جیهان
جۆن کێربی ڕێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا، لە لێدوانێکی ڕۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، ئاشکرایە تا ئێستاش کەلێن ھەیە و ئەوان نزیک نین لەوەی ڕێککەوتنێک بکەن سەبارەت بە زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران.
کێربی ئاشکرایکرد، ئەوان نەگەیشتوونەتە ئاستی ڕێککەوتنێک وەک ئەوەی خواستیان بۆی ھەبوو.
لە سەرەتای مانگی ئابی ڕابردووەوە لە ڤیینەنا، بێ ئامادەبوونی ڕاستەوخۆی ئەمریکا، وتووێژەکان بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران دەستی پێکردووە.
بە گوێرەی ڕەشنووسی پێشنیازکراوی یەکێتی ئەوروپا بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران، سزا سەپێنراوەکانی سەر تاران سوک دەکرێن، لە بەرامبەر ھەنگاوی پێویست لە لایەن تارانەوە بۆ پابەندبوون بە بەڵێنەکانی تایبەت بە سنوردارکردنی چالاکییە ئەتۆمییەکان و ڕێگەدان بە دانانی چاودێری لە دامەزراوە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکەیدا.
کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور لە کاتی ڕاگەیاندنی یاسای ناساندنی وڵاتەکەی وەک دەوڵەتێکی خاوەن چەکی ئەتۆمی ڕایگەیاند، بە ھیچ شێوەیەک دەستبەرداری چەکی ئەتۆمی نابن و بەکارھێنانیشی وەک دوا بژاردە دەبێت، ئەگەر ھاتوو مەترسییەک ڕووبکاتە سەر ئاسایشی وڵاتەکەی.
ئاژانسی ھەواڵی کۆریای باکور لە زاری کیم جۆنگ ئون بڵاویکردەوە، لەمڕۆ بەدواوە وڵاتەکەی خاوەنی چەکی ئەتۆمییەوە و بە ھیچ شێوەیەک گفتوگۆ ناکات لەسەر داماڵینی چەکی ئەتۆمی.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەشەرعی ناساندنی وڵاتەکەی وەک ھێزێکی ئەتۆمی بایەخێکی گەورەی ھەیە بۆ پێگەی وڵاتەکەی.
پیتەر سیارتۆ وەزیری دەرەوەی ھەنگاریا رەخنەی لە پێشنیازی دیاریکردنی لانی کەمی نرخ بۆ غازی روسیا گرت و رایگەیاند، بیرۆکەیەکی لەو جۆرە لە بەرژەوەندی وڵاتەکەیدا نییە.
وتیشی، بانگەشەی ھەندێک وڵاتی ئەوروپا بۆ دیاریکردنی کەمترین نرخ بۆ غازی روسیا لەوانەیە پەرچەکرداری روسیای لێبکەوێتەوە و دەستبەجێ ھەناردەی غاز بۆ ئەوروپا رابگرێت.
ئەوەش لەکاتێکدایە بڕیارە ئەمرۆ وەزیرانی وزەی وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا کۆببنەوە و تاوتوێی بابەتی دیاریکردنی نرخ بۆ غازی روسیا بکەن.
لەو ھەڵبژاردنەدا ھەشت پارت کە نوێنەریان لە پەرلەمان ھەیە لەگەڵ چەند پارتێکی بچوک کێبڕکێ بۆ بەدەستھێنانی زۆرترین کورسی دەکەن.
چاوەڕوان دەکرێت پارتی سۆسیال دیموکراتی سوید ھاوشێوەی ھەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ کە ١٠٠ کورسی بەدەستھێنا بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش زۆرترین کورسی پەرلەمان بەدەستبھێنێت.
ھەڵبژاردنی پەرلەمانی سوید چوار ساڵ جارێک ئەنجام دەدرێت، حزبەکان کێبڕکێ لەسەر بەدەستھێنانی ٣٤٩ کورسی دەکەن. ھەر پارتێک ٤%ی دەنگەکان بەدەست نەھێنێت، نابێتە خاوەنی کورسی و تەنھا کورسیی لە ئەنجومەنی پارێزگا و شارەوانییەکان دەبێت، بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش، زیاتر لە ٧ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار ھاوڵاتی سوید کە تەمەنیان سەروو ١٨ ساڵە، دەتوانن دەنگ بدەن.
