جیهان
بە پێی میدیاکانی تورکیا، پۆلیسی تورکیا لە ناوەندی شاری ئەستەنبۆل و وان و مۆغلا لە یەک کاتدا ھەڵمەتیان کردوەتە سەر ١٢ ناوەندی پارتی دیموکراتی گەلان، ھەدەپە و ١١ کەسیان دەستگیر کردووە.
ئەوەش خراوەتەڕوو، کە ئۆرھان ئۆزئۆنەر، ھاوسەرۆکی ھەدەپەی ناوچەی بەشیکتاشی ئەستەنبۆل و خانمە ئەکتەر ڕۆژ مێدرین بۆر لە نێوان ئەو ١١ کەسەدا بوون کە دەستبەسەر کراون.
عەبدوڵاھیان لە میانی کۆبوونەوەیەک لە تاران لەگەڵ نوێنەرانی دپلۆماتی و کلتوریتیەکانی وڵاتەکەی لە جیھان ڕایگەیاند، حکومەتی ئێران بەردەوام دەبێت لە پەیوندیی دپلۆماتی و ئابوری لەگەڵ وڵاتانی جیھان، وەک ئەرکێکی گرنگی دەزگای دیپلۆماتی وڵاتەکەی.
لە بەرامبەریشدا نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئەو ڕەشنووسە نوێیەی کە جۆزیف بۆریل، بەرپرسی سیاسیەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا پێشکەشی کردووە، سەبارەت بە دۆسیەی ئەتۆمی ئێران، پشتبەستە بە ئەنجامی گفتوگۆکانی ڤیینەنا.
وەزیری دەرەوەی ئێرانیش ڕایگەیاند، کەوا پێشوازی لە ڕەشنووسەکەی جۆزیف بۆرێڵ دەکەن.
پرایس ئێرانی تۆمەتبار کرد بە پەکخستنی زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی و خۆدزینەوە لە گەڕانەوە بۆ پابەندبوون بە بەندەکانی ڕێککەوتنەکەوە.
ئاندی بەشیر حاکمی ویلایەتی کەنتەکی ، لافاوەکەی بە وێرانکەر لە مێژووی نوێدا ناوبرد و بەھۆی بێسەروشوێنبوونی ژمارەیەک ھاووڵاتیش پێشبینیکرد ژمارەی قوربانییەکان بەرزببێتەوە.
راشیگەیاند، نزیکەی ٣٠ کەس لە رێگە و بانەکاندا رزگارکراون و چاوەڕێشدەکرێت ئەمرۆ شەپۆلێکی تری بارانبارین ویلایەتەکە بگرێتەوە.
لەماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا بەھۆی بارانبارینی بەخوڕ، لافاوێکی زۆر لە خۆرھەڵاتی ویلایەتەکە دروستبووە و زیانی بەچەندین خانوو و ئۆتۆمبێل گەیاندووە، خەڵکیش بۆ پاراستنی گیانی خۆیان چوونەتە سەربانی خانووەکانیان.
ڕێکخەری کاروباری مرۆیی و فریاگوزاری نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، کەشتییەکان بارکراون و ئامادەن بۆ دەستپێکردنی گەشتەکەیان، لەئێستاشدا ڕوسیا و ئۆکراین و تورکیا و نەتەوە یەکگرتووەکان سەرقاڵی وردەکاری ھەماھەنگی دیاریکردنی ئاراستەی گەشتەکەیانن.
ئاماژەی بەوەشکرد، وەک ئەوەی بڕیاری لێدراوە، ئەمڕۆ یەکەم کاروانی کەشتییەکان لە بەندەرەکانی ئۆکراینەوە بە دەریای ڕەشدا بەڕێدەکەون، بەڵام ھێشتا وردەکاریی سەلامەتی گەشتی کەشتییەکان لە تاوتوێکردندایە، بۆ ئەوەی بێ ھیچ ڕێگرییەک گەشتەکەیان بەردەوام بێت.
بەگوێرەی ڕێککەوتنی ڕوسیا و ئۆکراین و تورکیا و نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ئیستەنبوڵ ناوەندێکی ھەماھەنگی ھاوبەشی سەربازیی پێکھێنراوە، بۆ ئەوەی کەشتییە گەنم ھەڵگرەکان بە سەلامەتی بگەنە جێی خۆیان.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندووە، لە ھەوڵی بەردەوامدایە بۆ بەدەستھێنانی زانیاری لەسەر پریگۆژین و ئەو ڕێکخراوانەی ڕوسیا کە پەیوەندییان بە ناوبراوەوە ھەیە.
