جیهان
بەلەمێكی كۆچبەران لە دەریای ئیجە ژێرئاوكەوت و بەهۆیەوە هەشت كۆچبەر خنكان، كە شەشیان منداڵ و دووانیان ژنن.
پاسەوانی كەناراوەكانی یۆنان رایگەیاند، لەئەنجامی نوقومبوونی بەلەمێك لە دەریای ئیجە لە باكوری دورگەی سامۆس، هەشت كۆچبەر خنكان، كە دووانیان ژن و شەشیشیان منداڵ بوون و نزیكەی ٤٠ كۆچبەریش رزگاركراون و گەڕان بەدوای چارەنووسی كۆچبەرانی تریش بەردەوامە و بۆ ئەو مەبەستەش ئۆپەراسیۆنێكیان دەستپێكردووە، چونكە بەلەمەكە ژمارەیەكی زۆری كۆچبەرانی هەڵگرتبوو، بەڵام تائێستا بە تەواوی نازانرێت چەند كەسی تێدا بووە.
پاسەوانی كەناراوەكانی یۆنان ئاماژەی بەوەشكرد، تا ئێستا ناسنامەی كۆچبەرەكان ئاشكرا نەكراوە و كۆچبەرە رزگاربووەكانیش گواستراونەتەوە بۆ دوورگەی سامۆس .
رۆژنامەیەكی بەریتانی رایدەگەیەنێت، روسیا سەدان كەسی لە یەمەنەوە بە قاچاخ بردووەتە وڵاتەكەی بۆئەوەی لە شەڕی ئۆكراین بەشداری بكەن.
فاینەنشاڵ تایمزی بەریتانی لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكردووە، سوپای روسیا توانیویەتی سەدان گەنجی یەمەنی بباتە روسیا بۆئەوەی لە بەرەكانی جەنگ لە دژی ئۆكراین شەڕ بكەن.
ئاماژە بۆ ئەوەشكراوە، وەرگرتن و كۆكردنەوەی ئەو یەمەنیانە لەلایەن كۆمپانیایەكەوە ئەنجامدراوە كە كەسایەتییەكی دیاری حوسییەكان دامەزرێنەریەتی، بەڵێنیش بەو كەسانە دراوە رەگەزنامەی روسی و كاریان پێبدرێت.
ئەوە لەكاتێكدایە پێشتریش راپۆرتە هەواڵییەكان باسیان لەوە دەكرد، نزیكەی ١٠ هەزار سەربازی كۆریای باكوور بۆ شەڕكردن لە دژی ئۆكراین گەیشتوونەتە روسیا.
داواكاری گشتی توركیا فەرمانی دەستبەسەركردنی سەرۆكی شارەوانی لەسەركارلادراوی دێرسیم دەركرد، خۆپیشاندان و ناڕەزایش دژی دانانی قەیوم بەردەوامن.
دوای ئەوەی وەزارەتی ناوخۆی توركیا، بیرسەن ئۆرهان سەرۆكی شارەوانی دێرسمی دورخستەوە و قەیومی لە شوێنەكەی دانا، بڕیاری دەستبەسەركردنی بۆ دەركرد، رۆژی یەكشەممەش بۆ وتەلێوەرگرتن چووە بەڕێوەبەرایەتی پۆلیس، دواتر رەوانەی دادگا كرا، دادگاش فەرمانی دەستبەسەركردنی لە ماڵی خۆی بۆدەركرد، گەشتی دەرەوەی وڵاتیشی لێ قەدەغەكرد.
لە چوارچێوەیەی ناڕەزایەكانیش دژی دانانی قەیوم، رۆژی یەكشەممە لە گۆڕەپانی سەید رەزا لە دێرسیم و قەرس و ئاگری خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی دژ بە دورخستنەوەی سەرۆك شارەوانییەكان و دانانی قەیوم لە شوێنەكانیان بەردەوام بوو.
رۆژی ٢٢ی ئەم مانگە وەزارەتی ناوخۆی توركیا بڕیاریدا بە دورخستنەوەی دوو سەرۆك شارەوانیی دێرسیم و پولور لە باكوری كوردستان، تا ئێستا چوار سەرۆك شارەوانیی سەر بە دەم پارتی و دوو سەرۆك شارەوانیی سەر بە جەهەپە دورخراونەتەوە و قەیوم لە شوێنیان دانراوە.
