جیهان
وەزارەتی ناوخۆی سوریا رێگری لە هەوڵێكی بەقاچاخبردنی چەك بۆ حزبوڵای لوبنان راگەیاند، ئیسرائیلیش نیازی خۆی بۆ كشانەوە لە سوریا ئاشكرا كرد.
باڵیۆزی ئیسرائیل لە روسیا نیازی وڵاتەكەی بۆ مانەوە لە خاكی سوریا ئاشكراكرد و وتی، مانەوەیان لە ناوچە سنورییەكانی سوریا كاتییە و بۆ پاراستنی ئاسایشی ناوچەكە و رێگریكردنە لە چالاكی و جموجۆڵەكانی حزبوڵا.
جەختیشیكردەوە، ئیسرائیل چاوی لە داگیركردنی خاكی سوریا نییە.
هاوکات بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی ناوخۆی سوریا، ئیدارەی گشتی ئاسایشی سنوور لە شاری سەرغایا دەستی بەسەر كاروانێكی چەكدا گرتووە كە بڕیاربووە بەرەو لوبنان ببرێت و بگاتە دەستی حزبوڵا، ئەوەش دوای هەفتەیەك دێت لە پوچەڵكردنەوەی هەوڵێكی تری بەقاچاخبردنی چەك بۆ ناو لوبنان لە شاری تەرتوسی رۆژئاوای سوریاوە.
پلانەكەی ترەمپ بۆ گواستنەوەی دانیشتووانی غەززە بۆ وڵاتانی دراوسێ كاردانەوەی لێكەوتەوە و فەلەستینییەکان و دەوڵەتانی عەرەبی بە جینۆساید و دەستدرێژی ناوی دەبەن.
دۆناڵد ترەمپ لە یەكەم وتاری دوای دەستبەكاربوونیدا وەك سەرۆكی ئەمریكا، لە شاری لاس ڤێگاس رایگەیاند، لەبارەی گواستنەوەی دانیشتوانی غەززە بۆ ئوردن و میسر و وڵاتانی دیكەی عەرەبی دراوسێ، لەگەڵ پادشای ئوردن قسەی كردووە و بەمزووانە لەگەڵ سەرۆكی میسر و وڵاتانی دیكەش لە بارەی پلانەكەیەوە قسە دەكات.
ئەو قسانەی ترەمپ توڕەیی فەلەستینییەکانی لێکەوتەوە و لای خۆیەوە باسم نەعیم ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، هەموو هەوڵێكی خۆی دەدات پلانەكەی ترەمپ بۆ گواستنەوەی دانیشتوانی غەززە بۆ میسر و ئوردن پووچەڵ بكاتەوە.
وتیشی، وەك چۆن گەلەكەیان لە ماوەی دەیان ساڵدا هەموو پلانەكانی ئاوارەبوون و نیشتمانێكی بەدیلیان پوچەڵكردووەتەوە، ئەم پلانەش پووچەڵ دەكەنەوە.
بزوتنەوەی جیهادی ئیسلامیش لە راگەیەنراوێكدا، لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تێلێگرام بڵاویكردەوە، پێشنیازەكەی ترەمپ رەتدەكەنەوە و بە هاندان بۆ ئەنجامدانی تاوانی جەنگ و تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی لەقەڵەمی دەدەن، وایدەبینن بڕیارەکەی لە بەرژەوەندی ئیسرائیلە.
بیزالیل سمۆتریچ وەزیری دارایی ئیسرائیل كە بە توندی دژایەتی ئاگربەست لە كەرتی غەززە دەكات، پێشوازی لە پێشنیازەكەی سەرۆكی ئەمریكا كرد و رایگەیاند، پێشنیازەكەی ترەمپ بۆ گواستنەوەی دانیشتووانی غەززە بۆ ئوردن و میسر بیرۆكەیەكی ناوازەیە.
