کوردستان
مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتیی ھێزەکانی سوریای دیموکرات "ھەسەدە" لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ھێزەکانیان بەرپەرچی ھەر ھێرش و پەلامارێکی تورکیا بۆسەر رۆژئاڤای کوردستان دەدەنەوە.
سەبارەت بە پشتیوانییەکانی حکومەتی سویدیش بۆ رۆژئاڤا، ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، سوید بەردەوام پشتیوانی کردون بۆ رووبەڕووبونەوەی تیرۆر، ئەوەش پشتیوانییەکی سیاسیی و ئەخلاقییە.
ئەوەش لە کاتێکدایە سوپای تورکیا بۆردومانەکانی بۆ ناوچەکانی رۆژئاڤای کوردستان چڕ کردۆتەوە و رۆژانە گوندەکانی دەوروبەری عەفرین و شەھبا و ناوچەی شێراوا تۆپباران دەکات.
سەرکۆ ئازاد بڕیاردەری لیژنەی وزە و سامانە سروشتییەکانی پەرلەمان لە چاوپێکەوتنێکی دەنگی ئەمریکا رایگەیاندوە، بەدواداچونیان بۆ کوالێتی بەنزین کردوە و خەڵکی پسپۆڕیان بانگکردووە بۆ تێستکردن و بەدواداچوون بۆ کوالێتی بەنزینی ٨٠٠ دیناری، بۆئەوەی دڵنیایی بدەن بە ھاوڵاتیان کە ئەو بەنزینە بە تەواوەتی دەتوانرێت بەکاربھێنرێت یاخود نا.
راشیگەیاندوە، ئەو پسپۆڕ و شارەزایانەی سەر بە وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و حکومەتی ھەرێمن دڵنیاییانداوە لە باشی کوالێتی بەنزینەکە، بەڵام تائێستا لە تاقیگەکانی تری ناحکومیدا ئەنجامەکەیان وەرنەگرتۆتەوە، چونکە لێکۆڵینەوەی زیاتری لەسەر دەکرێت.
ئەبرو گونای وتەبێژی پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، دەرفەت ھەیە کێشەی کورد بە رێگە و شێوازی دیموکراتی چارەسەر بکرێت، بەڵام تورکیا تائێستا ئەو کێشەیەی چارەسەر نەکردووە، بەو ھۆیەشەوە تورکیا بە ھەموو دامەزراوەکانیەوە گۆڕراوە بۆ کەلاوە و وێرانەیەک.
سەبارەت بە ھەڵگرتنی پارێزبەندیش لەسەر ساڵیحە ئایدەنیز ھاوسەرۆکی دەبەپە ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، ئایدەنیز ئیرادەی گەلی ئامەدە و بە دەنگی گەل ھەڵبژێردراوە، ھەڵگرتنی پارێزبەندیش لە سەری کودەتایە بەسەر ئیرادەی گەل.
داوا لە دەسەڵاتی تورکیاش دەکات دەست لە سیاسەتی ھێرش و گوشار ھەڵبگرن، بەو سیاسەتە ناگەن بە ئەنجام و کێشەکان لەبری چارەسەر قوڵتر دەبنەوە.
بەپێی راپۆرتی بەدواداچونی جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی حکومەتی ھەرێم، لە وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوان لە چوارچێوەی رێکخستنەوەی ماف و ئیمتیازاتەکانی میراتگرانی کەسوکاری شەھیدان و ئەنفالکراوان و زیندانیانی سیاسی، بە فەرمانی وەزاری مینحەی ١٣ ھەزار و ٢٨٢ بەخێوکەر ھەڵوەشێنراوەتەوە، کە بڕی ٩٩٦ ملیۆن و ١٥٠ ھەزار دینار بۆ خەزێنەی حکومەت گەڕێنراوەتەوە.
دۆسیەی ١٦٣ کەمئەندامی سەنگەریش کە کۆچی دواییان کردووە، لەگەڵ دۆسیەی ھەزار و ١٨ شەھیدی شەڕی داعش لە وەزارەتی پێشمەرگە بۆ وەزارەتی کاروباری شەھیدان گوازراوەتەوە بە مەبەستی دابینکردنی خزمەتگوزاری بۆ کەسوکاریان، تائێستاش ١٤٥ زیندانی سیاسی کۆچی دواییانکردووە و بەپێی یاسای خانەنشینی مامەڵە لەگەڵ کەسوکاریان کراوە، لەوانە ٦٢ زیندانی سیاسی کۆچکردوو کەسوکاریان وەرگرتنی مینحە نایانگرێتەوە و ٨٣ کەسوکاری زیندانی سیاسی کۆچکردووش مینحەکانیان کەمکراوەتەوە بەپێی یاسای خانەنشینی بەرکار.
