نوسینگەی کازمی لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەنجومەنی وەزیران بە سەرۆکایەتی مستەفا کازمی کۆبوونەوەیەکی بە پەلەی ئەنجامدا و گفتوگۆ کرا لەسەر دڵنیایی لە بەدیھێنانی ئاسایشی خۆراک و ئامادەباشی وەزارەتەکان، لە سایەی جەنگی نێوان ڕوسیا و ئۆکراین.

ئاماژە بەوەشکراوە، کازمی وەزارەتە پەیوەندارەکانی ڕاسپاردووە، بە بایەخدان بە یەدەگی ستراتیژی مادە خۆراکییە سەرەکییەکان و لابردنی ئەو بەربەستانەی دێنە بەردەم ڕێگەی دابینکردنیان.

کازمی وەزارەتەکانی دارایی و بازرگانی و کشتوکاڵی ڕاسپاردووە، لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزاریی و ئەنجومەنی وەزیرانی ئەم ھەفتەیەدا، ئەو بابەتە بخرێتە خشتەی کاری کۆبوونەوەکان و بڕیاری پێویستی لە بارەوە بدەن.

ھەر لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ کراوە لەبارەی ڕەوشی ئاوی عێراق و لایەنە پەیوەندارەکانیش ڕاسپێردراون، بەدڵنییادان لە بوونی بەشە ئاوی پێویست بۆ وەرزی کشتوکاڵی و بە تایبەتیش بەرھەمە بنەڕەتییەکان.

ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر دوو تەوەر کۆدەبێتەوە، یەکەمیان دەنگدانە لەسەر دووبارە خۆکاندیدکردنەوە بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق، لە تەوەری دووەمیشدا ئەنجومەنی نوێنەران لیژنە ھەمیشەییەکان پێکدەھێنێت.

باڵیۆزخانەی عێراق لە پۆڵەندا، ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاشکرای کرد، زیاتر لە ھەفتەیەکە لەگەڵ دەسەڵاتدارانی پۆڵەندا، لە ھەماھەنگیدان بۆ کۆتاییھێنان بە خەم و کێشەی ئاوارە عێراقییەکانی ئۆکراین و  چارەسەرکردنی کێشەکانیان و ھاوکارییکردنی بەپەلەیان.

وتیشی، تا ئێستا نزیکەی ٦٢٠ ھاووڵاتیی عێراقی لە ئۆکراینەوە گەیشتوونەتە پۆڵەندا و سەردانە مەیدانییەکانیشیان بۆ سنوورەکانی ئۆکراین و پۆڵەندا، بۆ زانینی ڕەوشی ئاوارە عێراقییەکانی پۆڵەندا بەردەوامن.

ڕۆژی سێشەممەی ڕابردوو، عەلی عەباس جیھانگیر وتەبێژی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق، ڕایگەیاند، ٥ ھەزار و ٥٣٥ ھاووڵاتی عێراقیی کە بە شێوەیەکی یاسایی چوونەتە ئۆکراین، بەھۆی ھێرشەکانی ڕووسیا لە خاکی ئەو وڵاتە گیریانخواردووە.

کەریم شکور پەرلەمانتاری یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران لە لێدوانێکدا بۆ کوردسات نیوز ڕایگەیاند، ئەنجومەنی نوێنەران بە ئامادەبوونی ٢٦٥ پەرلەمانتار کۆبووەوە بۆ یەکلاییکردنەوەی پرسی سەرۆک کۆمار، ٢٠٣ پەرلەمانتار بە بەڵێ و ٦٢ پەرلەمانتاریش دەنگیان نەدا.

وتیشی، دووبارە کردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار نا دەستووری و نایاساییە، لەبەر ئەوە فراکسیۆنی یەکێتی دەنگی نەدا.

لە بارەی دیاریکردنی لیژنە ھەمیشەییەکانیش ڕایگەیاند، دەبێت فراکسیۆنە کوردستانییەکان ڕێکبکەون لەسەر لیژنە سیادییەکان و سەرۆکایەتی لیژنە ھەمیشەییەکان و ئەو پرسە بە ڕێککەوتن یەکلایی بکرێتەوە.

بەدریە حسێن پەرلەمانتاری یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ فراکسیۆنی پارتی ڕایگەیاند، ڕاپەڕین بەھۆی یەکگرتوویی گەلی کوردستان و ھێزە سیاسییەکان سەرکەوتنی بە دەستھێنا و لە یادی ڕاپەڕینیشدا جەتدەکەنەوە ئێستاش پێویستیان بە ھەمان گیانی یەکڕیزی و تەبایی ھەیە بۆ بەدیھێنانی مافە دەستورییەکانی گەلی کوردستان.

موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر، تویتێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، بانگھێشتکردنی وەزیری دارایی و ئابووریی عێراق، بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بەس نییە و ھەژارەکان ھێشتا زەرەرمەندن و نرخەکانیش بەردەوامن لە بەرزبوونەوە.

