عیراق
وەزارەتی دەرەوەی عێراق داوا لە زانکۆ و پەیمانگاکانی ئۆکراین دەکات مۆڵەت بدەن بە خوێندکارە عێراقیەکان بۆ ئەوەی بگەرێنەوە .
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، باڵیۆزخانەی عێراق لە ئۆکراین لە رۆژی ١٤ ی شوباتەوە داوایەکی ئاراستەی زانکۆ و پەیمانگاکانی ئۆکراین کردوە بۆ ئەوەی زیاتر چاودێری رەوشی خوێندکارە عێراقییەکان بکەن و لە ھەر کاتێکدا رەوشی ئەمنی ئالۆز بوو، مۆڵەتیان بدەنێ بۆ ئەوەی بگەرێنەوە عێراق، داواشی لێکردون کە زانیاری وردیان لەسەر ژمار و رەوشی خوێندکارە عێراقییەکان لە ئۆکراین بدەنێ .
ھاوکات باڵیۆزخانەی عێراق لە کییڤ داوای لە ھاوڵاتیە عێراقییەکان کردوە، کە ئێستا لەناو خاکی ئۆکراینن، ھۆشداربن و سەردانی ناوچە مەترسیدارەکان نەکەن لە خۆرھەڵاتی ئەو وڵاتە، داواشی لێکردون لەھەر کاتێکدا پێویستیان بە ھاوکاری بوو، پەیوەندی بەو ھێڵە گەرمانەوە بکەن کە باڵیۆزخانەی عێراق لە کییڤ بۆی تەرخان کردون .
تیمەکانی ھێڵی ئاسمانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویانکردەوە ، لە سەعات ٧ی بەیانی رۆژی پێنج شەممەوە دەستیان بە مانگرتنەکەیان کردوە و گەشتەکانیان راگرتوە و ھیچ گەشتێکی ئاسمانی جێبەجێ ناکەن تەنھا گەشتی ھندستان نەبێت .
تیمەکانی ھێڵی ئاسمانی عێراق چەند داواکارییەکیان خستوەتەروو بۆ دەستپێکردنەوەی کارەکانیان کە دیارترینیان جیاکردنەوەی کۆمپانیای ھێڵی ئاسمانی عێراقە لە وەزارەتی گواستنەوە تا بکرێتە دەستەیەکی سەربەخۆی پەیوەندیدار بە سەرۆکایەتی وەزیران و دەسەڵاتی تەواوەتی بدرێتە بەرێوەبەرەکەی و کاربکرێت بۆ گەراندنەوەی قەرزەکانی کۆمپانیاکە کە بڕەکەی ٦٣ ملیۆن دۆلارە، داواش دەکەن شایستە داراییەکانی تیمەکانی ھێڵی ئاسمانی عێراق و دەرماڵەی تیمەکان لە ساڵی ٢٠١٨ بۆ ٢٠٢١ خەرج بکرێت.
تیمەکانی فرۆکەوانی ھێڵی ئاسمانی عێراق دوپاتیشیان کردوەتەوە کە تا داواکارییەکانیان جێبەجێ نەکرێت دەست بە کار ناکەنەوە و بەردەوامیی بە مانگرتن دەدەن، بەھۆی مانگرتنەکەوە ئەمرۆ شڵەژاوییەکی زۆر لە فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد دروست بوە .
وەزارەتی تەندروستی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، تا ئێستا ڕێژەی بەکارھێنانی ڤاکسین لە وڵاتەکەدا بە پێی پێویست نییە، ھەر بۆیە پێویستە ئەو کەسانەی تا ئێستا ڤاکسینیان بەکارنەھێناوە ڕوو لە بنکە تەندروستییەکان بکەن بۆ وەرگرتنی ڤاکسین، چونکە تەنھا ڕێگەیە بۆ کۆنترۆڵکردنی کۆرۆنا و کۆتاییھێنان بە ڕێکارە تەندروستییەکان.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕاشیگەیاندووە، سەرجەم ڤاکسینەکانی کۆرۆنا بێ مەترسین و لە کۆی ١٠ ملیۆن کەس کە لە عێراق ڤاکسینیان بەکارھێناوە، تا ئێستا ھیچ حاڵەتێکی مەترسیدار تۆمار نەکراوە.
ئەوەش لەکاتێکدایە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند بە گوێرەی یاسا ژمارەی ئەو کەسانەی کە مەرجەکانی خۆ کاندکردنیان تیا بووە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار ٣٣ کەس بوون و لەو ژمارەیە ٢٦ کەسیان بە چەند ھۆکارێکی جیاواز دوورخراونەتەوە.