وتیشی، دوای چەندین ساڵ لە نەهامەتی دانیشتووانی غەززە، دەتوانن ژیانێكی نوێ و باش بنیات بنێن بەڵام لە شوێنێكی دیكە، جەختیشی كردەوە، لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و ئەنجومەنی ئاسایشی وڵاتەكەی كاردەكات بۆ ئەوەی پلانێكی كرداری هەبێت بۆ جێبەجێكردنی ئەو پلانە بە زووترین كات.
ئەمە لەكاتێكدایە كە هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی جەنگ لە غەززە، میسر بۆچوونی لە بارەی ئەو بیرۆكەیە روون بووە و پێشتر هۆشداری دابوو لە هەرجۆرە ئاوارەكردنێكی زۆرەملێی فەلەستینییەكان لە غەززەوە بەرەو بیابانی سینا.
سەبارەت بە ئوردنیش، بە پێی ئاماری نەتەوە یەكگرتووەكان، لە ئێستادا دوو ملیۆن و 300 هەزار پەنابەری فەلەستینی تێدایە كە ئەوەش وادەكات توانای وەرگرتنی پەنابەری دیكەی نەبێت.
جەنگی 15 مانگەی غەززە چیرۆكی دڵتەزینی بەدوای خۆیداهێنا، بە تایبەت بۆ منداڵان كە بەهۆیەوە زیاتر لە 13 هەزار منداڵ كوژراون.
رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، شەڕی غەززە بۆ منداڵان كارەساتبار بووە و 13 هەزار و 319 منداڵی فەلەستینی كوژراون.
جەیمس كاریكی جێگری باڵیۆزی بەریتانیا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لەم دواییانەدا بە ئەنجومەنی ئاسایشی راگەیاندووە، غەززە بۆ منداڵ مەترسیدارترین شوێنە لە جیهاندا و منداڵانی غەززە ئەم شەڕەیان هەڵنەبژاردووە، لەگەڵ ئەوەشدا زۆرترین باجیان داوە.
نوسینگەی هەماهەنگی كاروباری مرۆیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە راپۆرتێكدا رایگەیاند، لە كۆی 42 هەزار و 717 تەرمی فەلەستینی كە تا ئێستا لە غەززە دەستنیشان كراون، 13 هەزار و 319 یان منداڵ بوون.
هاوكات سندوقی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ منداڵان، یونیسێف بە پشتبەستن بە زانیاریەكانی وەزارەتی تەندروستی لە غەززە ئاشكرایكردووە ، 25 هەزار منداڵیش برینداربوون.
هاوکات ئامینە محەمەد، جێگری سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاندووە، لە چوار مانگی كۆتایی 2024 دا نزیكەی 19 هەزار منداڵ بەهۆی بەدخۆراكی توندەوە لە نەخۆشخانەكان ماونەتەوە.
هەروەها راشیگەیاندووە، بە پشتبەستن بەو زانیاریانەی كە لەلایەن كارمەندانی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە لە غەززە، بە هەماهەنگی لەگەڵ هەموو دەزگا پەیوەندیدارەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان كۆكراوەتەوە 25 هەزار منداڵی غەززە تووشی بەدخۆراكی بوون.
نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت، لە ماوەی شەڕی 15 مانگەدا هەزاران منداڵیش دایك و باوكیان لەدەستداوە.
یاسەمین شێریف، بەڕێوەبەری جێبەجێكاری سندوقی جیهانیی نەتەوە یەكگرتووەكان، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنوسیدا رایگەیاند، 650 هەزار منداڵیش لە غەززە بەهۆی جەنگەوە بێبەشبوون لە خوێندن.
وتیشی، تەواوی سیستەمی پەروەردە پێویستی بە ئاوەدانكردنەوە هەیە بەهۆی ئەو وێرانكارییە زۆرەی لە غەززە روویداوە.
ئەمە لە كاتێكدایە بەپێی خەمڵاندنی نەتەوە یەكگرتووەكان، ئاوەدانكردنەوەی غەززە پێویستی بە 15 ساڵ كاركردنی بەردەوام و بڕی زیاتر لە 50 ملیار دۆلار دەبێت.