سەدر پێنج پێشنیازی لە بارەی بەرزبوونەوەی نرخەکان خستەڕوو و ڕایگەیاند، پێویستە ژمارەی ماددەکانی بەشەخۆراکی مانگەی ھاووڵاتیان زیاد بکرێن و ڕۆڵی ئاسایشی خۆراک و دیاریکردنی نرخەکان کارا بکرێنەوە و ئەوانەش سزا بدرێن کە نرخ بەرز دەکەنەوە.

سەدر داواشیکرد، بە خێرایی ھاوکاریی جوتیاران و کاڵای ناوخۆیی و چینی ھەژاری کۆمەڵگە بکرێت. دووپاتیشکردەوە، پێویستە بەشێک لە پشکی نەوت بۆ ھاووڵاتیان تەرخان بکرێت و پێویستە لەسەر ئەنجومەنی نوێنەران و حکومەتی عێراقیش، بە پێی دەسەڵاتەکانیان کار بکەن لەسەر ئەو پێشنیازانە.  

ئەو ھەنگاوەش لە گفتوگۆیەکی تەلەفۆنی نێوان مەھدی ڕەشید حەمدانی نێردراوی تایبەتی سەرۆک وەزیرانی عێراق و، فەیسەڵ ئۆغلۆ نوێنەری تایبەتی سەرۆک وەزیرانی تورکیا گفتوگۆی لە بارەوە کرا.

بە گوێرەی ڕاگەیەندراوێکی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق، ھەردوولا گفتوگۆیان کردووە، سەبارەت بەو مەترسییانەی کە بەھۆی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا و کەمی بەردانەوەی ئاوەوە لە تورکیاوە ڕووبەڕووی کەرتی کشتوکاڵی عێراق بووەتەوە.

بۆ ئەو مەبەستە نوێنەری تایبەتی سەرۆک وەزیرانی عێراق ئامادەیی وڵاتەکەی دەربڕی بۆ دابەشکردنی زیانەکانی کەمی بەردانەوەی ئاو لە دیجلە و فوڕاتەوە، کە ڕووبەڕووی کەرتی کشتوکاڵی عێراق دەبێتەوە.

(فازڵ نەبی) وتی، لە دادگا سکاڵا لەسەر ناردنی ٢٠٠ ملیارەکە و ئەو پێشینانەی تریش تۆمارکراوە کە لەسەردەمی کابینەکەی عادل عەبدولمەھدی ڕەوانەی ھەرێمی کوردستان کراوە، بۆیە ئەو پێشینەیەکەی کە بەغداد دەینرێت لەمپەری یاسایی و سیاسیی بۆ دروست بووە.

ڕاوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، لە سایەی بەرزبوونەوەی بەردەوامی نرخی نەوت، ئەمساڵ ڕەوشی دارایی بە گشتی بەرەو باشتر دەچێت، بەلای کەمەوە ھیچ کورتھێنانێک لە بودجەی فیدراڵی دروست نابێت، ئەگەر بێت و نرخی نەوت بەو شێوەیەی ئێستای بەردەوام بێت.

"مەزھەر محەمەد ساڵح"  ئاماژەی بەوەشکرد، خەرجی دارایی ئێستا لەسەر بودجەی ساڵی ٢٠٢٢ ھەژمار دەکرێت، بەڵام تا ئێستا پڕۆژە یاسای بودجەی فیدراڵی پێشکەش نەکراوە بە ئەنجومەنی نوێنەران.

ڕوونیشیکردەوە، ھەر کاتێک پڕۆژە یاسای بودجە لە لایەن حکومەتەوە پێشکەش کرا، ئەو کاتە بە گوێرەی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لە جیھاندا، نرخی بەرمیلێک نەوت لە پڕۆژە یاسای بودجەدا گۆڕانکاری بەسەر دێت.

"مەزھەر محەمەد ساڵح"  جەختیکردەوە، لە ئێستادا عێراق لە بەردەم دوو بژاردەدایە، یان دەبێت پەلە بکات لە دەرکردنی یاسای بودجەی فیدراڵی، یان دەبێت یاسای قەرز دەربکات.

لە ڕاگەیەندراوێکدا، کونسوڵگەری ڕووسیا لە بەسڕە، جەنگی وڵاتەکەی لە دژی ئۆکراین بە جەنگی دژی نازییەکانی ئەو وڵاتە ناوبردووە، کە لە لایەن ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ناتۆوە پشتیوانی دەکرێت.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە، دامەزراوەی سەربازیی ڕووسیا ھێزی تەواوی لە بەردەستدایە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە و سوپاسی ھاوکاری و پشتیوانی عێڕاقییەکان دەکات لەگەڵ ڕووسیا.

