لە رێوشوێنێکی ئەمنی توند، پەرلەمانی سریلانکا پرۆسەی دەنگدانی بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی وڵات دەستپێکرد، ھەریەکە لە سەرۆک وەزیران کە لەلایەن پارتی دەسەڵاتدارەوە پشتیوانی دەکرێت، و وەزیری پێشووتری خوێندن کە ئۆپۆزسیۆن پشتیوانی دەکات لەگەڵ سەرکردەی چەپەکان رکابەری لەسەر پۆستەکە دەکەن.

گۆتابا راجابکسا سەرۆکی دەستلەکارکێشاوەی سریلانکا، نزیکەی دوو ھەفتە لەمەوبەر لەژێر فشاری خۆپیشاندەراندا ھەڵھات، شوێنگرەوەکەشی تاکو ساڵی ٢٠٢٤ لە پۆستەکەدا دەمێنێتەوە.

ژمارەی دانیشتوانی سریلانکا ٢٢ ملیۆن کەسە و بەھۆی گەندەڵی و خراپی بەڕێوەبردنی سەرۆکی ھەڵھاتوو، وڵاتەکە کەوتۆتە ژێر قەرزێکی ٥١ ملیار دۆلاری.

کەنعانی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا وتی، ئۆپراسیۆنی تورکیا لە باکوری سوریا سەقامگیری ناوچەکە تێکدەدات و قەیرانەکان قوڵتر دەکاتەوە، چارەسەرەکانی ئەستانەش باشترینن و ھەوڵەکانی تارانیش بەردەوامە بۆ راگرتنی شەڕ. 

کەنعانی باسی لەوەشکرد، عێراق رۆڵی زۆر باشی ھەبووە لە دانوستانی نێوان ئێران و سعودیە و خولی داھاتووی دانوستانەکانیش لە بەغداد دەبێت. 

سەبارەت بە پڕۆگرامی ئەتۆمی ئێرانیش کەنعانی وتی، تەکنەلۆژیای ئەتۆمی ئێران ئاشتییانەیە و لەژێر چاودێری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمدایە، وتیشی دانوستانەکانی دەوحە سەرکەوتوو بوون، بەڵام دەبێت ئەمریکا بڕیاری کۆتایی بدات، وتیشی سەردانەکەی "جۆ بایدن" بۆ ناوچەکە شکستیھێناوە.

سەبارەت بە جەنگی روسیاش لە ئۆکراین ئاماژەی بەوەکرد، تاران لەگەڵ چارەسەری سیاسیدایەو ھەماھەنگی نێوان روسیا و ئێران بۆ پێش ئەو جەنگە دەگەڕێتەوە، پەیوەندییشیان لەگەڵ ئۆکراین بەردەوامە و لەسەر رێڕەوی راستی خۆیەتی. 

حسین ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران و فەیسەڵ میقداد وەزیری دەرەوەی سوریا دوای کۆبوونەوەیان لە تاران کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییان ئەنجامدا و وەزیری دەرەوەی ئێران، نیگەرانی وڵاتەکەی دەربڕی لە ئەگەری ھێرشی تورکیا بۆ سەر باکوری سوریا و داوای لە ئەنقەرە کرد ھێرشەکە ئەنجامنەدات و بە دیالۆگ کێشەکان چارەسەر بکات.

وتیشی، ئەمریکا بەرەنگاربوونەوەی تیرۆری کردۆتە پاساو بۆ مانەوەی لە رۆژھەڵاتی سوریا و پێویستە بەزووترین کات و بەبێ مەرج خاکی ئەو وڵاتە جێبھێڵێت.

وەزیری دەرەوەی سوریاش ئامادەیی وڵاتەکەی بۆ ھەر دەستوەردانێکی سەربازی تورکیا راگەیاند و ئامادەیی سوپا و گەلی سوریای پیشاندا بۆ بەرگریکردن لە سەروەری و سەربەخۆیی و یەکپارچەیی خاکەکەیان.

 دووپاتیشیکردەوە، دژی ھەر جۆرە بەزاندنێکی خاکی وڵاتەکەیانە بۆ دروستکردنی ناوچەی ئارام و کەمپی نیشتەجێبوون و بە تورککردنی ناوچەکە رەتدەکەنەوە.

وتیشی، ئەوەی لە خۆرھەڵاتی سوریا روودەدات پێچەوانەی ئیرادەی گەلەکەیانە و ئەمریکا دەستیگرتووە بەسەر سامانی سوریادا و گەلەکەشیان لە نەھامەتیدایە.

وەزیری دەرەوەی سوریا بە پێویستیشی زانی ھیچ پاساوێک نەدرێتە تورکیا بۆ ھێرشکردنە سەر وڵاتەکەیان. ھەروەک پێشوازی لە راگەیەنراوی ھاوبەشی لوتکەی روسیا و تورکیا و ئێران کردوو ھیوای خواست کێشەکان بە دیالۆگ چارەسەر بکرێن.