دادگا فیدراڵی عێراق راگەیەنراوێکی سەبارەت بە دەنگدانی پێکھاتەکان لە ھەڵبژاردنەکانی عێراق بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بە پێی ماددەی ٣ی یاسای ھەڵبژاردن، پێکھاتەکانی ئێزدی و شەبەک و فەیلییەکان لە بازنەی بچوککراوەدا مافی دەنگدانیان ھەیە و ئەوەش نادەستورییە .
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، دەبێت پێکھاتەکانی ئێزدی و شەبەک و فەیلییەکان، ھاوشێوەی مەسیحییەکان بتوانن لەسەرتاسەری عێراق لە بازنەی گەورەدا دەنگ بە کاندیدەکانیان بدەن، ھەر کاندیدێکی پێکھاتەکانی ئێزدی و شەبەک و فەیلییەکان لەسەر ئاستی عێراق دەنگیان پێبدرێت و یەک کارتی دەنگدانیان ھەبێت، ئەگەر ئێزدییەک لە بەسرە خۆی کاندیدی بکات مافی ئەوەی ھەبێت ئێزدیەک لە دھۆک دەنگ بەو کاندیدەی بەسرە بدات.
لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا لە "نەجەف"،"حاکم زاملی" جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، زیاتر لە ١٠٠ ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران ئیمزایان کۆکردووەتەوە بۆ بانگھێشتکردنی "عەلی عەلاوی" وەزیری دارایی، وتیشی ئەو وەزیرە ھۆکار بووە بۆ زیادبوونی بەھای دۆلار و قەرزی دەرەکی و ناوەکی عێراق .
وتیشی دەوڵەت سودمەند نەبووە لە بەرزبوونەوەی بەھای دۆلار و بەڵێنی بە خەڵکیشدا بەردەوام بن لەسەر پڕۆژەی چاکسازی.
ھەر لەو کۆنفرانسەدا، "حەسەن عەزاری" سەرۆکی فراکسیۆنی سەدر رایگەیاند، ئەندامەکانیان ژوورێکیان پێکھێناوە سەبارەت بە پرسی کارەبا و نەوت و کشتوکاڵ و بازرگانی و پەیوەندی و سەرچاوەکانی ئاو.
ھاوکات "حەسەن کەعبی" جێگری سەرۆکی فراکسیۆنی سەدر وتی، دۆسیەی نەوت لە ئەولەویاتی کارەکانیاندایە و گومان لەسەر چەندین گرێبەست و رێککەوتن ھەیە.
شانەی راگەیاندنی ئەمنی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە ، بە پشت بەستن بە زانیاریە ھەواڵگرییەکانی دەزگای روبەروبونەوەی تیرۆری عێراق و بە ھەماھەنگی لەگەڵ فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان ، ھێزە ئاسمانییەکانی عێراق بە فرۆکەی ئێف ١٦ دوو ئەشکەوتیان لە ناوچەی قوشقایە لە کەرکوک کردۆتە ئامانج کە وەک مۆڵگەی شانە نوستوەکانی داعش بەکارھێنراون .
ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە ، کە لەو ھێرشەدا ھەردوو مۆڵگەکە بە تەواوی وێرانکراون و لەناوبراون .
کازمی لە تویتێکدا نوسیویەتی، بەھۆی ھەوڵەکانی عێراق بۆ بنیاتنانی پەیوەندییەکی تەندروست لەگەڵ دراوسێکانی و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ، توندرا دۆسیە و بریارێکی نێودەوڵەتی کە لێکەوتەی سەرکێشییەکانی ڕژێمی پێشووی عێراق بوو ، دابخرێت.
شەوی رابردوو کۆبونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەبارەی دۆسێی قەرەبوکردنەوەی کوەیت لەلایەن عێراقەوە بەڕێوەچوو ، لە کۆبونەوەکەدا بڕیاردرا دۆسیەکە بە تەواوی دابخرێت ، ئەوەش دوای ئەوەی عێراق ٥٢ ملیار دۆلار قەرەبووی داگیرکردنی کوەیتی پاکتاو کردووە
شەوی ڕابردوو، سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە، لە ماڵی نوری مالکی، سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا لە بەغداد کۆبوونەوە و ڕاگەیەندراوێکیان لە بارەی کۆبوونەوەکەیان بڵاوکردەوە و داوایانکرد پێداچوونەوە بە بەھای دینار بەرامبەر دۆلار بکرێت و ڕێکاری پێویست بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییە نەرێنییەکانی کەمبوونەوەی بەھای دینار، لەسەر ھاووڵاتیان و چینە کەمداھاتەکان بیگرێتە بەر.
