جیهان
ئەو لێپرسراوە باڵایەی ڕووسیا ڕایگەیاندووە، پێویستە ڕێگە نەدەن جەنگی ئەتۆمی لە نێوان ڕووسیا و وڵاتانی ئەوروپادا بەرپا ببێت، چونکە ھێرشە ئەتۆمییەکان کاریگەریی نەرێنی لەسەر زەوی جێدەھڵێت و سوپای ڕووسیا توانای ھەیە لە ٣٠ خولەکدا ھەموو وڵاتانی ناتۆ خاپور بکات.
دەربارەی ئۆکراین ئاماژەی بەوەکردووە، بوونی ئۆکراینێکی سەربەخۆ لە پاڵ ڕووسیا، لە کۆتاییدا دەبێتە وڵاتێکی دوژمنی ڕووسیا و دەروازەیەک بۆ دەستدرێژی بۆ سەر گەلی وڵاتەکەی.
باسی لەوەشکردووە، ھێرشەکانی ڕووسیا لە ئۆکراین جەنگێکە لە پێناو مافی وڵاتەکەی لە بوون لە سەربەخۆیی و یەکگرتوویدا.
ڕێکخراوی یونسێف لە نوێترین ڕاپۆرتدا بڵاویکردووەتەوە، لە ٣ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ٢١٣ منداڵ لە سوریا بوونەتە قوربانی، زیاتر لە ٦ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار منداڵ پێویستیان بە ھاوکاری ھەیە، کە ئەوە زۆرترین ژمارەیە لە ماوەی ١١ ساڵی ڕابردووی جەنگی سوریادا تۆماربکرێت.
یونسێف ڕاشیگەیاند، دابینکردنی بودجە بۆ ھەڵمەتە مرۆییەکان کەمی کردووە، داواشی کرد ٢٠ ملیۆن دۆلار بۆ ھەڵمەتە مرۆییەکان لە باکوری ڕۆژئاوای سوریا دابین بکرێت.
ھاوکات لە "برۆکسل" شەشەمین کۆنفرانسی پشتیوانی بۆ داھاتووی سوریا بەردەوامە، بۆ پشتیوانی کۆمەڵەی نێودەوڵەتی و چڕکردنەوەی ھەوڵەکان بۆ گەیشتن بە چارەسەری سیاسی لە سوریا.
وەزارەتی بەرگری ڕوسیا دەڵێت کاروانە سەربازییەکە لەسەر ھێڵی ئاسنینی ئۆکراین لە ناوچەیەکی رۆژھەڵاتی ئەو وڵاتە بەڕێگەوە بووە و کراوەتە ئامانج و بەتەواوەتی تێکشکێنراوە.
باسی لەوەشکردوە، ئەو کاروانی لەلایەن ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا و چەند وڵاتێکی رۆژئاواوە دابینکراوە و رەوانەی ھێزەکانی ئۆکرانیا کراوە.
ماوەی زیاتر لە ٧٠ ڕۆژە سوپای ڕوسیا ھێرشێکی فراوانی بۆ کۆنترۆڵکردنی ئۆکراین دەسپێکردووە، کە لە ئێستادا بە درێژایی ٤٨٢ کیلۆمەتر لە سنوری نێوان ئۆکراین و ڕوسیا شەڕ بە قورسی بەڕێوەدەچێت.
پاپا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی (کۆریێر دێلا سیێرا)ی ئیتالیا ڕایگەیاند، سەرکردایەتی ڕوسیا و ئۆکراین دەیانەوێت چەکەکانیان لە جەنگەکەدا تاقی بکەنەوە لە پێناو دروستکردنی چەکی نوێدان وتیشی، پێدەچێت ھاتوھاواری ناتۆ لە دەرگای ڕوسیا، بووبێتە ھۆی ناچارکردنی پوتن بۆ ھێرشکردنە سەر ئۆکراین، بۆیە گومانی ھەیە لە ھەڵوستی ناتۆ کە کارەکەی بۆ ئاسانکرد.
لەبارەی کۆبوونەوەشی لەگەڵ سەرۆکی ڕوسیا پاپا ڕایگەیاند، تا ئێستاش چاوەڕوانی وەڵامی ڤلادیمێر پوتن دەکات و ترسی ئەوەی ھەیە نەتوانێت لە ئێستادا ئەو دیدارە ئەنجام بدات.