"بۆب مینیندیز" سەرۆکی لیژنەکە رایگەیاند، بە ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتە لە ناتۆ گرنگترین دەستکەوتی دیبلۆماسییە لەم چەند ساڵەی کۆتاییدا. بڕیارە پڕۆژە یاساکە لەچەند ھەفتەی داھاتوودا رەوانەی دەستەی گشتی ئەنجومەنی پیران بکات و لەوێش پەسەندبکرێت.

لای خۆشیەوە، "جۆن کیربی" رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکان لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا وتی، ھێزی چەکداری فنلەندا و سوید زۆر بەھێزن و چەندین تەکنیکی نوێیان ھەیە، ھانی کۆنگرێسیش دەدەن پەلە بکات لە پەسەندکردنی بە ئەندامبوونی ھەردوو وڵات لە ناتۆ. 

پەسەندکردنی ئەو پڕۆژە یاسایە یەکەم ھەنگاوی ئەمریکایە لە دوای ھەڕەشەکانی "رەجەب تەیب ئەردۆغان" سەرۆک کۆماری تورکیا کە وتبووی بە ئەندامبوونی سوید و فنلەندا لە ناتۆ سڕ دەکات، ئەگەر پابەندنەبن بەو مەرجانەی ئەنقەرە دایناوە.  

بە پێی ھەواڵێکی میدیاکانی تورکیا، ئەردۆغان لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئۆپراسیۆنی نوێی سەربازی لە باکوری سوریا لە بەرنامەی کاریاندا دەمێنێتەوە ئەگەر مەترسییەکانی پەیوەست بە ئاسایشی نەتەوەییان چارەسەرنەکرێن.

بە وتەی ئەردۆغان، واشنتۆن پشتیوانی گروپە تیرۆریستییەکان لە خۆرھەڵاتی فورات دەکات و کشانەوە یاخود راگرتنی پشتیوانییەکانی ئەرکی تورکیا ئاسان دەکات.

سەرۆک کۆماری تورکیا راشیگەیاندووە، دەیانەوێت روسیا و ئێران لەگەڵیاندا بن لە جەنگ دژی گروپەکان لە قوڵایی ٣٠ کیلۆمەتر لە باشوری سنورەکەیان لەگەڵ  سوریا.

پەرلەمانی بەریتانیا سێیەمین پڕۆسەی دەنگدانی بۆ کاندیدانی پۆستی سەرۆک وەزیران ئەنجامدا، ریشی سوناک کە وەزیری پێشووی گەنجینەی بەریتانیا بووە ١١٥ دەنگی بە دەستھێنا و زۆرترین چانسی ھەیە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە.

بینی موردنت وەزیری پێشووی بەرگری ٨٢ دەنگ و لیز ترایس وەزیری دەرەوە ٧١ دەنگیان بەدەستھێنا، کیمی بادنوک وەزیری دەوڵەتیش بۆ یەکسانی لە پلەی چوارەمدا ھات و ٥٨ دەنگی بەدەستھێنا، پێنجەم کاندیدیش کە تۆم توگنھانت بووە ٣١ دەنگی بەدەستھێنا و لە کێبڕکێکە دوورخرایەوە.

سەرەتای ئەم مانگە، بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دوای دەستلەکارکێشانەوەی ژمارەیەک وەزیری حکومەتەکەی، دەستی لەکارکێشایەوە و چەندین تۆمەتی خرایە پاڵ. چاوەڕوانیش دەکرێت ٥ی مانگی ئەیلول ناوی سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا رابگەیەندرێت.

 ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران لە کۆشکی سەعد ئاباد لە تاران پێشوازی لە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کرد و ئەمرۆش حەوتەم لوتکەی سێ قۆڵی ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران لە چوارچێوەی دانوستانەکانی ئەستانە بەڕێوەدەچێت.

رەوشی سوریا بە گشتی و ئامادەکارییەکانی تورکیا بۆ ھێرشکردنە سەر رۆژئاوای کوردستان و دواین پێشھاتەکانی جەنگی ئۆکراین ئەجێندای سەرەکی لوتکەی ھەرسێ سەرۆک دەبێت.

حسین ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، لوتکەی ھەر سێ سەرۆک پاڵنەرێکی تر دەبێت بۆ بەھێزکردنی ھەماھەنگییە ئابورییەکان و جەختدەخرێتە سەر ئاسایشی ناوچەکە و گەرەنتی ئاسایشی خۆراک.

