جیهان
ئاژانسی تەنسیمی ئێران لە زاری محەمەد ئیسلامی سەرۆکی رێکخراوی وزەی ئەتۆمی وڵاتەکەی بڵاویکردەوە، تاران کامێراکانی چاودێری ئاژانسی نێودەوڵەتی ووزەی ئەتۆم کەلە مانگی حوزەیرانەوە لە وێستگە ئەتۆمییەکانی لایبردوون، تاکو رێککەوتنی ئەتۆمی ساڵی ٢٠١٥ کارا نەکرێتەوە نایانخاتەوە کار.
ئیسلامی راشیگەیاندوە، دانانەوەی کامێراکانی چاودێری پەیوەستن بە رێککەوتنی ئەتۆمی ، ئەگەر وڵاتانی خۆرئاوا گەڕانەوە بۆ رێککەوتنەکە ، بڕیار لەسەر کامێراکان دەدەن .
لە مانگی ئاداری رابردووەوە دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان ئێران و وڵاتانی خۆرئاوا راگیراون و لە کاردانەوەی بڕیارێکی ئەنجومەنی پارێزگارانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، ئێران لەمانگی حوزەیرانی رابردوودا ٢٧ کامێرای چاودێری ئاژانسی وزەی ئەتۆمی لە وێستگە ئەتۆمییەکانی لابرد.
ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفڕانسی ڕۆژنامەوانی ھەفتانەی خۆیدا ڕایگەیاند، لە گفتوگۆیەکی تەلەفۆنی نێوان ھەردوو وەزیری دەرەوەی ئێران و عێراق، وەزیری دەرەوەی عێراق بە ھاوتا ئێرانییەکەی ڕاگەیاندووە، شازادە محەمەد بن سەلمان، پشتیوانی گفتوگۆی سیاسی و ئاشکرای نێوان تاران و ڕیاز دەکات.
کەنعانی لە بەرامبەر ھەڵوێستی لێپرسراوانی باڵای سعودیە، جەختیکردەوە، ئەوانیش ھەمان بۆچوونیان ھەیە و ئێستاش زەمینە گونجاوە، بۆ دەستپێکردنی گفتوگۆکان بەشێوەیەکی ئاشکرا و فەرمی.
کەنعانی ستایشی ھەڵوێستی عێراقی کرد، کە ڕۆڵی کاریگەریی ھەبووە لە لێکنزیکردنەوەی ھەردوو وڵات، کە توانیویانە چەند خولێکی سەرکەوتووی وتوێژ بەڕیوەبەرن.
جۆن کێربی رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا رایگەیاند، ئیدارەی وڵاتەکەی کاروانێکی دیکەی ھاوکاری بە بەھای ٢٧٠ ملیۆن دۆلار بۆ ئۆکراین دەنێرێت کە ٥٨٠ فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ھێرشبەریش لە خۆدەگرێت و لەلایەن وەزارەتی بەرگری ئەمریکاوە دابین کراوە و بەھاکەیان دەگاتە نزیکەی ١٠٠ ملیۆن دۆلار.
جەیک سۆلیڤان راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکاش رایگەیاند، کۆنگرێس زۆر لەسەرخۆ کار لەسەر ھاوکارییەکانی ئەمریکا بۆ ئۆکراین دەکات و بڕیارەکان بە زوویی دەرناکات، داواشی لە کۆنگرێس کرد بڕیارێکی تایبەت بە زیادکردنی ھاوکارییەکان بۆ ئۆکراین دەربکات.
میدیای ئێران بڵاویکردەوە، رۆژی ھەینی شەپۆلێکی باران بارین بەخوڕ چەند ناوچەیەکی لە رۆژھەڵاتی پارێزگای فارس گرتووەتەوە و بەوھۆیەشەوە لافاو لە چەند شوێنێک دروستبووە.
خەلیل عەبدوڵاھی بەڕێوەبەری گشتی کۆنتڕۆڵکردنی قەیران لە پارێزگای فارس رایگەیاند، بەھۆی بەرزبوونەوەی ئاوی روباری رودباڵ لە شاری ئێستەھبان لافاو دروستبووەوە و بەھۆیەوە ١٨ کەس گیانیان لەدەستداوە و پێنج کەسی دیکەش بێسەروشوێن بوون.