پاپای ڤاتیکان جەختیشیکردەوە، زۆر نیگەرانە لەو جەنگەی لە دڵی ئەوروپادا ھەیە، داواشیکرد ھەرچی زووە شەڕەکە ڕابگیرێت، چونکە دەرگای لەسەر مردن و وێرانکاری کردووەتەوە و، بووەتە مەترسی لەسەر ژیانی ھەموو دانیشتووانی ئەوروپا.
بە پێی بەڵگەنامەیەک کە حکومەتی کەنەدا بڵاویکردوەتەوە، لیستی سزا نوێیەکانی سەر ڕوسیا سەرۆکی پێشووی کۆمپانیای لۆکۆیلی نەوت و جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی بانکی سبیربانک و جێگری وەزیری بەرگری روسیا و پەرلەمانتارێکی کۆماری چیچیانی لە ئەنجومەنی دۆما تێدایە.
حکومەتی کەنەدا ئاشکرایکردوە، لەگەڵ زیادبوونی سزای کۆمەڵی نێودەوڵەتی بۆ سەر ڕوسیا، کاروانێکی تری ھاوکاریی سەربازییان بە بەھای ٣٨ ملیۆن و ٨٠٠ ھەزار دۆلار رەوانەی ئۆکراین کردوە.
جەیمس تایکڵیت بەڕێوەبەری کۆمپانیای لۆکھید مارتی ئەمریکی ئاشکرایکردوە، بەھۆی ئەو رەوشەی دووچاری ئۆکراین بووە، بەرھەمھێنانی موشەکی گافلینی دژە ئاسمانییان بۆ دوو ھێندە زیادکردوە.
وتیشی، ساڵانە توانای بەرھەمھێنانی ٢ ھەزار و ١٠٠ موشەکیان ھەیە، بەڵام لە ئێستادا زیادکراوە بۆ ٤ ھەزار موشەک، و بۆ ئەو مەبەستەش ھەموو توانایەکی ھونەری پێویست ئامادە کراوە.
بە پێی زانیارییەکانی کۆمپانیاکە ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی، بەرھەمھێنانی موشەکی سەرشانیی دژە ئاسمانیی زیاد دەکەن و ھەموو ئەگەرێکی درێژەکێشانی جەنگیان لەبەرچاو گرتوە.
٩ی ئایاری ھەموو ساڵێک روسیا ئاھەنگی رۆژی سەرکەوتن لە جەنگی دووەمی جیھانی دەگێڕێت و بۆ ئەمساڵ نمایشێکی سەربازی گەورەی ئەنجامدا و زیاتر لە ١١ ھەزار سەرباز و ٧٧ فڕۆکە و ھەلیکۆپتەر لە نەوەی پێنجەم بەشداربوون.
لە وتەیەکیشیدا پوتن رایگەیاند، وڵاتانی خۆرئاوا ھەوڵی داگیرکردنی روسیایان دەدا بەڵام شکستیان بەو ھەوڵانە ھێناوە، وتیشی ناتۆ ھەڕەشەی لەسەر سنورەکانیان دروستکردووە و ئەمڕۆ روسیا روبەڕووی نازییە نوێکان دەبێتەوە.
پوتن راشیگەیاند لە ئێستادا سوپای روسیا لە دۆنباس دەجەنگێت لە پێناو نیشتماندا.
"خەتیب زادە" لە کۆنفرانسی رۆژنامەوانی ھەفتانەیدا باسی لەوەکرد، ھیچ بەرەو پێشچوونێک لە دانوستان و پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و سعودیە نییە، ھیواشی خواست ئەو رێککەوتنانەی کراون لە نێوان ھەردوو وڵاتدا، جێبەجێ بکرێن.
"خەتیب زادە" وتیشی، چەندین دۆسیە لە نێوان ھەردوو وڵاتدا ھەن کە ناکۆکییان لەسەرە، بەڵام لە دانوستانەکاندا پرسە ھەرێمییەکان و جەنگی "یەمەن" باسکراوە.
تا ئێستا ٤ خولی دانوستان لەنێوان سعودیە و ئێران لە "بەغداد" بەڕێوەچووە و ھەردوولاش گفتوگۆکانیان بە ئەرێنی وەسفکردووە، ئێرانیش ئامادەیی دەربڕیوە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان.
ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی ھێزەکانی پاراستنی گەل-ھەپەگە رایگەیاند، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا لە ھەرێمی کوردستان ١٣ سەربازی تورکیا کوژراون و ھێزەکانیشیان سەنگەرێکی سوپای تورکیایان تێکشاندووە و زیانیان لە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانیش داوە.
ھاوکات خوڵوسی ئاکار، وەزیری بەرگری تورکیا رایگەیاند، ئامانجیان لە ئۆپراسیۆنی "چڕنووک-قوفڵ" داخستنی سنورەکانیانە بەرووی پەکەکەدا.
بەوتەی ئاکار تا ئێستا ٧٣ گەریلای پەکەکە گیانیان لەدەستدا و ١٠ سەرباز و فەرماندەی سوپای تورکیاش کوژراون.
وەزارەتی ناوخۆی تورکیاش بڵاویکردەوە لە چوارچێوەی ئۆپراسیۆنێکدا لە پارێزگای ئاگری لە باکوری کوردستان ١١ گەریلای پەکەکە گیانیان لەدەستداوە کە یەکێکیان لێپراسراوی پەکەکەیە لە ناوچەکەدا.
رەمەزان قەدیرۆڤ، سەرۆکی چیچان، کە خۆی بە سەربازی ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا ناوبردووە، ئاماژەی بەوەکرد، ھێزە تایبەتەکانی چیچان، شاری "پوپاسنا"یان لە ھەرێمی لۆھانسک لە خۆرھەڵاتی ئۆکراین بە تەواوەتی کۆنتڕۆڵکردووە و دەستیان بە پاککردنەوەی شەقامە سەرەکی و گەڕەکە ناوەندییەکانی شارەکە کردووە.
ئۆلێکسی ئەریستۆڤیچ، راوێژکاری سەرۆک ئۆکراین رایگەیاند، شەڕی سەخت لە شاری پوپاسنا بەردەوامە، ھاوکات حاکمی ھەرێمی لۆھانسک رایگەیاند، تائێستاش ئەو ناوچانە لە ژێر دەستی سوپای ئۆکرایندان.
میدیاکانی ئێران بڵاویانکردۆتەوە، پیسبوونی ھەوا لە "تاران" گەیشتۆووەتە ئاستێکی مەترسیدار و کاریگەرییەکەشی لەسەر منداڵان زیاترە، بەوھۆیەشەوە بڕیاردراوە بۆ ئەمڕۆ دایەنگە و خوێندنگە سەرەتاییەکان دابخرێن، ھەروەھا چالاکی و چوونە دەرەوەی خوێندکارانی ئامادەیی و دواناوەندیش لە کەش و ھەوای دەرەوە قەدەغە کراوە.
لێپرسراوانی تەندروستیش لە ئێران رایدەگەیەنن، پیسبوونی ھەوا لە "تاران" مەترسییە تەندروستییەکان زیاتر دەکات و داواشیان لە کەسانی بەتەمەن و منداڵان و ئەوانەی نەخۆشی دڵ و سییەکانیان ھەیە، نەچنە دەرەوە.
"جیل بایدن" سەردانێکی چوار رۆژەی بۆ وڵاتانی رۆمانیا و سلۆڤاکیا ئەنجامدا، کە ملیۆنان پەنابەری ئۆکراینیان لەخۆگرتووە و پشتیوانی بۆ پەنابەرانی ئۆکراین راگەیاند.
"جیل بایدن" راشیگەیاند گوێبیستی چەندین چیرۆکی خەمناکی ژنان و منداڵانی ئۆکراینی بووە، ھاوکات کۆبوونەوە لەگەڵ لێپرسراوانی رێکخراوە مرۆییەکان دەکات و راشیگەیاند کە ئەمریکا پشتیوانی ئۆکراین دەکات.
ڕۆژنامەکە بڵاویکردەوە، سوپای ڕوسیا دوای ئەوەی شکستی ھێناوە لە کۆنترۆڵکردنی کیێڤی پایتەختی ئۆکراین، قورسایی ھێرشەکانی چڕکردووەتەوە لە بەشی خۆرھەڵاتی ئۆکراین، بەڵام بێ ئەوەی ھیچ پێشڕەویەکی ئەوتۆ بکات.
