وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رادیۆی ئێن پی ئاڕ رایگەیاند، بەرنامەی ئەتۆمی ئێران گەیشتووەتە ئاستێک کە ئەستەمە بگەڕێتە دواوە و تاران بە پشتگوێخستنی بەندەکانی ناو رێککەوتننامەی ئەتۆمی، رۆژ بە رۆژ لە گەیشتن بە چەکی ئەتۆم نزیک دەبێتەوە.
جەختی لەوەشکردەوە، کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمی باشترین کارە بۆ پاراستنی ئاسایشی ئەمریکا و بۆ ئەو مەبەستەش تەنھا چەند ھەفتەیەکیان لەبەردەستدا ماوە، وتیشی ئەگەر دانوستانەکانی ڤییەننا شکست بھێنێت و نەتوانن لەگەڵ ئێران بگەن بە رێککەوتن، بژاردەی تر دەگرنەبەر.

دەنگی ئەمریکا بڵاویکردەوە، لە مانگی ١٠ی ساڵی ٢٠١٤ لە دیاربەکر کە خۆپیشاندان بۆ کۆبانێ بەڕێوەچوو دواتر پێکدادانی چەکداری ڕوویدا، ڕۆژنامەنووسێکی کورد بە ناوی "ڕۆژھات دۆغروو" لە ناو جەرگەی ئەو ڕووداوەدا بوو، لەو کاتەدا گولـلەیەکی بەرکەوتوو و گەیەنرایە نەخۆشخانە، دواتر کە چارەسەری وەردەگرت بەڵام ئێستا و لە دوای ٧ ساڵ خراوەتە زیندانەوە و سزایی زیندانی ھەتاھەتایی بەسەردا سەپێنراوە.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ڕۆژھات دۆغروو تۆمەتی ئەوەی دراوەتە پاڵ کە چەکی ڕووبەڕووی کەسێک کردووەتەوە بەڵام بەڵگەی ڕەسمی نییە. لە ئێستادا بڕیارەکەی دادگا لەناوخۆی تورکیا کاردانەوەی لێکەوتووەتەوە و بەرگریکارانی ئازادی ڕۆژنامەگەری لە تورکیا تووشی شۆک کردووە.

بە گوێرەی سەرژمێرییەکی ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرز ، لەسەرئاستی جیھان ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا یەکەم وڵاتە لە ڕووی زیانەکانی کۆرۆناوە، کە تا ئێستا ٦٤ ملیۆن کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٨٤٦ ھەزاریش بەھۆیەوە گیانیان لەدەستداوە.
لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبیش، عێراق یەکەم وڵاتە کە زۆرترین زیانی گیانی  بەھۆی کۆرۆناوە بەرکەوتووە، بەشێوەیەک تا ئێستا زیاتر لە دوو ملیۆن کەس تووشی پەتاکە بوون و ٢٤ ھەزار و ٢٢٩ کەسیش بەھۆیەوە گیانیان لەدەستداوە.
ماوەی زیاتر لە ھەفتەیەکە ژمارەی تووشبوون بە کۆرۆنا لە بەشێکی زۆری پارێزگاکانی عێراق بەرزبوونەوەی تۆمار کردووە، کە بۆ چەند مانگێکە ڕێژەکە بەو شێوەیە بەرز نەبووەتەوە.

نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندووە، واشنتۆن پێشوازی دەکات لە ھێوربونەوەی رەوشی کازاخستان دوای ئەو ئالۆزیانەی لە چەند ھەفتەی رابردوودا لە وڵاتەکەدا دروست بوو، ھاوکات داوا دەکات ھێزەکانی پاراستنی ئاشتی کە بە سەرۆکایەتی روسیا لە کازاخستانن ، رێز بگرن لە مافەکانی مرۆڤ و پابەندبونەکانیان بە کشانەوەی بە پەلە لەو وڵاتە .
ئەوە لەکاتێکدایە رۆژی سێشەممە سەرۆکی کازاخستان کۆتاییھاتنی ئەرکی سەربازیی ھێزەکانی پاراستنی ئاشتی لە وڵاتەکەیدا راگەیاند و ئاماژەی بۆ ئەوە کرد کە لە دوو رۆژی داھاتوودا ئەو ھێزانە دەست بە کشانەوە دەکەن .