بڕیاری خەرجکردنی بڕی ١٩ ملیار و ٦٨٦ ملیۆن و ٤٧٢ ھەزار و ٦٠٠ دیناریش بۆ کرێی خوێندنی کوڕ و کچان و ھاوسەری شەھید و زیندانی سیاسی دراوە، بە داشکاندنی ٢٥% دراوە بە خوێندنگە و پەیمانگە و زانکۆ ئەھلییەکان، تائێستاش ١٨ ملیار و ٦٤ ملیۆن و ٥٤٧ ھەزار و ٦٠٠ دیناری خەرج کراوە.
لە بەشێکی تری راپۆرتی جێبەجێکردنی یاسای چاکسازیدا ئاماژە بۆ ئەوەکراوە، لیژنەی باڵای بایۆمەتری و فەرمانگەی تەکنۆلۆژیای زانیاری، لیستی ناو و زانیاری ١٠ ھەزار و ٨١٩ کەسی دەستنیشان کردوە کە لە دوو جار زیاتر لە سیستمی بایۆمەتری تۆمار کرابوون.
لە بواری پێشمەرگە و ھێزەکانی ئاسایش و پۆلیسی ناوخۆش، لە چوارچێوەی رێکخستن و یەکخستنی ھێزەکانی دەرەوەی وەزارەتی پێشمەرگە لە پێش ١ی تەمموزی ٢٠٢٠، ژمارەی لیوا ھاوبەشەکان لە ١٤ لیواوە بووەتە ١٩ لیوا و میلاکی وەزارەت لە ٤٣ ھەزار و ٣٤٧ پێشمەرگەوە بووەتە ٥٦ ھەزار و ٥٤٥ پێشمەرگە، فەرماندەییەکانی ھێزەکانی پشتیوانی ١ و ٢ش خراونەتەوە سەر میلاکی وەزارەتی پێشمەرگە.
ریاز عەبدولئەمیر بەڕێوەبەری تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاندووە، چاودێری تێکڕای ئاستی پشکنینەکان دەکەن بە کۆرۆنا و ھەفتەیەک لەمەوبەر رێژەی پشکنینی کۆرۆنا ٣٪ بووە و ئێستا بۆ ١٤٪ بەرزبووەتەوە.
وتیشی، بەرزبوونەوەی ژمارەی توشبووان مەترسیدارە و ئاماژەیەکە بۆئەوەی شەپۆلی پێنجەمی کۆرۆنا توند دەبێت، ھۆکاری سەرەکی بەرزبوونەوەکەشی گەڕاندەوە بۆ وەرنەگرتنی ڤاکسین، چونکە زۆرینەی توشبووانی نوێ ئەوانەن کە ڤاکسینیان وەرنەگرتووە.
ریاز عەبدولئەمیر داواشی لە ھاوڵاتیان کرد ڤاکسین وەربگرن و ئەوانەشی ھەردوو دۆزەکەیان وەرگرتووە دۆزی سێیەمیش وەربگرن.
وتیشی، ئەو توشبووانەی باری تەندروستییان ناجێگیرە ئەوانەن کە نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیە.
ھەر لەماوەی ئەو ھەفتەیەشدا لە دوای یەکخستنی تابلۆکان لە نێوان ھەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق ھەزار و ٣٩٣ تابلۆی ئۆتۆمبێل گۆڕاوە، کە ٨٢٥ لە پارێزگای ھەولێر ٦٨ لە پارێزگای سلێمانی و ٣٢٢ لە پارێزگای دھۆک و ١٢٩ لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و ٢٢ لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بووە.
وەزارەتی ناوخۆی ھەرێم ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، رۆژانە بە دەستھێنانی مۆڵەتی شۆفێری لەلایەن ھاووڵاتیانی ھەرێمەوە زیاتر دەبێت و لە ھەفتەیەکدا ھەزار ٥٢٢ مۆڵەتی شۆفێری بۆ یەکەمجار دراوە بە ھاووڵاتیان.
لە بەرامبەریشدا لەماوەی ئەو ھەفتەیەدا ٥٣ رووداوی ھاتووچۆ لە ھەرێمی کوردستان ڕویانداوە، ٣٤ ھەزار و ٣٠١ سەرپێچی ھاتووچۆش تۆمارکراوە کە ٤ ھەزار و ٦٧١ سەرپێچی لە پارێزگای ھەولێر و ١١ ھەزار و ٣٢ لە سلێمانی و ١٢ ھەزار و ٨٨٠ لە دھۆک و ١٢ لە ھەڵەبجە و ٨٣ لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و ٥٨٨ لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و ١٥٨یان لە ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین و ٤ ھەزار و ٨٧٦یشیان لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بوون.
