عەلی باقری کینی گەورە دانوستانکاری ئێران بۆ گفتوگۆ ئەتۆمییەکان رایگەیاند، وەفدی دانوستانکاری ئێران بۆ ئەم خولەی دانوستانە ئەتۆمییەکان لە ڤییەننا چەند بیرۆکە و پێشنیازێکی نوێ پێشکەش دەکەن، کە تایبەتن بە ناوەڕۆک و شێوازی گفتوگۆکان بە مەبەستی زوو گەیشتنە بە ڕێککەوتن و نەھێشتنی بەربەست و ئاستەنگەکان.

وتیشی، ئێران بەوپەڕی ڕاستۆگییەوە گەڕاوەتەوە بۆ دانوستانە ئەتۆمییەکان و بەھەموو شێوەیەک کار بۆ ئەوە دەکات ڕێککەوتنی ئەتۆمی زیندوو بکرێتەوە و ئامادەشن بۆئەوەی لەماوەیەکی کەمدا بە ئەنجامێکی باش کۆتایی بە دانوستانە ئەتۆمییەکان بھێنرێت بۆئەوەی ئەمریکاش ھەست بە بەرپرسیارێتی بکات.

بایدن بە بۆنەی دەستپێکردنی کۆنگرەی دەیەمی پێداوچوونەوە بە پەیماننامەی بڵاونەکردنەوەی چەکی ئەتۆم، راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و ئامادەیی ئیدارەکەی پیشاندا بۆ دەستپێکردنی دانوستانی بەپەلە لەگەڵ روسیا سەبارەت بە چوارچێوەی سنوردارکردنی چەکی ستراتیژی تاکو جێگەی پەیماننامەی ستارت ٣ بگرێتەوە کە ساڵی ٢٠٢٦ کۆتایی دێت.

ھەروەھا بایدن پابەندبوونی وڵاتەکەی بە سنوردارکردنی بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی دووپاتکردەوەو داواشی لە روسیا کرد، ئامادەیی بسەلمێنێت بۆ کارکردن سەبارەت بە سنوردارکردنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی.

سەرۆکی ئەمریکا سەبارەت بە دۆسیەی ئەتۆمی ئێران رایگەیاندوە، پێشنیازێکیان پێشکەشکردووە بۆ گەرەنتی گەڕانەوەی ھەردوولا بۆ جێبەجێکردنی پلانی کاری ھاوبەش لەگەڵ ئێران لە پێناو گەرەنتی بەدەستنەھێنانی چەکی ئەتۆمی .

سەرچاوەیەکی سەربازی سەر بە ئۆپۆزسیۆنی سوریا ڕایگەیاندووە، ھێزەکانی سوپای سوریا و ھێزەکانی ھەسەدە، بە بەشداری ھێزەکانی ڕوسیا، دەستیانکردووە بە ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی سەربازی لە ناوچەکانی نزیک شاری حەلەب وەک ئامادەکاری بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھێزەکانی تورکیا و گروپە چەکدارەکانی ئۆپۆزسیون لە میانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی چاوەڕوانکراو کە تورکیا ئامادەکاری دەکات بۆ ھێرشکردنە سەر تەل رەفعەت و مەنبەج.

لەھەمانکاتدا بەشێکی زۆر لە ناوچەکانی بە ناوی "دامەڵراو لە چەک" لە پارێزگاکانی ئیدلب و لادێکانی حەما و لازقیە لە باکوری خۆرئاوای سوریا لەلایەن سوپایی سوریا و ھاوپەیمانەکانی بەچڕی تۆپباران دەکرێن. ھەروەھا تورکیا ھێزی سەربازی زیاتر دەنێرێتە ھێڵەکانی بەرەی جەنگ  لە پارێزگای حەلەب و ئیدلب. 

سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاندووە ، بە نیگەرانیەوە چاودێری رەوشی عێراق و خۆپیشاندانەکان دەکەن کە تا ئێستا ژمارەیەک برینداری لێکەوتووەتەوە، داواشیکردووە رێز لە ئازادی رادەربڕین و خۆپیشاندانی ئاشتیانە بگیرێت و ھەنگاوی پێویست بۆ ھێورکردنەوەی رەوشەکە بنرێت.

سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان داواشی لە لایەنەکان کردووە، ناکۆکییەکان تێبپەرێنن و لە رێی دانوستانەوە حکومەتێکی نیشتمانی پێکبھێنن.