سەرۆكی توركیا رایگەیاند، توركیا جیاوازی لە نێوان تورك و كورد و زازا و عەلەوی و سوننە ناكات و ئامێزی بۆ هەموان واڵا كردووە.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لە وان بەشداری لە هەشتەمین كۆنگرەی پارتەكەیدا كرد و وتارێكی پێشكەش كرد و رایگەیاند، بەردەوام دەبن لە لەئامێزگرتنی هەموو هاووڵاتیانی توركیا بەبێ جیاوازی، كورد بێت یان تورك، عەلوی یاخود سوننە بێت.
دەشڵێت، بەرەو ئەوە هەنگاو دەنێیت كە لەدوای 40 ساڵ توركیایەكی ئارامیان هەبێت و پرسی كورد بە ئارامی چارەسەر بكەن.
وتیشی، رێگە نادەن حوكمەت جیاوازی لەسەر بنەمای نەتەوە و زمان و كلتور بكات.
جەختی لەوەشكردەوە، رێگە نادات دووبەرەكی لەناو گەلی توركیادا هەبێت و دەرفەتی تۆمەت و قسەی بێ بنەما نادەن بۆ ئەوەی توركیا پەلكێشی پشێویی بكەن.
دۆناڵد تڕەمپ رایگەیاند، لەرێگای ئوردون و میسڕەوە دانیشتووانی غەززە دەگوازنەوە، دەشڵێت، غەززە پاکدەکەنەوە.
دۆناڵد تڕەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، بەمەبەستی جێبەجێکردنی پلانی پاککردنەوەی غەززە، لەگەڵ ئوردون و میسڕ قسەی كردووە بۆ گواستنەوەی دانیشتووانی غەززە بۆ ئەو دوو وڵاتە و وڵاتانی دیكەی دراوسێی غەززە.
تڕەمپ غەززەی بە شوێنێکی وێران ناوبرد و وتیشی، دەکرێت ئەو رێکارە کاتی بێت یان درێژخایەن بێت.
لە درێژەی کۆنفرانسەکەدا سەرۆکی ئەمریکا ئەوەشی روونکردەوە، ئۆکرانیاش هەروا جێناهێڵن و پلانی راگرتنی شەڕی ئۆکرانیا و روسیاشیان هەیە، وتیشی، بە زووترین کات لەگەڵ ڤلادیمێر پوتینی سەرۆکی روسیادا قسە دەکات.
ئەوەش لە کاتێکدایە، لەماوەی ١٥ مانگی شەڕی نێوان ئیسرائیل و غەززەدا، بەشێوەیەکی گشتی زۆرینەی دانیشتووانەکەی ئاوارە بوون و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤیش ماوەی چەند مانگێکە باس لە قەیرانی خۆراک و مرۆیی دەکەن لەو کەرتەدا، ئەوە جگە لە سەختی دەستڕاگەیشتن بە غەززە و ناردنی هاوکارییەکان.
لە هێرشێكدا بۆسەر نەخۆشخانەیەك لە سودان نزیكەی 70 كەس كوژران .
تیدرۆس ئەدهانۆم بەرێوەبەری گشتی رێكخراوی تەندروستی جیهانی رایگەیاند، هێرشەكە بۆسەر نەخۆشخانەی سعودی بووە لە شاری فاشر لە سودان و بەهۆیەوە نزیكەی 70 كەس كوژراون .
هەروەها ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە هێرشەكە لە رێی درۆنەوە ئەنجامدراوە بۆ سەر ئەو نەخۆشخانەیە كە تەنها نەخۆشخانەیە لەو شارەدا گەمارۆدراوەدا لە كاردا مابێت و لە كاتی هێرشەكەشدا نەخۆشخانەكە ژمارەیەكی زۆر نەخۆشی تێدا بووە.
بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی جیهانیی هیچ زانیارییەكی لەبارەی ئەنجامدەرانی هێرشەكەوە ئاشكرا نەكردوە ، بەڵام سەرچاوە ناوخۆییەكانی سودان بەرپرسیارێتی هێرشەكەیان خستوەتە ئەستۆی هێزەكانی "دەعمی سەریع" كە ماوەیەكی زۆرە لەگەڵ سوپای سودان لە شەر و پێكداداندان.