جەلال زادە ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، وڵاتانی خۆرئاوا لە دانوستانەکانی ڤییەننادا پێشنیاری رێککەوتنێکی کاتییان کردووە کە لە رێیەوە بگەنە رێککەوتنی ھەمیشەیی لەبارەی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران ، تا ئێستاش ئێران ئەو رێککەوتنە کاتیەی رەتنەکردۆتەوە و پەسەندیشی نەکردوە ، بەڵکو لە ئێستادا تاوتوێی دەکات ، دوپاتیشیکردۆتەوە کە ئەو رێککەوتنە کاتیە زیان بە رێککەوتنی ئەتۆمی ناگەیەنێت ، بەڵام ئەولەویەتی وڵاتەکەی ئەوەیە کە بگەنە رێککەوتنی ھەمیشەیی .

یەنس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری ھاوپەیمانی ناتۆ ڕایگەیاند، سەرەڕای کۆبوونەوەکانیان لەگەڵ ڕووسیا، بەڵام تا ئێستا ناکۆکیی قوڵ لە نێوان مۆسکۆ و ئەندامانی ڕێکخراوەکەیان ھەیە لە بارەی دۆسیەی ئۆکراین و سەرجەم ئەندامانی ناتۆش لە ھەڵوێستەکانیان لە بارەی مۆسکۆ ھاوبەش و یەکگرتوون.

وتیشی، لەگەڵ ئەوەی لە بڵاوبوونەوەی ھێزەکانی ڕووسیا لەسەر سنوری ئۆکراین نیگەرانن بەڵام ھەوڵی تەواو دەدەن کێشەکان چارەسەر بکەن و نەکەونە ململانێوە لەگەڵ مۆسکۆ.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش لە بارەی ناکۆکییەکان لەگەڵ ڕووسیا لەسەر ئۆکراین ڕایگەیاندووە، ھۆشدارییان بە ڕووسیا داوە ئەگەر ھێرش بکاتە سەر ئۆکراین باجێکی گەورە دەدات.

سوپای کۆریای باشور ڕایگەیاند، "پیۆنگ یانگ" مووشەکەکەی لە کەناراوەکانی خۆرھەڵاتەوە ئاڕاستەی دەریا کردووە و ھەفتەیەک لەمەوبەریش مووشەکێکی تری تاقیکردەوە کە خێراییەکەی لە خێرای دەنگ زیاتر بووە، ئەوەش دووەمین مووشەکە کە ئەو وڵاتە لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاقیبکاتەوە. 

ھاوکات ھێزە کەناراوەکانی ژاپۆن ڕایانگەیاندووە، ئاگاداری تاقیکردنەوەی مووشەکێکی کۆریای باکور بوون، کە ھاوشێوەی مووشەکی بالیستی بووە.

ئەو تاقیکردنەوەیەش تەنھا چەند سەعاتێک دوای ڕاگەیەندراوێکی ھاوبەشی ئەمریکا و بەریتانیا و فەڕەنسا و ژاپۆن و ئێرلەندا و ئەلبانیا ھات، کە داوایان لە کۆریای باکور کردبوو چالاکییەکانی بۆ ناسەقامگیرکردنی ڕەوشی ناوچەکە ڕابگرێت.

لێپرسراوانی ڕووسیا لە دانوستانەکانیاندا لەگەڵ لێپرسراوانی ئەمریکا لە "ژنێڤ" ڕایانگەیاندووە، مۆسکۆ ھیچ نیازێکی نییە بۆ داگیرکردنی ئۆکراین و ھەردوولاش ڕێککەوتوون بۆ کەمکردنەوەی ئاڵۆزییەکان لە ناوچەکە، بەڵام چەند سەرچاوەیەکیش باس لەوە دەکات کە تا ئێستا گۆڕانکاری گەورە لەو دانوستانانە ڕووی نەداوە، کە لە ڕۆژی دووشەممەوە لە "ژنێڤ" دەستیپێکردووە.

ھاوکات "جین ساکی" وتەبێژی کۆشکی سپی ڕایگەیاندووە، دوو بژاردە لە بەردەم "ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیادایە کە ئەوانیش گرتنەبەری ڕێگە چارەی دیپلۆماسی و ئاڵۆزترکردنی ڕەوشەکەیە.

وتیشی، کشانەوەی ھێزەکانی ڕووسیا کاریگەری دەبێت لەسەر ھێورکردنەوەی ڕەوشەکە. 

