زەبیحوڵا موجاھید وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند، ھێزەکانی ئەمریکا لە چەند بەشێکی فڕۆکەخانەی کابوڵ کشاونەتەوە و ئەو بەشانە ئێستا لە ژێر کۆنترۆڵی تاڵیباندایە، بەمنزیکانەش لە دوای کشانەوەی سەرجەم ھێزە بیانییەکان، تەواوی فڕۆکەخانەکە کۆنترۆڵ دەکەن.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش رایگەیاندوە، بەردەوامیی مانەوەی دیبلۆماتکارانی ئەمریکا  لە ئەفغانستان و کرانەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەو وڵاتە، لە  دوای ٣١ی ئابەوە پەیوەست دەبێت بە ھەڵوێست و سیاسەتەکانی تاڵیبان لە داھاتوودا.

میدحەت سەنجار ھاوسەرۆکی گشتی پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە رایگەیاند، ھەدەپە لە سەردەمی نوێیدا دەیەوێ بە ھاوبەشی لەگەڵ لایەنەکانی دیکە تورکیا بەڕێوەببات و بۆ ئەو مەبەستەش بەھەموو شێوەیەک ئامادەن بۆ ئەوەی کورد و گەلانی تورکیا ببنە دامەزرێنەری تورکیای نوێ.

لە بارەی ھەڵبژاردنی داھاتووی تورکیا و دۆسیەی داخستنی ھەدەپەش، ھاوسەرۆکی ھەدەپە وتی، پارتەکەی لە ھەموو کات زیاتر لە ژێر ھەموو مەرجێکدا بۆ ھەڵبژاردن ئامادەیە و دۆسیەی داخستنی ھەدەپەش ھیچ کاریگەرییەکی بۆ داھاتووی پارتەکەیان نابێت. 

لەو راگەیەنراوەی کە بڕیارە لە مانگی ئەیلولدا بڵاویبکاتەوە، ھەدەپە ئامانجی سیاسی و نەخشەڕێگەی پارتەکەی بە رونی رادەگەیەنێت بە تایبەتی لە بواری ئاشتی و دیموکراسی و دادوەریدا.

ئاژانسەکە لە راپۆرتی ساڵانەیدا بڵاویکردەوە، لەو کۆمەڵگە ئەتۆمییەی دەکەوێتە ناوەندی کۆریای باکورەوە، ھیچ ئاماژەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی کارەکان نەبووە تا سەرەتای مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ، لەدوای ئەو کاتەشەوە چەندین ئاماژە ھەن بۆ دەستپێکردنەوەی کارەکانی کورەی ئەتۆمی بۆ بەرھەمھێنانی ماددەی پۆلۆتنیۆم بۆ چەکی ئەتۆمی.  

لە دوای دەرکردنی لێکۆڵەرەکانی لەلایەن پیۆنگ یانگەوە، نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠٠٩ەوە نەیتوانیوە بچێتە کۆریای باکور، مانگی پێشووش ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاندبوو، چەندین ئاماژە ھەن بۆ دەستپێکردنەوەی چالاکییە ئەتۆمییەکانی پیۆنگ یانگ.

وەزیری دەرەوەی سوریا سەردانەکەی بۆ سوریا بە یەکەم سەردانی بۆ ئەو وڵاتە دادەنرێت لەدوای دەستبەکاربونی وەک وەزیری دەرەوەی ئێران، پێشتر لە کۆنگرەکەی بەغداددا لە بارەی ئارامی ناوچەکەوە ھێرشی توندی کردە سەر ئەمریکا و ئەوەش کاردانەوەی جیاجیای بەدوای خۆیدا ھێنا.

بایدن لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ (نەفتالی بینیت) سەرۆک وەزیرانی ئیسڕائیل لە کۆشکی سپی ڕایگەیاند، ڕێگەچارەی دیپلۆماسییان لە پلەی یەکەم داناوە بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران و چاوەڕێ دەکەن بزانن ڕەوشەکە بە کوێ دەگات، بەڵام ئەگەر ھەوڵە دیپلۆماسییەکان شکستیان ھێنا، پەنا بۆ بژاردەی تر دەبەن.

لە بەرامبەردا سەرۆک وەزیرانی ئیسڕائیل، دژایەتی وڵاتەکەی بۆ ڕێککەوتنی ئەتۆمی ڕاگەیاند و جەختیکردەوە ئێران بە کردەوە ھەنگاوی ناوە بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم و کەمکردنەوەی سزا سەپێنراوەکان، ھەر ڕێککەوتنێکیش لەگەڵ ئێران دەرفەتی پێدەبەخشێت تواناکانی بەکاربھێنێت بۆ پشتیوانیکردنی نەیارەکانی ئیسڕائیل لە ناوچەکەدا.

نووسینگەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری مرۆیی ڕایگەیاند، ڕەوشی ئەفغانستان کارەساتبارە و گرنگی گەیشتنی پێداویستییە مرۆییەکانیش زیاتر دەبن، لەگەڵ ئەوەی ڕێکخراوەکەشیان داوای ملیارێک و ٣٠٠ ملیۆن دۆلاری کردووە بۆ ھاوکاریکردنی ئەفغانییەکان، بەڵام تەنھا بڕی ٥٠٠ ملیۆن دۆلاریان بە دەست گەیشتووە و پێویستیان بە ٨٠٠ ملیۆن دۆلاری ترە.

