جیهان
تیمی پشکنەرانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، دوای سەردانکردنی وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا و مانەوە لە وێستگەکە راپۆرتی خۆیان بڵاوکردەوە و تێیدا داوای دروستکردنی ناوچەیەکی ئارامیان لە دەوروبەری وێستگەکە کرد، بۆ دوورخستنەوەی ئەگەری ھەر رووداوێک لە وێستگەکە.
ئاماژەیان بەوەشکرد، ئەو رەوشەی ئێستای وێستگەکە نابێت بەردەوام بێت.
ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆ لە راپۆرتە ٥٢ لاپەڕەییەکەیدا، داوای دەستبەجێ راگرتنی ئەو بۆردومانانەی کرد، کە روسیا و ئۆکراین یەکتری بە ئەنجامدانی تۆمەتباردەکەن و ھۆشداریدا لە روودانی تیشکاندانەوەی کۆنترۆڵنەکراو.
لە کاردانەوەی راپۆرتەکەی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، ڤاسێلی نیبێنزیا نوێنەری ھەمیشەیی روسیا لە نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، داوای داماڵینی چەک لە وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیا جدی نییە، وتیشی، وێستگەکە سەربازیی نییە و جگە لە پاسەوانەکانی ھیچ سەربازێکی تێدا نییە.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا سەبارەت بە ھەڕەشەکردنی ئەردۆغان لە یۆنان رایگەیاند، لەکاتێکدا روسیا ھێرشی کردووەتە سەر وڵاتێکی خاوەن سەروەری، لێدوانەکان کە ببنە مایەی ئاڵۆزکردنی پەیوەندی وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ سودیان نابێت.
جەختیشیکردەوە، وڵاتەکەی بەردەوام دەبێت لە ھاندانی ھاوپەیمانەکانی لە ناتۆ بۆ کارکردنی پێکەوەیی لەپێناو پاراستنی ئاسایش و ئارامی ناوچەکە و چارەسەرکردنی کێشەکان بە رێگەی دیبلۆماسی.
ھەروەھا کاسرین کولونا وەزیری دەرەوەی فەرەنسا لە سەردانێکدا بۆ ئەسینا، نیگەرانی وڵاتەی دەربڕی لە پەرەسەندنی ناکۆکییەکانی نێوان تورکیا و یۆنان و رایگەیاند، ناوچەکە پێویستی بە ئارامییە.
ئاری جەلال سەرۆکی دەزگای لووتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران بڵاویکردەوە، یۆنان لەسەرەتای ئەمساڵەوە رێگری لە نزیکەی ١٥٠ ھەزار کۆچبەر کردووە کە لە تورکیاوە سنوورەکانی ببەزێنن، تەنھا لە مانگی ئابی رابردووشدا رێگری لە زیاتر لە ٣٦ ھەزار و ٣٨٠ کۆچبەر کردووە کە لە ئێڤرۆسەوە بچنە خاکی یۆنان.
ئاری جەلال وتی، بە پێی راپۆرتی رێکخراوەکانی بواری کۆچبەران کە پشتیان بە دانپێدانی کۆچبەرە رزگاربووەوەکان بەستووە، تیمی پاسەوانی کەناراوەکانی یۆنان، پێشێلکاری و توندوتیژیی بەرامبەر کۆچبەران دەکەن، ھەرچەندە حکومەتی یۆنان ئەو تۆمەتانەی رەتکردووەتەوە، بەڵام کۆچبەرە رزگاربووەکان بە بەڵگەوە باس لە پێشێلکارییەکان دەکەن.
ئاری جەلال راشیگەیاند، یۆنان لە ھەوڵدایە بەزووترین کات پڕۆسەی دروستکردنی تەلبەندی سەر سنوور بە مەودای ٢٢٠ کیلۆمەتر بە درێژایی سنوورەکانی لەگەڵ تورکیا تەواوبکات، بۆ ئەوەی سنوورەکانی لە تورکیا دادەبڕێت و بە دابینکردنی سیستمی چاودێریی ئەلیکترۆنی چاودێری ناوچەکە دەکات.
سەرۆکی روسیا لە میانی بەشداریکردنی لە کۆڕبەندی "ئابووریی رۆژھەڵات" لە ڤلادیڤۆستۆک، وتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، روسیا بەھەموو ژیریەکەیەوە بڕیاریدا وەڵامی سەربازیی ھەبێت بۆ ھەڕەشە چاوەڕوانکراوەکانی ئۆکراین و ئەو ھەڵمەتە سەربازییە و ھەموو جوڵەکانی تری روسیا بۆ بەھێزکردنی سەروەری و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی گەلەکەیانە.
