عیراق
دەستەی گشتی کەشناسی و چاودێری بومەلەرزەی عێراق رایگەیاند، لە سێ ڕۆژی داھاتوودا ناوچەکە ڕوبەڕوی شەپۆلی پاڵەپەستۆی نزمی ئەروپا دەبێتەوە و دەبێتە ھۆی نزمبوونەوەی پلەکانی گەرما لە سەرجەم ناوچە جیاجیاکانی عێراق و باران بارینیشی لەگەڵدا دەبێت.
لە ڕاگەیەندراوێکدا دەستەی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەی عێراق بڵاویکردەوە، لە دوا نیوەڕۆی ڕۆژی پێنجشەممەوە عێراق دەکەوێتە ژێر کاریگەریی ئەو کەشە ساردەی کە لە ئەوروپاوە ھەڵیکردووە و پلەکانی گەرما بە تەواوی نزم دەبنەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە سەرانسەری عێراق ئاسمان نیمچە ھەور دەبێت و لە ناوچەکانی باکور نمە باران و ھەندێک جاریش لێزمە باران دەبارێت و دەنگی ھەورە بروسکەشی لەگەڵدا دەبێت.
کەشناسی عێراق ڕوونیشیکردووەتەوە، کەشی سارد و باراناوی لە ناوچەکانی باکور تا ڕۆژی شەممەی داھاتوو بەردەوام دەبێت و لە ھەندێک شوێن پلەکانی گەرما بە تەواوی نزم دەبنەوە.
بە پێی بڕیارێکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، سەرجەم بەرھەمی گەنمی ئەمساڵی جوتیاران بۆ وەرزی دروێنەی ئەمساڵ وەردەگیرێت و بۆ ھەر تۆنێک گەنمی وەرگیراو بڕی ٧٥٠ ھەزار دینار تەرخانکراوە.
ھەر لە کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا بریاردراوە بە خەرجکردنی شایستە داراییەکانی جوتیاران لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا و شایستە داراییەکانی وەرزی ئەمساڵیش نابێت تا ڕۆژی ٣٠ مانگی حوزەیرانی داھاتوو تێپەڕ بکات.
ھاوکات وەزارەتی دارایی ڕاسپێردرا بە ھەماھەنگی لەگەڵ بانکی ناوەندیی، بۆ ئامادەکردنی پارەی پێویستی بۆ قەرزی جوتیاران و، بە سودی لە ٥٪ بۆ خەرجکردنی لە کەرتی کشتوکاڵی و ئاودێریدا.
مەزھەر محەمەد ساڵح ڕوونیشیکردەوە، سەرباری ئەوەی لە ساڵی ٢٠٢١دا قەرزێکی کەمکراوە و دەگاتە ٢٩ تریلیۆن دینار، بەڵام ڕەوشی دارایی پێشبینییەکان بۆ ساڵی ٢٠٢٢ دەریدەخات، بەھۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوتەوە داھاتی نەختینە زیاتر دەبێت، بە تایبەت لە ئێستادا نرخی بەرمیلێک نەوت لە سەرووی ١٠٠ دۆلارەوەیە.
ڕوونیشیکردووەتەوە، داھاتی زیادەی نەوت لە ماوەی ڕابردوودا گەیشتووەتە ٢٠ ملیار دۆلار، بۆیە دەکرێت ئەو زیادەیە بکرێتە پاڵپشتی جێگربوونی بودجەی ساڵانی داھاتوو، ئەگەر ھات و گۆڕانکاری لەناکاو لە نرخی نەوت ھاتە ئاراوە و نرخەکەی لە بازاڕی وزەدا کەمیکرد.
بە گوێرەی نوسراوێکی فەرمی وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق، کە ئاڕاستەی نوسینگەی سەرۆک وەزیران کراوە، ئاماژە کراوە بە خشتەی جموجوڵی بەرھەمی کێڵگە پەلەوەریەکان وەک ھێلکەی خواردن، ھێلکەی تروکاندن و جوجەڵە و مریشکی زیندوو و سەربڕاوی فرێش و بەستوو بەرمەکانی تری کێڵگە پەلەوەرییەکان.
