جیهان
(ستیڤانی ترمبلای) لە نوسینگەی وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس داوا لە سەرجەم لایەنە ناکۆکەکانی سوریا دەکات دانبەخۆیاندا بگرن و دووربکەونەوە لە ئاڵۆزکردنی رەوشەکە، جارێکی تریش جەختدەکاتەوە لەسەر پێویستی راگرتنی شەڕ لە سەرتاسەری وڵاتەکە بە پێی بڕیاری ژمارە ٢٢٥٤ی ئەنجومەنی ئاسایش.
نوسینگەی مافەکانی مرۆڤی سەر بەنەتەوە یەکگرتوەکانیش بڵاویکردەوە، بەھۆی تۆپباران و ھێرشی ئاسمانیی گروپەکانی سەر بە حکومەتی سوریا بۆ سەر چەند کەمپ و ناوچەیەک لە ریفی ئیدلبی رۆژئاوا، لانی کەم ٩ کەس کوژراون و ٢٧ی تریش برینداربوون کە ژمارەیەکیان ژن و منداڵن.
(ئەمیر عەلی حاجی زادە) فەرماندەی ھێزە ئاسمانی سوپای پاسداران رایگەیاند، تاران توانیویەتی موشەکی ھایپەرسۆنیک بەرھەمبھێنێت کە دەتوانێت سیستمە بەرگرییەکان تێبپەڕێنێت. وتیشی، ئەو موشەکە سیستەمی دژە موشەکییەکانی دوژمن دەکاتە ئامانج و ھەنگاوێکی گەورەیە لە بواری بەرھەمھێنانی موشەکدا.
ئاماژەی بەوەشکرد، لەو بڕوایەدانییە تا دەیان ساڵی دیکە سیستمێکی بەرگری بەرھەمبھێندرێت کە بتوانێت رووبەڕووی موشەکە نوێیەکەی ئێران ببێتەوە.
موشەکی ھایپەرسۆنیک ھاوشێوەی موشەکە بالیستییەکان توانای ھەڵگرتنی کڵاوەی ئەتۆمی ھەیە و خێراییەکەی ٢٥ ھێندەی خێرایی دەنگە.
تائێستاش تەنھا وڵاتانی ئەمریکا و روسیا و چین ئاشکرایانکردووە کە خاوەنی ئەو جۆرە موشەکەن.
ھەرچەندە پێشتر میدیا عێراقییەکان ئاماژەیان بەوەکردبوو کە بەھۆی ھێرشەکەوە ٢٥ کەس گیانیان لەدەستداوە، بەڵام بەپێی راپۆرتی رۆژنامە ئەمریکییەکە، لە ھێرشەکەدا ١٥ کەس گیانیان لەدەستداوە.
میدیا عیراقییەکان راشیانگەیاندبوو، ئەو بارھەڵگرانەی شەوی سێشەممە بە ئامانجگیراون، ھەڵگری بڕێک سوتەمەنی ئێران بوون تاوەکو بیگوازنەوە بۆ لوبنان، بەڵام رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵ دەڵێت، بەشێک لە بارھەڵگرەکان ھەڵگری چەک و تەقەمەنی بوون.
پێشتر ئەمریکا ئەنجامدانی ئەو ھێرشەی رەتکردووەتەوە و تا ئێستاش بەرپرسانی ئیسرائیل ھیچ لێدوانێکیان لەوبارەیەوە نەداوە.
میدیای تورکیا بڵاویکردەوە، ھێزەکانی پۆلیس لە ناوچەی (ئاڵتنداغ) لە ئەنقەرە تەرمی پێنج کەسیان لەنێو ماڵێکدا دۆزیوەتەوە کە کۆچبەری ئەفغانین.
ئاماژە بەوەشکراوە، دوای ئاگادارکرانەویان، ھێزەکانی پۆلیس چوونەتە شوێنی رووداوەکە و دەستیان بە لێکۆڵینەوە کردووە، لە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکاندا دەرکەوتووە ئەو پێنج کەسە ماوەی ھەفتەیەکە گیانیان لەدەستداوە و پێدەچێت بە چەقۆ ھێرشیان کرابێتەسەر.