نیویۆرک تایمز ئاماژەی بەوەشکردووە، لەگەڵ ئەوەی ڕوسیا لە سبەینێیەوە ئاھەنگ دەگڕێت بە بۆنەی ساڵیادی سەرکەوتنەکانی لە جەنگی دووەمی جیھانی، بەڵام سوپای وڵاتەکەی لە شەڕی ئۆکراین ڕوبەڕوی شکست بووەتەوە.
ڕۆژنامەکە ھۆکاری شکستەکەی بەستووەتەوە بەو چەکە پێشکەوتوانەی، کە ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی داویانە بە ئۆکراین و وایکردووە سوپای ئەو وڵاتە ھێرشی پێچەوانە بکاتەوە سەر سوپای ڕوسیا.
ماوەی زیاتر لە ٧٠ ڕۆژە سوپای ڕوسیا ھێرشێکی فراوانی بۆ کۆنترۆڵکردنی ئۆکراین دەسپێکردووە، کە لە ئێستادا بە درێژایی ٤٨٢ کیلۆمەتر لە سنوری نێوان ئۆکراین و ڕوسیا شەڕ بە قورسی بەڕێوەدەچێت.
ھەیسەم ئەبو فول وتەبێژی حکومەتی ئوردن ڕایگەیاند، ئوردن بە ھەموو شێوەیەک ھێرش و کردەوەی توندوتیژی لە دژی ھاوڵاتیانی مەدەنی سەرکۆنە دەکات، وتیشی، توندوتیژی دژی ھاوڵاتیانی مەدەنی، ھاوڵاتی فەلەستینی زیاتری تێدا دەبنە قوربانی و ھەموو لایەک باجەکەی دەدەن.
عەبدوڵا بن زاید وەزیری دەرەوەی ئیماراتیش پەیوەندیی بە یائیر لابید ھاوتا ئیسرائیلییەکەیەوە کردوە و بە توندی سەرکۆنەی ئەو ھێرشەی کردوە، کە لە تەلەئەبیب کرایە سەر ھاوڵاتیانی ئیسرائیل و سێ قوربانی لێ کەوتەوە.
لێپرسراوانی ئیمارات و ئوردن جەختیانکردوەتەوە لە پێکەوەژیانی ئاشتییانە لەگەڵ ئیسرائیل و ڕایانگەیاندوە، پێویستە ئاشتی لە فەڵەستین لەسەر بنەمای بنیاتنانی دوو دەوڵەت بچەسپێت و عەرەب و ئیسرائیلییەکان بە ئاشتی پێکەوە بژین.
بڕیاریشە قۆناغی دووەمی پرۆسەکە لە دەرەوەی وڵات سبەینێ یەکشەممە دەستپێبکات، کە چاوەڕوان دەکرێت لە ٥٩ وڵاتی جیھان بەڕێوەبچێت.
چاودێرانی ڕەوشی سیاسی لوبنان لەو بڕوایەدان، بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی پەرلەمانیی لوبنان بۆ ھاوڵاتیانی ئەو وڵاتە لە دەرەوەی وڵات، پێوەرێکی بەھێز دەبێت بۆ دەرخستنی توانای دامەزراوەکانی ئەو دەوڵەتە و زانینی ئاراستەی بیرکردنەوەی لوبنانییەکان و بژاردەکانیشان، لەبەرامبەر ھێزەکانی ناوخۆیی وڵاتەکەیان.
وەزارەتی دەرەوەی لوبنان بڵاویکردەوە، تا ئێستا زیاتر لە ١١ ھەزار ھاوڵاتی لوبنانی لەدەرەوە بەشداری دەنگدانەکەیان کردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەراورد بە خولی پێشووی ھەڵبژاردنەکان، ھیچ کێشەکی ئەوتۆ تۆمار نەکراوە و ھەموو دەستە و دامەزراوە سیاسی و ڕێکخراوە ناحکومییەکانی لوبنانیش لەوپەڕی ئامادەباشیدان، بۆ کارئاسانی ھەڵبژاردنەکە و رەخساندنی کەشێکی ھێمن بۆ بەڕێوەچوونی.