جیهان
پوتن لە دوایین لێدوانیدا رایگەیاندووە، ئەمنییەت و بەرژەوەندییەکانی روسیا جێی گفتوگۆ و دانوستان نین، بەڵام ئامادەن بۆ چارەسەری دیبلۆماسی بۆ کێشەی ئۆکراین و وڵاتانی خۆرئاوا.
پوتن ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، کە وڵاتەکەی روبەڕووی چەندین ھەڕەشە دەبێتەوە، وەک چالاکی سەربازی ھاوپەیمانی ناتۆ و سیستمی چەکی وڵاتان، تا ئێستاش وەڵامیان بۆ مەترسییەکانیان وەرنەگرتووە. "پوتن" جەختیشی کردەوە لە گەشەدان بە توانای سوپا و کەشتیگەلی روسیا و تەکنەلۆژیای زیرەک و کوالێتی چەکەکانیان.
لەلایەکی ترەوە، جین ساکی وتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند، لە ئێستادا ھیچ پلانێک نییە بۆ کۆبوونەوەی نێوان بایدن و پوتن و وەزیرانی دەرەوەی ھەردوو وڵاتیش کۆنەبوونەتەوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە کە بڕیاربوو بەمنزیکانە لوتکەیەک لەنێوان ئەو دوو سەرۆکە رێکبخرێت و وەزیرانی دەرەوەی روسیا و ئەمریکاش ئەجێندای کۆبوونەوەکە دابڕێژن.
گۆتێرێس رایگەیاند، مۆسکۆ بنەماکانی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان و رێککەوتنی "مینسک"ی پێشێل کردووە.
وتیشی، بەردەوام دەبن لە پشتیوانی کردنی ئۆکراینییەکان و داوای کرد بە زووترین کات ئاگربەست رابگەیەندرێت.
"گۆتێرێس" داواشیکرد ھەموو ھەوڵێک بدرێت بۆ سەرخستنی دیبلۆماسییەت لە پێناو چارەسەرکردنی کێشەکاندا.
حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران بە یۆرۆنیوزی راگەیاندووە، ئامانجیان لە گەڕانەوە بۆ دانوستانە ئەتۆمییەکان، گەیشتن بە رێککەوتنێکی باشە و لەوبڕاویەشدایە کە لە ئێستادا زیاتر لە ھەموو کاتێکی تر لە رێککەوتن نزیکبوونەتەوە، وتیشی بۆ ئەو بەمەبەستە تاران بە ھەموو شێوەیەک نەرمی نواندووە و دیاریکردنی کاتی رێککەوتنەکە پەیوەندی بە بڕیاری لایەنی خۆرئاوا ھەیە.
ئەوەش لەکاتێکدایە، خولی ھەشتەمی دانوستانەکانی ڤیەننا بۆ کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمی بەردەوامە و بەپێی ھەندێک لە سەرچاوەکان، ئەمریکا و ئێران لەسەر ھەندێک پرس گەیشتوونەتە رێککەوتن، لەوانەش ئاڵوگۆڕی زیندانیان.
جگە لەم منداڵانە ، لەماوەی رابردوودا ئیدارەی خۆبەرێوەبەری ٢٣٣ منداڵی تری داعشی رادەستی روسیا کردۆتەوە کە زۆرینەی منداڵەکان بێ دایک و باوک ماونەتەوە .
ئەنجومەنی ئاسایشی ئۆکراین داوای کردووە بەھۆی زیاتر بوونی مەترسییەکانی داگیرکاری لەلایەن روسیاوە، باری نائاسایی لە وڵاتەکەدا رابگەیەندرێت، داواشی لە پەرلەمانی وڵاتەکە کرد لە ماوەی ٤٨ سەعاتدا ئەو داوایە پەسەند بکات.
ھاوکات وەزارەتی دەرەوەی ئۆکراین داوای لە ھاووڵاتیانی وڵاتەکەی کردووە گەشت بۆ روسیا نەکەن و ئەوانەشی لەوێن بە زووترین کات روسیا بەجێبھێڵن.
"ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی روسیاش رایگەیاند، ئەمنییەت و بەرژەوەندییەکانی روسیا جێگەی گفتوگۆ و دانوستان نین، بەڵام ئامادەن بۆ چارەسەری دیبلۆماسی بۆ کێشەی ئۆکراین و وڵاتانی خۆرئاوا، "پوتن" ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد وڵاتەکەی رووبەڕووی چەندین ھەڕەشە دەبێتەوە و تا ئێستاش وەڵامیان بۆ مەترسییەکانیان وەرنەگرتووە. "پوتن" جەختیشی کردەوە لە گەشەدان بە توانای سوپا و کەشتیگەلی روسیا و تەکنەلۆژیای زیرەک و کوالێتی چەکەکانیان.
ھەرچەندە جار بە جار دەنگی تەقینەوە و تەقە لە دونێسک و دەروبەری دەبیسترێت، بەڵام دانیشتوانی ھەرێمەکە ئەو دۆخە بە ئاسایی وەردەگرن و پێیانوایە بە تێپەڕبوونی کات، ڕەوشەکە ئاسایی دەبێتەوە.
بە پێچەوانەوە، بەشێکی تر لە دانیشتوانی ھەرێمی دونێسک بێزاربوونی خۆیان لە ئاڵۆزییەکان دەردەبڕن و ھیوا دەخوازن بە ھاوکاری مۆسکۆ ئاشتی و ئارامی بۆ ناوچەکەیان بگەڕێتەوە.
ڕۆژی دووشەممە ڤلادمیر پوتن سەرۆکی ڕووسیا دانینا بە سەربەخۆیی ھەرێمەکانی دونێسک و لۆھانسک وەک دوو ھەرێمی سەربەخۆ لە ئۆکراین و مەرسومی ھاریکاری و دۆستایەتی لەگەڵ ھەردوو ھەرێمەکە ئیمزاکرد، بڕیارەکە کاردانەوەی نێودەڵەتی لێکەوتەوە و ئەمریکا و ژاپۆن و ئوسترالیا و چەند وڵاتێکی تر سزایان بەسەر ڕووسیادا سەپاند.
دواتر ڤۆلۆدمیر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکراین ئیدانەی بڕیارەکەی مۆسکۆی کرد و داوای لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد، کۆبوونەوەیەکی بە پەلە لەسەر ئەو پرسە ئەنجام بدات.
دەشڵێت، سوپای وڵاتەکەیان ئامادەیە بۆ بەرگریکردن و دەتوانن بە پشتیوانی ھاوپەیمانەکانیان بەرگری لە خۆیان و خەڵکەکەیان بکەن.
میدیاکان بڵاویانکردەوە، چەندین کاروانی سەربازی ڕووسی سنورەکانیان تێپەڕاندووە و چوونەتە ھەرێمی لوھانسک و دونیتسک لە خۆرھەڵاتی ئۆکراین، ھاوکات "پوتن" داوای لە وەزارەتی بەرگری وڵاتەکەی کردووە ڕێککەوتن بکات لەگەڵ ئەو دوو ھەرێمە بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایش، داواشی لە وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەکەی کردووە گفتوگۆ دەستپێبکات، بۆ دروست کردنی پەیوەندی دیپلۆماسی.
شەوی ڕابردوو، "ڤلادیمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیا دانینا بە سەربەخۆی ھەردوو ھەرێمی دونیتسک و لۆھانسک وەک دوو ھەرێمی سەربەخۆ لە ئۆکراین و مەرسومی ھاریکاری و دۆستایەتی لەگەڵ ھەردوو ھەرێمەکە ئیمزا کرد، داواشی لە ئەنجومەنی دۆما کرد پشتیوانی بڕیاری داننان بە سەربەخۆیی ھەردوو ھەرێمەکە بکات، ڕاشیگەیاند ئەو ڕێککەوتنە بۆ ماوەی ١٠ ساڵە و ئەگەری درێژکردنەوەشی ھەیە.
بەیانی ئەمڕۆ، "زیلینسکی" لە وتارێکیدا ڕووسیای تۆمەتبار کرد بە لەناوبردنی دانوستانی ئاشتی و پێشێلکردنی سەروەری خاکی وڵاتەکەی. وتیشی، ئۆکراین لە کەس ناترسێت و پابەندە بە ڕێگە چارەی دیپلۆماسی.