لە نوسراوەکەدا بە ڕوونی ئاماژە کراوە بەوەی چیتر ڕێگە نادرێت بە گواستنەوەی ئەو بەرھەمانەی سەرەوە لە ھەرێمی کوردستانەوە و بۆ سەرجەم پارێزگاکانی دیکەی عێراق تا کاتێکی تر.
ئەمینداریەتی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، بڕیارەکانی لیژنەی باڵای تەندروستی سەلامەتی نیشتیمانی ڕەوانەی ھەموو وەزارەت و پارێزگاکان کردووە و تیایدا ھاتووە، لەمەودوا تەنھا پشت ببەسترێت بە کارتی نێودەوڵەتی وەرگرتنی ڤاکسین و، چیتر پێویست بە ئەنجامدانی پشکنینی (پی سی ئاڕ) ناکات، بۆ ئەو کەسانەی کە لە عێراقەوە گەشت دەکەن یان بە پێچەوانەوە.
بە گوێرەی بڕیارەکە ئەو ڕێنماییە ھەموو ھاوڵاتییەکی عێراقی و بیانی دەگەرێتەوە تا سەرووی ١٢ ساڵ و بڕیارەکە لە سەرەتای مانگی نیسانی داھاتووەوە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
ھەر بە گوێرەی ڕێنماییەکان ئەو گروپە گەشتیاریانەی کە سەردانی شوێنە پیرۆزەکانی عێراق دەکەن، ماوەی مانەوەیان بۆ درێژکراوەتەوە لە ١٤ ڕۆژەوە بۆ ٣٠ ڕۆژ.
وائیل ڕیکابی ئەندامی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، دادگای فیدراڵی کاتێک بڕیاریدا لەسەر نادەستوری بوونی لیژنەکەی ئەبو ڕەغیف، پێویستە ھەموو لایەنەکان بەرپرسیاریەتی ھەڵبگرن، لە پێش ھەموویانەوە سەرۆک وەزیران کە دەستوری پێشێلکردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە کازمی و لیژنەی ئەبو ڕەغیف لە لایەن دادگاوە لێپرسینەوەیان لێ بکرێت، لەسەر ئەو تاوانەی کە دەرھەق بە گەلی عێراق ئەنجامیان داوە، کە ھاوڵاتیان چ بە دانپێدانانی بە زۆر یان لە ژێر ئەشکەنجەی ئەو لیژنەیەدا گیانیان لە دەستداوە.
داواشیان لە لایەنە زەرەرمەندەکان کرد بچنە بەردەم دادگا و سکاڵا لە دژی لیژنەکە و سەرۆکەکەی و ئەو کەسەش فەرمانی پێداون تۆمار بکەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە دوو ھەفتە لەمەوبەر دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، فەرمانێکی دیوانی سەرۆک وەزیرانی عێراقی ھەڵوەشاندەوە، کە تایبەت بوو بە پێکھێنانی لیژنەی لێکۆڵینەوەی لە گەندەڵی بە سەرۆکایەتی ئەحمەد ئەبو ڕەغیف، بە پێیەی پێچەوانەی دەستورە، چونکە لیژنەی نەزاھە ھەیە و لێکۆڵینەوە لەو دۆسیانە دەکات.
ھاوپەیمانیەکە کە لەلایەن محەمەد حەلبوسی و خەمیس خەنجەر سەرۆکایەتی دەکرێت ، دەستیکردوە بە کۆکردنەوەی ئیمزا بۆ ئەوەی پێشنیاری ھەموارکردنەوەی یاسای لێبوردنی گشتی بۆ سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بەرز بکاتەوە ، بە وتەی ئەندامانی ھاوپەیمانییەکەش ، لێبوردنی گشتی لە ئەولەویەی ئەو دۆسیانەیە کە گرنگی پێدەدەن و ھەموارکردنەوەی یاساکەش قابیلی دواخستن نیە .