یەكێتی ئەوروپا دەڵێت لوبنان لە كەناری داڕوخان و هەرەسهێنانی یەكجاریدایە و پێویستە بە زووترین كات هێرشەكانی ئێسرائیل بۆسەر ئەو وڵاتە رابگیرێت.
جۆزێپ بۆرێل لێپرسراوی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا لە سەردانێكدا بۆ بەیروت لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، شەڕ و ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رەهەندێكی نێودەوڵەتی وەرگرتووە و نابێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەستوەستان بێت و بە بێدەنگی بمێنێتەوە، چونكە تێكچوون و ناسەقامگیری ئاسایش و ئارامی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست باجەكەی بۆ هەموو جیهان زۆر قورس دەبێت.
وتیشی، هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان تیمە تەندروستییەكان و نەخۆشخانە و خوێندنگەكانی كردووەتەوە ئامانج و لە ئێستاشدا لوبنان لە كەناری داڕوخان و هەرەسهێنانی یەكجاریدایە و پێویستە بە زووترین كات هێرشەكانی ئێسرائیل بۆسەر ئەو وڵاتە رابگیرێت و بۆئەو مەبەستەش یەكێتی ئەوروپا پشتیوانی ئەمریكا و فەڕەنسا دەكات.
هەینی داهاتوو ئێران و ژمارەیەك لە وڵاتانی ئەوروپا بۆ تاوتوێكردنی دۆسێی ئەتۆمی و پرسە هەرێمییەكان كۆدەبنەوە.
ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بڕیارە رۆژی هەینی داهاتوو كە دەكاتە ٢٩ی تشرینی دووەم، لەگەڵ بەریتانیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا بۆ تاوتوێكردنی دۆسێی ئەتۆمی و بابەتە هەرێمییەكان كۆببنەوە و هەوڵ دەدەن هەڵوێستی كۆتایی ئەوروپا لە بارەی دۆسێی ئەتۆمی ئێران بزانن كە دەیانەوێت رێككەوتنی ئەتۆمی بە كوێ بگات.
لەگەڵ ئەوەی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران شوێنی كۆبوونەوەكەی ئاشكرا نەكرد، بەڵام میدیاكانی ئەوروپا بڵاویانكردووەتەوە، بەپێی ئەو زانیارییانەی دەستیانكەوتووە، كۆبوونەوەكەی نێوان ئێران و بەریتانیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا لە شاری ژنێف لە سویسرا بەڕێوەدەچێت.
لێپرسراوانی ئیسرائیل رایانگەیاند، حزبوڵای لوبنانی موشەكی ئیسرائیلی دژە تانكی پەیداكردووە.
لێپرسراوانی سەربازی ئیسرائیل رایانگەیاند، حزبوڵای لوبنانی موشەكی سپایكی دژە تانكی ئیسرائیلی دەستكەوتووە لە كاتی جەنگی نێوان حزبوڵا و ئیسرائیل لەساڵی ٢٠٠٦دا و دواتر رەوانەی ئێرانی كردووە بۆ ئەوەی دروستی بكاتەوە.
لە ماوەی رابردودا حزبوڵای لوبنانی موشەكی دژە تانكی ئەڵماسی ئاڕاستەی بنكەی سەربازی ئیسرائیل كرد و ئەوەش بووەتە جێگەی مشتومڕ لەلایەن لێپرسراوانی ئیسرائیلەوە.
رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریكی رایگەیاندووە، چەكی دژە تانكی حزبوڵا كە ئێران دروستی كردووە مەترسییە بۆ سەر تانكەكانی ئیسرائیل و كوالێتیەكەی زۆر باشە و كەمترین هەڵەی هەیە.
وەزیری دەرەوەی توركیا رایگەیاند، وڵاتەكەی نیگەرانیەكانی خۆی لە بارەی باكوری سوریاوە بە سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا گەیاندووە.