ئەمڕۆ پاشا چارلزی سێیەم بە یاوەری کامێلای ھاوسەری، لە کۆشی بالمۆراڵ لە سکۆتلەنداوە گەیشتە کۆشکی بەکینگھام لە شاری لەندەن و لە دەروازەی کۆشکەکە چاویکەوت بە سەدان کەس لە ھاووڵاتیانی بەریتانیا، کە بۆ ھاوخەمیی کۆچی دوایی شاژن ئێلیزابێسی دووەم لە دەوروبەری کۆشکی بەکینگھام وەستابوون.
رۆژی شەممە ئەنجومەنی جێنشینی لە کۆشکی سانت جەیمس کۆدەبێتەوە و چارلزی سێیەم وەک پاشای نوێی بەریتانیا دەناسێنێت و راگەیاندنەکەی لە باڵکۆنی کۆشکەکەوە دەخوێندرێتەوە و پاشان سوێند دەخوات ، لە رۆژی یەکشەممەوە راگەیاندنی دەستبەکاربوونی پاشا چارلزی سێیەم، لە ھەموو بەریتانیا بڵاودەکرێتەوە.
بلینکن دەڵێت، واشنتۆن سەرقاڵ نابێت بە ڕێککەوتنێک کە داواکارییە سەرەتاییەکانی بەدینەھێنرێت، وتیشی، ئەگەر رێککەوتن بکەن، تەنھا بۆ پاڵپشتی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا ئەو کارە دەکەن.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا باسی لەوەشکرد، وەڵامەکانی ئەم دواییەی ئێران بۆ کاراکردنەوەی ڕێکەوتنە ئەتۆمییەکە ھەنگاوێک بەرەو دواوە گەڕاوەتەوە ھەربۆیە پەلە ناکەن لەوەی پەیوەست بن بە رێککەوتنی ئەتۆمییەوە.
لای خۆشیەوە جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایش لە کۆشکی سپی ئاشکرایکرد، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دەیەوێت دڵنیابێت لەوەی واشنتۆن بژاردەی دیکەی لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی ئێران دەستی بەچەکی ئەتۆم نەگات، لەکاتی شکستھێنانی ھەوڵەکانی گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی ٢٠١٥.
دادگای باشوری ئەنتاڵیا بە تۆمەتی ستایشکردنی چالاکییەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، چاپکردن و بڵاوکردنەوەی کتێبێکی شیعری "فیگەن یوکسەکداغ" ھاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (ھەدەپە)ی قەدەغە کرد.
باسی لەوەشکردووە، ئەو کتێبە ساڵی ٢٠٢٠ نوسراوە و ستایشی ئەندامانی پەکەکەی کردووە کە پارتێکی قەدەغەکراوی کوردییە و ماوەی ٤٠ ساڵە لە تورکیا شەڕی مافی چارەی خۆنوسین دەکات.
فیگەن یوکسەکداغ ساڵی ٢٠٢٠ کتێبە شیعرییەکەی بەناوی "دیوارەکان دەڕوخێندرێت" بڵاوکردەوە کە لە ماوەی پێنج ساڵدا لە گرتووخانە نوسیویەتی و لە کاتی بڵاوکردنەوەی ژمارەیەکی زۆری لێ فرۆشرا. ساڵی ٢٠١٦ فیگەن یوکسەکداغ بەتۆمەتی ئەوەی لە چەند وتارێکیدا پاڵپشتی پەکەکەی کردووە سزای ١٥ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندرا و پێشتریش سەڵاحەدین دەمیرتاش ھاوسەرۆکی پێشووی ھەدەپە، لە گرتووخانە دوو کورتە چیرۆک و رۆمانێکی بڵاوکردووەتەوە.
ڤاسیلی نێبێنزیا، نوێنەری ڕوسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان ڕایگەیاند، ئەمریکا و بەریتانیا ھەر بەڵگەیەکیان ھەیە با بیخەنەڕوو، لەبارەی ئەوەی کە ڕوسیا فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی لە ئێران و موشەک و تۆپخانەی لە کۆریای باکور کڕیوە، بۆئەوەی لە جەنگی ئۆکراین بەکاریان بھێنێت.
وتیشی، ئەو دوو وڵاتە با بەڵگەکانیان لەبارەی کڕینی چەک ئاشکرا بکەن، یاخود دانبنێن بەوەی کە زانیاریی ناڕاستیان بڵاوکردووەتەوە.