وتیشی، گۆشەگیرکردنی روسیا لەکاتی ئێستادا ئەستەمە و بەردەوامدەبن لە بەھێزکردنی ئاسایشی پیشەسازی و ئابوورییان و یەکێک لە ھۆکارەکانی پاشەکشەی ئابووریی ئەوروپاش پچڕاندنی پەیوەندییەکانیانە لەگەڵ روسیا، چونکە مۆسکۆ سەرکەوتووبووە لە بەرەنگاربوونەوەی دوژمنکارییە ئابوورییەکان، کە مەبەستی سزاکانی ئەمریکا و ئەوروپایە لەسەر وڵاتەکەی.
سەرۆکی روسیا ئاشکرایکرد، دراوەکانی رۆبڵی روسی و یەنی چینی لە مامەڵەی گازی سروشتی لەگەڵ چین بەکاردەھێنن و ھەر بەو دوو دراوەش ئاڵوگۆڕی کاڵا لەنێوان روسیا و چین دەکەن.
ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی لەم مانگەدا سێیەم کاروانی سەربازیی رەوانەی رۆژئاوا کردووە
روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاندووە، کاروانێکی سەربازی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی کە ٥٠ بارھەڵگری لەخۆگرتبوو و کەلوپەلی سەربازی و لۆجستی کە لە چەک و تانگ و تانکەری سووتەمەنی پێکھاتبوون رەوانەی بنکەکانیان لە رمێلان و شەدادی و تەل بەیدەر لە گوندەکانی باکوری حەسەکە کردووە.
ئاماژە بەوەشکردووە، کاروانە سەربازیەکەی ھاوپەیمانان لە ھەرێمی کوردستانەوە لە رێگای دەروازەی سنووری ئەلوەلیدەوە رەوانەی رۆژئاوای کوردستان کراوە.
بە پێی روانگەی سوری، ھاوپەیمانان لە رۆژی ٣ی ئەیلول کاروانێکی سەربازی کە لە ٢٠ بارھەڵگر پێکھاتبوو رەوانەی بنکەی ئەمریکا لە ناوچەی دێریک کردبوو.
نوسینگەی لیز ترەس بڵاوکردەوە، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا بەتەلەفۆن قسەی لەگەڵ سەرۆکی ئۆکراین کردووە و پشتیووانی وڵاتەکەی بۆ ئازادی و دیموکراسیی ئۆکراین و جەنگ بەرامبەر روسیا دووپاتکردووەتەوە و بانگھێشتی زیلینسکی بۆ سەردانکردنی ئۆکراین قبوڵکردووە و ئامادەیی دەربڕیووە سەردانی ئەو وڵاتە بکات.
بەریتانیا یەکێکە لەو وڵاتانی گەورەترین پاڵپشتیی ئۆکراین دەکات لە جەنگ بەرامبەر روسیا و لەسەرەتای دەستپێکردنی جەنگەکەوە نزیکەی حەوت ھەزار چەکی دژە تانک و سەدان مووشەک و زرێپۆشی رەوانەی ئۆکراین کردووە و راھێنانیش بە سەربازانی ئەو وڵاتە دەکات، ئەوە جگە لەسەپاندنی چەندین سزای قورس بەسەر روسیادا.
ئاژانسی سانای ڕەسمی سوریا لە زاری سەرچاوەیەکی سەربازییەوە رایگەیاندووە، ئیسرائیل ژمارەیەک مووشەک لە دەریای سپی ناوەڕاستەوە ئاراستەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی حەلەبی کردووە و زیانی ماددی لێکەوتووەتەوە.
ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤی ڕاگەیاندووە، لە ئەنجامی ھێرشە مووشەکییەکەی ئیسرائیل بۆ سەر فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی حەلەب ھەشت کەس بوونەتە قوربانی.
ھاوکات وەزارەتی گواستنەوەی سوریا ڕایگەیاندووە، سەرجەم ئەو گەشتە ئاسمانییانەی لە ڕێگەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی حەلەبەوە بەرنامەیان بۆ دانراوە دەگوازرێنەوە بۆ فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشق.
"تاکیس تیدۆریاکاکۆس" وەزیری پاراستنی ھاووڵاتیانی یۆنان لە میانەی سەردانێکیدا بۆ دورگەی ئیفرۆس ڕایگەیاند، ١٤٠ کلیۆمەتر دیواری کۆنکرێتی و تەلی دڕکراوی زیاد دەکەن بۆ سەر ئەو دیوارە ٤٠ کیلۆمەترییەی کە لەسەر ڕووباری مەریچ دروستکراوە.