جەختیشیانکردەوە لەسەر ڕێزگرتن لە یاساکانی کاری ئەنجوومەنی نوێنەران و چاودێرییەکانی بەسەر دەسەڵاتی جێبەجێکردن و ڕێزگرتن لە جیاکرنەوەی دەسەڵاتەکان. ھەروەھا بەکارھێنانی ئەنجوومەنی نوێنەرانیان بۆ کۆنتڕۆڵکردنی دەسەڵاتەکانی جێبەجێکردن و یاسادانان، بۆ مەرامی سیاسی لە دەرەوەی سیاقە دەستوورییەکانیان ڕەتکردەوە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان، ڕاشیگەیاند، بە نیگەرانییەوە لەو ھەواڵانە دەڕوانن کە باس لە ھەڕەشەکردن لە ھەندێک لە سیاسییەکان دەکەن و داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکەن، لێکۆڵینەوە لەو دەنگۆیانە بکەن و سزای ئەو کەسانە بدەن، کە ھەواڵی ناڕاست بڵاو دەکەنەوە.
بە گوێرەی ڕاگەیەندراوێکی ئەنجومەنی نوێنەران، کە دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆکی کوتلەکانی ناو ئەنجومەنەکە بڵاویکردەوە، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران داوای لە سەرۆکی کوتلەکان کردووە، پەلە بکەن لە پێشکەشکردنی کاندیدەکانیان بۆ سەرۆکی لیژنە پەرلەمانییەکان.
ھاوکات سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران ڕۆژی دووشەممەی داھاتووی دیاریکردووە، بۆ کۆبوونەوەی داھاتووی ئەنجومەنی نوێنەران، بە مەبەستی دەنگدان لەسەر پێکھێنانی لیژنەکان و دابەشکردنی پەرلەمانتاران بەسەر لیژنەکان.
ھەر لە کۆبوونەوەکەدا لەسەر داوای ١٠٠ پەرلەمانتار بڕیاردرا میوانداری عەلی عەلاوی وەزیری دارایی بکرێت، ئەوەش لەکاتێکدایە پێشتر وەزیری دارایی داوایەکی ئەنجومەنی نوێنەرانی رەتکردەوە بۆ ئەوەی بچێت بۆ پەرلەمان و لەبارەی دابەزینی بەھادی دۆلارەوە رونکردنەوە بدات
عارف حەمامی پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند، چوارچێوەی ھەماھەنگی بە ھەموو توانای خۆیەوە ھەوڵ دەدات بۆ گەیشتن بە جۆرێک لێکتێگەیشتن، کە لە بەرژەوەندی باڵای وڵات بێت و یەک تێڕوانینی ھاوبەش بھێنێتە ئاراوە لە نێوان لایەنە سیاسییەکاندا.
حەمامی جەختیکردەوە، سازکردنی ھەر کۆبوونەوەیەکی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ پێکھێنانی حکومەت بەستراوەتەوە بە ڕێککەوتن و لێکتێگەیشتنی نێوان کوتلە سیاسییەکان، دەربارەی کەسایەتییەکان کە گونجاو بێت لەگەڵ بەرژەوەندی نیشتیمانی و خواستی گەلی عێراق.
ئەمینداریەتی ئەنجومەنی وەزیران لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بە فەرمانی سەرۆک وەزیران، وەزارەتی بازرگانی ڕاسپێردراوە، دوو سەبەتە لە مادەکانی فۆڕمی خۆراک بۆ مانگی ڕەمەزان بەسەر ھاوڵاتیانی شایستەدا دابەش بکرێت.
لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەکراوە، کازمی جەختیکردووەتەوە لە گرنگی دان بە مادەکانی فۆڕمی خۆراک و چاودێریکردنی چۆنێتی دابەشکردنی.
ئەوەش لە کاتێکدایە حکومەتی عێراق بە نیازە لە داھاتوودا فۆرمی خۆراکی ئەو کەسانە ببڕێت، کە موچەکانیان لەسەرووی یەک ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار دینارەوەیە.
قاسم ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق رایگەیاند، پێویستە وڵاتانی ئەوروپا ئەو تیرۆریستانەی داعش وەربگرێتەوە کە لە رۆژئاڤا دەستبەسەرکراون، چونکە مەترسییەکی گەورەیان بۆ عێراق دروست کردووە.