چەند رۆژ پێش ئێستاش لە قەزای (یڵدرم)ی سەر بە پارێزگای بورسای تورکیا، ئاگر لە باڵەخانەیەک کەوتەوە و بەھۆیەوە ژنێک و ھەشت منداڵ کە کۆچبەری سوری بوون گیانیان لەدەستدا.
سندوقەکانی دەنگدان بۆ ھەڵبژاردنی نوێکردنەوەی نیوەی کۆنگرێسی ئەمریکا لە زۆرینەی ویلایەتەکانی ئەمریکا داخران.
بەپێی جیاکردنەوەی دەنگەکان و ئەنجامە سەرەتاییەکان، تائێستا لە ئەنجومەنی نوێنەران کۆمارییەکان ١٧٦ کورسی و دیموکراتەکان ١٤٠ کورسییان بەدەستھێناوە.
لە ئەنجومەنی پیرانیش، کۆمارییەکان ٤٦ کورسی و دیموکراتەکان ٤٧ کورسییان بەدەستھێناوە و لایەنی براوە پێویستی بە ٥١ کورسی ئەنجومەنەکە ھەیە.
لە ھەڵبژاردنی نوێکردنەوەی نیوەی کۆنگرێسی ئەمریکا، ٤٣٥ ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و ٣٥ کورسی لە کۆی ١٠٠ کورسی ئەنجومەنی پیران کە دەکاتە یەک لەسەر سێی ئەنجومەنەکە نوێ دەکرێتەوە. ھەروەھا حاکمی ٣٦ ویلایەتیش ھەڵدەبژێرێن.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، درەنگانێکی شەوی رابردوو ئاگر لە بینایەکی چوار نھۆمی لە گەڕەکی "غازی عوسمان" لە پارێزگای بۆرسەی تورکیا کەوتووە، بەھۆیەوە نۆ کەس گیانیانلەدەستداوە کە پەنابەری سورین و ھەشتیان منداڵن، کە دایکێک و شەش منداڵ و دوو منداڵی خزمیانن، باوکیشیان رزگارکراوە.
چەند کەسێکی تریش بەھۆی دوکەڵ و ئاگرەکەوە زیانیان بەرکەوتووە و رەوانەی نەخۆشخانە کراون. ھاوکات رووداوەکە زیانی ماددی زۆری ھەبووە.
کۆشکی سپیی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، بە بڕیاری جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا، باری لەناکاوی نیشتمانی تایبەت بە ئێران بۆ ماوەی یەک ساڵی تر درێژ دەکەنەوە، راشیگەیاند، ئەو بارە لەناکاوە لە ١٤ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٧٩وە بەسەر ئێراندا سەپێندراوە.
لە ١٤ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٧٩، بە بڕیاری جیمی کارتەر سەرۆکی ئەو کاتەی ئەمریکا و دوای تەنھا ١٠ رۆژ لە سووتانی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە تاران و دەستگیرکردنی ژمارەیەک دیبلۆماتکاری ئەو وڵاتە، واشنتۆن باری لەناکاوی بەسەر تاراندا سەپاند و سەرجەم سامانەکانی حکومەتی تارانی لە ئەمریکا بلۆککرد.
ناوەندی مافی مرۆڤی ھرانا بڵاویکردەوە، بەپێی ئەو راپۆرتانەی بەدەستیان گەیشتووە، لە خۆپیشاندانەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران ٣٢٨ کەس بە تەقەی ھێزە ئەمنییەکان کوژراون کە ٥٠یان منداڵ و کەسانی خوار تەمەن ١٨ ساڵن، ھاوکات ٣٨ ئەندامی ھێزە ئەمنییەکانیش لە گرژی و ئاڵۆزییەکاندا کوژراون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، تائێستا لە ١٣٧ شار و ١٣٦ زانکۆ خۆپیشاندان و گردبوونەوەی ناڕەزایی دژ بە حکومەتی ئێران ئەنجام دراوە.
دادگای سزای ئاسڵیەی چوارەمینی ئامەد بە تۆمەتی بانگەشەی سوکایەتی بە حکومەت و دەوڵەت سزای پێنج مانگ زیندانی بەسەر سڕی سورەییا ئۆندەر پەرلەمانتاری پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" سەپاند.