یەفگینی پریگۆژین پێشتر چێشتلێنەری پوتن بووە و ئێستا کەسێکی نزیکی پوتنە و بە چێشتلێنەرەکەی پوتن بەناوبانگە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت، ئاژانسی توێژینەوەی ئینتەرنێت، کە لەلایەن ئەو سەرمایەدارە ڕوسییەوە کۆمەک دەکرێت، لە ساڵی ٢٠١٤ کاریکردووە لەسەر دەستوەردان لە سیستمی سیاسی ئەمریکا، بە دیاریکراویش لە ھەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٦ی سەرۆکایەتی ئەمریکا و نانەوەی ئاژاوە لە ناوخۆیی ئەو وڵاتەدا.
لایەنە پەیوەندیدارەکانی مۆسکۆ رایانگەیاند، ئاگر لە نھۆمی زەمینی باڵەخانەیەکی ١٥ نھۆمی لە باشوری خۆرھەڵاتی شارەکە کەوتووەتەوە و لە ئاکامدا ھەشت کەس گیانیان لەدەستداوە و چواری تریش گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە.
ئاماژەیان بەوەشدا، تیمەکانی بەرگری شارستانی توانیویانە لە ماوەیەکی کەمدا ئاگرەکە کۆنترۆڵبکەن و ٢٠٠ کەس رزگاربکەن، بەڵام شەبەکەی پەنجەرەکانی باڵەخانەکە رێگریکردووە لە ھەڵھاتنی دانیشتووانەکەی ئەوەش ھۆکاری سەرەکی مردنەکان بووە.
مەھدی وەلی پور سەرۆکی بەشی کۆمەکی ڕێکخراوی مانگی سوری ئێران ئاشکرایکردووە، تائێستا بەھۆی لافاوی چەند رۆژی ڕابردووەوە، ٣٢ کەس خنکاون و ٢٥ کەسیش بێسەروشوێن بوون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر بەھۆی مەترسی لافاوەوە ١٥ ھەزار کەس گواستراونەتەوە بۆ شوێنی ئارام، شوێنی پارێزراویش بۆ نزیکەی ٢٧ ھەزار کەس دابینکراوە.
لەلایەکی دیکەوە حسین سەلامی فەرماندەی سوپای پاسداران ڕایگەیاند، فەرمانکراوە بە ھێزەکانی سوپا ھەوڵە فریاگوزارییەکانیان چڕتربکەنەوە، لەپێناو ھاوکاری و بەدەمەوەچوونی زیاتری ھاووڵاتیان لە ناوچە زیانلێکەوتووەکان، یان ئەو ناوچانەی کە مەترسی لافاویان لەسەرە.
ئەوەش لەکاتێکدایە، دەستەی کەشناسی ئێران ھۆشداریدا، لەوەی چاوەڕواندەکرێت لافاو لە ٢٧ پارێزگای دیکەی ئێران ڕووبدات، بەو ھۆیەشەوە تیمە فریاگوزارییەکان و بەڕێوەبەرایەتی ڕێگاوبان لەو پارێزگایانە خراونەتە ئامادەباشییەوە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھەر مەترسییەک کە ڕووبدات.
لاڤرۆڤ دوای کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی رێکخراوی شەنگەھای لە تاشقەندی پایتەختی ئۆزبەکستان ڕایگەیاند، حکومەتی ئۆکراین ناتوانێت ئیدارەی گفتوگۆکان بدات و دەزانن کێ ئۆکراین ئاراستە دەکات.
وتیشی، بەمنزیکانە پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ھاوتا ئەمریکییەکەی ئەنجامدەدات، بەڵام ئەجێندایەک بۆ بابەتی گفتوگۆکان لەئارادا نیە و گرنگ ئەوەیە گوێ لە پێشنیازەکانی بلینکن بگرێت سەبارەت بە ھەناردەکردنی دانەوێڵەی روسیا.
وەزیری دەرەوەی روسیا ئاماژەی بەوەشکرد، رێکخراوی شەنگەھای وەستانەوەیە بە ڕووی دامەزراندنی سیستمی جیھانی یەک جەمسەری و پشتیوانی وڵاتەکەی بۆ بنەمای چینی یەکگرتوو دووپاتکردەوە.
پێشتر وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو، وڵاتەکەی پێشنیازێکی گرنگی سەبارەت بە زیندانییە ئەمریکییەکان پێشکەشی روسیا کردووە و بۆ یەکەمجار لە دوای ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان بۆ سەر ئۆکراین گفتوگۆ لەگەڵ ھاوتا روسییەکەی دەکات.
ھەناردەکردنی گەنم لە بەندەری چۆرنۆمۆرسکی ئۆکراین لەسەر دەریای رەش دەستیپێکرد و کەشتییەکی تورکی گەنمەکە دەگەیەنێتە بازاڕەکانی جیھان، ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین سەردانی بەندەرەکەی کرد و رایگەیاند، دوای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیا، ئەوە یەکەمجارە گەنم ھەناردەی دەرەوەی وڵات دەکرێت.
