جیهان
پەرلەمانی کەتەلۆنیا لە دانیشتنی ئاسایی خۆیدا لە کۆی ١٢٩ ئەندامی پەرلەمان ١١١ پەرلەمانتار دەنگیاندا بە بەڕەسمی ناساندنی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژھەڵاتی سوریا، داواش لە حکومەتی وڵاتەکەی دەکات پەیوەندییان لەگەڵ دروست بکات.
پەرلەمانی کەتەلۆنیاش لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، سیستمی کۆنفیدڕالیزم چارەسەرێکی ئاشتیانەیە بۆ کێشەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست، داواش لە چالاکوانانی مافەکانی مرۆڤ و کۆمەڵگەی مەدەنی دەکات، کار بۆ ئاوەدانکردنەوەی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا بکەن.
رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاند، ئامارەکانی توشبون بە کۆرۆنا لە کیشوری ئەوروپا، ھەفتەی رابردوو بە رێژەی ٧٪ بەرز بوەتەوە، ھۆشداریشیدا لەوەی کە دابەشکردنی نا یەکسانی ڤاکسین بەسەر وڵاتە ئەوروپییەکاندا، ھەرەشە لەسەر کیشوەرەکە دروست دەکات .
تەندروستی جیھانیی ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەفتەی رابردوو نزیکەی دوو ملیۆن ٧٠٠ ھەزار کەس لە جیھاندا توشی کۆرۆنا بون و زیاتر ٤٦ ھەزار توشبوی ڤایرۆسەکەش لەو ھەفتەیەدا گیانیان لەدەستداوە کە ئەو ئامارە بە رێژەی لە سەدا ١١ بەرز بوەتەوە، ئەو ناوچانەش کە زۆرترین حاڵەتیان تێدا تۆمار کراوە ئەوروپا و ھەردوو ئەمریکان و بە تەنھا لە ئەوروپا یەک ملیۆن و ٣٠٠ ھەزار حاڵەتی نوێی توشبون تۆمار کراوە، ھەریەک لە بەریتانیا و روسیاش بە رێژەی لە سەدا ١٥ ئامارەکان تێیاندا بەرز بوەتەوە، بەڵام لە ئەفریقا و زەریای ھێمن، ئامارەکانی کۆرۆنا بە رێژەی لە سەدا ١٦ بۆ لە سەدا ١٨ کەمبونەتەوە .
بەپێی داتاکانی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی، تا ئێستا نزیکەی ملیار ملیار دۆزی ڤاکسینی کۆرۆنا لە کیشوەری ئەوروپا بەکارھێنراوە، ئەو ژمارەیەش بەراورد بە ژمارەی دانیشتوانی کیشوەرەکە بەپێی پێویست نیە.
ساجد جاوید وەزیری تەندروستی بەریتانیا دەڵێت، ئەگەر رەوشەکە بەمشێوەیە بەردەوام بێت، دور نیە رۆژانە ١٠٠ ھەزار کەس لە بەریتانیا توشی کۆرۆنا ببن، چونکە بەھۆی پابەند نەبون بە رێنماییە تەندروستییەکان، ئامارەکانی کۆرۆنا جارێکی تر لە بەرزبونەوەدان و لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا زیاتر لە ٤٩ ھەزار حاڵەتی توشبون بە کۆرۆنا لە وڵاتەکەدا تۆمارکراوەو ١٧٩ توشبوش گیانیان لەدەستداوە.
بەرزبونەوەی ئامارەکانی کۆرۆنا لە کاتێکدایە کە جۆرێکی نوێی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە روسیا دەرکەوتوە کە ئەویش جۆری ئەی وای فۆر تو وە و لێپرسراوانی تەندروستی ئەو وڵاتەش ھۆشدارییان داوە لە بڵاوبونەوەی فراوانی ئەو جۆرەی کۆرۆنا لەوڵاتەکەدا .
بە ئامادەبوونی فەرماندەی گشتی سوپای ئێران و سەرۆکی نوسینگەی فەرماندەیی گشتیی ھێزە چەکدارەکان و بەشێک لە فەرماندە باڵاکانی سوپای ئێران، ھێزی ئاسمانی ئەو وڵاتە مانۆڕێکی سەربازی دەستپێکرد.
حەمید واحدی فەرماندەی ھێزی ئاسمانی ئێران ڕایگەیاند، بۆ یەکەم جارە مانۆڕێکیان بە بەشداری سەرجەم بنکەکانی ھێزی ئاسمانی دەستپێکردووە و تیایدا ژمارەیەک فڕۆکەی شەڕکەر و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان تاقیکراونەتەوە کە ھەڵگری چەندین جۆری نوێ لە بۆمبی زیرەک و موشەکی لەیزەر بوون و لەلایەن شارەزایانی ناوخۆی وڵاتەکەوە دروستکراون.
مەزڵوم کۆبانی، فەرماندەی گشتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات "ھەسەدە" ڕایگەیاند، ئامانجی حکومەتی تورکیا لە بۆردومانەکردنی کۆبانێ بۆ دورستکردنی شەڕە لە ناوچەکەدا.
