ئیسماعیل بەقایی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند کە هیچ پشکێنەرێکی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لە ئێستادا لە ئێران بوونی نییە و رەتیکردەوە ئامادەبن دانوستانی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا ئەنجامبدەن.

بەقایی ئاماژەی بەوەدا کە ئێران چەندین جار جەختی لەوە کردووەتەوە کە بەرپرسانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم دەبێت بەپێی بەرپرسیارێتییەکانی خۆیان کاربکەن و خۆیان لە کەوتنە ژێر کاریگەریی وڵاتان بەدوور بگرن.

ناوبراو وتیشی: "گلەیی و ناڕەزایەتییەکانمان سەبارەت بە کارە سیاسییەکانی ئاژانس بە تەواوی روونە."

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران جەختی لەوە کردەوە کە هاوکارییەکانی ئاژانس لەگەڵ ئێراندا دەبێت بەپێی نوێترین بڕیاری پەرلەمانی ئێران هەماهەنگ بکرێت. بەپێی ئەو بڕیارە، حکومەتی ئێران پابەندکراوە بە هەڵپەساردنی هەرجۆرە هاوکارییەک لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم تا ئەو کاتەی دڵنیایی لە پاراستنی سەروەریی نیشتمانی و ئاسایشی ناوەند و زانا ئەتۆمییەکانی ئێران دەدرێت.

سەبارەت بە هەڵوێستی سێ وڵاتە ئەوروپییەکە (بەریتانیا، فەرەنسا و ئەڵمانیا) لەبارەی بەکارهێنانی میکانیزمی هاندان (Trigger Mechanism)، بەقایی رایگەیاند: "ئەو سێ وڵاتە ئەوروپییە بە هیچ شێوەیەک مافی یاساییان نییە بۆ خراپ بەکارهێنانی میکانیزمی هاندان."

میکانیزمی هاندان، کە لە چوارچێوەی رێککەوتنی ئەتۆمی (بەرجام)دا هاتووە، رێگە بە گەڕانەوەی خودکارانەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ سەر ئێران دەدات لە ئەگەری پابەندنەبوونی تاران بە رێککەوتنەکەوە.
وته‌بیژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئیران له وه‌لامی پرسیارێکدا که ئایا ئه‌گه‌ری هه‌یه دانوستانی ئێران و ئه‌مریکا به شێوه‌ی راسته‌وخو بکرێت، رایگه‌یاند: نەخێر، هیچ نێتێک نییە بۆ ئەوە. 

فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، مەزڵوم کۆبانێ، لە چاوپێکەوتنێکی نوێیدا لەگەڵ ئاژانسی هاوار، کە بەشی یەکەمی بڵاوکراوەتەوە و لەلایەن کوردسات نیوزەوە کراوە بەکوردی، عەبدی تیشک دەخاتە سەر پەیوەندییەکان لەگەڵ دیمەشق، خاڵە ناکۆکەکان، دواخستنی کۆبوونەوەی پاریس، پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا، هەوڵەکان بۆ داهاتووی سوریا، هەڵوێستی پێکهاتەکان و رۆڵیان، هەوڵەکانی کورد و پەیوەندی لەگەڵ هێزە نێودەوڵەتییەکان. هاوکات رایگەیاند؛ کە چەمکی یەکگرتنەوە بە واتای هاوبەشی دێت و سوریای نوێ لەسەر بنەمای هاوبەشییەکی نوێ لە نێوان هەموو پێکهاتەکانی وڵاتدا دادەمەزرێت. جەختیشی کردەوە کە "یەکگرتنەوە بە زۆر ناسەپێنرێت".