وتەبێژی کۆشکی کرملینیش رایگەیاندوە، بەھیوان چەند رێککەوتنێک لەگەڵ لایەنی ئێرانی بکەن کە ھەماھەنگی ستراتیژی گشتگیر لەنێوان ھەردوو وڵات لەخۆبگرێت.

نید پرایس لە وەڵامی ھەڕەشەکانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی کۆماری تورکیا وتی، ئەنقەرە لە لوتکەی مەدرید گڵۆپی سەوزی ھەڵکرد بۆ دەستپێکردنی پڕۆسەی بە ئەندامبوونی سوید و فنلەندا لە ناتۆ، ھەرسێ وڵاتیش یاداشتی لێکتێگەیشتنیان ئیمزا کرد بۆ دەستپێکردنی پڕۆسەکە. 

پرایس وتیشی، ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە کارکردن لەگەڵ تورکیا و سوید و فنلەندا تاوەکو پڕۆسەکە خێرا بکەن و دەنگی پێویست لە پەرلەمان و وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ بەدەستبھێنن. 

دوێنی ئەردۆغان لە کۆتایی کۆبوونەوەیەکی حکومەتدا ھەڕەشەی سڕکردنی بە ئەندامبوونی سوید و فنلەندای کرد لە ناتۆ، ئەگەر ئەو دوو وڵاتە پابەندنەبن بەو مەرجانەی ئەنقەرە دایناوە.

بەرپرسانی میسر بڵاویانکردەوە، پاسێک و بارھەڵگرێک لە سەر رێگەی خۆرھەڵاتی شاری ( مەلوی)سەر بە پارێزگای ( منیا)، ٢٢ کەس گیانیان لەدەستدا و ٣٣ی تریش برینداربوون.

بەپێی زانیارییەکان، بارھەڵگرەکە لە تەنیشت رێگەکەدا وەستاوە و پاسەکەش کە لە پارێزگای سوھاجەوە بەڕێوەبووە بەرەو قاھیرە خۆی کێشاوە بە بارھەڵگرەکەدا، دوای رووداوەکەش تیمەکانی فریاگوزاری گەیشتوون و قوربانییەکانیان گواستووەتەوە.

خامنەیی لە میانی دیداری لەگەڵ سەرۆک کۆماری تورکیا لە تاران رایگەیاندووە، ئۆپەراسیۆنێکی لەو شێوەیە "زیان بە سووریا دەگەیەنێت، زیان بە تورکیا دەگەیەنێت، زیانیش بە ناوچەکە دەگەیەنێت".

نوسینگەی کەشناسی بەریتانیا بڵاویکردووەتەوە، شەوی رابردوو بەرزترین پلەی گەرما تۆمارکراوە، پێشبینیشدەکرێت ئەمڕۆ پلەکانی گەرما لە بەشێک لە ناوچەکان لە دوانیوەڕۆوە بگاتە ٤١ پلەی سیلیزی کە ئەوە ئاستی پێوانەییە، پێشبینیشدەکرێت بەرزبوونەوەی پلەی گەرما بۆ ئاستی پێوانەیی سکۆتلەندا و وەیڵز بگرێتەوە. 

ھەر بەپێی پێشبینییەکانی نوسینگەی کەشناسی بەریتانیا، چاوەڕواندەکرێت کۆتایی ئەم ھەفتەیە شەپۆلی گەرما لە بەریتانیا کۆتایی بێت و شەپۆلێکی بارانبارین بەشێک لە ناوچەکانی وڵاتەکە بگرێتەوە.  

پۆلیسی ئەمریکا بڵاویکردەوە، لە یەکێک لە مۆڵەکانی ویلایەتی ئیندیانا لە گرینوود کەسێک دەستڕێژی گولەی کردووە بەنێو ھاوڵاتییاندا و بەو ھۆیەوە چوار کەس کوژراون و دوو کەسی دیکەش بریندار بوون.

مارک مایرێس، سەرۆکی شارەوانی گرینوودی ویلایەتی ئیندیانا لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، ھێرشکارەکە لەلایەن کەسێکی ئاسایی تەقەی لێکراوە و لە شوێنی روداوەکە گیانی لەدەست داوە.

پۆلیسی گرینوود پۆستێکی لە پەیجی تایبەتی خۆیان لە فەیسبووک بڵاوکردووەتەوە و داوای کردووە شایەتحاڵەکانی تەقەکردنەکە پەیوەندیان پێوە بکەن بۆ وەرگرتنی زانیاری.

ئەمە تەنھا چەند ھەفتەیەک دوای روداوێکی دیکەی تەقەکردن دێت کە لە رۆژی ٤ی تەمموز کەسێک دەسترێژی گولەی کرد لە شیکاگۆ و بووە ھۆی کوژرانی حەوت کەس و برینداربوونی لانیکەم سی کەس.