دوای روخانی بەشار ئەسەد لە 8ـی كانوونی دووەمی ساڵی رابردوو، چارەنووسی زیاتر لە 100 هەزار پەنابەری سوری لە وڵاتانی ئەوروپا نادیارە.
دەزگای لوتكە بۆ كاروباری ئاوارە و پەنابەران رایگەیاند، لە ئەڵمانیا كە زۆرترین ژمارەی سورییەكان وەرگیراون، زیاتر لە 47 هەزار سوری هەن كە داواكاری پێدانی مافی پەنابەرییان راگیراوە و وڵاتانی دیكەش بڕیاری هاوشێوەیان داوە، بە تایبەتی یۆنان و نەمسا و فەڕەنسا و سوید.
ئاماژەی بەوەشكردوە، دوای روخانی ئەسەد، بەریتانیا و چەند وڵاتێكی ئەوروپی بڕیاریاندا پشكنینی دۆسیەی پەنابەرانی سوریا رابگرن، تا رەوشی نوێی سوریا روون دەبێتەوە و رەوشەکە هەڵدەسەنگێنرێت.
راشیگەیاندووە، راگرتنی خێرای دۆسیەكانی پەنابەرە سورییەكان لە وڵاتانی ئەوروپا، رەنگدانەوەی پەرەسەندنی هێزە راستڕەو و توندڕەوەكانە لەسەر سیاسەتی كۆچ.
ئەمە لە کاتێکدایە لە ئەمریکاش کۆچبەران لەدوای هاتنەوە سەر دەسەڵاتی ترەمپ لە ژێر هەڕەشەی دیپۆرتکردنەوەدان و تەنیا لەمڕۆدا 2024/1/25 حەفتاونۆ پەنابەری نایاسایی گواتیمالایی دیپۆرتی وڵاتەكەیان كراونەتەوە و بەرپرسانی ئەمریکاش جەختدەکەنەوە لەوەی پرۆسەی دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران بەردەوام دەبێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا فەرمانێكی دەستبەجێ و چوارچێوە فراوان دەردەكات، بە راگرتنی تەواوی هاوكارییە دەرەكییەكان بۆ سەرجەم وڵاتان جگە لە ئیسرائیل و میسر.
رۆژنامەی "پۆلۆتیكۆ"ی ئەمریكی، رایگەیاندوە ماركۆ رۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، خەرجی بۆ زۆرینەی هاوكارییە دەرەكییەكان راگرت بۆ ماوەی 90 رۆژ. ئەو فەرمانە كە بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوەی تووشی شۆك كردووە، پێدەچێت هاوكارییەكانی ئۆكرانیاش بگرێتەوە.
هاوکات، بەگوێرەی بەڵگەنامەیەك كە رۆژنامە ئەمریكییەكە دەستی كەتووەو، رەوانەی سەرجەم بەرپرسە دیپلۆماسی و كونسوڵخانەكان كراوە، فەرمانی دەستبەجێ دراوە بە راگرتنی كاركردن بۆ سەرجەم هاوكارییە دەرەكییەكان.
بەڵام ئەو فرمانە هاوشێوەی فەرمانە جێبەجێكارییەكانی ئەم دواییەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ نیە، بەوپێیەی هاوكارییەكان بۆ ماوەی 90 رۆژ راگیراوە، لەچاوەڕوانی پێداچونەوەی لەلایەن وەزیری دەرەوەوە.
لەگەڵ ئەوەشدا، بەڵگەنامەكە بوارێكی بۆ شرۆڤەكردن و هەندێك تایبەمەندی هێشتووتەوە، كە هاوكارییە سەربازییەكانی بۆ میسرو ئیسرائیل بەردەوام دەبێت، رێگەشدەدات بە ناردنی هاوكاری خۆراكی بەپەلەو خەرجیە بڕیار لێدراوەكانی پێش ئەو وادەیە.