بە گوێرەی هەواڵێكی رۆژنامەی ئاكیت، هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا رایگەیاندووە، هێشتا سیاسەتی ترەمپ لەبارەی باكوری سوریاوە روون نییە، لەگەڵ ئەوەشدا پێشتر دەربارەی ئەو بابەتە هۆشداری خۆیان پێداوە و داوایانكردووە ئەمریكا چاو بە سیاسەتەكانی خۆی لەگەڵ باكوری سوریا بخشێنێتەوە.
دەشڵێت، لە هەر دەرفەتێكدا وەك توركیا ئەوە دووپاتدەكەنەوە هەڵوێستەكانیان دەربارەی باكوری سوریا جدین و پێویستە داواكارییەكانیان بەهەند وەربگیرێن.
وەزیرانی بەرگری ئەمریكا و ئیسرائیل رەوشی لوبنانیان تاوتوێكرد .
بە پێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا "پنتاگۆن"، لوید ئۆستن وەزیری بەرگری ئەمریكا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ یسرائیل كاتس وەزیری بەرگری ئیسرائیل، جەختیكردەوە لە گرنگیی گرەنتیكردنی پاراستنی هێزەكانی لوبنان و هێزەكانی یونیفیل لەلایەن ئیسرائیلەوە لە كاتی ئەو هێرشانەی دژی حزبوڵا ئەنجامی دەدات، هەروەها پابەندبونی ئەمریكای بە ئاسایشی ئیسرائیل و دۆزینەوەی چارەسەری دیپلۆماسی لە نێوان ئیسرائیل و لوبنان دوپاتكردەوە.
لایخۆشیەوە وەزیری بەرگری ئیسرائیل جەختی لە بەردەوامیی هێرشەكانی دژی حزبوڵا كردەوە و رایگەیاند، ئیسرائیل پابەند دەبێت بە هەوڵەكان بۆ گەراندنەوەی سەقامگیری تا لەو رێیەوە ئاوارەكانی باكوری لوبنان بگەرێنەوە ماڵەكانیان.
ئیسرائیل لە هێرشێكی ئاسمانیدا باڵەخانەیەكی نیشتەجێبوونی لە بەیروت بۆردومانكرد و تێیدا ١١ كەس كوژران و دەیانی دیكەش برینداربوون، ئاژانسە جیهانییەكانیش دەڵێن، پێدەچێت یەكێك لە كوژراوەكان تەڵاڵ حەمیە سەركردەیەكی دیاری حزبوڵا بێت.
ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویكردەوە، بەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل لە هێرشێكی ئاسمانیدا باڵەخانەیەكی نیشتەجێبوونی هەشت نهۆمی، لە ناوچەی بستەی بەیروتی بە پێنج موشەك كردووەتە ئامانج، كە دوو سەركردەی دیاری حزبوڵای تێدابووە.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە بۆردومانەكەدا ١١ كەس كوژراون و دەیانی دیكەش برینداربوون، پێدەچێت یەكێك لە كوژراوەكانیش "تەڵاڵ حەمیە" سەركردەی دیاری حزبوڵا بێت.
دوو رۆژ لەمەومەریش ئیسرائیل لە هێرشێكی ئاسمانیدا ژمارەیەك باڵەخانەی نیشتەجێبوونی لە سوریا كردە ئامانج و تێیدا ٣٦ كوژران و ٥٠ دیكەش برینداربوون، پنتاگۆنیش رایگەیاند، لەو هێرشەدا عەلی موسا دەقدوق سەركردەی دیاری حزبوڵا كوژراوە.
ئێران پیتاندنی یۆرانیۆم زیاد دەكات، لێپرسراوێكی وڵاتەكەش دەڵێت، دروستكردنی چەكی ئەتۆمی بۆ ئێران پێویستە.
بێهروز كەمالوەندی، وتەبێژی ناوەندیی ئەتۆمیی ئێران رایگەیاند، بڕیاردراوە بۆ بەرزكردنی پیتاندنی یۆرانیوم بۆ سەروی لە ٦٠٪، بەڵام تا ئێستا پیتاندنەكە ئەو رێژەیەی تێنەپەڕاندووە.