فەرماندەیی بۆشایی ئاسمانی ئەمریکا رایگەیاند موشەکە چینییەکە کە لە جۆری "لۆنگ مارچ بی ٥" بووە، لە سەعات ١٢:٤٥ خولەکی پاش نیوەڕۆی رۆژی شەممە بەکاتی ئەمریکا، کەوتووەتە نێو زەریای ھیندی.

بیل نێڵسن، بەڕێوەبەری ناسا رایگەیاند: "ھەموو ئەو وڵاتانەی کە مۆڵەتی چوونە بۆشایی ئاسمانیان ھەیە پێویستە باشترین پراکتیزە دامەزراوەکان پەیڕەو بکەن و بەشداری بکەن بۆ ھاوبەشیپێکردنی ئەم جۆرە زانیارییە پێشوەختان بۆ ئەوەی ڕێگە بدەن بە وەرگرتنی زانیاری لەباری مەترسی کاریگەرییەکانی پاشماوەی تەنەکان." 

دەشڵێت. ئەنجامدانی ئەم کارە گرینگە بۆ بەکارھێنانی بەرپرسیارانەی بۆشایی ئاسمان و بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی خەڵک لێرە لەسەر زەوی.

کۆمپانیای ئایرۆسپەیس، کە ناوەندێکی توێژینەوەی قازانج نەویستە، رایگەیاندووە، موشەکەکە کێشی ٢٢.٥ تۆنە.

چین لە سەرەتای ئەم ھەفتەیەدا رایگەیاندبوو کە لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ پاشماوەکان دەکات و رەتیکردەوە پاشماوەی مووشەکەکە ھیچ مەترسییەکی بۆسەر دانیشتوان ھەبێت.

فڕۆکەی لۆنگ مارچ ٥B لە ٢٤ی تەمموز رەوانەی بۆشایی ئاسمان کرا بۆ گەیاندنی مۆدیولێکی تاقیگەیی بۆ وێستگە نوێیەکەی چین کە لە خولگەدا لە قۆناغی دروستکردندایە، ئەمەش سێیەم فڕینی بەھێزترین موشەکی چین بوو لە دوای یەکەم ھەڵدانی لە ساڵی ٢٠٢٠.

١٠٢ پەرلەمانتار و ئەندامی ئەنجومەنی پیرانی فەڕەنسا لە پارتە جیاوازەکان، لە نوسراوێکدا ئاماژەیان بەوەکردووە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا، پلانی ھەیە ھێرشێکی خوێناوی بکاتە سەر کورد لە باکووری سوریا و دەیەوێت پێگەی وڵاتەکەی لە رێکخراوی ناتۆ بەکاربھێنێت، بۆ ڕازیکردنی رێکخراوەکە بەوەی تورکیا ھێرشەکانی لە باکوری سوریا چڕبکاتەوە.

دەشڵێن، نابێت وڵاتانی ڕۆژئاوا پشت لە کورد بکەن و پێویستە ئەندامانی یەکێتیی ئەوروپا گەرەنتی پاراستنی چالاکوان و کۆمەڵە کوردییەکان لەسەر خاکی ئەوروپا بکەن، داواشیان لە فەڕەنسا کرد، داوا لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بکات، ناوچەی دژەفڕین لە باکووری سوریا دروست بکات و خۆبەڕێوەبەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریاش لە دانپێدانانی نێودەوڵەتی سوودمەند بێت.

لێپرسراوانی فلیپین ڕایانگەیاندووە، بەھۆی بومەلەرزەکەی چەند رۆژی رابردوو، تا ئێستا  دە کەس گیانیان لەدەستداوە، چوار کەس بێسەروشوێن بوون و ٣٧٥ی دیکەش برینداربوون، ئەوە جگە لەوەی بومەلەرزەکە کاریگەری لەسەر ٣١٤ ھەزار و ١٦١ کەس دروستکردووە .

ڕۆژی ٢٧ ی ئەم مانگە بومەلەرزەیەکی بەھێز بە گوڕی ٧.٣ پلە بە پێوەری ریختەر فلیپینی ھەژاند و جگە لە زیانە گیانییەکان، بەھۆی بومەلەرزەکەوە چەندین بینا و باڵەخانەش زیانیان بەرکەوت.

میخائێل رازڤۆجایڤ، حاکمی ناوچەی سێڤاستۆپۆڵ لە نیمچە دوورگەی کریما رایگەیاند، بەرەبەیانی رۆژی یەکشەممە، بارەگای فەرماندەیی کەشتیوانی روسیا لە دەریای رەش بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کراوەتە ئامانج و بەھۆیەوە شەش کارمەندی بارەگاکە برینداربوون، کە ھەموویان چارەسەری پێویستیان وەرگرتووە.