دەقی بەشی یەکەمی چاوپێکەوتنەکەی مەزڵوم کۆبانێ لە ئاژانسی هاوار، بەکوردی کوردنی، کوردسات نیوز:

"رێککەوتنی ١٠ی ئازار بۆ راگرتنی شەڕ و کردنەوەی دەرگای دیالۆگ بوو"

سەبارەت بە رێککەوتنی 10ی ئازاری 2025 لەگەڵ ئەحمەد شەرع، سەرۆکی ئێستای سوریا، مەزڵوم کۆبانێ رایگەیاند: "رێککەوتنەکە لە کاتێکی هەستیاردا هات، پێویست بوو بۆ گەیشتن بە ئاگربەست، راگرتنی شەڕ و کردنەوەی بواری دیالۆگ." وتیشی: "لەگەڵ حکومەتی دیمەشق لەسەر ئەم پرسانە رێککەوتین. لە ماوەی چوار مانگی رابردوودا رەنگە هەنگاوی گەورە لە رووی کردارییەوە نەندرابێت، بەڵام هەندێک ئامانج بەدیهاتوون و ئێستا ئاگربەست هەیە و دەمانەوێت بە شێوەیەکی هەمیشەیی بیپارێزین."

هاوکات ئاماژەی بەوەشکرد کە رێککەوتنەکە راستەوخۆ لە نێوان خۆی و سەرۆکی سوریا، ئەحمەد شەرع ئیمزا کراوە و وتی: "پێویست بوو هێزە نێودەوڵەتییەکانیش بەشداری بکەن بۆ ئەوەی بتوانین هەنگاوی دروست بنێین. ئێستا وڵاتانی جیهان بەشداری لەم کۆبوونەوانەدا دەکەن و دەمانەوێت پێکەوە ئەم رێککەوتنە جێبەجێ بکەین."

"سەبارەت بە ناکۆکییەکان لەگەڵ دیمەشق"

لەبارەی کۆبوونەوەی 9ی تەمموز و ئەو مشتومڕەی دروستی کرد، فەرماندەی گشتی هەسەدە روونیکردەوە کە ئامانج لەو کۆبوونەوەیە دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێ بوو بۆ جێبەجێکردنی رێککەوتنی 10ـی ئازار و بۆ یەکەمجار نوێنەرانی ئەمریکا و فەرەنساش ئامادەبوون. وتیشی: "لەسەر زۆر پرس رێککەوتین، بەڵام هەندێک بابەتی تر کە لە کارنامەدا نەبوون، خرانە روو و نەمانتوانی بڕیاریان لەسەر بدەین، بۆیە گفتوگۆکان دواخران بۆ کۆبوونەوەکانی داهاتوو."

مەزڵوم کۆبانێ هۆکاری نەگەیشتن بە ئەنجامی کۆتایی لەو کۆبوونەوەیەدا بۆ ئەوە گەڕاندەوە کە "ئامادەکارییەکان بەشی ئەوە نەبوون ئەنجامێکی سەرکەوتوو بەدەست بهێنرێت."

"یەک وڵات، یەک سوپا و یەک ئاڵا"

مەزڵوم کۆبانێ جەختی لەسەر یەکپارچەیی خاکی سوریا کردەوە و وتی: "لە رێککەوتنی 10ـی ئازاردا رێککەوتین کە سوریا دابەش نابێت. سوریا، یەک وڵاتە و هی هەموومانە. بێگومان ئەم وڵاتە یەک حکومەتی دەبێت و یەک سوپاشی دەبێت، نەک دوو سوپا. هێزەکانی سوریای دیموکراتیش بە دڵنیاییەوە دەبنە بەشێک لەم سوپایە."

وتیشی: "ئێمەین کە باشتر لە هەموو کەس سنوورەکانی سوریامان پاراستووە. لە ناوچەکانی ئێمەدا هەموو پێکهاتەکان پێکەوە دەژین، واتە سوریایەکی بچووک لێرە هەیە. بەڵام بەداخەوە هەندێک درۆ بە ئەنقەست دەخرێتە پاڵ هەسەدە و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر."

"یەکگرتنەوە واتە هاوبەشی، نەک سەپاندن"

عەبدی لە پێناسەی چەمکی "یەکگرتنەوە"دا وتی: "یەکگرتنەوە واتە هاوبەشی لە نێوان هەموو سورییەکاندا. دەبێت سوریایەکی نوێ لەسەر بنەمای هاوبەشییەکی نوێ دابمەزرێت. ئەمەش بە زۆر ناسەپێنرێت و دەبێت لە رێگەی لێکتێگەیشتن و دیالۆگەوە بێت."