شەعلان کەریم سەرۆکی فراکسیۆنی سەروەری لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش رایگەیاندوە ، ھەموارکردنەوەی ئەو یاسایە داواکارییەکی جەماوەرییە لە پارێزگا رزگارکراوەکان و دڵنیان لەوەی کە زۆرێک زیندانیکراوی ستەم لێکراو لەناو زیندانییەکاندا ھەن ، ھەربۆیە دەستیان کردوە بە کۆکردنەوی ئیمزای پەرلەمانتاران و ئامانجیان ئەوەیە یاساکە چەند بڕگەیەکی بۆ زیاد بکرێت کە لە رێیانەوە مافی بێتاوانان و ستەم لێکراوان دەستەبەر بکرێت .
ئەمڕۆ وادەکە کۆتایی دێت، بە پێی زانیارییەکان تائێستا ٤٨ کەس خۆیان بۆ ئەو پۆستە کاندید کردووە، کە ٢٥ کەس لە خولی یەکەم و ٨ کەس لە خولی دووەم و ١٥ کەسیش لە خولی سێیەم، خۆیان بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆمار کاندیدکردووە.
سەبارەت بەو سکاڵایانەی بەھۆی بەرزکردنەوەی بەھای ئاڵوگۆڕی دراو پێشکەشکراون، دادگای فیدراڵی بانگێشتنامەیەکی ئاڕاستەی ھەریەک لە"عەلی عەلاوی" وەزیری دارایی عێراق و "مستەفا غالب"پارێزگاری بانکی ناوەندی کردووە بۆ ئەوەی رۆژی دوو شەممەی داھاتوو ١٤ی ئادار لە دادگای فیدراڵی ئامادەبن.
دادگاکە رایگەیاندووە، بانگھێشتکردنی وەزیری دارایی و پارێزگاری بانکی ناوەندی بۆ گفتوگۆکردنە لەسەر بەرزبوونەوەی بەھای دۆلار بەرامبەر دیناری عێراقی کە لە یاسای بودجەی ٢٠٢١دا، بەھای ١٠٠ دۆلاری ئەمریکی لەلایەن بانکی ناوەندییەوە بە ١٤٥ ھەزار دیناری عێراقی جێگیرکرا.
ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە کۆبوونەوەی خۆیدا بریاریدا بە وەرگرتنی گەنمی بەرھەمھێنراوی ناوخۆ و دەرەوە و ئەوەی لە ئێستادا بەردەستە، ھەروەک نرخی وەرگرتنی گەنمی جوتیارانی دیاریی کرد کە بۆ ھەر تۆنێک ٧٥٠ ھەزار دینارە، و بریاریدا لە مانگی نیساندا ئەگەر لە سەر ئاستی جیھان گۆرانکاریی بە رێژەی لە ٢٠٪ بەسەر نرخەکەیدا ھات گۆرانکاریی بکات.
ھەروەھا بریاریدا لە ماوەی ١٠ رۆژدا شایستە داراییەکانی ساڵی رابردووی جوتیاران خەرج بکرێت. ھەروەک ئەنجومەی وەزیرانی عێراق بریاریدا ٣ ملیۆن تۆن گەنم بە بەھای ١٠٠ ملیۆن دۆلار ھاوردە بکات.
پەلامارەکەی داعش لە نزیک گوندی بەشیر بووە و بەھۆی پەلامارەکەی داعشەوە چەکدارێکی حەشدی شەعبی بریندار بووە .
ھەر بەپێی زانیارییەکان ، داعش بە قەناس کامێرای حەراری حەشدی شەعبی شکاندووە .
"سەعد سەعدی" ئەندامی مەکتەبی سیاسی بزوتنەوەی عەسائیب ئەھلحەق رایگەیاند، دانوستان لە نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعە و کوتلەی سەدر لەسەر ئاستی سەرکردەکان ھەیە، ئامانج لێی بۆ گەیشتنە بە ھەڵوێستێکی یەکگرتووی نیشتمانی بە مەبەستی پێکھێنانی گەورەترین کوتلەی شیعە.
ئەو ئەندامەی مەکتەبی سیاسی بزوتنەوەی عەسائیب ئەھلحەق داواشی لە کوتلەی سەدر کرد بەرپرسیارێتی ھەڵبگرن و دەرگای دانوستانی جدی و بنیاتنەر بکەنەوە، بۆ دەرچوون لە چەقبەستویی سیاسی ئێستای عێراق.