ئاماژەی بەوەشکرد، تا ئێستا تەرمی ١٣ کەس لە قوربانیانی رووداوەکە ناسراوەتەوە و گەڕان بەدوای بێسەروشوێنبوانیش بەردەوامە.
بە گوێرەی شیکردنەوەی گۆڤارەکە، سەردانەکەی جۆ بایدن بۆ ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست سەرکەوتنی گەورەی بە دەست نەھێناوە، چونکە وڵاتانی ناوچەکە پێیانوایە، دوو یاریزانی سەرەکی لە گۆڕەپانی جیھاندا بوونیان ھەیە، ئاماژە بەوەشکراوە، وڵاتانی کەنداو ئامادە نین دەستبەرداری پەیوەندییەکانیان بن لەگەڵ روسیا و چین، چونکە دەزانن مۆسکۆ ئامانجی ھاوبەشی ھەیە لەگەڵ ھەموو ھاوپەیمانەکانی ناوچەکە.
گۆڤارەکە نووسیویەتی، بایدن شکستی ھێناوە لە ناچارکردنی محەمەد بن سەلمان، جێنشینی پادشای سعودیەیە، بۆ زیادکردنی بەرھەمی نەوت.
باسی لەوەشکردووە، لە ئێستادا پوتن یاریزانێکی لێھاتووە لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست، سەردانەکەشی بۆ تاران زیاتر ئەوەی چەسپاند، کە بایەخ بە ھاوپەیمانەکانی دەدات لە ناوچەکەدا.
ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران و ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا، پەیوەندییەکی تەلەفۆنیان ئەنجامدا و گفتوگۆیان لەبارەی پەیوەندییە وڵاتەکانیان و دواین پێشھاتەکانی ڕەوشی ناوچەکە و دانوستانە ئەتۆمییەکان کرد.
سەرۆک کۆماری ئێران ڕایگەیاند، سزاکانی ئەمریکا لەسەر ئێران زیانی بە ئابووریی جیھانی و بە تایبەت ئابووریی ئەوروپا گەیاندووە و دەرکردنی بڕیارنامەیەک لە ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، ئامانجی دروستکردنی فشاربووە لە دژی ئێران، کە ئەوەش زیان بە متمانەی سیاسی دەگەیەنێت.
ھاوکات سەرۆکی فەڕەنسا ڕایگەیاند، پشتیوانی لە ھەڵوێستی ئێران دەکەن لە دژایەتیکردنی ئۆپراسیۆنی سەربازیی ھەندێک وڵات لە سوریا.
راشیگەیاند، لە ھەوڵەکانیان بۆ گەیشتن بە رێککەوتنی کۆتایی لە دانوستانە ئەتۆمییەکان بەردەوام دەبن.
سەرۆکایەتی تورکیا بڵاویکردەوە، پاش نیوەرۆی ئەمرۆ بە ئامادەبوونی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس ئەمینداری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان و نوێنەرانی روسیا و ئۆکراین، لە کۆشکی دۆڵمە باخچە لە ئیستەنبوڵ رێککەوتنێک ئیمزا دەکەن بۆ ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراین لە رێگەی دەریای رەشەوە.
ئەندامێکی وەفدی ئۆکراین رایگەیاندوە، ھەناردەکردنی دانەوێڵە لە رێگەی ھەرسێ بەندەری ( ئۆدیسا و بیڤدینی و چۆرنۆمورسک) دەبێت و بەھیوان لە داھاتوودا کاروانەکان زیاتر بکرێن و شوێنی تریش بگرێتەوە.
چەند رۆژێکە نوێنەرانی روسیا و ئۆکراین بە چاودێری نەتەوەیەکگرتوەکان لە دانوستاندان بۆ رێککەوتن لەسەر ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراین کەلە دوای ھێرشەکانی روسیاوە بۆ سەر ئۆکراین ھەناردەکردنی راگیراوەو بڕەکەی دەگاتە ٢٥ ملیۆن تۆن.
وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، پێنج خولی دانوستانیان لەسەر ئاستی ئەمنی لەگەڵ سعودیە ئەنجامداوەو ھەفتەی رابردووش لەلایەن وەزیری دەرەوەی عێراقەوە ئاگادارکراونەتەوە، کە سعودیە ئامادەیە دانوستانەکان بباتە ئاستی سیاسی و بەشێوەیەکی ئاشکرا ئەنجامبدرێن.
وتیشی، وڵاتەکەی وەڵامی سعودیەی داوەتەوەو ئامادەیی پیشانداوە بۆ بەردەوامیدان بە دانوستان لەسەر ئاستی سیاسی لە پێناو دەستپێکردنەوەی پەیوەندییە دیبلۆماسییەکانی ھەردوو وڵات.
وەزیری دەرەوەی ئێران راشیگەیاند، بەمنزیکانە ئیمارات و کوەیت باڵیۆزەکانیان دەنرێنەوە بۆ تاران.
ئاژانسی رەسمی سوریا (سانا) بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی ئەمرۆ سوپای ئیسرائیل ھێرشێکی مووشەکی کردۆتە سەر چەند ئامانجێک لە دەوروبەری دیمەشق و بەرگری ئاسمانی سوریاش بەرپەرچی مووشەکەکانی داوەتەوەو چەند مووشەکێکی خستۆتەخوارەوە.
ئاژانسەکە ئاماژەی بەوەشداوە، لە ئاکامی ھێرشەکەدا ٣ سەرباز کوژران و ٧ی تریش برینداربوون، ھەندێک زیانی مادیشی لێکەوتۆتەوە.
ھەروەھا روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، لە ھێرشەکەی ئیسرائیلدا نوسینگەکانی ھەواڵگری سەربازی و ئەفسەرانی باڵا لە دەوروبەری فرۆکەخانەی (مزە)ی سەربازی و کۆگایەکی چەکی ئێرانی لە دەوروبەری سەیدە زەینەب لە دیمەشق کراونەتە ئامانج، لە ئاکامی ھێرشەکەشدا ٦کەس کوژراون کە سیانیان بیانین و ١٠ی تریش برینداربوون.
ڕیچارد مۆر سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری دەرەوەی بەریتانیا ئاشکرایکرد، ژمارەی سەربازە کوژراوەکانی ڕوسیا لە جەنگی ئۆکراین، بە ١٥ ھەزار سەرباز دەخەمڵێندرێت ئەوەش گورزێکی کوشندەیە بۆ مۆسکۆ، چونکە ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ڕوسیا پێشبینی کردبوو بە کەمترین زیان لەو جەنگە سەرکەوێت.
ھەرلەبارەی ژمارەی کوژرانی سەربازانی ڕوسیا، ویلیام بێرنز سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری ئەمریکا باسی لەوەکردووە، ١٥ ھەزار سەربازی ئەمریکا کوژراون و ڕەنگە ژمارەی بریندارەکان سێ ھێندە بێت.
لای خۆیەوە حکومەتی ئۆکراین کوژرانی ٣٦ ھەزار و ٢٠٠ سەربازیی ڕوسیای ڕاگەیاندووە، بەڵام مۆسکۆ دەڵێت، لەو جەنگەدا ھەزار و ٣٥١ سەربازیی وڵاتەکەی کوژراون.
لە شاری ئیستانبوڵی تورکیا وەزیرانی بەرگریی تورکیا و روسیا، رێککەوتنی ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراینیان ئیمزا کرد، بەڵام حکومەتی ئۆکراین ڕەتیکردەوە نوێنەری بۆ ئیمزاکردنی رێککەوتنەکە لە مەڕاسیمەکەدا ھاوشانی نوێنەری روسیا ئامادەبێت.
