ھێزەکانی پاسەوانی سنوری پۆڵەندا ڕایگەیاند، لەسەر سنورەکانیان لەگەڵ بێلاروس دەستیان بە دروستکردنی دیوارێک کردووە کە درێژییەکەی ١٨٦ کیلۆمەترە و بەرزییەکەشی ٥ مەترە و ئامانجی سەرەکیشیان ڕێگرتنە لە تێپەڕبوونی کۆچبەران بەرەو وڵاتانی ئەوروپا.

بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی پاسەوانی سنور، بڕیارە دروستکردنی دیوارەکە تا مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ تەواو ببێت.

لە چەند مانگی ڕابردوودا کۆچبەران ھەوڵیاندا لە ڕێگەی پۆڵەنداوە بگەن بە یەکێک لە وڵاتانی ئەوروپا، بەڵام پۆڵەندا ڕێگەی بە تێپەڕبوونیان نەدا، تەنھا لە دوو مانگی ڕابردووشدا زیاتر لە ٨٠٠ کۆچبەر ھەوڵیانداوە لە ڕێگەی پۆڵەنداوە بگەنە ئەوروپا.

وتیشی، ھاوکارییە داواکراوەکانیش بۆ بوارەکانی، تەندروستی، پەروەردە، کشتوکاڵ و پێداویستی مرۆیی بووە.

پێشتر بزوتنەوەی تاڵیبان چەندین جار داوای لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان کردووە، ھاوکاری ھاوڵاتیانی وڵاتەکەی بکەن.

ئەفغانستان لە دوای گەڕانەوەی بزوتنەوەی تاڵیبانەوە دووچاری قەیرانێکی گەورەی ئابووری بووە و کەرتی تەندروستیش بە تەواوی ھەرەسی ھێناوە.

دوای ئەوەی بایدن لە لێدوانێکیدا بۆ ڕۆژنامەنووسان ڕایگەیاند، ئەگەر ڕووسیا ھەنگاو بەرەو داگیرکردنی ئۆکراین بنێت، سەپاندنی سزا بەسەر ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ئەو وڵاتە تاوتوێ دەکات، دیمیتری بیسکۆف وتەبێژی کۆشکی کریملن ڕایگەیاند، ئەو لێدوانەی بایدن ئازاردەر نییە، بەڵکو ڕووخێنەرە و زیان لە ھەوڵەکانی ئاساییکردنەوەی گرژییەکانی نێوان ڕووسیا و ئۆکراین دەدات و ھەنگاوە ئەرێنیی و دیپلۆماسییەکان بێکاریگەری دەکات.

ئەحمەد باشجی، بریکاری ئەحمەد داود ئۆغڵو ، سەرۆک وەزیرانی پێشووتری تورکیا ڕایگەیاند، ئەو سزایەی لەلایەن دادگای مێرسینەوە بەسەر سەڵاحەدین دەمیرتاش، ھاوسەرۆکی پێشووتری پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" سەپێدراوە پەیوەندی بە سکاڵای بریگرتەکەیەوە نییە، چونکە داود ئۆغڵو لە ساڵی ٢٠٢٠وە سەرجەم ئەو سکاڵایانەی کشاندووەتەوە کە پەیوەندییان بە سوکایەتیکردن بە خۆیەوە ھەیە.

بریکارەکە باسی لەوەش کردووە ھیچ کام لە پارێزەرەکانی داود ئۆغڵو بەشدارییان لە دادگاییەکەی مێرسیندا نەکردووە و ئەوەی بڵاوکراوەتەوە دوورە لە ڕاستییەوە و مەبەستی خراپی لە پشتەوەیە.

ڕۆژی دووشەممە میدیاکانی تورکیا بڵاویان کردەوە، لەسەر سکاڵایەکی ئەحمەد داود ئۆغڵو، سەرۆک وەزیرانی پێشووتری تورکیا کە لە ساڵی ٢٠١٦ تۆماریکردووە، دادگای مێرسین سزای  ١١ مانگ و ٢٠ ڕۆژ زیندانیی بەسەر دەمیرتاشدا سەپاندووە.