دەزگای لێکۆڵینەوەی فیدڕاڵی روسیا لێکۆڵینەوەی لە رووداوەکە دەستیپێکردووە و داواشیان لە دانیشتوانی ناوچەکە کرد، ئەوەندەی دەتوانن لە ماڵەکانیان بمێننەوە.

نەژاد جەھانی جێگری بەڕێوەبەری کۆنتڕۆڵی قەیران لە ئێران رایگەیاند، بەھۆی لافاوەکەی چەند رۆژی رابردوو، تا ئێستا ٦٩ کەس لە ناوچە جیاجیاکان گیانیان لەدەستداوە و ٣٩ی دیکەش برینداربوون، زیاتر لە ٣٠ کەسیش بێسەروشوێن بوون.

پەیامنێری کوردسات نیوزیش رایگەیاند، لە نێو قوربانییەکاندا ژمارەیەک گەشتیاری عێراقی  ھەن کە لە نزیک پارێزگای مەشھەد ئۆتۆمبێلەکەیان ژێرئاو کەوتووە و لە کۆی ١٣ گەشتیار کە لەناو مینی پاسێکدا بوون، حەوت کەسیان لەگەڵ شۆفێرە ئێرانییەکە گیانیان لەدەستداوە.

ئەنجومەنی پارێزگای ئەنبار رایگەیاندوە، ھێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی سەربازیی عەین ئەسەد کە دەکەوێتە سنوری ناحیەی بەغدادی لە قەزای ھیت لە خۆرئاوای ئەنبار، رێوشوێنێکی ئەمنی توندیان گرتووەتەبەر و تائێستاش ھۆکارەکەی دیار نییە و تەنانەت ھێزە ئەمنییەکانی سەر بە پارێزگای ئەنباریش ھیچ زانیارییەکیان لەسەر ئەو رێوشوێنە ئەمنییەی ھێزەکانی ئەمریکا نییە.

ئاماژەی بەوەشکردوە، ھێزەکانی ئەمریکا بە چڕی لە دەوروبەری بنکەی سەربازیی عەین ئەسەد بڵاوکراونەتەوە و بە بەردەوامیش فڕۆکە بەسەر سەربازگەکەدا دەسوڕێتەوە.

"ئیلکنور بیرۆل" ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" لە ئیستەنبوڵ، رایگەیاند، بڕیارە ھەفتەی داھاتوو، رۆژی حەوتی ئاب لە ناوچەی کارتاڵی ئیستەنبوڵ گردبونەوەیەکی فراوان بە ناونیشانی"چارەسەری لە لای ئێمەیە و نا بۆ داگیرکاری" بەڕێوەبچێت، بۆ رەتکردنەوەی سیاسەتی ئێستای حکومەتی تورکیا.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سیاسەتی ئێستای حکومەت کە "ئاکپارتی و مەھەپە" بەڕێوەیدەبەن، وڵاتیان خستووەتە ئەو رەوشەی کە بە ھێزی سەربازیی، خۆی لە قەیرانەکان رزگار بکات.
 

ئانالینا بیربوک وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لە کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانی ھاوبەش لەگەڵ  مەلود چاوش ئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیا لە ئیستەنبوڵ، ڕەخنەی توندی لە دەسەڵاتدارانی تورکیا کرد، سەبارەت بە ھەڵوێستیان دەربارەی چالاکییەکانی ئەنقەرە لە دورگەکانی دەریای ئیجە و زیندانیکردنی عوسمان کاڤالا سەرمایەداری تورکیا و مەترسی ئەگەری ھێرشی تورکیا بۆسەر ناوچەکانی باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا.

وتیشی، پێویستە تورکیا ڕێز لە بڕیارەکانی ئەنجومەنی ئەوروپا بگرێت سەبارەت بە مافەکانی مرۆڤ، بە تایبەت ئەو تۆمەتانەی کە ئاراستەی عوسمان کاڤالا چالاکوان و سەرمایەداری تورکیا کراون، کە لە ئێستادا سزای زیندانیکردنی ھەتا ھەتایی بەسەردا سەپێندراوە.