رێککەوتنی ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراین گشتگیرە و تایبەتە بە ھەناردەکردنی گەنم و بەرھەمە کشتوکاڵییەکانی ئۆکراین لە رێگەی دەریای ڕەشەوە کە ئێستا لە ژێر کۆنترۆڵی ڕوسیادایە.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا ئامادەی رێورەسمی ئیمزاکردنی رێککەوتنەکە بوون و سکرتێری نەتەوەیەکگرتووەکان پێشوازی لە رێککەوتنەکە کرد و ڕایگەیاند، ناردنی گەنم بۆ بازاڕەکانی جیھان فشارەکانی سەر بەرزبوونەوەی نرخی گەنم کەم دەکاتەوە.
نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئیدانەی تۆپبارانەکەی تورکیای کرد بۆ سەر ھاوینەوارەکەی سنوری زاخۆ و رایگەیاند، ئەمریکا بە وردی چاودێری رەوشەکە دەکات و دەبێت سەرجەم وڵاتان پابەندی بەڵێنەکانیان بن بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان.
پرایس جەختیشی کردەوە لەوەی کوشتنی ھاووڵاتیان بە ھیچ شێوەیەک قبوڵکراو نییە، پێویستە رێز لە سەرەوەری خاکی عێراق و سەلامەتییەکەی بگیرێت و گیانی مەدەنییەکان پارێزراو بێت.
لە دوای ھەڕەشەکانی تورکیا بۆ ھێرشکردنە سەر ڕۆژئاوای کوردستان، واشنتۆن پشتیوانییەکانی بۆ ھێزەکانی سوریای دیموکرات ھەسەدە دووپاتدەکاتەوە.
نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، واشنتۆن جەخت لە پشتیوانی ھەسەدە دەکاتەوە، چونکە کوردەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بەشێکی گرنگ بوون لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و ڕۆڵیان ھەبووە لە کۆنتڕۆڵکردنەوەی ناوچەکانی ژێر دەستی داعش.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەشڵێت، لەگەڵ کوردەکانی سوریا ئامانجی ھاوبەشیان ھەیە، ئامانجی سەرەکیشییان لەناوبردنی داعشە لەناو خاکی سوریا.
دوێنێ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی سەربازیی لە رۆژئاوای کوردستان لە بەرنامەی کاریاندا دەمێنێتەوە تا ئەو کاتەی مەترسییە ئەمنییەکانیان چارەسەردەکرێن.
ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی تورکیا بە سەرپەرشتی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کۆبوونەوەی ئاسایی خۆی ئەنجامدەدات و تیایدا ھەڵسەنگاندن بۆ ئۆپراسیۆنە چاوەڕوانکراوەکەی سەر رۆژئاوای کوردستان بە تایبەت ناوچەکانی مەنبەج و تەلرەفعەت دەکرێت.
ھەروەھا لە کۆبوونەوەکەدا تیمی سەربازیی راپۆرت و ئامادەکارییەکانیان بۆ ئۆپراسیۆنەکە پێشکەشی ئەردۆغان و ئەندامانی ئەنجومەنەکە دەکەن.
ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاند، ئیدانەی ئەو هێرشە دەکەن کراوەتە سەر سنوری زاخۆ، کە بووە ھۆی کوشتن و برینداربوونی ژمارەیەک خەڵکی مەدەنی.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران جەختی لەسەر پاڵپشتی تەواوی کۆماری ئیسلامی ئێران لە سەقامگیری و ئاسایشی عێراق کردەوە و رایگەیاند، کۆماری ئیسلامی ئێران ئاسایشی عێراق بە ئاسایشی خۆی دەزانێت و لەم بابەتەدا درێغی لە ھیچ ھاوکاری و یارمەتییەک ناکات.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەشڵێت، لەگەڵ کوردەکانی سوریا ئامانجی ھاوبەشیان ھەیە، ئامانجی سەرەکیشییان لەناوبردنی داعشە لەناو خاکی سوریا.
دوێنێ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا ڕایگەیاند، ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی سەربازیی لە رۆژئاوای کوردستان لە بەرنامەی کاریاندا دەمێنێتەوە تا ئەو کاتەی مەترسییە ئاسایشییەکان چارەسەردەکرێن.