مەزلوم کۆبانی ئاماژەی بەوەش کردووە، لە کاتێکدا سورییەکان داوای ئاشتی دەکەن، تورکیا بۆردومانی خەڵکی مەدەنی دەکات و ڕێککەوتنەکان پێشێل دەکات. کۆبانی داوای لە وڵاتانی پەیوەندیدار کردووە بە ئەرکی خۆیان ھەڵسن و ئەم کارانە ڕابگرن.
ڕۆژی چوارشەممە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی تورکیا لە گەڕەکی کۆبانێی نوێ ئۆتۆمبێلێکی بۆردومان کرد و لە ئەنجامدا چەند کەسێک گیانیان لە دەستدا.
بۆغدانۆف ھەڵوێستی ڕووسیای لە بارەی ئەگەری دروستبوونەوەی شەڕ لە نێوان تورکیا و شەڕڤانان ڕاگەیاند و وتی، ڕووسیا دژایەتی دەستپێکردنەوەی ھەر شەڕ و پێکدادانێک دەکات و وتیشی وڵاتەکەی پەیوەندییەکی باشی لەگەڵ سورییەکاندا ھەیە بە کوردەکانیشەوە.
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ڕەجەب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا و چەند بەرپرسێکی تورکیا باسیان لە ئەگەری ھێرشکردنە سەر ڕۆژئاڤای کوردستان کرد و مەزڵوم کۆبانێش فەرماندەی گشتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات دەڵێت، تورکیا دەیەوێت شەڕ ھەڵبگیرسێنێتەوە.
ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا، لە میانی سەردانێکی بۆ چەند وڵاتێکی کیشوەری ئەفریقا بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاند، ئۆپراسیۆنەکانیان دژی تیرۆر لە ناوچەکە، بە تایبەت لە سوریا بەردەوام دەبن و پاشەکشەی لێناکەن، لە بارەی کردنە ئامانجی سوپای وڵاتەکەشی لە ئیدلب وتی، ھەڵوێستیان بەرامبەر حکومەتی سوریا، بەردەوامبوونە لە ئەرکەکانیان و وەڵامدانەوەیان بە چەکی قورس.
ھەڕەشەکانی ئەردۆغان دوای ئەوە دێت، ھەفتەی ڕابردوو بەھۆی تەقینەوەی بۆمبێکی چێندراو بە کاروانێکی سەربازیی تورکیا لە ئیدلب، پێنج سەربازی تورکیا کوژران و برینداربوون.
راشیگەیاند، تەقینەوەكە لە كاتێكدا بووە، كە پاسێكی سەر بە سوپای سوریا بەسەر پردێكدا لە شاری دیمەشق تێپەڕیووە، كە ب ەپێی ئامارە سەرەتاییەكان بەهۆی تەقینەوەكەوە 13 كەس كوژراون و 3 كەسی تریش برینداربوون، تائێستاش هیچ لایەنێك بەرپرسیارێتی تەقینەوەكەی لە ئەستۆ نەگرتووە.
رۆژی سێ شەممە دەستەی ئەركانی هاوبەشی كۆریای باشور رایگەیاند، كۆریای باكور موشەكێكی بالیستی ئاڕاستەی كەناراوەكانی خۆرهەڵاتی "ژاپۆن" و دەوروبەری شاری "سینبو" كردووە، هاوكات سەرۆك وەزیرانی ژاپۆنیش رایگەیاند، دوو موشەكی بالیستیان دۆزیوەتەوە و نیگەرانن لە چالاكییەكانی كۆریای باكور لە چەند هەفتەی رابردوودا.
كۆشكی سپی داوای دانوستان لە كۆریای باكور دەكات
لە بەرامبەریشدا وەزارەتی دەرەوەی توركیا وەڵامی رەخنەكانی كۆمسیۆنی ئەوروپای داوەتەوە و سەرجەم تۆمەتەكانی رەتكردۆتەوە، راشیگەیاندووە یەكێتی ئەوروپا بەڵێنیەكانی بۆ "ئەنقەرە" نەبردۆتە سەر و بەرپرسیارێتییەكانی هەڵنەگرتووە، دووپاتیشكراوەتەوە كە توركیا پابەندە بە بژاردە ستراتیژییەكان بۆ بە ئەندامبوون لە یەكێتی ئەوروپا.
بڕیارە لە کۆڕبەندەکەدا جەخت بکرێتەوە لەسەر پێشکەوتنی بزووتنەوەکە لە روبەڕوبوونەوەی تیرۆر و ماددەی ھۆشبەر و ھەڕەشەکان، ھەروەھا قەیرانی ئابوری و ئەو گرفتانەی تر کە "ئەفغانستان" روبەڕووی بۆتەوە، باس دەکرێن.