هاوكات ئەحمەد ئەردستانی، ئەندامی دەستەی ئاسایشی پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمیی بۆ ئێران بووەتە پێویستی و وڵاتانی رۆژئاواش تەنها بۆ ماوەیەك كێشە بۆ تاران دروست دەكەن.
لەلایەكی دیكەوە بەهۆی بڕیاری ئاژانسی نێودەوڵەتیی ئەتۆم دژی ئێران و كاردانەوەی لێپرسراوانی وڵاتەكە بەهای یەك دۆلار لە بازاڕەكانی وڵاتەكە گەیشتە زیاتر لە ٧٠ هەزار تمەن كە بەرزترین ئاستی بەهای دۆلارە لە مێژووی ئێراندا.
باڵیۆزی پێشووی ئیسرائیل لە ئەمریكا رایگەیاند، پێدەچێت جۆ بایدن سەرۆكی ئێستای ئەمریكا داوای دروستكردنی دەوڵەتی فەڵەستین بكات.
مایكڵ ئۆرن لە وتاریكدا دەڵێت، پێدەچێت جۆ بایدن، پێش كۆتایی هاتنی ماوەی سەرۆكایەتییەكەی لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٥ دا، داوا لە نەتەوە یەكگرتووەكان بكات دان بە دەوڵەتی فەڵەستین دا بنێت.
دەشڵێت، ساڵی ٢٠١٦ باراك ئۆباما پاكێجێكی یارمەتی ئەمنی و سەربازی پەسەندكردووە كە تیایدا واشنتۆن رێگەی بە پەسەندكردنی بڕیارێكی ئەنجومەنی ئاسایش داوە، ئیدانەی نیشتەجێبوونی ئیسرائیل بكات لە كەناری رۆژئاوا.
ئەمەش لەكاتێكدایە جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا بە دۆستی ئیسرائیل دادەنرێت، بەڵام لایەنگری حكومەتی ئێستای بنیامین ناتانیاهۆ نییە.
وەزارەتی بەرگری ئەمریكا پێشبینی دەكات هەزاران سەربازی كۆریای باكور لە روسیا بڵاوەیان پێبكرێت و دژی ئۆكراین شەڕ بكەن.
لوید ئۆستن وەزیری بەرگری ئەمریكا رایگەیاند، ئەمریكا پێشبینی دەكات كۆریای باكور دەیان هەزار سەرباز بۆ روسیا بنێرێت بۆئەوەی دژی ئۆكراین بجەنگن، لە بەرامبەر یارمەتیدانی پیۆنگ یانگ بۆ پێدانی چەك و هاوكاری سەربازیی.
وتیشی، روسیا موشەكی دژە فڕۆكە و پێداویستی بەرگری ئاسمانی بۆ كۆریای باكور ناردووە.
وەزارەتی بەرگری كۆریای باكوریش رایگەیاند، ئەمریكا كەشتی فڕۆكە هەڵگری جۆرج واشنتۆنی بۆ نیمچە دورگەی كۆریا ناردووە و مانۆڕی سەربازیی لەگەڵ ژاپۆن و كۆریای باشور ئەنجامداوە و پێیان وایە هەڵسوكەوتەكانی ئەمریكا لە نیمچە دوورگەی كۆریا رەوشی ناوچەكە بەرەو كارەسات دەبات و ئاڵۆزتر دەبێت.
ئەمریكا ٣٠ كۆمپانیای چینی خستە لیستی رەشەوە و پێویستە بەرهەمەكانیان هاوردەی ئەو وڵاتە نەكرێن.
ئەمریكا ٣٠ كۆمپانیای چینی تۆمەتبار كردووە كە ماددەی خاو و كەلوپەلی ئیگۆرەكان بەكاردەهێنن بۆ دروستكردنی بەرهەمەكانیان كە وەك كۆیلە مامەڵەیان لەگەڵدا دەكەن.
كاسرین تای نوێنەری وەزارەتی بازرگانی ئەمریكا رایگەیاند، ئیدارەی ئەمریكا پابەند دەبێت بەوەی ناهێڵێت هیچ بەرهەمێك بێتە ناو وڵاتەكەیەوە كە دروستكراو و ماددەی خاوی ئیگۆرەكان و پێكهاتەو ئاینەكانی ناوچەی شینگیانگی چینە.