سەبارەت بە داواکارییەکانی خەڵکی دێرەزوور و رەققە، کۆبانێ رایگەیاند: "خەڵکی ئەو ناوچانە زۆر روون بوون. دەیانەوێت سوریا یەکگرتوو بێت، بەڵام دەیانەوێت پارێزگاری لەو دەستکەوتانە بکەن کە لە ماوەی شۆڕشدا بەدەستهاتوون و دامەزراوەکانیان لەلایەن رۆڵەکانی خۆیانەوە بەڕێوەببرێن."

بۆ نموونە، ئاماژەی بەوەدا کە خەڵکی دێرەزوور داوایان کردووە ئەو فیرقە سەربازییەی کە لە رۆڵەکانی ناوچەکە پێکهاتووە و ئەو 20 بۆ 30 هەزار فەرمانبەرەی کە لە دامەزراوە مەدەنی و ئەمنییەکاندا کاردەکەن، لە کارەکانیان بەردەوام بن.

"نەوت موڵکی هەموو سوریایە"

لەبارەی داهات و سەرچاوە ئابوورییەکانی وەک نەوت، فەرماندەی گشتی هەسەدە وتی: "ئەمە یەکێکە لەو بابەتانەی لە پاریس گفتوگۆی لەسەر دەکەین. کاتی ئەوە هاتووە ئەم دۆسیەیە بە فەرمی بخرێتەڕوو. نەوت موڵکی هەموو سوریایە و دەبێت هەموو ناوچەکان سوودی لێ ببینن. بەڵام دەبێت دان بەوەدا بنرێت کە ئەم ناوچەیە (رۆژهەڵاتی فورات) لە رووی مێژووییەوە پەراوێزخراوە و پێویستی بە ئاوەدانکردنەوە هەیە، بۆیە دەبێت پشکێکی لە داهاتی نەوت بۆ تەرخان بکرێت." 

مێشک رۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە زۆربەی کارە جەستەیی و دەروونی و سۆزدارییەکاندا، بەڵام هەندێک خۆراک و خواردنەوە کاریگەری نەرێنییان لەسەر تەندروستی مێشک هەیە و مەترسی  تێکچوونی فرمانەکانی مێشک زیاد دەکەن.

ماڵپەڕی پزیشکی "هێڵس لاین" لیستێکی لەو خۆراک و خواردنەوانە بڵاوکردووەتەوە کە ئامۆژگاری دەکرێت کەمبکرێنەوە بۆ پاراستنی مێشک لە زیانە جۆراوجۆرەکان، کە بریتین لە:

خواردنەوە شەکرییەکان

ئەم خواردنەوانە وەک خواردنەوە گازییەکان، خواردنەوەکانی وزەبەخش، خواردنەوە وەرزشییەکان و شەربەتی میوەکان دەگرێتەوە. بەکاربردنی بەرزی ئەم خواردنەوانە مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە، نەخۆشییەکانی دڵ و کلۆربوونی ددانەکان زیاد دەکات، جگە لە کاریگەرییە نەرێنییەکەی لەسەر مێشک.

توێژینەوەیەک کە لە ساڵی 2023 ئەنجامدراوە، دەرکەوتووە ئەو بەشداربووانەی کە بڕێکی زۆر شەکریان خواردووە، دوو هێندەی ئەوانەی بڕێکی کەمتریان بەکارهێناوە، ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشی بیرچوونەوە (خەرەفان) زیاتر بووە. هەروەها توێژینەوەکان لەسەر مرۆڤ و ئاژەڵان دەریانخستووە کە بەکاربردنی زۆری شەربەتی گەنمەشامی کە فرەکتۆزی بەرزە، رەنگە کاریگەری نەرێنی لەسەر ناوچەی "هیپۆکامپەس"ی مێشک هەبێت کە بەرپرسە لە فێربوون و یادەوەری. بە تێپەڕبوونی کات، ئەمە لەوانەیە مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییە زانستییەکانی وەک بیرچوونەوە زیاد بکات.

