کوردستان
پەرلەمانتارێک: بڕینی ٧٥ ھەزار دینار لە مووچەی پاسەوانانی سنوور ھەرێم ناگرێتەوە
سروە محەمەد ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ کوردسات نیوزی رایگەیاند، کە ئەو ٧٥ ھەزار دینارەی لە مووچەی پاسەوانانی سنووری ھەرێم بڕواوە بەھۆی پەسەندنەکردنی بودجە و دامەزراندنی ژمارەیەک لە پاسەوانی سنوورە.
راشیگەیاند، لە مانگی شووباتی ئەمساڵەوە ئەو پارەیە بۆ پاسەوانانی سنوور دەگەڕێندرێتەوە و بڕینی ئەو پارەیەش ھیچ پەیوەندییەکی بە ھەرێمی کوردستانەوە نییە.
وتیشی، پێشتر لە دادگا سکاڵای لەسەر وەزارەتی تەندروستی تۆمارکردبوو و وەزارەتی تەندروستی کەیسەکەی دۆڕاند و دادگا بڕیاریدا ئەو کارە نایاساییەی رابگرێت، بەڵام وەزارەت ھەر بەردەوامە.
کاروان گەزنەیی ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لەکاتێکدا کە وەزارەتی تەندروستی و حکومەتی ھەرێم کاری نایاسایی دەکەن، چۆن دەکرێت داوا لە خەڵک بکەن یاسا جێبەجێ بکەن.
کاروان گەزنەیی ئەندامی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، چەندین ناوچەی ھەرێمی کوردستان زیاتر لە سێ ساڵە نەوتی تێدا دابەشنەکراوە و ھەرچەندە ئەمساڵیش حکومەت نەوتی سپی بە نرخی ١٠٣ ھەزار و ٥٠٠ دینار بە ھاووڵاتیان فرۆشت، بەڵام شکستیھێنا و لەم وەرزی سەرمایەدا ٨٣%ی خەڵک بە ١٠٣ ھەزارەکەش نەوتیان بەدەست نەگەیشتووە.
بەپێی نرخی گازوایل، نرخی یەک ئەمپێر کارەبای مۆلیدە بۆ مانگی رابردوو لە ھەولێر لەنێوان ١٣ ھەزار دینار بۆ ١٥ ھەزار و ٥٠٠ دینارە و لە سلێمانی ١٣ ھەزار و ٥٠٠ بۆ ١٦ ھەزار و ٥٠٠ دینار.
ھەروەھا لە ھەڵەبجە، نرخی یەک ئەمپێر لەنێوان ١٦ ھەزار دینار بۆ ١٧ ھەزار و ٧٥٠ دینارە، لە دھۆکیش ١٩ ھەزار و ٥٠٠ دینارە.
بەپێی ئەو نرخانەی لیژنە تایبەتمەندەکانی کارەبای مۆلیدە رایانگەیاندووە، زۆرترین نرخی کارەبای مۆلیدە لە دھۆک بووە.
بەپێی ئەو خشتەیەی وەزارەتی دارایی و ئابوری ھەرێم بڵاویکردووەتەوە، سبەینێ وەزارەتی تەندروستی وەکو یەکەم وەزارەت موچەی مانگی ١٢ وەردەگرێت و دابەشکردنی موچەش تاوەکو ڕۆژی ٢٥ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت.
ھەربەپێی خشتەکە، دابەشکردنی موچەی مانگی ١٢ی ساڵی رابردوو ٢٢ رۆژ دەخایەنێت.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو بڵاویکردەوە، لە درێژەی ھەڵمەتی ڕەشبگیری ھاوڵاتییانی خەڵکی جوانڕۆ، ئێوارەی دوێنێ چوار کەسی تر لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون و چارەنووسیان نادیارە.