کۆمسیۆنی نەتەوە یەکگرتووەکانیش بۆ کاروباری پەنابەران دەڵێت، چاوەڕوان دەکرێت نیو ملیۆن ئەفغانی ڕوو لە سنورەکان بکەن و وڵاتەکەیان بەجێبھێڵن، ئەوەش خراپترین سیناریۆیە کە ڕوودەدات، ئاماژە بەوەش کراوە، ڕووداوەکانی ئەفغانستان چاوەڕوان نەکراون و زۆر خێرا دەگۆڕێن.

سوپای ئەمریکا لە ڕاگەیاندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە ھەرێمی نەنگەھار لە ڕێگەی فڕۆکەی بێفڕکەوانەوە ھێرشیان کردووەتە سەر گروپی تیرۆریستی داعش و لە ئەنجامی ھێرشەکەشدا پلانداڕێژەری تەقینەوەکانی نزیک فڕۆکەخانەی کابوڵ کوژراوە.

کۆتایی ھەفتەی ڕابردوو داعش لە نزیک فڕۆکەخانەی کابوڵ دوو تەقینەوەی ئەنجامدا و بەھۆیەوە ١٣ سەربازی ئەمریکی کوژران و ١٨ سەربازی تریش بریندار بوون. بە پێی سەرچاوەکانی ئەفغانستانیش لە تەقینەوەکاندا ١٧٠ کەس کوژراون. 

دوای تەقینەوەکانی کابوڵ جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، بەرپرسانی تەقینەوەکە دەستگیر دەکەن و دەیانکوژن.

ئەم ڕاگەیەندراوەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا دوای ئەوە ھات ئەمریکا لە بارەی ئەنجامدانی تەقینەوەی تر لە فڕۆکەخانەی کابوڵ ھۆشداری دابوو.

پیتەر فۆرد باڵیۆزی پێشووی بەریتانیا لە سوریا ڕایگەیاندووە، واشنتن ھاوکارییەکانی لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیبان زیاتر کردووە بۆ ئەوەی بە ھاوبەشی ڕووبەڕووی داعش ببنەوە و ڕێگر بن لە ئەنجامدانی ھێرشی ھاوشێوەی ھەفتەی ڕابردووی فڕۆکەخانەی کابوڵ کە تیایدا ١٧٠ کەس کوژران و ١٣ کەس لە کوژراوەکانیش سەربازی ئەمریکی بوون.

میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، ٤٠ کۆچبەری نایاسای ڕزگارکران، کە لەلایەن یۆنانەوە ڕەوانەی کەناراوەکانی تورکیا لە سنوری پارێزگای ئایدن کرابوون.

بە پێی زانیارییەکان ئەو کۆچبەرانە بە بەلەمی پلاستیک ھەوڵیانداوە بپەڕنەوە بۆ یۆنان، بەڵام لەلایەن تیمەکانی فەرماندەیی ئاسایشی کەناراوەکانی تورکیاوە ڕزگارکراون و ھەموویان گەیەنراونەتە وشکانی و دوای ڕاییکردنی کارەکانیان گواستراونەتەوە بۆ فەرمانگەی کۆچ و کۆچبەرانی پارێزگای ئایدن.

ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا لە سەردانەکەیدا بۆ شاری ئامەدی باکوری کوردستان ڕاگەیاندبوو، ھەدەپە پڕۆسەی ئاشتی تێکدا، لە بەرامبەریشدا دەمیرتاش وتی، لایەنەکانی پڕۆسەی چارەسەری "پەکەکە و ئاکەپە" بوون و "ھەدەپە" تەنھا ھاوکاری و نێواندگیری کردووە و ھەرگیز ھەدەپە نە پڕۆسەکەی دەستیپیکرد و نە کوتایشی پێھێناوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، ھەر ئەردۆغان بوو "ڕاگەیاندنی دۆلمەباھچا"ی ڕەتکردەوە و پڕۆسەکەی وەلانا، وتیشی، ئاکەپە بیەوێت دەتوانێت جارێکی تر پڕۆسەکە زیندوو بکاتەوە.

جەختیشکردەوە، ھەدەپە و بە تایبەتیش گەلی کورد چارەنووسی ھەڵبژاردنەکانی تورکیا دیاری دەکات.

عەلی خامنەئی لەمیانی کۆبوونەوەی لەگەڵ ئەندامانی کابینەی نوێی حکومەتی ئێران، داوای بەھێزکردنی ئابوری و پەرەپێدانی پەیوەندی وڵاتەکەی لەگەڵ وڵاتانی جیھان کردو  رایگەیاند، نابێت بابەتی ئەتۆمیی کاریگەری لەسەر دیبلۆماسی ھەبێت، چونکە پرسی ئەتۆمیی بابەتێکی جیاوازە و دەبێت بەشێوەیەکی گونجاو و شایستە چارەسەر بکرێت.

رێبەری باڵای ئێران، جارێکی تر ئەمریکا و بەشێک لە وڵاتانی ئەوروپای بە پێشێلکردنی بەڵێنەکانیان تۆمەتبارکرد و ئاماژەی بەوەکرد، حکومەتی ئێستای ئەمریکا ھیچ جیاوازییەکی لەگەڵ حکومەتی پێشوو نییە، چونکە ئەوەی ئێستا لەبارەی رێککەوتنی ئەتۆمییەوە، داوای دەکەن، ھەمان ئەو شتەیە کە ترەمپ داوای دەکرد، بەڵام بەزمانێکی تر، ئەوەش پێشتر لەلایەن بەرپرسانی ئێرانەوە رەتکراوەتەوە.