ئەمریکا بەردەوام ڕوسیا تۆمەتبار دەکات بە کڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە ئێران، ھەفتەی ڕابردووش ھەواڵگیری ئەمریکا رایگەیاند، روسیا ملیۆنان مووشەک و ھاوەنی لە کۆریای باکور کڕیوە.
ھاوکات بەھۆی بەھۆی دابینکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ ڕوسیا، وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا ئاشکرایکرد، بەمنزیکانە سزای نوێ دەسەپێنن بەسەر سوپای پاسداران و ژمارەیەک لە کۆمپانیا ئێرانییەکاندا.
ئاماژە بەوەشکراوە، سزاکان ھەموو ئەو کۆمپانیایانەش دەگرێتەوە، کە تێوەگلاون لە بەرھەمھێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران و ئەو کۆمپانیایەش کە فڕۆکەکانی بۆ روسیا گواستووەتەوە.
پاشا چارلزی سێیەم لە وتارەکەیدا باسی لە شاژن ئێلیزابێسی دووەم کرد و رایگەیاند، شاژن قوربانی زۆری پێشکەش کرد و ژیانی بۆ خزمەتکردنی گەل و ھێشتنەوەی بەھاکان تەرخان کرد و یادەوەرییەکانیشی بە زیندوویی دەمێننەوە، وتیشی، بەڵێنی خزمەتکردن بە ھەمووان نوێ دەکاتەوە، بەڵێنیشیدا رێز لە دەستوور بگرێت و پارێزگاریی لێبکات و بە رێز و خۆشەویستی و پێزانینەوە حکومڕانی ھەموو بەریتانییەکان بکات.
لەبارەی شازادەی جێنشینیشەوە رایگەیاند، شازادە ویلیەمز ئەو ئەرکە وەردەگرێت، کە ئەو بۆ ماوەی پێنج دەیە لە ئەستۆیدا بووە.
وتیشی، ئەمریکا تاکە وڵات نییە فڕۆکەی جەنگی بفرۆشێت، بەڵکو فەڕەنسا، بەریتانیا و روسیا فڕۆکەی جەنگی دەفرۆشن.
وتەکانی ئەردۆغان لەکاتێکدایە، کڕینی فڕۆکەی جەنگی ئێف ١٦ لە لایەن تورکیاوە شکستی ھێناوە دوای ئەوەی ئەنقەرە سیستمی دژەموشەکی ئێس ٤٠٠ی لە مۆسکۆ کڕی.
ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لە راپۆرتێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە کە پێدەچێت لەئێستادا ئێران خاوەنی ٦ کیلۆگرام یۆرانیۆمی بەرز پیتێندراو بێت، کە ئەو یۆرانیۆمەیە کە زیاتر لە سەدا شەست پیتێنراوە و بەراورد بە مانگی ئایار ٥ کیلۆگرام زیادیکردووە، ئەوەش ئاستێکە کە دەتوانرێت لە رێیەوە ئێران ھەنگاو بەرەو دروستکردنی چەکی ئەتۆم بنێت.
ھەروەھا ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، لە رۆژی ٢١ی ئابەوە کۆی گشتی یەدەگی یۆرانیۆمی پیتێندراو لە ئێران گەیشتووەتە سێ ھەزار و شەش سەد و بیست و یەک کیلۆگرام.
لە راپۆرتەکەی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمدا باس لەوەشکراوە، ناتوانن بەوردی لێکۆڵینەوە لە قەبارەی یۆرانیۆمی ئێران بکەن، ئەوەش بەھۆی ئەو سزایانەی ئێران بەسەر لێکۆڵەرانی ئاژانسەکەدا سەپاندویەتی، ھەروەھا لابردنی کامێراکانی چاودێری لەلایەن ئێرانەوە رۆڵی لە وەستاندنی لێکڵینەوەکاندا ھەبووە.
"زیلینسکی" لە وتەیەکیدا ئاماژەی بەوەدا، ھێزەکانی ئۆکراین لە پێشڕەویدان و چەندین شارۆچکەیان لە خارکیڤ لە باکوری خۆرھەڵاتی ئۆکراین کۆنترۆڵکردووەتەوە و ئاڵای وڵاتەکەیان لەو ناوچانە بەرزکردووەتەوە.
وتیشی، خارکیڤ دووەمین گەورەترین شاری ئۆکراینە و بەردەوام روبەڕووی بۆردومانی روسیا دەبێتەوە.