لە بەرامبەردا ئەندامانی لیژنەی پەرلەمانی حزبی شیوعی چین پێشوازییان لە بڕیارەكەی ئەمریكا كرد و پێیان وایە پێویستە ئەمریكا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەو كۆمپانیایانەدا بپچڕێنێت كە ئیگۆرەكان بەكاردەهێنن.
ئەوەش لەكاتێكدایە، ئەمریكا چەند جارێك رەخنەی لە حكومەتی چین گرتووە لەسەر شێوازی مامەڵەكردن لەگەڵ ئیگۆرەكان كە زۆربەیان مسوڵمانن.
لە ماوەی ١٠ رۆژدا لە سیستان و بلوچستان ٥٠ كەس بەهۆی پەلامارەكانی سەر هێزە ئەمنییەكانی ئێران دەستگیركراون و ٢٦ كەسیش كوژراون.
ئەحمەد شەفایی وتەبێژی مەشقی ئۆپراسیۆنی هێزی زەمینی سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند، لە 5ی ئەم مانگە لە هێرشێكی چەكداریدا لە ناوچەی تەفتان سەر بە پارێزگای سیستان و بلوچستان ژمارەیەك ئەندامی هێزە ئەمنییەكان كوژران، دواتر لە ئۆپراسیۆنێكدا بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستان لە ماوەی ١٠ رۆژی رابردوودا ٢٦ تیرۆریست كوژراون.
وتیشی، لەو ماوەیەدا زیاتر لە ٥٠ كەس دەستگیركراون و ١٢ تیرۆریستیش خۆیان رادەستی هێزە ئەمنییەكان كردووە.
كۆمیسیۆنی گرتووخانەكانی ئەنقەرە رایگەیاند، رێگری دەكرێت لە ئازادكردنی زیاتر لە ٨ هەزار و ٥٠٠ زیندانی لە گرتووخانەكانی توركیا.
كۆمیسیۆنی گرتووخانەكانی ئەنقەرە لە كۆمەڵەی پارێزەرانی ئازادی راپۆرتێكی سەبارەت بە رەوشی گرتووخانەكانی توركیا بڵاوكردەوە، بەپێی داتاكانی وەزارەتی داد، مافی ئازادكردنی ٨ هەزار و ٥٢١ زیندانی لە گرتووخانەكانی توركیا راگیراوە و ئەشكەنجەی سیاسی دەدرێن.
راشیگەیاندوە، كەموكوڕی و نایاسایی هەڵاواردن لە گرتووخانەكان جێبەجێ دەكرێت و مافی زیندانییەكان پێشێل دەكرێت و پێویستە سنورداركردنی ئازادی زیندانییەكان بوەستێنرێت بۆئەوەی لەلایەن ئەنجومەنی دادگاكانەوە رابگەیەنرێت.
وەزارەتی بەرگری ئەمریكا دەڵێت، لە بۆردومانێكی ئیسرائیلدا لە سوریا سەركردەیەكی باڵای حزبوڵا كوژراوە.
لێپرسراوێكی باڵای وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بە سایتی ئێن بی سی ئەمریكی رایگەیاندووە، لە دواین هێرشی ئیسرائیلدا بۆ سەر سوریا سەركردەیەكی باڵای حزبوڵا كوژراوە.
سەرچاوەكانیش ئاماژە بەوە دەكەن، لە هێرشەكەی ئیسرائیلدا عەلی موسا دەقدوق كوژراوە كە پلانی هێرشكردنە سەر هێزەكانی ئەمریكای لە عێراق دانابوو پێش كشانەوەی هێزەكانیان لە ساڵی ٢٠١١.
دوو رۆژ لەمەوبەریش ئیسرائیل ژمارەیەك باڵەخانەی لە سوریا كردە ئامانج كە 36 كوژراوی لێكەوتەوە و زیاتر لە ٥٠ كەسی تریش بریندار بوون و زیانێكی ماددی گەورەش بەر باڵەخانەكان و دەوروبەریان كەوت.