ئەوەش دوای ئەوە دێت کە ئەو پەرلەمانتارەی پێشووی ھەدەپە مافی پارێزبەندی لێسەنرایەوە و دەستگیرکرا، بە پاساوی ئەوەی لە وتەکانیدا لەبەردەم دادوەر ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، ئیدارەی ئەردۆغان جێگەی گومانە و ئەوەش بە سوکایەتی بە سەرۆک کۆمار لەقەڵەمدرا.
ماریا زاخارۆڤا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند، مۆسکۆ ئامادەیە بە لەبەرچاوگرتنی ئەو رەوشەی ئێستا، دانوستان لەگەڵ کیێڤ بکات.
وتیشی، ئەوان ھەرگیز دانوستانیان رەتنەکردووەتەوە و گفتوگۆکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە بەھۆی وەڵامنەدانەوە پێشنیارەکانی روسیا لەلایەن ئۆکراین راگیراون.
ئاماژەی بەوەشکرد، دابینکردنی چەک و پێداویستی سەربازیی لەلایەن وڵاتانی رۆژئاواوە بۆ ئۆکراین، کاریگەری راستەوخۆی ھەیە لەسەر ئامادەیی کیێڤ بۆ دانوستان.
ھانس کڵەوگ بەڕێوەبەری رێکخراوی تەندروستی جیھانی ئەوروپا رایگەیاند، لەسەر بنەمای ئەو ئامارانەی تاکو ئێستا پێیان گەیشتوون، ئەمساڵ لانیکەم ١٥ ھەزار کەس لە ئەوروپا بەھۆی شەپۆلەکانی گەرماوە گیانیانلەدەستداوە.
راشیگەیاند، لەو ١٥ ھەزار کەسە، چوار ھەزار کەسیان لە ئیسپانیا و چوار ھەزار و ٥٠٠ کەسیان لە ئەڵمانیا و زیاتر لە سێ ھەزار و ٢٠٠ کەسیان لە بەریتانیا و زیاتر لە ھەزار کەسیان لە پرتوگال بوون، حکومەتی ئیسپانیاش رایگەیاندووە، مانگی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ، گەرمترین مانگ بووە لە وڵاتەکە لە دوای ساڵی ١٩٦١وە.
ئاشکرابوونی ئەو ئامارە لە کاتێکدایە، بەھۆی جەنگی روسیا و ئۆکراین و ھەڕەشەکانی روسیا بۆ راگرتنی ھەناردەکردنی گاز، وڵاتانی ئەوروپا لە بەردەم مەترسیی زستانێکی سەختدان.
سوپای کۆریای باکوور لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەھیچ شێوەیەک چەک یاخود مووشەکیان نەگواستووەتەوە بۆ روسیا و ھیچ پلانێکیشیان بۆ کارێکی لەوشێوەیە نییە.
ئەوەش لە کاتێکدایە کە چەند رۆژێک پێش ئێستا، جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا ئاماژەی بەوەکردبوو، زانیارییان بەدەستگەیشتووە سەبارەت بەوەی کۆریای باکوور بە نھێنی ژمارەیەک مووشەک بۆ روسیا دابیندەکات بۆ ئەوەی لە جەنگی ئۆکرانیادا بەکاریبھێنێت.
پێشتریش پاتریک رایدەر وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا ئەوەی خستبووەڕوو، بەگوێرەی ئەو راپۆرتانەی بەدەستیانگەیشتووە، روسیا لە ھەوڵی ئەوەدایە کە چەک و ھاوکاری سەربازی لە ھەریەکە لە وڵاتانی ئێران و کۆریای باکوور وەربگرێت.
بنیامین ناتانیاھۆ لەگەڵ ژمارەیەک لە سەرۆکی پارتە ئایینیەکان و پارتە راستڕەوەکان کۆبووەوە و تاوتوێی مەرجەکانی ئەو لایەنانەیان لە بەرامبەر بەشداریکردنیان لە حکومەتی نوێ کرد.
بەپێی ھەواڵی میدیاکانی ئیسرائیل، ناتانیاھۆ بە سەرۆکی ئەو حزبانەی وتووە، کە دەیەوێت کابینەی حکومەتەکەی لە یەکەمین کۆبوونەوەی پەرلەمانی ئیسرائیل کە بڕیاروایە ١٥ی ئەم مانگە کۆبوونەوەکە بەڕێوەبچێت، پێشکەش بکات.