لەبەرامبەردا وەزارەتی بەرگری روسیا بڵاویکردەوە، سوپای روسیا شاری "کودیما"ی سەر بە ھەرێمی دۆنباسی لە ئۆکراین کۆنترۆڵکردووە.
وتیشی، جودایخوازەکانی سەربە روسیا زۆرینەی خاکی دۆنباسیان لەژێر دەستدایە.
بەپێی ھەواڵگری بەریتانیاش، رەوشی مەیدانی لە دۆنباس لە چەقبەستوویدایە و ھێزەکانی روسیاش لەچەند ھەفتەی رابردوودا پێشڕەوییەکی سنوردارییان کردووە.
بایدن داوای لە نانسی پیلۆسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا کردووە، لە ١٢ی ئەیلولەوە بەردەوامی بدرێت بە باری نائاسایی نیشتمانی لەبارەی ئەگەر و مەترسییەکانی دەستوەردانی دەرەکی لە ھەڵبژاردنەکانی ئەو وڵاتە .
لە ١٢ی ئەیلولی ٢٠١٨ەوە باری نائاسایی لەلایەن ئیدارەکەی دۆناڵد ترامپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لەبارەی مەترسی دەستوەردان لە ھەڵبژاردنەکان راگەیەندراوە و بەپێی یاساکان ئەمریکا بۆی ھەیە سزای جیاواز بەسەر ھەر وڵات و لایەنێکدا بسەپێنێت کە گوماندەکات کاریگەری لەسەر ھەڵبژاردنەکانی ئەمریکا دروستکردبێت یاخود زیانی بە سستمی ھەڵبژاردن گەیاندبێت، ھەر لەسەر ئەو بنەمایەش ئەمریکا سزای بەسەر چەندین کەسایەتی و قەوارەی روسیادا سەپاندووە، دوای ئەوەی تۆمەتبارکراون بە دەستوەردان لە پرۆسەی ھەڵبژاردنەکانی ئەمریکا.
بە بۆنەی ٨ی ئەیلول (ڕۆژی جیھانیی نەھێشتنی نەخوێندەواری) رێکخراوی یونسکۆ ئامارێکی بڵاویکردەوە و ڕایگەیاند، لە جیھاندا زیاتر لە ٧٥٠ ملیۆن کەس ناتوانن بخوێنن کە دەکاتە ١٦%ی کۆی دانیشتووانی جیھان، ھەروەک ٣٢ ملیۆن کەسیش توانای نوسین و خوێندنەویان نییە و نەخوێندەوارن.
ئاماژە بەوەشکراوە، بەھۆی کۆرۆناوە لانیکەم ٢٤ ملیۆن کەس کە ١١ ملیۆنیان ژنن، ناتوانن بچنە بەر خوێندن کە زۆربەیان تەمەنیان لە خوار ١٥ ساڵەوەیە.
"ناوەندی ئۆپراسیۆنە ھەرێمییەکانی فەڕەنسا بۆ چاودێری و رزگارکردن، بڵاویکردەوە، تیمەکانیان لە چەند ھەڵمەتێکدا بۆ رزگارکردنی کۆچبەران، سێ بەلەمی کۆچبەرانیان رزگارکردووە، کە دووچاری ئاستەنگبوون لە کەناراوەکانی گراڤێلین لە کەناڵی ئینگلیز، بە ھەر سێ بەلەمەکە ١٨٤ کۆچبەریان ھەڵگرتووە و کۆچبەرەکانیش ھەڵگری رەگەزنامەی "عێراقی و تورکی و ئەلبانی و جۆرجیی و ئەفغانی و ھیندی، سودانی و سریلانکین، دوای رزگارکردنیان لە بەندەرەکانی کالێ و دانکیرک دابەزێندراون.
سەرەڕای ھەوڵەکانی حکومەتی فەڕەنسا، بەڵام کەناڵی ئینگلیز لە نێوان ئەو وڵاتە و بەریتانیا یەکێکە لە قەرەباڵغترین رێڕەوە ئاوییەکان لە جیھاندا بۆ گەیشتنی کۆچبەران بە بەریتانیا، بەپێی ئامارەکان لە کۆتایی ھەفتەی رابردووەوە ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی لە کەناڵی ئینگلیز پەڕیونەتەوە و گەیشتوونەتە بەریتانیا، گەیشتووەتە دوو ھەزار و ١٢٠ کۆچبەر.