لەلایەکی دیکەوە، بەرپرسێك لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاندووە، پێدەچێت راگرتنەكە ناردنی هاوكاری بۆ هاوپەیمانە سەرەكییەكان لە نمونەی ئۆكرانیاو ئوردون و تایوانیش بگرێتەوە.
"هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و هێزەكانی سوریای دیموكرات"، وەك دوو هاوپەیمانی دیاری سوپای ئەمریكا لە شەڕی داعش، بەشێكن لەو لایەنانەی سودمەندن لە هاوكارییە دەرەكییەكانی ئەمریكا، ناویان لە چوارچێوەی ئەو شوێنانەدا نەهاتووە كە جیاكارییان بۆ دەكرێت هاوشێوەی میسرو ئیسرائیل، پێدەچێت راگرتنی هاوكارییە كە بۆ ماوەی 90 رۆژە ئەو دوو هێزەش بگرێتەوە".
ئەمریكا 79 پەنابەری نایاسایی گواتیمالایی دیپۆرتی وڵاتەكەیان كردەوە و پرۆسەی دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران بەردەوام دەبێت.
دامەزراوەی ئەمریكای ناوەڕاست بۆ كاروباری پەنابەران لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بە دوو فرۆكە 79 پەنابەری نایاسایی كە خەڵكی گواتیمالا بوون دیپۆرتی وڵاتەكەیان كرانەوە كە 48 پیاو و 31 ژن بوون و ئەمەش یەكەمین فرۆكەی دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران بوو.
كۆشكی سپی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران دەستی پێكرد دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، بە فرۆكە پەنابەرانی تاوانبار و خراپ دیپۆرت دەكەینەوە.
پێشتر كارۆلین لیڤیت، وتەبێژی كۆشكی سپی ڕایگەیاندبوو، دەسەڵاتدارانی ئەمریكا 538 كۆچەری نایاسایییان دەستگیركردووە و سەدان كۆچەر بە فڕۆكەی سەربازی دیپۆرتدەكەنەوە.
هەسەدە رایگەیاند، لە گوندەكانی مەنبج و گوندی دێرحەفر نۆ چەكداری گروپەكانی سەر بە توركیا كوژراون، 11ی دیكەشیان برینداربوون.
هێزەكانی سووریای دیموكرات - هەسەدە راگەیەنراوێكی سەبارەت بە پێكدانانەكانیان لەگەڵ گروپە چەكدارەكان بڵاوكردەوە و رایگەیاند، لە ئەنجامی ئۆپراسیۆنی هێزەكانیان بۆ وەڵامدانەوەی پەلاماری گروپە چەكدارەكانی سەر بە توركیا، لە گوندی هەوشارییە و گوندەكانی دەوروبەری مەنبج و گوندی دێرحەفر نۆ چەكدار كوژران و 11ی تریش برینداربوون.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، لە ئۆپراسیۆنێكی تردا لە گوندی ئاتشانە لە باشووری مەنبج، ژمارەیەك ئۆتۆمبێلی چەكدارەكان تێكشكێنران، بەڵام ژمارەی كوژراو و بریندارەكان نەزانراوە.
سەرۆكی روسیا وەڵامی سەرۆكی ئەمریكای دایەوە و رایگەیاند، ئامادەیە بۆ دەستپێكردنی گفتوگۆ لەگەڵ ترەمپ، لەبارەی دانوستان و راگرتنی شەڕ لە ئۆكراین.
ڤلادمێر پوتن سەرۆكی روسیا لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفیزۆنیدا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كەسێكی زیرەك و بەكردارە، ئەگەر ساڵی 2022 ئەو سەرۆكی ئەمریكا بووایە، شەڕی ئۆكراین رووی نەدەدا.
ئەوەشی خستەڕوو، ئامادەیە بۆ دەستپێكردنی گفتوگۆ و دانووستان لەگەڵ ترەمپ، دەربارەی شەڕی ئۆكراین.