بەپێی ئامارێکی دامەزراوەی "ئەرشیفی توندوتیژی بە چەک" ساڵانە لە ئەمریکا نزیکەی ٤٠ ھەزار کەس بەھۆی ھێرشی چەک گیان لەدەست دەدەن.

بۆ ماوەی ١٠٠ رۆژە خۆپیشاندان و ئالۆزییەکان لە سریلانکا بەردەوامە و سەرباری ئەوەی جوتایا راجاباکسا سەرۆکی پێشوی وڵاتەکە لە پۆستەکەی دورکەوتەوە، بەڵام خۆپیشاندانەکان رانەگیراون.

بریارە لە ٢٠ ی ئەم مانگەدا پەرلەمانی سریلانکا سەرۆکی نوێ ھەڵبژێرێت و پێشبینیش دەکرێت رانیێل ویکریمیسنجە کە لە ئێستادا وەک سەرۆکی کاتیی وڵاتەکە دیاریکراوە، زۆرترین چانسی ھەبێت بۆ ئەوەی پۆستی سەرۆکایەتی وەربگرێت.

میدیاکانی سوریا بڵاویانکردۆتەوە، ھێزێکی سەربازی لە رێی دەروازەی "تیحە" لە باشوری خۆرئاوای مەنبەجەوە چوونەتە شارەکە، کە لە ٣٠٠ سەربازی سەر بە سوپای سوریا و ٦ تانک و ھەلیکۆپتەری سەربازی پێکھاتوون.

بڵاوکردنەوەی ئەو ھێزانەش لە شاری مەنبەج بەپێی رێککەوتنێکی نێوان روسیا و سوریا و ھێزەکانی سوریای دیموکراتە بۆ روبەڕوبوونەوەی ھێرشەکانی تورکیا. 

ھاوکات ژمارەیەکی تر لە سەربازانی سوپای سوریا لە ناو فڕۆکەخانەی سرین لە ریفی کۆبانێ لە خۆرھەڵاتی حەلەب جێگیر کراون، خاڵ و پێگەی نوێشیان دامەزراندووە. 

لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٩ەوە، ئەوە زۆرترین سەربازی سەر بە سوپای سوریایە کە لە ناوچەکە بڵاوبکرێنەوە، بڵاوکردنەوەشیان ھاوکاتە لەگەڵ زیادبوونی ھەڕەشەکانی تورکیا بۆ ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی سەربازی دژی ئەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتی ھەسەدەدایە. 

میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردوەتەوە، لەئێستادا کە پێنج کاندید کێبڕکێ لەسەر بەدەستھێنانی پۆستی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دەکەن ، بابەت و پرسی سەرەکی کێبڕکێی نێوانیان کەمکردنەوەی باجە، بەتایبەتیش لە نێوان ریشی سوناک و لیز تراس کە دوو بەھێزترین کاندیدن و زۆرترین چانسیان ھەیە بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا.

ئاماژەیان بەوەشکردووە، تا کۆتایی ئەم ھەفتە لە کۆی ھەر پێنج کاندیدەکە، تەنھا دوو کاندید دەمێننەوە و لەو دوو کاندیدەش یەکێکیان دەبێتە سەرۆک وەزیرانی نوێی بەریتانیا، کە بەپێی راپرسییەکان ریشی سونک وەزیری پێشووی دارایی بەریتانیا زۆرترین چانسی ھەیە.

سەرۆکی ئەمریکا رۆژی ١٣ی ئەم مانگە گەیشتە فڕۆکەخانەی بن گۆریۆن لە تەلئەبیبی پایتەختی ئیسرائیل و لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر و سەرۆکی ئیسرائیل کۆبووەوە و پەیماننامەیەکی ئەمنییان ئیمزا کرد بۆ روبەڕوبوونەوەی پڕۆگرامی ئەتۆمی ئێران، پاشان لە بەیت لەحم لە کەرتی خۆرئاوا، لەگەڵ مەحموود عەباس سەرۆکی دەسەڵاتدارێتیی فەڵەستین کۆبووەوە.

بایدن لە رۆژی ١٥ی مانگ سەردانی سعودیەی کرد و لەگەڵ مەلیک سەلمان و محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعودیە کۆبووە و رۆژی شەممەش بەشداری لووتکەی جەددەی بۆ ئاسایش و پەرەپێدان کرد، کە عێراقیش بەشداربوو تێیدا.

بایدن لە لووتکەی جەددە ڕایگەیاند، ئەمریکا خۆرھەڵاتی ناوەڕاست جێناھێڵێت و دەمێنێتەوە و بۆشایی بۆ چین و ڕوسیا و ئێران جێناھێڵێت، وتیشی، ڕێگە نادەن، ھیچ لایەنێک رێرەوە ئاوییەکانی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست، بە تایبەتی گەرووی ھورمز و بابلمەندەب بکات ئامانج.