بە پێی ھەواڵەکە دەمیرتاش لە ڕێگەی ڤیدیۆوە بەشداری لە دانیشتنەکەدا کردووە و ڕەخنەی لە داود ئۆغڵو گرتووە و وتوویەتی، لەگەڵ ئەوەی سەرۆکی پارتێکی ئۆپۆزسیۆنە کەچی تا ئێستا ئەم سکاڵایەی نەکشاندووەتەوە، ئەمە چ جۆرە سیاسەتێکە پەیڕەوی دەکات؟ 

پێکدادانەکانی نێوان ھێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و ھێزەکانی سوریای دیموکرات، لەگەڵ شانە نووستووەکانی داعش لە گرتووخانەی غوێران لە حەسەکە، بەردەوامن و پێ دەنێنە ڕۆژی شەشەمەوە، بە پێی زانیارییەکان پێکدادانەکان چڕ بوونەتەوە و ھەسەدە لە کۆنتڕۆڵکردنەوەی گرتووخانەکە نزیک بووەتەوە، بە تایبەت کە شەوی ڕابردوو شەڕڤانانی ھەسەدە چوونە ناو گرتووخانەی غوێران و دەستیان بەسەر یەکێک لە بیناکاندا گرت، لە ھەمان کاتدا نزیکەی ٣٠٠ تیرۆریستی داعش خۆیان ڕادەستی ھەسەدە کرد.

ھەر بە پێی زانیارییەکان، تیرۆریستانی داعش لە ناو گرتووخانەی غوێران ٧٠٠ منداڵی خۆیان، وەک قەڵغان بۆ ڕێگری لە ئۆپەراسیۆنی شەڕڤانانی ھەسەدە بەکاردەھێنن، کە تا ئێستا لانیکەم ١٨٠ تیرۆریستی داعش بەھۆی ئۆپەراسیۆنەکەوە کوژراون.

لە لایەکی ترەوە ئەنجومەنی گشتیی خۆبەڕێوەبەریی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا، لە پەیامێکدا داوای لە ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی کرد، توندڕەوەکانی داعش بۆ وڵاتەکانی خۆیان بگەڕێننەوە.

دەشڵێت، ئامانجی پەلامارەکانی داعش داگیرکردنی شاری حەسەکە و کردنەوەی ڕێڕەوێکە بۆ تیرۆریستان لە تل تەمرەوە بۆ کەمپی ھۆل.

ناوەندی ڕاگەیاندنی ھێزەکانی سوریای دیموکرات  "ھەسەدە" بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ ٢٥٠ تیرۆریستی داعش خۆیان ڕادەستی ھێزەکانیان کردووە، بەوەش تاکو ئێستا ژمارەی ئەو تیرۆریستانەی داعش کە خۆیان ڕادەست کردووە، گەیشتووەتە ٥٥٠ تیرۆریست.

ھەر ئەمڕۆ شەڕڤانانی ھەسەدە لە ھەڵمەتێکدا ٩ بارمتەیان لە گرتووخانەی سناعە ڕزگار کرد، کە فەرمانبەری گرتووخانەکە بوون و لە لایەن داعشەوە دەستگیرکرا بوون، لە گەڕەکی "زھور"یش، ھەڵمەتی پاککردنەوە دژی ئەو داعشانە ئەنجامدرا کە لە ماڵەکاندا خۆیان حەشارداوە، لە ئەنجامدا ٥ تیرۆریستی داعش کە پشتێنی بۆمبڕێژکراویان پێوە بوو کوژراون، لە گەڕەکی "غوێران"ی خۆرھەڵات، ٩ تیرۆریست و لە باشوری "حەسەکە"ش ٣ بەکرێگرتە کە پیلانیان ھەبووە بۆ ھاوکاری تیرۆریستانی ناو گرتووخانەی "سناعە" کوژراون.