لەبارەی دوایین وتاری ترەمپیش كە باسی لە دابەزاندنی نرخی نەوت بۆ راگرتنی شەڕی ئۆكراین كردبوو، پوتن وتی، دابەزاندنی نرخی نەوت بۆ راگرتنی شەڕی ئۆكراین، كاریگەری نەرێنی لەسەر مۆسكۆ و واشنتۆن دەبێت، ترەمپ كەسێكی زیرەكە و ئەو كارە ناكات.
فەرماندەی گشتی هەسەدە دەڵێت، تێكەڵكردنی هێزەكانیان و وەزارەتی بەرگری سوریا، پێویستی بە میكانیزمی باش هەیە.
مەزڵوم كۆبانێ، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات – هەسەدە لە پەیامێكدا كە لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردوەتەوە، پێشوازی لە هەوڵەكانی گەیر پیدەرسن نێردەی تایبەتی نەتەوە یەكگرتوەكان لە سوریا و هەوڵە نێودەوڵەتییەكان دەكات، كە ئامانج لێیان سەركەوتنی قۆناغی ڕاگوزەری سیاسییە لە سوریا.
لە بەشێكی تری پەیامەكەیدا هاتووە، دۆسیەی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا و تێكەڵكردنی هێزەكانی هەسەدە لەنێو وەزارەتی بەرگری سوریا، پێویستی بە پلانێكی ورد و میكانیزمی باش هەیە، كە ڕیگە بۆ دیدیێكی نیشتمانی خۆش بكات و وڵات بەرەو سوریایەكی یەكگرتو ببات و رەنگدانەوەی فرەیی هەبێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، پێویستیان بە حكومەتێكە، نوێنەرایەتی هەموان بكات و دەستورێكی دادپەروەرانەی هەبێت و دادپەروەری و یەكسانی بەدی بهێنێت.
ئەوەش لە كاتێدایە پێشتر پیدەرسن داوای كردبوو، دەرفەت بدرێتە ئەحمەد شەرع و هەسەدە لەسەر میكانیزمی پێكەوەكاركردنیان رێكبكەون.
دەزگای زیندانە فیدراڵیەکانی ئەمریکا ڕایانگەیاند؛ بڕیارێکیان لە دۆناڵد ترەمپی سەرۆک ئەمریکاوە پێگەیشتووە بۆ گواستنەوەی ئەو ژنانەی ڕەگەزی خۆیان گۆڕیوە بۆ زیندانی پیاوان بۆ تەواوکردنی سزاکانیان.
ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی بڵاویکردەوە، ئەو بەڵگەنامەیە بەشێک بووە لە زنجیرە بڕیارێکی ترەمپ کە لە یەکەم ڕۆژی دەستبەکاربوونیدا ئیمزایکردوە و تیایدا داوا دەکات دەوڵەت تەنها دان بە دو ڕەگەزدا بنێت "نێر و مێ"، ئەمەش لەلایەن چالاکوانانی ئەو بوارەوە ناڕەزایەتی لێکەوتەوە.
دۆناڵد ترەمپ پێشتر ڕایگەیاندبوو: لەگەڵ دەستبەکاربوونیدا ئیمزا له‌سه‌ر ده‌ركردنی سه‌ربازانی سوپا و خوێندکارانی سه‌ره‌تایی، ناوه‌ندی و دواناوه‌ندیی وڵاته‌كه‌ی ده‌كات كه ڕه‌گه‌زی خۆیانیان گۆڕیوه، جەختیشی کردبوەوە؛ پیاوان له وه‌رزشی ژنان دووربخاته‌وه.
بەریتانیا یەكەی ژێردەریایی سوپای وڵاتەكەی بەهێز دەكات و گرێبەستێكی هەشت ساڵەی لەگەڵ كۆمپانیایەك ئیمزاكردووە بۆ ئەوەی ڕیاكتۆری ئەتۆمی بۆ دروست بكات.