ھاوکات وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاشکرای کرد، وەزیرانی دەرەوەی ئەمریکا و روسیا پەیوەندییەکی تەلەفۆنیان ئەنجامداوە و باسیان لە دۆسێی ھاوڵاتییە ئەمریکییەکان کرد کە لە روسیا دەستگیرکراون.
راشیگەیاند، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بە ھاوتا روسییەکەی وتووە، پێویستە رێز لە جێبەجێکردنی رێککەوتننامەی ھەناردەکردنی گەنم بگرن و قبوڵیش ناکەین روسیا خاکی ئۆکراین بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی.
مەھدی وەلی پور سەرۆکی بەشی کۆمەکی ڕێکخراوی مانگی سوری ئێران رایگەیاند، بەھۆی لافاوی چەند رۆژی ڕابردووەوە، تائێستا ٥٣ کەس خنکاون و لانیکەم ١٦ کەسیش بێسەروشوێن بوون.
ئاماژەی بەوەشکرد، ٦٨٧ تیم سەرقاڵی فریاگوزارین و بەھۆی مەترسی لافاوەوە ١٥ ھەزار کەس گواستراونەتەوە بۆ شوێنی ئارام، شوێنی پارێزراویش بۆ نزیکەی ٢٧ ھەزار کەس دابینکراوە.
حسێن سەلامی فەرماندەی گشتی سوپای پاسدارانیش ڕایگەیاند، فەرمانیانکردووە بە ھێزەکانیان ھەوڵە فریاگوزارییەکانیان چڕبکەنەوە، لەپێناو ھاوکاری و بەدەمەوەچوونی زیاتری ھاووڵاتیان لە ناوچە زیانلێکەوتووەکان، یان ئەو ناوچانەی کە مەترسی لافاویان لەسەرە.
ئەوەش لەکاتێکدایە، دەستەی کەشناسی ئێران ھۆشداریدا لەوەی کە چاوەڕواندەکرێت لافاو لە ٢٧ پارێزگای دیکەی ئێران ڕووبدات، بەو ھۆیەشەوە تیمە فریاگوزارییەکان و بەڕێوەبەرایەتی ڕێگاوبان لەو پارێزگایانە خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھەر مەترسییەک کە ڕووبدات.
پەیامنێری کوردسات نیوز ڕایگەیاند، شەوی ڕابردوو لە ناوچەی "ئیمام زادە داوود" لە باکوری تاران دوای بارانبارین لافاو لە ناوچەکە دروستبووە و بەھۆی ڕۆچوونی زەوییەوە سێ کەس گیانیان لەدەستداوە و ھەشت کەسی دیکەش برینداربوون. لەوبارەیەوە تەندروستی تاران ئاشکرایکرد، ڕەوشی تەندروستی ھەندێک لە بریندارەکان ناجێگرە.
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی، ھەر بەھۆی دروستبوونی لافاو لە پارێزگای "سیستان و بلوچستان" ماڵێک ڕووخاوە و دوو منداڵ گیانیان لەدەستداوە.
لای خۆیەوە "ئیبراھیم ڕەئیسی"سەرۆک کۆماری ئێران داوای لە پارێزگاری تاران کردووە ھەوڵەکانی بخاتەگەڕ بۆ بەھاناوەچوونی لێقەوماوان.
وەزارەتی دەرەوەی چین لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، ئاگادارن پرۆژەیەک لە کۆنگرێسی ئەمریکا ئامادەکراوە بۆ سزادانی ئەو وڵاتانەی نەوتی روسیا دەکڕن لە ناویشیاندا چین و ھندستان، بۆیە داوا لە ئەمریکا دەکەن کێشەکان ئاڵۆز و قوڵتر نەکاتەوە و نەبێتە ھۆی سەرھەڵدانی قەیرانێکی گەورەی جیھانی، چونکە بەھیچ شێوەیەک چین پابەندی بڕیار و سزاکانی ئەمریکا نابێت.
لەو راگەیەندراوەدا وەزارەتی دەرەوەی چین ھەڕەشەی لە ئەمریکا کردووە و رایگەیاندوە، ئەگەر کۆنگرێس سزا بە سەر ئەو وڵاتانەدا بسەپێنێت کە نەوت لە روسیا دەکڕن، ئامادەن بژاردەی سەربازیی لە دژی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بەکاربھێنن، لە ناویشیاندا خستنەخوارەوەی فڕۆکەی نانسی پێڵۆسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا کە بڕیارە لە مانگی ئابی داھاتوو سەردانی تایوان بکات.