ئەعرەجی ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە، زیاتر لە ١٠ ھەزار تیرۆریستی داعش لەلایەن ھێزەکانی سوریای دیموکرات(ھەسەدە) لە زینداییەکی حەسەکە دەستبەسەرەن و پێویستە ئەوانەی رەگەزنامەی ئەوروپاییان ھەیە، لە لایەن وڵاتەکانیانەوە وەربگیرێنەوە .
ئەعرەجی ئەوەشی راگەیاندووە، حکومەتی عێراق بریارێکی بوێرانەی داوە بۆ وەرگرتنەوەی ٤٥٠ خێزانی عێراقی کە لە کامپی ھۆڵن لە رۆژئاڤای کوردستان. ئەعرەجی ئاماژەی بۆ ئەوەش کردووە کامپەکە ٣٠ ھەزار عێراق تێدایە کە ٢٠ ھەزاریان مێردمنداڵن.
لە ڕاگەیەندراوێکدا ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاویکردەوە، بە گوێرەی یاسا ژمارەی ئەو کەسانەی کە مەرجەکانی خۆ کاندکردنیان تیا بووە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار ٣٣ کەس بوون.
ئەنجومەنی نوێنەران ئاشکرایکردووە ، ٥٩ کەس ناوی خۆیان پێشکەش کردووە بۆ پۆستی سەرۆکایەتی کۆمار. لەو ژمارەیە ٢٦ کەسیان بە چەند ھۆکارێکی جیاواز دوورخراونەتەوە، لەوانە ھەندێکیان داوای کشانەوەی پێشکەش کردبوو، ١٤ کاندیشیان مەرجی شارەزایی سیاسییان تیا نەبووە و ٥ کاندیدیان مەرجی بڕوانامەی زانکۆییان نەبووە و ٢ کاندیدی دیکە یاسای لێپرسینەوە و دادپەوەریی گرتوویەتییەوە و یەکێکی دیکەیان مەرجی تەمەنی نەبووە.
ئاشکراکردنی کاندیدانی پۆستی سەرۆک کۆمار لە کاتێکادیە، بریارە سبەینێ چوار شەممە، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، ئەو تانەیە یەکلایی بکاتەوە، کە پێشکەشکراوە سەبارەت بە دووبارە کردنەوەی دەرگای خۆ کاندید کردن بۆ پۆستی سەرۆکاتی کۆمار.
باسم خەشان ئەندامی سەربەخۆی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە تویتەر بڵاویکردەوە، چوار شەممە دادگای فیدراڵی کۆدەبێتەوە و پێداچوونەوە بۆ ئەو سکاڵایە دەکات کە دژ بە کردنەوەی دەرگای خۆکاندید کردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق لەلایەن دەستەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە.
وتیشی، دادگا بڕیار لە بارەی یاسایی بوونی دووبارە خۆکاندید کردنەوە بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق دەدات.
باسم خەشان راشیگەیاند، ئەو سکاڵایە دژی ھیچ کەس و حزبێک نییە، تەنھا بۆ رێزگرتنە لە دەستور.
تا ئێستا، ٦٠ کەس خۆیان بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق کاندید کردووە، ھیچ وادەیەکیش بۆ کۆبوونەوەی ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار دیاری نەکراوە.
بە وتەی ئەو سەرچاوەیە، ھێزەکانی ناو چوارچێوەی ھەماھەنگی توانیویانە ٩٤ پەرلەمانتار کۆبکەنەوە، دوای ئەوەی لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا زنجیرەیەک گفتوگۆی چڕوپڕیان لەگەڵ ژمارەیەک لە پەرلەمانتارانی سەربەخۆی ئەنجامداوە و ھێنراونەتە ناو چوارچێوەی ھەماھەنگییەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە دوو ڕۆژی داھاتوودا بەشێوەیەکی رەسمی ناوی ئەو ٩٤ پەرلەمانتارە ئاشکرا دەکەن.
بەھۆی لێدوانەکانی موقتەدا سەدر سەرۆکی ڕەوتی سەدر، کە بەردەوام جەختدەکاتەوە لە حکومەتی زۆرینەی نیشتیمانی،گفتوگۆکانی نێوان ڕەوتی سەدر و ھێزەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی ڕاگیراوە و تا ئێستاش ھیچ بەرەوپێشچوونێک ڕووی نەداوە.