گرێبەستەكەی حكومەتی بەریتانیا بۆ 8 ساڵە و لەگەڵ كۆمپانیای ڕۆڵز ڕۆیسی بەریتانی بۆ دروستكردنی ڕیاكتۆری ئەتۆمی بۆ ژێردەریاییەكانی بە بەهای 11 ملیار دۆلار ئیمزا كردووە، ئەوەش لە چوارچێوەی هەوڵەكانی ئەو وڵاتەدا دێت بۆ بەهێزكردنی یەكەی ژێردەریایی و پاراستنی سنوری ئاویی.
ئەوەش لە كاتێكدایە سەركردەی وڵاتانی ئەندام لە یەكێتی ئەوروپا و بەریتانیا و ناتۆ، لە 3ی مانگی داهاتوو لە بەلجیكا سەبارەت بە بەرگری ئەوروپا كۆدەبنەوە، كۆبوونەوەكەش دوای دوو هەفتە لە دەستبەكاربوونی دۆناڵد ترەمپ وەك سەرۆكی ئەمریكا دێت.
دەسەڵاتدارانی ئێران نۆ هاووڵاتی كوردیان بە تۆمەتی بەشداریكردن لە مانگرتنی شارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەستگیر كرد.
دوای مانگرتنی فراوانی شارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ناڕەزایی دەربڕین دژی دەركردنی سزای لەسێدارەدان بۆ هەردوو ژنە چالاكونی كورد "پەخشان عەزیزی و وەریشە مورادی"، رێكخراوی مافی مرۆڤی هەنگاو لە راپۆرتێكدا ئاشكرای كرد ، نۆ كەس بە تۆمەتی بەشداریكردن لەو مانگرتنە، لە شارەكانی سنە، سەقز ، سەردەشت دەستگیركران.
ڕۆژی چوارشەممە خەڵكی شارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بۆ دەربڕینی ناڕەزایی دژی لەسێدارەدانی وەریشە مورادی و پەخشان عەزیزی، دەستیان بە مانگرتن كرد و بازاڕ و دوكانەكانیان داخست، تا ئێستاش بەشێكیان دوكانەكانیان نەكردووەتەوە.
جارێكی تر ئیدارەی ترەمپ حوسییەكانی یەمەنی خستە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكانەوە, کۆشکی سپیش ئاماژەبەوەدەکات چالاكی حوسییەكان هەڕەشە لە ئاسایشی مەدەنی و كارمەندانی ئەمریكی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هاوبەشەكانیان لە دەریایی سوور دەكات
كۆشكی سپی لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، ئەو هەنگاوە سزای توندتر لەو سزایانە دەسەپێنێت كە ئیدارەی جۆ بایدن، سەرۆكی پێشووی ئەمریكا بەسەر ئەو گرووپە هاوپەیمانەی ئێراندا سەپاندبووی، ئەمەش وەك كاردانەوەیەك بۆ هێرشی حوسییەكان بۆ سەر كەشتییە بازرگانییەكان لە دەریای سوور.
كۆشكی سپی دەشڵێت، چالاكی حوسییەكان هەڕەشە لە ئاسایشی مەدەنی و كارمەندانی ئەمریكی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هاوبەشەكانیان لە دەریایی سوور دەكەن.
حوسییەكان كە زۆربەی ناوچەكانی یەمەنیان كۆنتڕۆڵكردووە، لە تشرینی دووەمی ساڵی 2023وە تا ئێستا، زیاتر لە 100 هێرشی مووشەكیان بۆ سەر كەشتییەكانی ئەمریكا و بەریتانیا لە دەریای سوور ئەنجامداوە.
لە سەرەتای سەرۆكایەتییەكەیدا لە ساڵی 2021، بایدن ناوی گرووپەكەی لە لیستی تیرۆر دەرهێنا كە پێشتر ترەمپ بڕیاری لێدابوو، بە ئامانجی چارەسەركردنی نیگەرانییە مرۆییەكان لە ناوخۆی یەمەن، بەڵام ساڵی ڕابردوو دووبارە بایدن سزای بەسەر گرووپەكەدا سەپاندەوە.