بەپێی راپۆرتەکەی وەزارەتی ناوخۆی ھەرێم زۆربوونی سەرپێچییەکان بەھۆی پابەندنەبوونی شۆفێرانە بە یاساکانی ھاتووچۆ.
لەبارەی پەلامارەکەوە سدیق محەمەد بەڕێوەبەری ناحیەی قادر کەرەم بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، بۆ جاری دووەمە لەم ھەفتەیەدا بەکاتیۆشا ھێرش دەکرێتە سەر کێڵگەکانی غازی کۆرمۆر لەسنوری ناحیەکەیان.
وتیشی، کاتیۆشاکە دوور لەکێڵگەکە کەوتووەتە خوارەوە و زیانی گیانی نەبووە و تەنھا بووەتە ھۆی سوتانی پوش و پەڵاش لەسنورەکە.
راشیگەیاند، بەدووری نازانین کاتۆشاکەی ئەمڕۆش ھاوشێوەی ئەوەی پێشوو لەناوچەیەکی سنوری دەسەڵاتی ھێزە عیراقییەکانەوە ئاڕستەکرا بێت.
ئاشکرشیکرد، ھێزە ئەمنییەکان بەردەوامن لە لێکۆڵینەوە لەسەرچاوەی ئەو شوێنانەی کاتیۆشاکانی لێوە ئاڕاستەدەکرێت.
بەڕێوەبەرایەتی بەرگری شارستانی ھەولێر رایگەیاند، گەنجێکی تەمەن ١٧ ساڵی بە ڕەگەز عەرەب کە دانیشتووی کانی قرژاڵەیە، لە کاتی مەلە کردن لە روباری زێی گەورە خنکا و تا ئێستا تەرمەکەی نەدۆزراوەتەوە.
راشیگەیاند، کەسی دووەم گەنجێکی تەمەن ١٨ ساڵی کوردە و دانیشتووی قەزای خەباتە، لە کاتی مەلەکردن لە ئاوی روباری خازر خنکا و دوای سەعاتێک لە گەڕان تەرمەکەی دۆزرایەوە.
ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل (ھەپەگە) ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، لەشەڕێکدا لە ناو خاکی ھەرێمی کوردستان ئەفسەرێکی پلەباڵا و ١٠ سەربازیی تورکیا کوژراون و سەربازێکی دیکەش بریندار بووە و ٢ سەنگەر و کامێرایەکی حەراریش لەناوبران. ڕاشیگەیاند، لە شاری ئامەدیش لە روبەڕوبونەوەیەکدا دوو گەریلای پەکەکە کوژران.
ماوەی چەند ساڵێکە تورکیا بنکەی سەربازی لە ھەرێمی کوردستان جێگیرکردووە و ماوە ماوە ئۆپەراسیۆن لەناو خاکی ھەرێم رادەگەیەنێت. بەھۆی بۆردوومان و شەڕی چەند ساڵەی تورکیا و پەکەکەش لەناو خاکی ھەرێم، تا ئێستا چەندین ھاووڵاتی شەھید بوون و زیاتر لە ٣٥٠ گوند لە پارێزگاکانی دھۆک و ھەولێر چۆڵکراون و سەدان بەروبوم و زەوی کشتوکاڵی جوتیاران لەناو براون.
بریکاری وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی ھەرێم سەردانی شوێنی ھێرشە موشەکییەکەی کێڵگەی غازی کۆرمۆری کرد و رایگەیاند، ھێرشەکە ھیچ زیانێکی گیانی و ماددی نەبووە و ھیچ ئەگەرێکیش بۆ کشانەوەی کۆمپانیای دانەغاز لە ئارادا نییە.
ئەحمەد موفتی بریکاری وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ھەناردەکردنی غاز بۆ وێستگەکانی بەرھەمھێنانی کارەبا بەردەوامە و لەگەڵ ھەموو ھێزە ئەمنییەکانی ناوچەکەش ژوورێکی ئۆپەراسیۆنیان پێکھێناوە بۆ لێکۆڵینەوەی ورد لە چۆنێتی رووداوەکە و ئامانجەکانی پشتەوەی.
قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بەشداری شانۆگەرییەکی کرد لە پەیمانگای ھونەرە جوانەکانی سلێمانی و لەبارەی بڵاوبوونەوەی کۆلێرا بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، بۆ روبەڕوبوونەوەی کۆلێرا رێگەچارەی کورتخایەن و درێژخایەن ھەیە کە خۆی لە بڵاوکردنەوەی رێنمایی بۆ ھۆشیارکردنەوەی خەڵک و ھاندانی وەبەرھێنەران دەبێنێتەوە بۆ وەبەرھێنان لە پاککردنەوەی سەرچاوەکانی ئاو.