ھەسەدە ڕاشیگەیاند، ھەڵمەتە ئەمنی و سەربازییەکانیان زۆر بە وردی لە گرتووخانەی "سناعە" و دەوروبەری و لە ڕیفی دێرەزوور و ڕەققە بەردەوامن.

رۆبەرت مالی ئاماژەی بەوە کردوە، ئەتۆمی ئێران و دەستگیرکراوە ئەمریکییەکان لە ئێران دوو دۆسێی جیاوازن، بەڵام ئاسان نییە لە ڤییەننا بگەنە رێککەوتن و رێککەوتنی ئەتۆمی زیندوو بکەنەوە ئەگەر چوار ئەمریکی بێ تاوان لە گرتوخانەکانی ئێراندا بن.

ئاشکراشیکردوە، لە کاتێکدا دانوستانی ناڕاستەوخۆیان لەگەڵ ئێران ھەیە لەبارەی دۆسێی ئەتۆمی، سەرلەنوێش دانوستانی نا راستەوخۆ دەکەن بۆ گرەنتیکردنی ئازادکردنی ئەمریکییەکان لە زیندانەکانی ئەو وڵاتە.

دۆسێی ھەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر گویزەل دوای بڵاوبوونەوەی وێنەیەکی ھات لەگەڵ گەریلایەکی پارتی کرێکارانی کوردستان "پەکەکە" کە ھاوڕێی سەردەمی خوێندنی بووە و لە کاتی پڕۆسەی ئاشتیدا سەردانی قەندیلی کردووە و بینیویەتی.

لە سەرجەم دۆسێکاندا تۆمەتی "ئەندامبوون و پشتیوانیکردن لە پەکەکە" دراوەتە پاڵ پەرلەمانتارەکەی ھەدەپە.

دواین دانیشتنی پڕۆسەی دادگایکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، ھاوسەرۆکی پێشووتری پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" لەبارەی ئەو سکاڵایە بەڕێوەچوو کە ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆک وەزیرانی پێشووتری تورکیا لە ساڵی ٢٠١٦ بە تۆمەتی سوکایەتی پێکردنی لە دژی دەمیرتاش تۆماری کردبوو.

دەمیرتاش کە لە رێگەی ڤیدیۆوە بەشداری لە دانیشتنەکەدا کرد رەخنەی لە داودئۆغڵو گرت و وتی، لەگەڵ ئەوەی سەرۆکی پارتێکی ئۆپۆزسیۆنە کەچی تا ئێستا ئەم سکاڵایەی نەکشاندوەتەوە، ئەمە چ جۆرە سیاسەتێکە پەیڕەوی دەکات. لە کۆتایی دانیشتنەکەدا دادوەر بە تۆمەتی سوکایەتیکردن بە داودئۆغڵو، سزای ١١ مانگ و ٢٠ رۆژ زیندانیکردنی بەسەر دەمیرتاشدا سەپاند.

خڵوسی ئاکار وەزیری بەرگریی تورکیا، لە چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ میدیای وڵاتەکەی رایگەیاند، ھەڵوێستی ئەمریکا بەرامبەر یەپەگە و رێکخراوی گولەن،رای گشتیی تورکیای بەرامبەر ئەمریکا شێواند و بڕیارەکانی لە بارەی سیستمی مووشەکی ئێس ٤٠٠ی رووسی و پشتییوانیەکانی بۆ یەپەگە، کاریگەری خراپیان لەسەر پەیوەندییەکانیان ھەبووە.

راشیگەیاند، بۆ تورکیا پەیوەندیە سەربازییەکانی لەگەڵ ئەمریکا لە سوریا و کڕینی سیستمی مووشەکی ئێس ٤٠٠ ھێڵی سوورن و خواستیان ئەوەیە، ئەمریکا ھاوکارییەکانی بۆ یەپەگە و پەکەکە لە سوریا بپچڕێنێت.