جیهان
بەپێی ھەواڵی میدیاکانی تورکیا سەر لە بەیانی ئەمڕۆ بەھۆی قەتیس بوونی غاز لە ناو کەشتییەکدا لە بەندەری توزڵا لە ئیستەنبوڵ تەقینەوەیەک روویدا، بەو ھۆیەشەوە ٥ کرێکار برینداربوون.
ئۆفیسی پارێزگاری ئیستەنبوڵیش ڕایگەیاندوە، بە ھۆی غازەوە ، ٤ کرێکاری کەشتییەکە ژەھراوی بوون، تیمی پۆلیسی فریاکەوتنیش گەیشتونەتە شوێنی رووداوەکە و لێکۆڵینەوە دەستی پێکردووە.
دوای ئەوەی کۆتاییەکانی مانگی ڕابردوو ، بەشار ئەسەد بریاری لێخۆشبونی گشتی بۆ ئەو زیندانیکراوانە دەرکرد کە بە تۆمەتی ئەنجامدانی کردەوەی تیرۆریستی دەستگیرکراون بەڵام نەبونەتە ھۆکاری گیان لەدەستدانی ھیچ مرۆڤێک، لە ئێستادا ئازادکردنی ئەو زیندایکراوانەی بڕیارەکە دەیانگرێتەوە دەستیپێکردوە و تا ئێستا نزیکەی ٢٥٠ زیندانیکراو ئازاد کراون.
یەکەم کاروانی ئازادکراوانیش لە زیندانی سەیدنایا بووە، کە زیندانییەکی سەربازیی نزیک دیمەشقە و ھەزاران زیندانییکراوی تێدایە و بەشێکیان دژایەتی حکومەتی سوریا دەکەن و لە دوای ساڵی ٢٠١١ ەوە دەستگیرکراون . لە رۆژانی داھاتووشدا ئازادکردنی بەشێکی تر لە زیندانیکراوان بەردەوام دەبێت .
کۆمسیۆنی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ مافەکانی مرۆڤ لە ڕاپۆرتێکدا ئاشکرایکردوە، بەھۆی بۆردومان و ھێرشەکانی ڕووسیاوە ، تا ئێستا ٣ ھەزار و ٢٨٠ مەدەنی لە ئۆکراین کوژراون و ٣ ھەزار و ٤٥١ کەسیش بریندار بوون، ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە پێدەچێت ژمارەی قوربانییەکان زۆر زیاتر بن لەوەی کە تۆمار کراوە .
ھەر بەپێی ئامارەکانی نەتەوەیەکگرتوەکان تا ئێستا نزیکەی ١٢ ملیۆن و ٨٠٠ ھەزار ئۆکرانی بەھۆی ھێرشەکانی ڕووسیاوە ناوچەکانی خۆیان جێھێشتووە کە لە کۆی ئەو ژمارەیە ٧ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزاریان ئاوارەی ناوخۆن و زیاتر لە ٥ ملیۆنیشیان وڵاتەکەیان جێھێشتووە.
"زاخارۆڤا" ڕایگەیاند، ماوەیەکە سوید و فینلەندا تاوتوێی بە ئەندامبوون دەکەن لە ھاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی "ناتۆ"، ئەگەر بێت و ئەو دوو وڵاتەش ببنە ئەندام لەو ھاوپەیمانییە، ئەوا دەبنە مەیدانی جەنگ لەگەڵ ڕووسیا و پەیوەندییەکانیان بە تەواوی بەرەو ئاڵۆزی دەچێت.
وتیشی، لەو بڕوایەدا نییە کە خەڵکی سوید و فینلەندا حەز بە تێکچوونی پەیوەندییەکان و ڕەوشی وڵاتەکانیان بکەن.
لێدوانەکەی "زاخارۆڤا" دوای ئەوە دێت کە "سانا مارین" سەرۆک وەزیرانی فینلەندا ڕایگەیاندبوو، ھیوادارن ناتۆ بە زووترین کات بە ئەندامبوونیان پەسەند بکات، جا بە تەنھا بن یاخود لەگەڵ سوید.