لە بەرامبەریشدا چاوش ئۆغلۆ ڕایگەیاند، پێویستە ئەڵمانیا گوێ لە پروپاگەندەکانی یۆنان نەگرێت سەبارەت بە ناکۆییە دەریاییەکانی نێوان ھەردوو وڵات، نیگەرانی ئەنقەرەشی دەربڕی، سەبارەت بە ھەوڵی دورخستنەوەی تورکیا لە ئەنجومەنی ئەوروپا.

ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان ڕاپۆرتێکی سەبارەت بە وشکەساڵی و کەمئاوی لە وڵاتانی عەرەبی بڵاوکردووەتەوە، بە پێی راپۆرتەکە لە کۆی ٢٢ دەوڵەتی عەرەبی ١٧یان ڕوبەڕووی کێشەی کەمئاوی دەبنەوە و ١٦ وڵاتیش توشی وشکەساڵی دەبن، تاساڵی ٢٠٤٠ یش ١٢ وڵاتی عەرەبی بەتەواوی دەکەونە ژێر ھێڵی ھەژاری لە نەبونی ئاوی پێویست.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، ھەریەکە لە عێراق و سوریا و سودان لەو وڵاتانەن کە ڕووبەڕوی کێشەی گەورەی کەمئاوی دەبنەوە.

ڕێکخراوی مانگی سوری ئێران بڵاویکردەوە، بەھۆی لافاوی چەند رۆژی ڕابردووەوە، تائێستا ٦١  کەس لە ناوچە جیاجیاکان گیانیان لەدەستداوە  و لانیکەم ٣٢ کەسیش بێسەروشوێن بوون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ١٤٠ شار و ٥١٦ گوند و ٨٥ رێگای سەرەکی بەھۆی بارانبارین و لافاو زیانیان بەرکەوتووە و لە ئێستاشدا نزیکەی ٧٠٠ تیم سەرقاڵی فریاگوزارین.

چەند رۆژێکە شەپۆلێکی باران بارینی بەخوڕ پارێزگاکانی باکور و ناوەڕاست و باشوری خۆرھەڵاتی ئێرانی گرتووەتەوە و لە زۆربەی ناوچەکان لافاو دروستبووە، بەوھۆیەشەوە بەڕێوەبەرایەتی ڕێگاوبان لەو پارێزگایانە خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھەر مەترسییەک کە ڕووبدات.

مەزڵوم کۆبانی ئاشکرا کرد, لە ٢٠ی ئەم مانگەوە و تا ئێستا، فڕۆکە بێفرۆکەوانی تورکیا ٩ شەڕڤانی ھەسەدە و ٤ ئەندامی ئاسایشی ناوخۆ و ١٣ ھاوڵاتی مەدەنیان کردووەتە ئامانج.

جەختیشی لەوە کردەوە کە زیادبوونی ھێرشەکانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان کۆمەڵگەی باکوورو خۆرھەڵاتی سووریا و دامەزراوەکانی دەکاتە ئامانج، کە کار بۆ سەقامگیری ناوچەکە دەکەن.

لە لایەکی ترەوە، "ھەسەدە" دەستگیرکردنی شانەیەکیان ڕاگەیاند کە لە سێ کەس پێکدێت، کە کاری سیخوڕییان بۆ تورکیا کردووە، و بەھۆی زانیارییەکانیانەوە ھێرشی  فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا بۆ سەر بارەگای ئەنجوومەنی سەربازی تەل تەمر کراون.

ئانالینا بایربۆک، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لە سەردانەکەی بۆ تورکیا لەگەڵ میتحات سانجار، ھاوسەرۆکی ھەدەپە و بەشێک لە پەرلەمانتارانی ھەدەپە کۆبووەوە. سانجار بە وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیای ڕاگەیاند، ھێرشەکانی تورکیا لە ھەرێمی کوردستان و ھەڕەشەکانی ئەنقەرە بۆ ھێرشکردنە سەر باکوری سوریا، بەھۆی نەبوونی چارەسەرە بۆ کێشەی کورد لای ئاکپارتی.

وتیشی، ڕوونکردنەوەکانی تورکیا لەبارەی ھێرشەکانی بۆ سەر ھەرێمی کوردستان دوورن لە ڕاستییەوە و دەیانەوێت بە ئۆپراسیۆنی سەربازیی لە دەرەوەی تورکیا کێشە ناوخۆییەکان بشارنەوە. 

وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لەگەڵ ھاوسەرۆکی ھەدەپە باسی لە ھەوڵەکانی داخستنی ھەدەپە و دۆخی تەندروستی زیندانیانی کورد کردووە.