ھاوکات "سێرگی لاڤرۆڤ" وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاندووە، ھێشتا وڵاتەکەی باسی لە دانپێدانان بە بزووتنەوەی "تاڵیبان" نەکردووە و چاوەڕێ دەکەن بزووتنەوەکە پابەندی بەڵێنەکانی بێت.
تورکیا لە ٢٣ی نیسانی رابردووەوە، چەند ئۆپراسیۆنێکی لە ناوچە سنورییەکانی ھەرێمی کوردستان ئەنجامداوە، لە ساڵی ٢٠١٦شەوە تورکیا ٣ ئۆپراسیۆنی سەربازی لە باکوری سوریا ئەنجامداوە، کە خاکی "حەلەب و رەققە و حەسەکە"ی گرتۆتەوە.
"د. جوان مستەفا" ھاوسەرۆکی دەستەی تەندروستی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا رایگەیاند، ژمارەی توشبوون بە کۆرۆنا زیادی کردووە و دەرمان و ئۆکسجین و تاقیکردنەوەکان کەمی کردووە، بەراورد بە دوو مانگی رابردووش رێژەی گیان لەدەستدان بە ڤایرۆسەکە لە باکور و خۆرھەڵاتی سوریا لە ٥٠% زیادی کردووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، گرفتی کەمی ڤاکسینی کۆرۆنایان ھەیە و ڤاکسینەکە بەشی تەنھا لە ٢%ی دانیشتوان دەکات و لە ھەندێ ناوچەش دەستناکەوێت. باکور و خۆرھەڵاتی سوریا ھەرێمێکی خۆبەڕێوەبەرییە و نزیکەی پێنج ملیۆن کەس تیایدا دەژین.
بە پێی ھەواڵێکی ئاژانسەکانی ڕۆژئاڤا، سوپای تورکیا لە ڕێگەی فڕۆکەی بێفرۆکەوانەوە، دوو ئۆتۆمبێلی مەدەنی لە گەڕەکێکی کۆبانێ کردووەتە ئامانج، کە ئەو دوو ئۆتۆمبێلە لە بەردەم ئەنجومەنی دادوەری کانتۆنی کۆبانێ بووە، بەھۆی بۆردومانەکەشەوە ٢ کەس کوژراون و ٤ی تریش برینداربوون و یەکێک لە بریندارەکان ھاوسەرۆکی دەستەی دادوەری کۆبانێیە.
ھەر بە پێی ھەواڵەکە زیانی ماددیش بە چەندین ئۆتۆمبێلی ھاووڵاتیان و دەوروبەری شوێنەکە گەیشتووە.
"ئەنتۆنی بلینکن" وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دەست لە کار کێشانەوەی "زاڵمای خەلیل زادی"ی ڕاگەیاند و وتی، "تۆماس ویست" کە پێشتر ڕاوێژکاری کۆشکی سپی بووە، جێگەی "خەلیل زاد" دەگرێتەوە.
"زاڵمای خەلیل زاد" تەمەنی ٧٠ ساڵە و لە "ئەفغانستان" لەدایکبووە، لە سەردەمی "جۆرج بوش" پۆستی باڵای ھەبووە و وەک باڵیۆزی ئەمریکا لە "کابوڵ" و ھەروەھا لە "بەغداد" و دواتر لە نەتەوە یەکگرتووەکان دیاری کراوە.
لە ساڵی ٢٠١٨شەوە لەلایەن ئیدارەکەی "دۆناڵد تڕەمپ"وە وەک نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ سەرپەرشتی کردنی دانوستانەکان لەگەڵ "تاڵیبان" دیاری کرا.
"حسێن ئەمیر عەبدولھیان" پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ "ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس" سکرتێری گشتی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنجامدا و ڕایگەیاند، "تاران" پشتیوانی دانوستانی بەرھەمدار دەکات، ئەگەر ھەموو لایەنەکانیش پابەند بن بە دانوستانەکان ئەوا "تاران"یش پابەندی خۆی دەسەلمێنێت. وتیشی پرسی ئاڵوگۆڕکردنی زیندانییەکان نابەستنەوە بە دانوستانەکان چونکە ئەوە بابەتێکی مرۆییە.
ھەر لەو پەیوەندییەدا "گۆتێرێس" ڕایگەیاند، نەتەوە یەکگرتووەکان ھەموو کات پشتیوانی ڕێککەوتنی ئەتۆمی کردووە و لە دوای کشانەوەی ئەمریکاش ھەمیشە کاری کردووە بۆ دۆزینەوەی ڕێگە چارەیەک بۆ گەڕانەوە بۆ ئەو ڕێککەوتنە.
"ڕەئیسی" لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند، "تاران" ھیچ کات مێزی گفتوگۆی بەجێنەھێشتووە و ھەمیشە گفتوگۆیەکی ویستووە لەگەڵ وڵاتانی خۆرئاوا کە بگەنە ئامانج.
وتیشی، ھەڵگرتنی سزاکان لەلایەن ئەمریکاوە وەک بەڵگەیەکە بۆ جدی بوونیان لەسەر گفتوگۆ ئەتۆمییەکان.