وتیشی، حکومەتی یۆنان ئامێری چاودێری ئەلکترۆنی نوێ و بەلەم و فڕۆکەی دیکە بۆ چاودێرکردنی سنورەکانی لەگەڵ تورکیا دابین دەکات، گەڕانەکانیش لە سنورەکە چڕتر دەکرێنەوە و ھێزی زیاتر ڕەوانەی سنورەکان دەکرێت.
ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویکردەوە، رۆژنامەنووسانی کۆشکی سپی سەبارەت بە پێویستی پۆلێنکردنی روسیا لە لیستی وڵاتانی ھاوکاری تیرۆر پرسیاریان لە بایدن کردووە و ئەویش بە (نەخێر) وەڵامی داوەتەوە.
ئەوەش لەکاتێکدایە ماوەیەکە سەرۆکی ئۆکراین و ئەندامانی کۆنگرێسی ئەمریکا بە پشتیوانی نانسی بیلوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران فشاریان خستووەتە سەر ئیدارەی بایدن بۆ پۆلێنکردنی روسیا لە لیستی ووڵاتانی ھاوکاری تیرۆر.
لەبەرامبەردا وەزارەتی دەرەوەی روسیا ھۆشداری دابوو لە ھەوڵەکانی دانانی وڵاتەکەی لە لیستی تیرۆر و رایگەیاندبوو دانانی وڵاتەکەی لە لیستی تیرۆر دەبێتە ھۆی بچڕاندنی پەیوەندییە دیبلۆماسییەکانی روسیا و ئەمریکا.
بۆریس جۆنسن لە وتاری ماڵئاواییدا لە "داونینگ ستریت" پشتیوانی خۆی بۆ "ترەس" دەربڕی و رایگەیاند سەرکەوتووبوون لە بەرزکردنەوەی ئاستی خزمەتگوزاری و ھەزاران ھەلی کاریان رەخساندووە و سەرکەوتووبوون لە جێبەجێکردنی کشانەوەی بەریتانیا لە یەکێتی ئەوروپا، لە کاتێکدا بەریتانیا روبەڕووی قەیرانی ئابوری قورس بووەوە.
ھاوکات ھەر ئەمڕۆ بۆریس جۆنسن دەستلەکارکێشانەوەکەی پێشکەشی شاژنە ئیلیزابێسی دووەم دەکات لە سکۆتلەندا و دواتر "لیز ترەس" سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا لەلایەن شاژنە ئیلیزابێسەوە پێشوازی لێدەکرێت و دەبێتە ١٥یەمین سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە سەردەمی شاژنە ئیلیزابێس، کە ماوەی ٧٠ ساڵە لەسەر تەختی دەسەڵاتە.
دواتر "لیز ترەس" دەگەڕێتەوە لەندەن و یەکەم وتاری خۆی لە بارەگای حکومەت لە "داونینگ ستریت" پێشکەشدەکات.
رۆژی چوارشەممەش "ترەس" رێکارەکانی پێکھێنانی حکومەتی نوێی بەریتانیا دەستپێدەکات و بۆ یەکەمینجار روبەڕوی "کەیر ستارمر" سەرۆکی ئۆپۆزسیۆنی بەریتانیا لە پەرلەمان دەبێتەوە.
دوێنێ، لیز ترەس لەبەرامبەر ریشی سوناک سەرکەوت و بە زۆرینەی دەنگی پارتی پارێزگاران بووە سەرۆکی پارتی پارێزگاران و سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان لە راگەیەندراوێکدا لە بارەی ئاستنگەکانی بەردەم پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق ئاماژەی بەوە کردووە، بەھۆی زۆری کێشە و ناکۆکی لە نێوان لایەنە سیاسییەکان و بەردەوامی چەقبەستوویی سیاسی ، دەستوەردانی وڵاتانی دەرەکی لە کاروباری ناوخۆی عێراق زۆر زیادیکردووە و ھەندێک لایەنی ناوخۆییش ھۆکار و رێگەخۆشکەرن بۆ ئەو دەستوەردانە دەرەکییە.
راشیگەیاندووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی ھەوڵێکی زۆر دەدات بۆئەوەی بە زوترین کات حکومەتی نوێی عێراق پێکبھێنێت، بەڵام بەشێک لە وڵاتانی ناوچەکە و دراوسێ و جیھانیش کێشە و رێگری زۆر بۆ ھەوڵانە دروست دەکەن و دژی ئەوەن حکومەتی نوێ لەلایەن چوارچێوەی ھەماھەنگییەوە پێکبھێنرێت.
وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاندووە، دوای ماوەیەکی زۆر لە گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆی سعودیە، یاداشتێکی لێکتێگەیشتنیان لە بواری ئەمنیدا ئیمزا کردووە کە پاراستنی سنورەکان و رێگریکردن بازرگانیکردن بە ماددەی ھۆشبەر و ھەڵاتنی تۆمەتباران و داواکراوانی یاسا، خاڵی سەرەکی لێکتێگەیشتنەکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەنجومەنی بریکارانی ئاسایشی نیشتیمانی عێراقیش ئیمزاکردنی ئەو لێکتێگەیشتنەی پەسەند کردووە و بڕیاریشە لە داھاتوودا فراوانتریش بکرێت و زۆر بواری دیکەی ئەمنیش بگرێتەوە.
ئامانجی مانۆرەکە ڕاھێنانە لەسەر ھێرش و ئوپراسیۆنی تایبەت لە دژی تیرۆر و ھەڕەشەی بەکارھێنانی چەکی کۆمەڵکوژ.
لە بەیاننامەیەکدا سوپای ئوردن بڵاویکردەوە، ڕاھێنانەکان بەمەبەستی ھەماھەنگی کاری ھاوبەشە لە نێوان ھێزە ئەمنی و سەربازییەکانی وڵاتانی بەشدار بوو، لەسەر ڕوبەڕوبونەوەی تیرۆر و گەشەپێدانی توانای ھێزە ئەمنیەکان و ھاوکاری نێوان دەزگا جیاجیاکانی دەوڵەت، بۆ چۆنێتی وەڵامدانەوەی ھەڕەشە و مەترسییەکان و قەیرانە ناوخۆییەکان.
بڕیاریشە لە ماوەی ڕاھێنانەکاندا چەندین دیدار و سمینار لەلایەن فەرماندە سەربازییەکانی وڵاتانەوە سازبکرێت، بۆ تاوتوێکردنی ئەو مەترسیە ئەمنیانەی کە لە جیھاندا ھاتونەتە ئاراوە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز ئاشکرایکرد ، بەیانی ئەمرۆ بومەلەرزەیەک بە گوڕی ٥.٣ پارێزگای کوناری باکوری خۆرھەڵاتی ئەفغانستانی ھەژاندووە و لە ئەنجامدا لانیکەم هەشت کەس گیانیان لەدەستداوە و پێشبینیش دەکرێت ئامارەکە زیاتر ببێت.جگە لە زیانە گیانییەکانیش ، بومەلەرزەکە زیانی ماددیشی لێکەوتووەتەوە.
ئەوە لەکاتێکدایە تا ئێستا ئەفغانستان بە دەست زیانەکانی ئەو بومەلەرزەیەوە دەناڵێت کە لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوودا ئەو وڵاتەی ھەژاند و زیاتر لە ھەزار کەسی کردە قوربانی و چەندین گوندی خۆرھەڵاتی ئەفغانستانی لەناوبرد .
راوێژکاری ئەڵمانیا ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە، لە کۆتایی ساڵی رابردوەوە ئامادەکاری دەکەن بۆ ئەوەی چیتر پشت بە وزەی روسیا نەبەستن و بە پێی ئەو پلانەش کە دایان رشتوە لە مانگی کانونی یەکەمی ٢٠٢٢ ەوە ، بە تەواوی دەستبەرداری وزەی روسیا دەبن، چونکە ئەڵمانیا کۆگاکانی غازی پڕ کردوە و پێی باشترە سوتەمەنی روسیا بەکار نەھێنێت، ھەروەھا رایگەیاندوە، دەزانن ئەو بڕیارە وادەکات ئەڵمانیا بەقۆناغێکی سەختدا تێپەڕێت، بەڵام ھیوادارن کە ناچار نەبن لەھەندێک کاتدا کارەبا و غاز لە ئەڵمانییەکان ببڕن.
کەمال کلیچدارئۆغڵو سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری جەھەپە کە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیونی ئەو وڵاتەیە راگەیاند، ئەگەر ھاوپەیمانی شەش لایەنەکە لەسەر ناوەکەی رێکبکەون ئامادەیە خۆی کاندیدبکات بۆ سەرۆکایەتی کۆمار.
وتیشی، پێویستە شەش لایەنی سیاسی کۆدەنگی ھاوبەش پێکبھێنن و لەسەر ھەموو پرسەکان و چۆنیەتی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنەکان بگەنە ڕێککەوتن.
ھاوکات تەمەل کارامۆڵا ئۆغڵو سەرۆکی پارتی سەعادەت کە یەکێک لە ھاوپەیمانی شەش لایەنەکە، کاندیدکردنی عەبدوڵا گوول)سەرۆکی پێشووی تورکیا بە گونجاو دزانێت و دەڵێت، عەبدوڵا گوول ئەزموونێکی باشی ھەیە و لەھەمانکاتدا ھەڵوێستی ڕوونە و خوشی ئامادەیە ئەگەر ئەوان رێکبکەون.