وەزارەتی بەرگری تورکیا ڕایگەیاند، ئۆپراسیۆنەکانیان تەنھا بۆ بە ئامانجکردنی ئەندامانی پەکەکەیە و ڕێز لە سەروەری و یەکڕیزی خاکی عێراق دەگرن، ھەموو ڕێوشوێنێکیشیان گرتووەتە بەر بۆ ئەوەی زیان بە مەدەنیەکان و ناوچە مێژویی و کلتورییەکان نەگات.
وتیشی، لە سەرەتای زنجیرە ئۆپراسیۆنەکانیان لە خاکی ھەرێمی کوردستان، ھەزار و ٦٧ ئەندامی پەکەکە کوژراون و چەندین مۆڵگە و پێگەشیان کراونەتە ئامانج.
وەزارەتی بەرگری تورکیا ئاماژەی بەوەشداوە، یەکەم ئۆپراسیۆنی (چڕنوک) لە ٢٧ی ئایاری ساڵی ٢٠١٩ دەستپێکرد، دوایین ئۆپراسیۆنیش لە ١٧ی نیسانی ئەمساڵەوە دەستیپێکرد.
ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا بە دەنگی ٦٢ ئەندام لە ھەردوو حزبی کۆماری و دیموکراتەکان دەنگیدا لەسەر پڕۆژە بڕیارێک کە لە ڕێیەوە داوا لە ئیدارەکەی جۆو بایدن دەکات ڕەزامەند نەبێت لەسەر ئیمزاکردنی ڕێککەوتن لەگەڵ ئێران، ئەگەر بێت و تاران پابەندی ئەو مەرجانە نەبێت کە ئەمریکا بۆی دیاری کردووە.
لە دیارترین مەرجەکانیش ڕێگیرکردنە لە ھەناردەکردنی نەوت بۆ چین و کپکردنی بەرنامەی موشەکی بالیستی و بەردەوامییدانە بە سزاکان لەسەر سوپای پاسدارانی ئێران.
لە بەرامبەر دەنگی ئەو ٦٢ ئەندامەدا، ٣٣ ئەندامیش لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا دژی پڕۆژە بڕیارەکە دەنگیاندا.
بە پێی ڕاگەیەنراوێکی پارێزگاری ئیستەنبوڵ، لە شەقامی ئیستیقلال و کۆڵانەکانی دەوروبەری تیمەکانی پۆلیس ١٢٠ کۆچبەری نایاساییان دەستگیرکردووە، لە ئێستاشدا بە مەبەستی دیپۆرتکردنەوەیان بۆ شوێنی خۆیان ڕەوانەی ناوەندی گەڕاندنەوەی کۆچبەرانی ئیستەنبوڵ کراون.
لە بەشێکی تری ڕاگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ملیۆنێک و ٣٠٥ ھەزار و ٣٠٧ کۆچبەر بە شێوەیەکی یاسایی لە شاری ئیستەنبوڵ دەمێننەوە.
جەختی لەوەشکردووەتەوە لە مانگی ١ی ئەمساڵەوە تا مانگی پێنج ڕێکاری یاسایی بەرامبەر ٢٥ ھەزار و ٦٤٤ کۆچبەری نایاسایی گیراوەتەبەر. لەو ژمارەیەش نزیکەی ٩ ھەزاریان دیپۆرتکراونەتەوە.
وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ئاماژەی بەوەکردووە، ھێزە چەکدارەکانیان بەردەوامن لە ئۆپراسیۆنە تایبەتەکان لە ئۆکراین و شەوی ڕابردوو تۆپھاوێژەکانیان ٦١ بنکەی چەک و کەرەستەی سەربازییان تۆپبارانکردووە و زیاتر لە ٦٠٠ چەکداری نەتەوەیی کوژراون.