کاربۆهیدراتە پاڵاوتەکان:

ئەم جۆرە کاربۆهیدراتانە دانەوێڵە زۆر پاڵاوتەکان وەک ئاردی سپی لەخۆدەگرن. تایبەتمەندی ئەم کاربۆهیدراتانە ئەوەیە کە جەستە بە خێرایی هەرسان دەکات، ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی لەناکاوی ئاستی شەکر و ئەنسۆلین لە خوێندا. خواردنیان بە بڕی زۆر، دەبێتە هۆی "باری گڵایسیمی بەرز"، واتە کاریگەری گشتی خۆراک لەسەر ئاستی شەکری خوێن. دەرکەوتووە ئەو خۆراکانەی کە نیشانەی گڵایسیمی و "باری گڵایسیمی بەرز"یان هەیە، کار لە فرمانەکانی مێشک دەکەن. هەندێک توێژینەوە ئاماژەیان بەوە کردووە کە بەکاربردنی درێژخایەنی کاربۆهیدراتە پاڵاوتەکان لەوانەیە کاربکاتە سەر ناوچەکانی وەک "هیپۆکامپەس" و بەشی پێشەوەی مێشک کە پەیوەستن بە یادەوەری، فێربوون، بڕیاردان و رەفتاری کۆمەڵایەتییەوە.

خۆراکە دەوڵەمەندەکان بە چەورییە گۆڕاوەکان:

چەورییە گۆڕاوەکان جۆرێکن لە چەورییە ناتێرەکان کە رەنگە کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی مێشک هەبێت. سەرەڕای بوونی سروشتی ئەم چەورییانە لە گۆشت و بەرهەمە شیرەمەنییەکاندا، بەڵام جێگەی نیگەرانی چەورییە گۆڕاوە پیشەسازییەکانە (زەیتە هایدرۆجینکراوەکان). بەپێی توێژینەوەکان، خواردنی بڕێکی زۆری چەورییە گۆڕاوەکان لەوانەیە یادەوەری لە کەسانی خوار تەمەنی 45 ساڵ لاواز بکات. هەروەها، ئەم چەورییانە لەوانەیە هەوکردن و ئاستی ئەنسۆلین و کۆلیسترۆڵ زیاد بکەن، کە ئەمەش بە نۆرەی خۆی کاریگەری لەسەر مێشک دەبێت. لە بەرامبەردا، ئەو چەورییانەی دەوڵەمەندن بە ئۆمێگا-3 بەسوودن و رەنگە مێشک لە تێکچوونی زانستی و نەخۆشی ئەلزەهایمەر بپارێزن.

خۆراکە زۆر پێشکەوتووەکان (Ultra-processed foods)

ئەم خۆراکانە بڕێکی زۆر لە شەکر، چەوری، سۆدیۆم و ماددەی پارێزەریان تێدایە، وەک جپسی پەتاتە، شیرینییەکان، نۆدڵز، پۆپکۆرنی مایکرۆوەیڤ، ژەمە ئامادەکراوەکان و پیتزای بەستوو. بەپێی توێژینەوەیەک، بەکاربردنی زیاتر لە %19.9ی کالۆری رۆژانە لەم خۆراکانەوە بۆ ماوەی  8ساڵ، مەترسی پاشەکشەی توانای مێشک زیاد دەکات. مەترسی ئەم خۆراکانە لەوەدایە کە هەوکردن لە جەستەدا زیاد دەکەن و قەبارەی ناوچەی "هیپۆکامپەس" و ماددەی خۆڵەمێشی مێشک کە پەیوەستە بە بیرکردنەوە، یادەوەری و سۆزەوە، کەمدەکەنەوە.

ئەسپارتام:

ئەسپارتام شیرینکەرێکی دەستکردە و لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی خۆراک و دەرمانی ئەمریکاوە پەسەندکراوە بۆ بەکارهێنان لە بەرهەمە بێ شەکرەکاندا. بەکارهێنانی ئەسپارتام بە سەلامەت دادەنرێت ئەگەر لە سنووری دیاریکراودا بێت. بەڵام بەپێی توێژینەوەکان، زیادەڕەویکردن لە بەکارهێنانیدا مەترسییەکانی وەک کێشەی فێربوون، دڵەڕاوکێ، سترێس و خەمۆکی لێدەکەوێتەوە، چونکە رەنگە دەستوەردان لە بەرهەمهێنانی گەیەنەرە دەمارییەکان بکات و مێشک بخاتە ژێر فشاری ئۆکسانەوە.