ئەوەش لە کاتێکدایە، دوێنێ وێنەیەکی گەورەی ڤلادیمێر پوتن لە ناوچەی جادریەی بەغداد لە نزیک بارەگای گروپی عەسائیبی ئەھلی حەقەوە دانرا، وەک دەربڕینی پشتیوانی بۆ ڕووسیا لە جەنگی وڵاتەکەی لە دژی ئۆکراین، بەڵام ئەمڕۆ دەسەڵاتدارانی ئەمنی وێنەکەی پوتنی لابرد و ڕایگەیاند، نابێت وێنەی سەرۆکی ڕووسیا لە شوێنە گشتییەکان دابنرێت.

لە ڕاگەیەندراوێکدا ئەمینداریەتی ئەنجومەنی وەزیران بڵاویکردەوە، بە پێی ئەو دەسەڵاتانەی کە دراوە بە سەرۆک وەزیران بە گوێرەی یاسا و دەستوور، ڕەزامەندی داوە لەسەر گۆڕینی سەرۆکی دیوانی وەقفی سوننە.

بە پێی بڕیارەکە سەعید حەمید کەمبش لە پۆستەی لابراوە و گەڕێندراوەتەوە بۆ کاری پێشووی کە بریکاری سەرۆکی دیوانی وەقفی سوننە بووە.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە، عەبدولخالق میدحەت عەبدولـلەتیف عەزاوی، وەک سەرۆکی نوێی دیوانی وەقفی سوننە دەستبەکار بووە.

حاکم زاملی جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، لە ڕۆژانی داھاتوودا کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران بەڕێوەدەچێت و دەنگ دەدرێت لەسەر کردنەوەی دەرگای خۆ کاندید کردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار.

لە میانی بەشداریکردنی لە پیشانگەی نێودەوڵەتی ئاسایش و بەرگری کە لە بەغداد، جومعە عیناد وەزیری بەرگری عێراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، ھەماھەنگی زۆر باش لە نێوان ھێزی پێشمەرگە و سوپا ھەیە و زۆرینەی ڕێکارەکانی پێکھێنانی دوو لیوای ھاوبەش لە نێوان پێشمەرگە و سوپاش تەواو بووە و بەمنزیکانە لیواکان دەست بەکاردەبن.

ھاوکات، یەحیا ڕەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق ڕایگەیاند، ئەو دوو لیوا ھاوبەشە ئەرکیان پرکردنەوەی بۆشاییەکان دەبێت لەو ناوچانەی ھێڵی نێوان ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراقن.

نوسینگەی حاکم زاملی لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دڵنیایی نییە لە بەرامبەر مەترسییەکانی تیرۆر و چاوچنۆکییەکانی دەرەکی، کە لەسەر ھەژموون و خۆسەپاندن بنیات نراوە، لەبەر ئەو ھۆکارانە عێراق پێویستی بە دامەزراوەیەکی سەربازیی و ئەمنی بەھێز ھەیە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، عێراق لە کاتەدا پێویستی بە پسپۆڕی و کەلوپەلی پێویست ھەیە بۆ بەرگریکردن لە نیشتیمانەکەی.

داواشی لە لایەنە ئەمنی و سەربازییەکان کرد، سود وەربگرن لە پسپۆڕی و شارەزایانی ناوخۆیی و بیانی، لە پێناو گەشەپێدانی تواناکانیان، بە تایبەتی لە بوارەکانی پەیوەندیی و تەکنەلۆژیا پێشکەوتووەکانی ئەو بوارە.

زاملی داوای لە وەزارەتەکانی ناوخۆ و بەرگری عێراقیش کردووە، تێڕوانینێکی ستراتیژی گشتگیر پێشکەش بکەن، بۆ دیاریکرکردنی پێداویستییەکانیان، لە پێناو گەشەپێدانی دامەزراوە ئەمنی و سەربازییەکان لە بواری پڕچەککردن و ڕاھێنان.

لەسەر سکاڵای چەند پەرلەمانتار و ھاووڵاتییەک لە بارەی دووبارە کردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار ئەمڕۆ جارێکی تر دادگای باڵای فیدڕاڵیی عێراق، کۆدەبێتەوە و بڕیار دەدات، کە ئایا بۆ دووەمجار کردنەوەی دەرگەی خۆکاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار، لە لایەن سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە، دەستووریبووە یان نادەستووریبووە، ڕۆژی ٢٣ی مانگی ڕابردووش، دادگای باڵای فیدڕاڵیی عێراق کۆبووەوە و بەڵام بڕیاری لە بارەی سکاڵاکانەوە نەدا.

ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، دووجار لە ١١ تا ١٣ی کانوونی دووەم و ١١ تا ١٣ی شووبات، دەرگای خۆکاندیدکردنی بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار کردەوە، لەو دوو ماوەیەشدا ٥٦ کەس خۆیان کاندید کرد، بەڵام بە ھۆی نەبوونی مەرجە یاسایی و دەستوورییەکان، کاندیدبوونی ٢٣ کەسیان ڕەتکرایەوە و ئێستا ٣٣ کەس کاندیدن بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق.