جیهان
لێپرسراوێکی باڵا لە وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاندووە، ھێزەکانی روسیا ١٥ بۆ ٢٠ کیلۆمەتر لە "کیێڤ"ی پایتەختەوە دوورە و تا ئێستاش روسیا ٩٥٠ مووشەکی ئاڕاستەی ئۆکراین کردووە، وتیشی ئەو کاروانە سەربازییەی روسیا کە بەرەو "کیێڤ" دەچێت سەرباری بۆردوومانەکان، ھێشتا پێشڕەوی نەکردووە.
ھاوکات بەرەبەیانی ئەمڕۆ "کیێڤ"ی پایتەخت روبەڕووی بۆردوومان بووەتەوە و دوکەڵ و ئاگر لە چەند ناوچەیەک بەرزبووەتەوە.
بڕیاریشە ھەر ئەمڕۆ، "جۆ بایدن" سەرۆکی ئەمریکا ھاوکاری ئەمنی بەبڕی ٨٠٠ ملیۆن دۆلار پێشکەشی ئۆکراین بکات.
وەزارەتی بەرگری روسیاش رایگەیاندووە، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ١٣٠ دامەزراوەی سەربازی ئۆکراینی لەناوبراوە، لەسەرتای جەنگیشەوە، ١١ فڕۆکەی جەنگی ئۆکراین و ٦٨ ھەلیکۆپتەر و ١٦٠ فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەناوبراون.
بە پێی ئامارێکی نوسینگەی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکانیش، ژمارەی قوربانیانی مەدەنی لە ئۆکراین گەیشتۆتە ٦٩١ کوژراو و ھەزار و ١٤٣ بریندار، راشیگەیاندووە رەنگە ئاماری قوربانیان زۆر لەوە زیاتر بێت.
بە پێی ھەواڵێکی ئاژانسی ھەواڵی میھری ئێرانی، ئیسماعیل قائانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سەر بە سوپای پاسدارانی ئێران لە کۆبوونەوەیەکیدا لەگەڵ ژمارەیەک لێپرسراوی سوپای پاسداران باسی لەوەکردووە، بە تووندی و بە بەھێزی بنکەکانی دەزگای ھەواڵگری ئیسرائیل ناسراو بە مۆسادیان لە ھەولێر بۆردومانکردووە.
ئەو لێدوانەی "قائانی" دوای ئەوە دێت کە بەرە بەیانی رۆژی یەک شەممەی رابردوو بە ١٢ مووشەک ھەولێر کرایە ئامانج و سوپای پاسداران بەرپرسیارێتی خۆی لە ھێرشەکە راگەیاند.
میدیاکانی ئۆکراین لێدوانێکی ئەو ڕاوێژکارەیان بڵاوکردووەتەوە، لە لێدوانەکەدا ئۆلێکسی ئەریستۆڤیچ دەڵێت کاتی کۆتاییھاتنی شەڕ لە ئۆکراین بەندە بەوەی تا چەند مۆسکۆ بەرگەی کاردانەوەکان لە دژی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکەی دەگرێت.
ئەریستۆڤیچ دەڵێت "لەو بڕوایەدام کە پێش مانگی ئایار، یان لە سەرەتای مانگی ئایار، دەبێت ڕێککەوتنێکی ئاشتی بکەین، یاخود دەشێت زۆر زووتریش ئەمە ڕووبدات، با بزانین چی دەبێت، من باسی دواین کاتی شیاو دەکەم."
ئەو ڕاوێژکارە ئۆکراینییە دەڵێت دوو بژاردەمان لە بەردەستدایە؛ دەکرێت سیناریۆیەکی "زۆر شێتانە" لەلایەن ڕووسیاوە لە ئارادا بێت بۆ ناردنی ھێزی زیاتر، یاخود دەکرێت ڕێککەوتنێکی ئاشتی بگاتە ئەنجام و ڕووسیا ھەموو ھێزەکانی بکشێنێتەوە.
ناوبەناو شاندی دانوستانی ڕووسیا و ئۆکراین بۆ کۆتاییھێنان بە شەڕ کۆدەبنەوە، بەڵام تاوەکو ئێستا بێجگە لە چەند ڕێڕەوێکی مرۆیی، کۆبوونەوەکان ھیچیان لێ سەوز نەبووە و ھیچ ڕێککەوتنێک بۆ کۆتاییھێنان بە شەڕ نەکراوە.
گۆتێرێس جەختیشی کردەوە، شەڕی ئۆکراین لایەنی سەرکەوتووی تێدا نییە و ھەمووان دۆڕاون.
ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراین، لە میانی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ نەفتالی بێنیت سەرۆک وەزیرانی ئیسڕائیل، ڕایگەیاند، وەفدی ئۆکراین لە دانوستانەکان لەگەڵ ڕووسیا، کار لەسەر ڕاگرتنی جەنگ دەکەن و دانوستانەکانیش بە شێوەیەکی زۆر باش بەڕێوەدەچن.
بڕیاربوو ڕۆژی دووشەممە خولی چوارەمی دانوستانەکانی ڕووسیا و ئۆکراین بە شێوەی ڤیدیۆ کۆنفرانس بەڕێوەبچێت، بەڵام میخائێل پۆدۆلیاک، ڕاوێژکاری سەرۆکی ئۆکراین و ئەندامی وەفدی دانوستاندکاری ئەو وڵاتە ڕایگەیاند، دانوستانەکانیان تاکو ڕۆژی سێشەممە ڕاگیراون، بۆ ئەوەی کاری زیاتر لە گرووپە لاوەکییەکاندا بکرێت. ڕاشیگەیاند، ھەڵوێستیان نەگۆڕاوە و ئاشتی و ئاگربەست و کشانەوەی ھێزەکانی ڕووسیایان دەوێت.
"جین ساکی" وتەبێژی کۆشکی سپی لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی ڕایگەیاند، بەھۆی ئەو ڕێکارانەی دژی ڕووسیا گیراونەتە بەر، سیستمی دارایی ئەو وڵاتە بەرەو داڕمان دەچێت. وتیشی، تا ئێستا واشنتۆن ھیچ نیازپاکییەکی مۆسکۆی نەبینیوە سەبارەت بەو دانوستانانەی لەسەر ڕەوشی ئۆکراین بەڕێوەدەچن.
"جین ساکی" ھۆشداریشیدایە مۆسکۆ لە ئەگەری بەکارھێنانی چەکی کیمیایی. وتیشی، ئەگەر چین ھاوکاری پێشکەشی ڕووسیا بکات، ئەوا سزای بەسەر دەسەپێنن و ڕێکارەکانیان بۆ ئەو مەبەستە ئامادەیە.
پێشتریش، ڕۆژنامەی "فاینانشاڵ تایمز" و "واشنتۆن پۆست" لە زاری لێپرسراوانی ئەمریکاوە ڕایانگەیاندبوو، ڕووسیا داوای ھاوکاری سەربازی لە چین کردووە.
دەستەی پەخشی ئیسڕائیلی ڕایگەیاند، تەلئەبیب ڕووبەڕووی گەورەترین ھێرشێکی ئەلیکترۆنی بووەتەوە و بەھۆیەوە پێگە ئەلکترۆنیەکانی سەر بە حکومەتی ئیسڕائیل و چەند پێگەیەکی تر لە کار کەوتوون.
دەستەی نیشتمانی ئاسایشی ئەلیکترۆنیی ئیسڕائیلیش باری نائاسایی ڕاگەیاندووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھێرشەکە و بە گەورەترین ھێرشی ئەلکترۆنی ناوی بردووە کە تا ئێستا کرابێتە سەر ئیسڕائیل.
ھەر یەکە لە پێگە ئەلیکترۆنییەکانی وەزارەتەکانی ناوخۆ و تەندروستی و داد و کۆمەڵایەتی و پێگەی سەرەکی حکومەتی ئیسڕائیل کراونەتە ئامانجی ھێرشەکە.
لێپرسراوێکی ئەمنی ئیسڕائیل پێشبینیشیکردووە لایەنێکی حکومی یاخود ڕێکخراوێکی گەورە لە پشت ھێرشەکەوە بێت، چاودێرێکی ئەمنی ئیسڕائیلیش ڕایگەیاندووە، بە پێی لێکدانەوەکانی تەلئەبیب، پێدەچێت ئێران بەرپرسیاری ئەو ھێرشە بێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، بەردەوامن لە سەپاندنی سزای توند بەسەر کەرتی بەرگریی ڕووسیا و لەو چوارچێوەیەدا سزایان بەسەر ١١ کەسایەتی لە دامەزراوە بەرگرییەکانی ڕووسیا سەپاندووە.
لەناو سزادراوەکاندا ھەر یەک لە بەڕێوەبەری گاردی نیشتمانی و بەڕێوەبەری ھەماھەنگیی تەکنیکیی سەربازیی ڕووسیای تێدایە.
بە پێی بڕیارەکە ھەموو ئەو موڵک و پشکانەی لە ئەمریکا، خاوەنداریەتیان بۆ سزادراوەکان دەگەڕێتەوە بلۆک دەکرێن.
ئاژانسی ھەواڵی ئینتەرفاکس کە ئاژانسی سەرەکی سەربەخۆی ڕووسیایە بڵاویکردەوە، ھێزەکانی ڕووسیا شاری خێرسۆنی باشوری ئۆکراینیان بە تەواوی کۆنترۆڵکردووە، لێپرسراوانی ئۆکراینییش ئەو ھەوڵانەیان ڕەتنەکردووەتەوە.
ھاوکات ڕووسیا لە ڕێی زنجیرەیەک بۆردوومانەوە گەڕەکێکی کیڤی پایتەختی کردووەتە ئامانج و بەو ھۆیەوە ئاگرێکی گەورە لە باڵەخانەیەکی نیشتەجێبونی ١٥ نھۆمیدا کەوتووەتەوە و بە پێی زانیارییەکان ٢ کەس لە بیناکەدا گیانیان لە دەستداوە.
ئاماری کوژراوانی بۆردوومانێکی ڕووسیاش بۆ سەر تاوەرێکی تەلەفزیۆن لە باکوری ئۆکراین، بۆ ١٩ کەس بەرزبووەتەوە.
ئەوە لە کاتێکدایە ڕاوێژکاری سەرۆکایەتی ئۆکراین پێشبینی کردووە مۆسکۆ و کیێڤ لە دوو ھەفتەی داھاتوودا بگەنە ڕێککەوتن و ڕاوێژکاری دیوانی سەرۆکایەتی ئۆکراینیش ڕایگەیاندووە، پێدەچێت جەنگی ڕووسیا دژی وڵاتەکەی لە مانگی ئایاردا کۆتایی بێت.
"ئیرج مەسجدی" لە لێدوانێکدا وتی، ئەو لێکترازانەی لەناو ماڵی شیعەکانی عێراق ھەبوو نابێت بەردەوام بێت، ھیواشی خواست بە زووترین کات بگەنە ڕێککەوتن لەسەر پێکھێنانی گەورەترین کوتلە و دیاری کردنی سەرۆک وەزیران و ڕێککەوتن لەگەڵ لایەنە کوردی و سونەکان.
"ئیرج مەسجدی" پێشبینی ئەوەشی کرد، ڕەوشەکە بە ئاڕاستەیەکی ئەرێنی بڕوات، چونکە لایەنەکان درکیان بەوە کردووە ئەم ڕەوشەی ئێستای عێراق لە بەرژەوەندی ھیچ لایەنێکدا نییە و ویستی گەیشتن بە ڕێککەوتن ھەیە.
"نانسی پیلۆسی" سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا و "چارلز شومەر" سەرۆکی زۆرینەی ئەنجومەنی پیران ڕایگەیاند، "زیلینسکی" لەبەردەم ئەندامانی کۆنگرێسی ئەمریکا بە ئۆنلاین قسە دەکات و دوایین ڕەوشی ئۆکراین دەخاتەڕوو.
پێشتریش، نزیکەی ٣٠٠ ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و پیرانی ئەمریکا پەیوەندییەکی ھاوبەشیان لەگەڵ "زیلینسکی" ئەنجامدا، تا ئێستاش کۆنگرێسی ئەمریکا بڕی ١٣.٦ ملیار دۆلار ھاوکاری پێشکەشی ئۆکراین کردووە، ھەفتەی ڕابردووش ڕەزامەندیدا لەسەر قەدەغەکردنی ھاوردەی نەوتی ڕووسیا.
"ژاو لیجیان" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین ڕایگەیاند، پێویستە ئەمریکا بیر لە ڕۆڵی خۆی بکاتەوە لە جەنگی ئۆکراین و قوڵکردنەوەی قەیرانەکە و دەبێت بە کرداری ھەنگاوی ھەبێت بۆ ھێورکردنەوەی ڕەوشەکە.
وتەبێژەکەی وەزارەتی دەرەوەی چین ڕەتیشکردەوە وڵاتەکەی ڕەزامەندی دابێت لەسەر پێشکەش کردنی ھاوکاری سەربازی بە ڕووسیا و وتی ئەمریکا ھەواڵی نادروست بڵاودەکاتەوە و ئەوەش متمانەکردن بە ئەمریکا لە جیھاندا کەمتر دەکاتەوە.
بە پێی ھەواڵی میدیاکانی ئێران، بۆ یەکەمینجارە بە ڕەسمی سوپای پاسداران ئەرکی پاراستنی بنکە ئەتۆمییەکانی پێدەسپێردرێت، دروستکردنی ئەو ھێزە لە کاتێکدایە لە ماوەی ڕابردوودا لەلایەن ئیسڕائیلەوە بەشێک لە بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران کراونەتە ئامانج.
سکرتێری رێکخراوی ناتۆ لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بەردەوامن لە پشتیوانیکردنی ئۆکراین بۆ رووبەڕووبوونەوەی رووسیا و تا ئێستاش ١٠٠ ھەزار سەربازیی ئەمریکی لە ئەوروپا بڵاوەیان پێکراوە .
وتیشی، ھەموو ھێزەکانی ناتۆ خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە و سبەینێش وەزیرانی بەرگری وڵاتانی ناتۆ بە مەبەستی بەرزکردنەوەی تواناکانیان کۆدەبنەوە.
کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکیش کوژرانی وێنەگرێکی و برینداربوونی پەیامنێرەکەیانی لە ئۆکراین راگەیاند،. ھاوکات ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراین لە پەیامێکدا رایگەیاند، روسیا بە موشەکی کروز بۆردومانی خەڵکی مەدەنی ئۆکراین دەکات و بەھۆی بۆوردومانی روسیاشەوە ژێرخانی وڵاتەکەی رۆژ لە دوای رۆژ وێرانتر دەبێت.
وتیشی، خەڵکی ماریۆپۆڵ لەژێر بۆردومانی سەختی روسیادان و ئەو کارەساتەشی ئێستا بەسەر خەڵکی خارکیڤدا ھاتووە، ھەمان کارەساتە لە ھۆڵۆکۆست بەسەر جولەکەکاندا ھات.
رێکخراوی خاچی سوری نێودەوڵەتی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سەدان کەس لە دانیشتووانی شاری ماریۆپۆڵ لە باشوری ئۆکراین روبەڕوی کەمی ئاو و خۆراک و پێداویستی پزیشکی بوونەتەوە و ئەگەر لە زووترین کاتدا ھاوکاری نەکرێن، کارەساتی مرۆیی لە شارەکە رودەدات.
ئاماژە بەوەشکراوە، دانیشتووانی ماریۆپۆڵ لە رەوشێکی خراپدان و تائێستاش تەرمی ئەو کەسانەی بەھۆی شەڕ و پێکدادانەکان لەو شارە کوژراون، کۆنەکراونەتەوە و لە سەر شەقامەکان ماونەتەوە.
رێکخراوی خاچی سوری نێودەوڵەتی داواشی لە روسیا و ئۆکراین کردووە، لەسەر راگەیاندنی ئاگربەست و کردنەوەی رێڕەوە مرۆییەکان بگەنە رێککەوتن.