فەرزام بیدارپور جێگری سەرۆکی زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی سنە رایگەیاند، سێ حاڵەتی دیکەی توشبون بە پەتای کۆلێرا لە مەریوان تۆمارکراوە و بەوەش ژمارەی ئەو کەسانەی گومانیان لێدەکرێت لە مەریوان توشی کۆلێرا بووبن، بۆ ١٢ کەس بەرزبووەتەوە، وتیشی، لە ھەر یەکێک لە شارەکانی سنە و سەقز و بانە و کامیارانیش یەک حاڵەتی توشبون بە پەتاکە تۆمارکراوە.
بیدارپور راشیگەیاند، بەھۆی ئەوەی زۆربەی ئەو کەسانەی توشی کۆلێرا بوون، گەشتیان بۆ ھەرێمی کوردستان کردووە، لە ئێستادا تیمێکی تەندروستی لە دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ جێگیرکراوە بۆئەوەی پشکنین بۆ ئەو گەشتیارانە بکەن کە نیشانەکانی پەتاکەیان ھەیە.
ئەمڕۆ دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان کۆدەبێتەوە، بە پێی بەرنامەی کاریش تەوەری یەکەم تایبەتە بە خستنەڕوو و گفتوگۆکردنی ڕاپۆرتی لێژنەی "ئاوەدانکردنەوە و وەبەرھێنان" سەبارەت بە "ھۆکاری وەستاندنی پڕۆژەکانی ڕێگەوبان و تەواونەکردنی یەکەکانی نیشتەجێبوون لە وادەی دیاریکراوی خۆیاندا" بە ئامادەبوونی وەزیری ئاوەدانکردنەوەی گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت.
ھەروەھا تەوەری دووەمیش تایبەتە بە خوێندنەوەی دووەم بۆ پێشنیازە یاسای "بەرکارکردنی یاسای فیدراڵی ئیمزای ئەلکترۆنی و مامەڵە ئەلیکترۆنیەکان، لە ھەرێمی کوردستان.
وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند، دوابەدوای سەردانی وەفدی ئەمنی عێراق بۆ ھەرێمی کوردستان و ئەنجام دانی دیدار و کۆبوونەوە، لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە و وەزارەتی ناوخۆ، لەسەر بانگھێشتی رەسمی وەزارەتی بەرگری عێراق، ئەمڕۆ ٢٣ی حوزەیرانی وەفدێکی وەزارەتی پێشمەرگە ٢٠٢٢، گەیشتە بەغداد.
ئاماژەی بەوەشکردووە، وەفدی وەزارەتی پێشمەرگە بە سەرۆکایەتی فەریق روکن عیسا عوزێر سەرۆکی ئەرکانی وەزارەتی پێشمەرگە و ئەندامێتی ھەر دوو جێگرانی سەرۆکی ئەرکان بۆ ئیدارە و میرە، مەشق و ئۆپەراسیۆنەکان و بەڕێوەبەرایەتی پشکنینی گشتییە.
وەزارەتی پێشمەرگە راشیگەیاندووە، بڕیارە لە چەند سەعاتی داھاتوودا، وەفدەکە لەگەڵ سەرۆکی ئەرکانی وەزارەتی بەرگری عێراق و فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکان کۆبوونەوە ئەنجام بدەن.
د. دلۆڤان محەمەد بەرێوەبەری گشتی تەندروستیی ھەولێر لەکۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لە دوو رۆژی رابردوودا نۆ حاڵەتی گوماناوی ھەبوو دوای پشکنین دەرکەوت سەرجەمیان تووشی پەتای کۆلێرا بوون و بەمەش کۆی توشبوون بە پەتای کۆلێرا گەیشتنە ١٣ حالەت و سەرجەم ئەو نەخۆشانەش ھاوڵاتی سنوری پارێزگای ھەولێر بوونە.
وتیشی، چەندین رێکاری تایبەت گیراونەتە بەر بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی پەتای کۆلێرا.
بەرێوەبەری تەندروستیی ھەولێر داوا لە ھاوڵاتیان دەکات پابەندی رێنماییە تەندروستییەکان بن تا دوو بن لە توشبوون بە پەتای کۆلێرا.
شێخ حسێن حەمەساڵح، نوێنەری دەزگای لوتکە لە یۆنان بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، لە ڕێگەی چوون بۆ ئەوروپا و لە وڵاتی کۆسڤۆ شەڕ لە نێوان چەند گەنجێکی کورد و عەرەبدا ڕوویداوە و لە ئەنجامی شەڕەکەدا دوو کۆچبەر کوژراون و چەند کۆچبەرێکی دیکەش بریندارن.
وتیشی، یەکێک لە کوژراوەکان گەنجێکی تەمەن ٣١ ساڵی خەڵکی ھەولێرە و ھەوڵی تەواو بۆ گێڕانەوەی تەرمەکەی دەدەن.