ڕوونیشیکردووەتەوە، مووشەکەکانیان کەرەستەی ئاسمانیان لە فڕۆکەخانەی کاناتوڤۆ لە ناوچەی کیروفوراد لەناوبردووە.
میدیاکانی ئێران ئاماژەیان بەوەکردوە، ھەشت کەس لە شاری بەندەرعەباسی پایتەختی پارێزگای ھورمزگان، بەھۆی خواردنەوەی ماددەی کحولیی ساختەوە، کە لە ماڵەوە دروستکراوە، گیانیان لە دەستداوە و ٥٩ کەسی تریش ژەھراویی بوون .
ئاماژەیان بەوەشکرد، ٣٠ کەس شۆردنەوەی گەدەیان بۆ کراوە و ١٧ کەسی تریش بەھۆی ناجێگیریی باری تەندروستییان لە ژێر چاودێری چڕدا لە نەخۆشخانەکانی بەندەر عەباس خەوێندراون.
لە لایەکی ترەوە پۆلیسی بەندەر عەباس بڵاویکردەوە، لە ھەڵمەکانی گەڕان و پشکنین، ھەشت کەسیان بە تۆمەتی فرۆشتنی کحولی نایاسایی دەستگیرکردووە و لە ماڵی گومانلێکراوەکانیش دەست بەسەر ھەزار و ٢٧٨ لیتر کحولدا گیراوە.
ئۆلکسەندەر کامیشین سەرۆکی دەستەی ھێڵی ئاسنینی ئۆکراین رایگەیاندووە، موشەکەکانی روسیا شەش ھێڵی ئاسنینیان لە ناوچەکانی ناوەڕاست و خۆرئاوای ئۆکراین کردۆتە ئامانج و بۆردومانەکان زیانی گەورەیان لێکەوتۆتەوە و گەشتەکانی ١٤ شەمەندۆفێر راگیراون.
لەلایەکی تریشەوە باڤڵۆ کیریلینکۆ حاکمی ناوچەی دۆنیتسک رایگەیاندوە، بەھۆی ھێرشەکانی روسیاوە لە چەند سەعاتی رابردوودا ٢١ مەدەنی کوژراون و ٢٧ی تریش برینداربوون.
وەزارەتی بەرگریی تورکیا لە راگەیەنداوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، بە مووشەک ھێرشکراوەتە سەر یەکەیەکی سەربازیی سوپای تورکیا لە باکووری سووریا و ئەفسەرێکیان کوژراوە، دوای ھێرشەکەش سوپای تورکیا بنکەی یەکینەکانی پاراستنی گەل "یەپەگە"یان کردووەتە ئامانج و ٢٤ شەڕڤانی یەپەگە کوژراون.
ساڵی ٢٠١٨ ھێرشی تورکیا و گرووپە چەکدارەکانی سوریای نزیک لە تورکیا پەلامارێکیان لە ژێر ناوی "ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتوون" بۆ سەر ھەرێمی عەفرین دەستیپێکرد و دوای نزیکەی دوو مانگ داگیریان کرد، بەھۆی ئەو داگیرکارییەی تورکیاش زیاتر لە ٣٠٠ ھاووڵاتی عەفرین کوژران و زیاتر لە ٢٩٠ ھەزار ھاووڵاتیش ئاوارە بوون و پرۆسەی گۆڕینی دیموگرافیای ناوچەکە دەستیپێکرد.
ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین رایگەیاند، لەو بڕوایەدایە ھەموو ئەوروپا لەو رەوشەی کە بەسەر ئۆکرایندا ھاتووە تێدەگەن و ھاوکار دەبن لە بونیادنانەوەی وڵات و پیشەسازییەکانی، وتیشی، ئاوەدانکردنەوەی ئۆکراین لانی کەم پێویستی بە ٦٠٠ ملیار دۆلارە، کە پێویستە روسیا قەرەبووی ئۆکراین بکاتەوە.