نانسی پیلۆسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا لە پلانیدایە مانگی داھاتوو سەردانی تایوان بکات. ئەوەش ئاماژەیەکە بۆ پشتیوانیی واشنتۆن لە تایپێ، کە ناکۆکی لەگەڵ چیندا ھەیە.
سەردانەکەش لە ماوەی ٢٥ ساڵی رابردوودا یەکەم سەردانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا دەبێت بۆ ئەو وڵاتە. سەردانەکەی نانسی پیلۆسی بۆ تایوان لە کاتێکدایە کە پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین زۆر خراپە.
فەرماندەی گشتی سوپا و ھێزە چەکدارەکانی سوریا رایگەیاند، لە ئامادەباشی تەواو دان بۆ روبەڕوبونەوەی ھەر دوژمنکاریەک لەلایەن سوپای تورکیاوە.
سەرچاوەیەکی سەربازی سوریاش رایگەیاندووە، دوای زیادبوونی پەلامارەکانی تورکیا بۆ سەر چەند بارەگایەکی ھێزەکانیان لە باکوری سوریا، ھێزەکانیان کەوتوونەتە حاڵەتی ئامادەباشی بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکانی تورکیا و گرۆپە چەکدارەکانی.
لە چەند رۆژی رابردوودا تۆپخانەکانی سوپای تورکیا تۆپبارانی چەند ناوچەیەکیان لە باکوری حەلەب و حەسەکە و رەقە کرد و بەوھۆیەوە، ژمارەیەک مەدەنی و سەربازی سوریا کوژران و برینداربون.
"کیم جۆن ئون" سەرۆکی کۆریای باکور لە ساڵیادی ئاگربەستی جەنگی کۆریا لە وتارێکدا ڕایگەیاند، وڵاتەکەی ئامادەیە بۆ ھەر ڕووبەڕووبوونەوەیەک لەگەڵ ئەمریکا، ئامادەیی وڵاتەکەشی بۆ بڵاوکردنەوەی ھێزی بەرگری ئەتۆمی لەکاتی بوونی ھەر پێکدادانێکدا ڕاگەیاند.
کیم جۆن ئون وتیشی، لەگەڵ کۆریای باشور لە شەڕدان و ھەر ھەوڵێکی ئەو وڵاتە دژی کۆریا باکور ڕووبەڕووی لەناوبردنی دەکاتەوە.
ئەوەش لەکاتێکدایە کە کۆریای باکور سەرقاڵی ئامادەکارییە بۆ حەوتەمین تاقیکردنەوەی ئەتۆمی کە دوایین تاقیکردنەوەی لە ساڵی ٢٠١٧ ئەنجامدا.
لە دوای کوژرانی چوار ئەندامی ئاسایش لە بۆردومانی درۆنێکی تورکیا لە شارۆچکەی عەین عیسا، مەزڵوم کۆبانێ پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لەم مانگەدا بەھۆی بۆردومانی درۆنەکانی تورکیاوە ٩ شەڕڤان و ٤ ئەندامی ئاسایش و ١٣ ھاووڵاتی گیانیان لەدەستداوە.
وتیشی، تورکیا لەڕێی بۆردومانی درۆنەکانییەوە ئاسایشی رۆژئاوای کردۆتە ئامانج و دەیەوێت تێکۆشانیان بۆ پاراستنی ئاسایش و ئارامی لەناو ببات.
(یوری بۆریسوف) سەرۆکی دامەزراوەی (ڕوس کوسموس) ڕایگەیاند، وڵاتەکەی لە چوارچێوەی ھاریکاری نێودەوڵەتی لە وێستگەی ئاسمانی نێودەوڵەتی کاردەکات، پابەندیش دەبێت بە بەڵێنەکانی لەگەڵ ھاوبەشەکانی، بەڵام مۆسکۆ بڕیاریداوە لە ساڵی ٢٠٢٤ دا لە وێستگەکە بکشێتەوە.
ئاماژەی بەوەش کردووە، تا ئەو کاتەش ڕوسیا کار لەسەر دروستکردنی وێستگەی بۆشایی ئاسمانی تایبەت بە خۆی دەکات.
رونیشیکردووە، پیشەسازی بواری ئاسمانی بە سەردەمێکی قورسدا تێپەڕ دەبێت، ئێستاش کار دەکەن لەسەر دەستەبەرکردنی خزمەتگوزاری بواری بۆشایی ئاسمان، لە بواری گەشت و پەیوەندییەکان و چاودێری کەشوھەوا چەند بوارێکی دیکە.
پێشتر ڕوسیا ڕایگەیاندبوو، ساڵێک بەر لە کۆتاییھێنان بە بەشدارییەکانی لە وێستگەی بۆشایی ئاسمان، ھاوبەشەکانی لەو ھەنگاوە ئاگادار دەکاتەوە.