"قاسم جومارت توکاییف" سەرۆکی کازاخستان لە بەردەم پەرلەمانی وڵاتەکەیدا "عەلی خان سماعیلۆڤ"ی کاندید کرد بۆ وەگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیران و بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران ئیسماعیلۆڤی تەمەن ٤٩ ساڵ کە پێشتر جێگری یەکەمی سەرۆک وەزیران بووە، وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ پەسەند کرا.

ھاوکات سەرۆکی کازاخستان کۆتاییھاتنی ئەرکی سەربازیی ھێزەکانی پاراستنی ئاشتی لە وڵاتەکەیدا ڕاگەیاند کە بە سەرۆکایەتی ڕووسیا بۆ ئاساییکردنەوەی ڕەوشی کازاخستان ڕەوانەی ئەو وڵاتە کرابوون، بە وتەی توکاییف لە دوو ڕۆژی داھاتوودا ئەو ھێزانە دەست بە کشانەوە دەکەن.

وەزارەتی ناوخۆی کازاخستان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کۆی گشتی ژمارەی ئەو کەسانەی بەھۆی خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەکانەوە دەستگیرکراون، تا ئێستا گەیشتوەتە ھەشت ھەزار و ٩٣٩ کەس.

بەپێی ئامارەکانیش تائێستا ١٦٤ کەس لە خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەکانی کازاخستاندا کوژراون.

لەلایەکی تریشەوە رەوشی ئەو وڵاتەکە بەرەو ئاساییبونەوە ھەنگاو دەنێت و ئەمڕۆ خزمەتگوزاری ئینتەرنێت گەڕاوەتەوە بۆ شاری ئەلماتی کە پایتەختی ئابوری کازاخستانە، ئەوەش دوای ئەوەی بۆ ماوەی پێنج رۆژ ھێڵەکانی ئینتەرنێت لەو شارە راگیران، ھاتوچۆی گشتیش لەسەر شەقامەکان دەستیپێکردوەتەوە.

ئاژانسی ھاوار نیوز بڵاویکردەوە، لە بەردەم بینای زانکۆی ئەنقەرە نزیکەی ٣٠ گەنجی تورک رێگەیان بە سێ گەنجی کورد گرتوە و ھێرشیان کردوەتە سەریان و یەکێک لە گەنجەکانیان بە چەقۆ بریندار کردوە. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ھۆکاری ھێرشەکە رەگەزپەرستی بووە و پێشتریش یەکێک لەو گەنجە کوردانە لەلایەن ھاوڵاتی تورکەوە ھێرشی کرابووە سەر. 

راشیگەیاند، ئەو گەنجە کوردانە کە ھێرشیان کراوەتە سەر تا ئێستا لە بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی ناوچەکە راگیراون و ئەو کەسانەشی ھێرشیان کردووەتە سەریان بە پاساوی ئەوەی ھیچ شتێکی تر ڕوو نەدات بۆ بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی ناوچەی ئەسات گواستراونەتەوە.

سکرتێری رێکخراوی ناتۆ  دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ جێگری سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین رایگەیاند، ئەگەر روسیا بەردەوام بێت لە کۆکردنەوەی ھێز لەسەر سنورەکانی ئۆکراین و ھێرش بکاتە سەر ئەو وڵاتە، باجێکی سیاسیی و ئابووری گەورە دەدات و ئەوانیش وەک ناتۆ پشتیوانی لە مافی ئۆکراین دەکەن بۆ بەرگری لە خۆکردن.

سکرتێری رێکخراوی ناتۆ لەبارەی دانوستانەکانی روسیا و ناتۆ و ئەمریکاش وتی، پێشوازی لە دانوستانەکان دەکەن و بەھیوان ئەنجامیان ھەبێت، بەڵام چاوەڕوان ناکەن گفتوگۆکان سەرجەم کێشەکان چارەسەر بکەن. 
ماوەی چەند رۆژێکە دانوستان لەنێوان ناتۆ و روسیا لەلایەک و ئەمریکا و روسیا لەلایەکی ترەوە دەستیپێکردووە و ھەردوولا ھەوڵ دەدەن کێشەکانی تایبەت بە قەیرانی ئۆکرانیا و ئاسایشی ئەوروپا چارەسەر بکەن.