بەھۆی ھێرش و بۆردوومانی بەردەوامی سوپای روسیا، زیانێکی زۆر بە ناوچە و باڵەخانەی نیشتەجێبوونی مەدەنییەکان و باڵەخانە حکومییەکان و ژێرخانی ئابووریی و کشتوکاڵی ئۆکراین گەیشتووە.
دبلۆماتکارێکی روسیا ئاماژەی بەوەکرد، وڵاتەکەی بڕیاریداوە بەشداری کۆبوونەوەی رۆژی چوارشەممەی نێوان ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و لیژنەی سیاسەت و ئاسایشی یەکێتیی ئەوروپا نەکات، کە کۆبوونەوەکە تایبەتە بە رەوشی ئۆکراین و لە شاری نیویۆرک لە ئەمریکا بەڕێوەدەچێت، ئەگەری بەشداری نەکردنی روسیاش لە کۆبوونەوەکە، بە واتای تێکچوونی پەیوەندییەکانی روسیا و دۆستەکانی دێت لە نەتەوەیەکگرتووەکان.
لیژنەی سیاسەت و ئاسایش، لە نوێنەرانی ھەر ٢٧ ئەندامەکەی یەکێتیی ئەوروپا پێکدێت و بڕیارە دوای کۆبوونەوەکەی نیویۆرک، گەشتی واشنتۆن بکەن و چاویان بە لێپرسراوانی ئەمریکا بکەویت.
"زیلینسکی" لە چاوپێکەوتنێکدا ڕایگەیاند، سوپای ئۆکراین ھیچ ئۆپراسیۆنێک لە خاکی ڕووسیا ئەنجام نادات و مەبەستیان داگیرکردنی خاکی ڕووسیا نییە.
وتیشی، بە پێی وێنەی مانگە دەستکردەکان، کەشتییەکانی ڕووسیا بەندەرەکانی ئۆکراینیان گەمارۆداوە و لە ئێستادا لە دەریای ڕەش تەنھا ئەو کەشتییانە بوونیان ھەیە کە ئاڵای ڕووسیایان پێوەیە.
ھۆشداریشیدا لە ئەگەری سەرھەڵدانی جەنگی سێیەمی جیھانی، ئەگەرچی لە ئێستادا جەنگەکە تەنھا لە خاکی ئۆکراینە، بەڵام ئەگەری فراوانتربوونی ھەیە.
"زیلینسکی" سەبارەت بە دانوستانەکانی نێوان "کیێڤ و مۆسکۆ"ش وتی، ڕووسیا ئاستەنگ بۆ دانوستانەکان دروست دەکات، ھەر کاتێکیش "ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیا ئامادەی دانوستان بێت، ئەویش ئامادەیە.
سەبارەت بە بەردەوامی جەنگیش ئاماژەی کرد بە کوژرانی ٢٢٢ منداڵ لە سەرەتای جەنگەوە و وتیشی ھەزار و ٥٧٠ دامەزراوەی پەروەردەیی ئۆکراین وێران کراوە.
پاپا لە لێدوانێکدا بۆ ڕۆژنامەی کوریر دیلا سیرای ئیتاڵی ڕەخنەی لە پاتریاکی کڵێسای ئەرسەدۆکسی لە ڕووسیا گرت لە بەرامبەر پشتیوانیکردنی جەنگ لە ڕووسیا و ڕایگەیاند، ناکرێت ببێتە خزمەتکاری کوشتارگەی پوتن.
وتیشی، داوایکردووە لە مۆسکۆ چاوی بە ڤلادیمێر پوتن بکەوێت وەک ھەوڵێک بۆ ڕاگرتنی جەنگ لە ئۆکراین، بەڵام تا ئێستا وەڵام نەدراوەتەوە.
پێشتریش ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین داوای لە پاپا کردبوو سەردانی وڵاتەکەی بکات و نێوەندگیری بکات لە نێوان مۆسکۆ و کیێڤ بۆ کۆتایھێنان بە جەنگ.