لە لایەکی ترەوە، یائیر لاپید سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەری ئیسرائیل لە توتێکدا رایگەیاند، ھیچ ئەگەرێک نییە بۆ ئەوەی بەشداری لە حکومەتێک بە سەرۆکایەتی بنیامین ناتانیاھۆ بکەن، بەڵام دەجەنگن بۆ ئەوەی جارێکی تر بگەنەوە بە دەسەڵات.
رۆژی پێنجشەممەی رابردوو ھەڵبژاردنی پەرلەمانی ئیسرائیل بەڕێوەچوو و پارتی لیکۆد بە سەرۆکایەتی بنیامین ناتانیاھۆ بە بەدەستھێنانی ٣٢ کورسی زۆرترین دەنگی بەدەستھێناوە، بەڵام بۆ پێکھێنانی حکومەت پێویستی بە ھاوپەیمانێتی ھەیە.
رێکخراوی پزیشکانی بێسنور لە راپۆرتێکدا بە ناونیشانی "لە نێوان دوو ئاگردا" رایگەیاند، منداڵانی کەمپی ھۆل لە ژیانێکی زۆر خراپدان بەھۆی نەبوونی خزمەتگوزاری و چاودێری تەندروستی و زیادبوونی توندوتیژی.
وتیشی، منداڵان لە ٦٤%ی دانیشتووانی کەمپەکە پێکدەھێنن و لێکۆڵینەوەکان دەریانخستووە کە چەندین منداڵ بەھۆی نەبوونی چاودێری تەندروستی پێویستەوە گیانیانلەدەستداوە.
بەپێی ئامارەکانی پزیشکانی بێسنور، لە ساڵی ٢٠٢١دا ٧٩ منداڵ لە کەمپی ھۆل گیانیانلەدەستداوە و منداڵان ٣٥%ی گیانلەدەستدانەکانی ئەو کەمپە پێکدەھێنن.
کەمپی ھۆڵ زیاتر لە ٥٠ ھەزار کەسوکاری داعشی تێدا دەژی، نزیکەی نیوەیان عێراقین و ١١ ھەزار کەسی تری لە ٦٠ وڵاتی جیھانەوە تێدایە.
موحسین حاجی سەعید سەرۆکی دەستەی بەڕێوەبەری کۆمەڵەی رێبەرانی گەشتیاریی ئێران رایگەیاند، چەند گەشتیارێکی بیانی کە تەنھا وێنەی رووداوەکانی ئەم دواییەی وڵاتەکەیان گرتووە لەلایەن ھێزەکانی حکومەتەوە دەستگیرکراون.
موحسین حاجی سەعید نیگەرانی خۆی لەو بارەیەوە دەربڕی و ئاماژەی بەوەشکرد، مەرج نییە ھەر گەشتیارێک کە لە شوێنێکی ھەڵەدا بینرا سیخوڕی بکات.
پێشتریش ئیتڵاعاتی ئێران باسی لەوەکردبوو، نۆ گەشتیاری بیانیان دەستگیرکردووە کە بە رەچەڵەک خەڵکی وڵاتانی ئەڵمانیا، پۆڵەندا، ئیتاڵیا، فەڕەنسا، ھۆڵەندا و سوید بوون.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق بە مەبەستی بەشداریکردن لە کۆنگرەی جیھانیی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا (کوب٢٧) گەیشتووەتە میسر و بڕیارە وتارێکیش لەبارەی کاریگەرییە خراپەکانی گۆڕانکاری کەشوھەوا لەسەر عێراق پێشکەش بکات.
روانگەی عێراقی سەوز تایبەت بە ژینگە و کەشوھەوا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، بەشداریکردنی د.لەتیف رەشید لەو کۆنگرەیە ھەنگاوێکی گرنگە داواشی لێکردوە بەرەسمی داواکارییەک پێشکەش بکات بۆئەوەی کۆنگرەی جیھانیی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا لە داھاتوودا لە بەغداد بکرێت.
ئەمڕۆش دووەم رۆژی ٢٧ەمین لوتکەی تایبەت بە گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا لە شەرم شێخ لە میسر بەڕێوەدەچێت و تا ١٨ی ئەم مانگە دەخایەنێت و بڕیاریشە ئەمڕۆ ژمارەیەک لەسەرکردەکانی جیھان وتار پێشکەش بکەن.