بەپێی ئاماری رێکخراوی ھەنگاو، لە سەرەتای خۆپیشاندانەکانەوە تەنھا لە رۆژھەڵاتی کوردستانی ١٢٧ ھاووڵاتی گیانیان لەدەستداوە و ٦٥ ھەزار ھاووڵاتیش دەستگیرکراون.
بە پێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، سەعات ٢:٠٠ دوای نیوەڕۆی ئەمڕۆ بە کاتی ھەولێر لە بەردەم ناوەندی کەلتوری ئەحمەد کایا لە شاری پاریس، رێورەسمی یادکردنەوەی (ئەڤین گۆیی و میر پەروەر و عەبدولڕەحمان کزل) ئەو سێ کوردەی لەلایەن ھاووڵاتییەکی فەڕەنسی رەگەزپەرستەوە کوژران بەڕێوەدەچێت.
ھەروەھا دوای بەڕێوەچوونی رێورەسمەکە، ھاوڕێ و کەسوکاریان لە فەڕەنسا بۆ دوایینجار ماڵئاواییان لێ دەکەن و دواتر تەرمەکان بەرەو باکوری کوردستان بەرێدەکرێن و لە زێدی خۆیان بەخاکدەسپێردرێن.
بێوەی ئەحمەد، سەرۆکی لیژنەی چواری قایمقامیەتی سلێمانی رایگەیاند، بەمەبەستی پشکنینی ئەو خواردەمەنیانەی لەلایەن چێشتخانە و خواردەمەنییە خێراکانەوە پێشکەش بە ھاوڵاتیان و گەشتیارانی شاری سلێمانی دەکرێت، لە مانگی رابردودا لیژنەکە سەردانی زیاتر لە ٢٠٧ شوێنی کردوە.
لەکۆی ٢٠٧ شوێن، پسوڵەی سەرپێچی بۆ ٣٧ شوێن کراوە و ١٧ شوێنیش ئاگادار کراونەتەوە کە پابەندی مەرجەکانی کارکردن بن، بەپێچەوانەوە روبەڕوی رێکارە یاساییەکان دەکرێنەوە.
وتیشی، "بەھۆی پابەندنەبون بە مەرجەکانی تەندروستی و ڤێتێرنەری و رێنماییەکانی دیکەی کارکردن لیژنەی چواری قایمقامیەتی سلێمانی سێ شوێنی داخستوە."
وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری ھەرێمی کوردستان لەبارەی پرۆژە خزمەتگوزارییەکانەوە ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردەوەو ڕایگەیاند، لەسەر بودجەی ١٥٪ی داھاتی سەرۆکایەتیی شارەوانیی ھەولێر٤٠ پڕۆژە و لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگە ٣٧ پڕۆژە، ئەو پرۆژانە لە سنووری ھەر شەش بەڕێوەبەرایەتییەکانی سەر بە سەرۆکایەتیی شارەوانیی ھەولێر جێبەجێکراون، لەسەر بودجەی ١٠٠٪ی شارەوانی و تەمویلی دارایی ٣ پڕۆژە و لەسەر پێشینەی بەڕێوەبەرایەتییەکانیش ١١ پڕۆژە جێبەجێ کراون.
وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار ئاماژەیان بەوەکرد ، پڕۆژەی ستراتیژیی شەقامی بازنەیی ١٥٠ مەتری ھەولێر بە گوژمەی زیاتر لە ١٣١ ملیۆن دۆلار لە شەقامی ھەولێر - کۆیە بۆ ھەولێر - شەقڵاوە، ھەروەھا شەقامی خێرای ڕێگەی گۆپاڵ بە گوژمەی زیاتر لە ١١٠ ملیۆن دولار جێبەجێ کراون. ھەر لە ساڵی ٢٠٢٢دا لە ڕێگەی کارگەی قیری سەرۆکایەتیی شارەوانیی ھەولێرەوە بڕی زیاتر لە (٧١٣٢) تۆن قیر بۆ چاککردن و قیرتاوکردنی شەقام و کۆڵانەکانی شاری ھەولێر بەکارھاتووە.
باسیان لەوەشکرد، بە مەبەستی پەرەپێدانی ڕێژەی سەوزایی لە ھەولێر، لە ڕێگەی تیمەکانی ئەندازەی پارکەکانی سەر بە شارەوانیی زیاتر لە ١٢١ ھەزار دار و١٨٢ھەزار گوڵ چاندراون و ئەمەش کاریگەرییەکی باشی لە زیاترکردنی ڕێژەی سەوزایی شار ھەبووە، ئێستا ڕێژەکەی گەیشتووەتە ١٩٫٥٪ لەگەڵ ڕەخساندنی ژینگەیەکی پاک و بێگەرد.
ھاوکات تیمەکانی بەڕێوەبەرایەتیی خزمەتگوزاری و ژینگەپارێزی سەر بە شارەوانیی ھەولێر زیاتر لە (٧٤٠) تۆن زبڵیان کۆکردووەتەوە و ژێر خاک کراون.
چەند سەرچاوەیەک لە بەڕێوەبەرایەتی دابەشکردنی سوتەمەنی پارێزگاکان و وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی ھەرێم بە کوردسات نیوزیان راگەیاند، قۆناغی یەکەمی دابەشکردنی نەوت کۆتایی ھاتووە کە پێدانی ٢٠٠ لیتر نەوت بوو لە ناوچە شاخاوییەکان بە ھەر خێزانێک، بەڵام بۆ قۆناغی دووەم و سێیەم کە دابەشکردنی نەوتە لە سەنتەر و دەوروبەری شارەکان، ھیچ وادەیەک دیارینەکراوە، لەبەرئەوەی نەوت لە کۆگاکاندا نەماوە.
بە وتەی سەرچاوەکان، بڕیاری دابەشکردنی نەوت لە دەسەڵاتی ئەنجومەنی وەزیرانە و ھەر کاتێکیش بەغداد نەوت رەوانە بکات پرۆسەی دابەشکردنی نەوت دەستپێدەکاتەوە.
بەپێی ئاماری وەزارەتی سامانە سروشتییەکان، تا ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢، ٣٦ ملیۆن و ٨٦٩ ھەزار لیتر نەوت لەسەرجەم ناوچە شاخاوییەکانی ھەرێمی کوردستان بە نرخی ١٠٣ ھەزار و ٥٠٠ دینار بۆ ھەر بەرملێک دابەشکراوە و ١٨٤ ھەزار و ٣٤٧ خێزان سودمەندبوون.
سەرکەوت ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، سێ کەسی تریان لەسەر دۆسیەی ئەو کچەی کە رۆژی ھەینی رابردوو لە ناوچەی ھوانەی سلێمانی لەلایەن چەند گەنجێکەوە ھێرشیکرایە سەر دەستگیرکردووە و بەوەش ژمارەی دەستگیرکراوان گەیشتە ١٩ کەس و سەرجەمیان رووبەڕووی دادگا کراونەتەوە.
وتیشی، ئەو دەنگۆیانەی باس لە دیارنەمانی کچەکە دەکەن دوورن لە راستییەوە و کچەکە لە پۆلیس سکاڵای لە دژی ئەو کەسانە تۆمار کردووە و وتەی لێوەرگیراوە.
رۆژی ھەینی رابردوو ژمارەیەک گەنج لەکاتی نمایشی ماتۆڕسکیل لە ناوچەی ھوانە ھێرشیانکردە سەر کچێک و رووداوەکەش لە سۆشیال میدیا کاردانەوەی فراوانی بەدوای خۆیدا ھێنا.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی گەشتوگوزاری ھەولێر لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٢دا زیاتر لە دوو ملیۆن و ٧٥٢ ھەزار گەشتیاری ناوخۆ و پارێزگاکانی عێراق و بیانی سەردانی ھەولێر و دەوروبەریان کردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنھا لە پشووەکانی سەری ساڵدا ٦١ ھەزار و ٦٥٨ گەشتیار بە مەبەستی بەشداریکردن لە چالاکییەکانی ساڵی نوێدا سەردانی پارێزگای ھەولێریان کردووە.
ھێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ لە راگەیەندراوێکدا بڵاویانکردەوە، دوای دەستکەوتنی زانیاری لەلایەن دەزگای ئاسایشی گشتییەوە سەبارەت بە مۆڵگەی تیرۆریستانی داعش، چەند ھەڵمەتێکیان لە گەڕەکەکانی قامیشلۆ ئەنجامداوە.
لە ھەڵمەتەکاندا، ٣٦ کەس دەستگیرکراون بە تۆمەتی پەیوەندییان بە تیرۆریستانی داعشەوە، ھەروەھا دەستیان گرتووە بەسەر چەک و تەقەمەنی و چەندین بابەتی سەربازی.
داواشیان لە ھاووڵاتیان کرد، لە ئەگەری بوونی ھەر جوڵەیەکی گومانلێکراو، ئاگاداریان بکەنەوە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری بڵاویکردەوە، بە مەبەستی کەمکردنەوەی کاریگەری لافاو لە گوندی گردجووتیار لە نزیک شاری ھەولێر، حکومەتی ھەرێم رەزامەندیداوە لەسەر تەرخانکردنی بڕی یەک ملیار و ٩٨٥ ملیۆن دینار، بە شێوەی نەختینە و بە قۆناغ، لەسەر بودجەی وەبەرھێنانی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری راشیگەیاند، رێگریکردن لە لافاو و کەمکردنەوەی زیانەکانی لە شارە جیاجیاکانی کوردستاندا، یەکێکە لە کارە سەرەکییەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، بۆ ئەم مەبەستەش رێوشوێنی جیاجیا دەگیرێنەبەر.
ڕەمەک ڕەمەزان قائیمقامی قەزای چەمچەماڵ بەکوردسات نیوزی ڕاگەیاند، بە بڕیاری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێم ئەو پارانەی ھاوڵاتییەکە کە سوتاون بۆی قەرەبوو دەکرێتەوە و بۆ ئەو مەبەستەش پەیوەندییان بە بەڕێوەبەری گشتی بانکی ھەرێمەوە لە سلێمانی کردوە و ڕێکارەکانی قەرەبووکردنەوەکەش جێبەجێ دەکرێت.
قائیمقامی چەمچەماڵ وتیشی، ئەو پارانەی لەماڵەکەدا سوتاون بەشێکیان ٣٥ ملیۆن دینارە کە قەرەبوو دەکرێتەوە و بۆ دۆلارەکەش ھەوڵی بۆ دەدرێت، ئاماژەی بەوەشکرد، وەک قائیمقامیەتی چەمچەماڵیش کەمپینێکی کۆکردنەوەی ھاوکاری بۆ ئەو خێزانە دەستپێدەکەن.
ڕۆژی شەممەی ڕابردوو لەگەڕەکی ڕزگاری قەزای چەمچەماڵ ماڵی ھاووڵاتییەک سوتا و بەھۆیەوە بڕێکی زۆر پارەشی سووتان.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ عەرەبە ھاوردەکان بەچەکەوە چوونە سەر زەویوزاری کورد لە گوندی تەرجیل سەر بە ناحیەی لەیلان، لە کاتێکدا خاوەنی زەوییەکان سەرقاڵی کێڵان بوون و رێگەیان نەداوە جوتیارانی گوندەکە زەوییەکانیان بکێڵن، وتیشی، جوتیارانی سنورەکە داوا لە سەرکردایەتی سیاسی کورد دەکەن کێشەکەیان بۆ چارەسەر بکەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو رووداوە لەکاتێکدایە کە عەرەبە ھاوردەکان قەرەبوی مادەی ١٤٠یشیان وەرگرتوە و بەپێی یاسا مافی ئەوەیان نییە داوای زەوی بکەن.