سەرۆکی ئۆکراین ڕایگەیاند، بە ھیچ شێوەیەک دەستبەرداری ھیچ بەشێکی خاکی وڵاتەکەیان نابن و چاوەڕێی ھەنگاوی ھاوپەیمانەکانیان دەکەن بۆ ھەنگاونان دژ بە ڕووسیا، داوای لوتکەیەکی بە پەلەشی کرد لە نێوان سەرۆکانی ئۆکراین و ڕووسیا و ئەڵمانیا و فەڕەنسا.
"ڤاسیلی نیبیزیا" نێردەی ڕووسیا لە نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، مۆسکۆ ھێشتا کراوەیە بە ڕووی دیپلۆماسییەت، بەڵام ڕێگەنادەن بە خوێنڕشتن لە "دۆنباس" و بەرگری لە ھەموو ئەو ناوچانە دەکەن کە سەربەخۆییان دەوێت.
ھاوکات نوێنەری چین لەو کۆبوونەوەیە داوای دانبەخۆداگرتنی کرد بۆ دوورکەوتنەوە لە پشێوی زیاتر.
کۆشی سپی بڵاویکردەوە، "بایدن" فەرمانێکی ئیمزا کردووە کە بازرگانی و وەبەرھێنان لە نێوان ئەمریکییەکان و ھەردوو ھەرێمی "لوھانسک" و "دونیتسک" دوای سەربەخۆبوونیان قەدەغە دەکات، ئەو بڕیارە وەبەرھێنانی نوێ و ھاوردەی پێداویستی و کەلوپەلێکی تەکنەلۆژی لەو دوو ناوچەیەوە بە ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ دەگرێتەوە.
"بایدن" پەیوەندیشی لەگەڵ "ئیمانوێل ماکرۆن" سەرۆکی فەڕەنسا و "ئۆلاف شۆڵتز" ڕاوێژکاری ئەڵمانیا ئەنجامداوە و بۆ ماوەی ٣٠ خولەک ڕەوشی ئۆکراینیان تاوتوێ کردووە، ئیدانەی دانپێدانانی ڕووسیاشیان بۆ سەر ئەو دوو ھەرێمە کرد.
ھاوکات "ئەنتۆنی بلینکن" وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، بە ھۆکاری ئەمنی تەواوی دیپلۆماتکارە ئەمریکییەکان لە ئۆکراینەوە گواسترانەوە پۆڵەندا.
"بۆریس جۆنسن" سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش ھۆشداری داوەتە سەرۆکی ئۆکراین لە داگیرکاری ڕووسیا بۆ سەر ئەو وڵاتە لە ماوەی چەند سەعاتێکدا، وتیشی تاوتوێ ناردنی ھاوکاری زیاتر دەکەن بۆ وەزارەتی بەرگری ئۆکراین و سزاش بۆ سەر ڕووسیا ڕادەگەیەنن.
لە کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، "لیندا تۆماس" ڕایگەیاند، بەھۆی دانپێدانان بە سەربەخۆیی ئەو دوو ھەرێمە و پێشێلکردنی یاسای نێودەوڵەتی و سەروەری و یەکپارچەیی خاکی ئۆکراین، ئەمریکا ئەمڕۆ سزا بەسەر ڕووسیادا دەسەپێنێت.
وتیشی، پێویستە ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی یەکگرتوو بن بۆ گەڕانەوەی ڕووسیا بۆ سەر مێزی گفتوگۆ.
"بەشار ئەسەد" سەرۆکی سوریا پشتیوانی بڕیارەکەی "ڤلادمیر پوتن" ھاوتا ڕووسییەکەی کردووە و دەڵێت "دیمەشق" دان بەو دوو ھەرێمە وەک کۆماری سەربەخۆ دەنێت.
"فەیسەڵ میقداد" وەزیری دەرەوەی سوریاش ڕایگەیاندووە، وتارەکەی "پوتن" مێژوویی بووە و ئامادەن ھەماھەنگی لەگەڵ ئەو دوو کۆمارە سەربەخۆیەدا بکەن.
ھاوکات "ڕەمەزان قادیرۆف" سەرۆکی چیچان پشتیوانی تەواوی بۆ بڕیارەکەی "پوتن" دەربڕیوە و دەڵێت ئەوە تاکە ڕێگەیە بۆ چوونە دەرەوە لە قەیرانێکی سیاسی.