێز شاری ئیستانبۆل وبورسا و ئیزمیر و كۆجائەلی و چەند ناوچەیەك گرتووتەوە و بە پێی ئەنجامی سەرەتایی تا ئێستا پێنچ كەس لە ئیستانبۆل و زۆنگولداك گیانیان لە دەستداوە و ژمارەیەكی زۆر بریندارهەیە و زیانێکی زۆری ماددی هەبووە.
بەرێوەبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی توركیا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەكردووە ، خێرایی رەشەباكە لە نێوان ١٠٠ بۆ١٣٠ كیلومەتر لە سەعاتێكدا بووە.