عەلا جبوری وەزیری بازرگانی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، بە بۆنەی ھاتنی مانگی پیرۆزی رەمەزانەوە دوو بەشە خۆراک دابەش دەکەن، دووپاتیشی کردەوە ئەو ھەنگاوە بۆ رێگرییکردنە لە گرانبوونی پێداویسیتییەکانی خۆراک لە بازاڕەکان و ھێشتنەوەی بەھای خۆراکە.
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، تائێستا ھیچ زانیارییەکی دروست نییە لەبارەی ئەوەی نۆ خوێندکاری عێراق کە لە زانکۆکانی ئۆکراین دەخوێنن لەلایەن گروپە ناسیۆنالیستەکانی ئۆکراینەوە دەستگیرکرابن، دەشڵێت، باڵیۆزخانەی عێراق لە ئۆکراین بەدواداچوونی جددی بۆ ئەو دۆسییە دەکات.
بەپێی ھەواڵێکی ئاژانسی ئینتەر فاکسی روسی، نۆ خوێندکاری عێراقی لەلایەن گروپە ناسیۆنالیستەکانی ئۆکراینەوە دەستگیرکراون بەتۆمەتی ئەوەی لە شەڕی دژی بە روسیا بەشدارییان کردووە.
یاسر وتوت ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندووە، زانیارییەکان ئەوە تەئکید دەکەنەوە، کە حکومەتی داھاتووی عێراق دوای جەژنی رەمەزان پێکدێت، دیاری کردنی سەرۆک کۆماریش بەربەستی سەرەکی بەردەم پێکھێنانی حکومەتە، کە تا ئێستا یەکلانەکراوەتەوە.
بە وتەی ئەو پەرلەمانتارە، کوتلە سیاسییەکان درک بە قورسی ئەم قۆناغەی ئێستای عێراق دەکەن، ھۆکارەکەشی بۆ شکستەکانی رابردوو دەگەڕێننەوە.
ھاوکات جاسم عەتوان موسەوی ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەڵێت، رەوشی ئەمنی و ئابووری وڵات زۆر خراپ بووە و ئەدای کوتلە سیاسییەکان بەپێی پێویست نییە، چونکە بەرژەوەندی و خزمەتکردنی خەڵکیان نەخستوەتە پێش بەرژەوەندی حزبی خۆیان.
ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بە بەرزبوونەوەی نرخی شمەک لە بازاڕەکان کرد کە زیانێکی زۆر بە چینی مامناوەند کەوتووە، ئەمە سەرباری داڕمانی کەرتی کشتوکاڵ و کەرتەکانی تر، ھەموو ئەمانەش بە بەر گوێی کوتلە سیاسییەکان دەدرێت و ھیچ چارەسەرێک ناخەنەڕوو جگە لە بەرژەوەندی خۆیان.
جاسم عەتوان موسەوی داواشی لە لایەنەکان کرد بەرپرسیارێتی ئەو رەوشە بگرنە ئەستۆ کە ھاتووەتە ئاراوە و گرنگی بە کەرتی کشتوکاَ بدەن بۆ پشتیوانی ئابوری و گوزەرانی ھاووڵاتیانی وڵاتەکە.
شارەزایانی سیاسی عێراقیش پێشبینی دەکەن، پێکھێنانی حکومەتی نوێ لەوە زیاتر دوا نەکەوێت، چونکە دادگای باڵای فیدراڵی زۆر بوێر بووە لە دوایین بڕیارەکانیدا و ناکۆکییەکانی یەکلاکردۆتەوە و توانای ھەیە ھەمووان لە سنوری خۆیان رابگرێت.
لە دوایین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش، بە زۆرینەی دەنگ بڕیاردرا بە کردنەوەی دەرگای خۆ کاندید کردن بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار، خۆ کاندیدکردن بۆ ماوەی سێ رۆژ دەبێت و ئەمە سێیەم جارە کە دەرگای خۆکاندید کردن بۆ ئەو پۆستە دەکرێتەوە.