سەرچاوەیەکی ئەمریکی ئاشکرایکردووە، ئەمریکا نزیکەی ١٦٠٠ فرۆکەی جەنگی ئەمریکی بۆ جەنگی ئۆکراین دەگوازێتەوە بۆ ئۆکراین، لێپرسراوانی ئۆکراین ئاشکرایان کردووە، ٣ ھەزار خۆبەخشی ئەمریکی بەشداریی دەکەن لە جەنگی رووبەرووبوونەوەی سوپای رووسیا.

بە پێی سەرچاوەکان ناردنی فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمریکا بۆ ئۆکراین لەسەر داواکاری سەرۆکی ئۆکراین بووە، لە لایەکی ترەوە "ریک سکۆت" ئەندامی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا بە دووری نەزانی ئەمریکا ھێزی سەربازیی رەوانەی ئۆکراین بکات، ئەوەشی گەراندوەتەوە بۆ کاریگەریی بەردەوامی ھێرشەکانی رووسیا بۆ سەر ئۆکراین کە ئەمرۆ پێیناوەتە رۆژی ١١ یەمەوە.

رێکخراوی پزیشکانی بێسنوور، راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، رەوشی مرۆیی لە ماریۆپۆل کارەساتە و خواردەمەنی و ئاو لە شارەکە نەماون و ھێڵەکانی کارەبا و ئینتەرنێت و تەلەفۆن پچڕاون و خەڵک بۆ دەستکەوتنی ئاو پەنا بۆ کۆکردنەوەی بەفر و باراناو دەبن.

پزیشکانی بێسنوور دەشڵێت، بەھۆی شەڕوپێکدادانەکانەوە زیانی ماددی زۆر بەر نەخۆشخانە و باڵەخانە و شوێنی نیشتەجێبوونی مەدەنییەکان کەوتووە، کە ئێستا شارەکە لە لایەن سوپای روسیاوە بە توندی گەمارۆ دراوە.

شاری ماریۆپۆل دەکەوێتە باشووری خۆرھەڵاتی ئۆکراین و ژمارەی دانیشتووانەکەی نزیکەی نیو ملیۆن کەسە، ساڵی ٢٠١٤ دوای راگەیاندنی ھەرێمی دۆنێتسک لە ناوچەی دۆنباس، شارەکە خرایە سەر ئەو ھەرێمە، بەڵام لە ناوەڕاستی ساڵی ٢٠١٤ سوپای ئۆکراین شارەکەی کۆنتڕۆڵکردەوە.

وەزارەتی بەرگریی روسیا دەشڵێت، ٩٣ فڕۆکەی جەنگی ئۆکراینیان لە ئاسمان و زەوییەوە خستووەتە خوارەوە و ٧٧٨ تانک و ٦ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی ئۆکراینی لە جۆری بەیرەقدار تێکشکاون و لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانیشیان ٢ ھەزار و ٢٠٣ پێگەی ژێرخانی سەربازیی ئۆکراینیان لەناوبردووە.

ئەمڕۆ رێڕەوی مرۆیی لە شارەکانی خارکیێڤ و ماریۆپۆل و ڤۆلنۆڤاخا بۆ بردنەدەرەوەی مەدەنییەکان و گەیاندنی ھاوکاریی مرۆیی بە شارەکان دەکرێنەوە، دەزگای ھەواڵگیریی سەربازیی بەریتانیاش رایدەگەیەنێت، روسیا سیناریۆی سوریا و چیچان دووبارە دەکاتەوە و ناوچەی نیشتەجێبوونی مەدەنییەکان لە ئۆکراین بۆردومان دەکات، دەشڵێت، پیشڕەوی روسیا بەھۆی ھێرشی ئۆکراین بۆ ھێڵەکانی پێشەوە خاوبووەتەوە.

"ئیگۆر کۆناشینکۆڤ" وتەبێژی وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٨ فڕۆکە و دوو ھەلیکۆپتەری ئۆکراین خراونەتە خوارەوە، ھەروەھا بنکەیەکی سەربازی لە رێگەی نێوان شاری "کیێڤ" و "لڤیڤ" لەکارکەوتووە بەھۆی ھێرشێکی مووشەکی.

ئەوەشی خستەڕوو، ھێزەکانی روسیا ١١ کیلۆمەتر لە باشوری خۆرھەڵاتی ئۆکراین پێشڕەوییان کردووە. 

"بلینکن" لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ "مایا ساندو"سەرۆکی مۆڵدۆڤا رایگەیاند، ئەمریکا پشتیوانی خۆی بۆ سەروەری و یەکگرتوویی ھەموو وڵاتێک دەردەبڕێت . 

وتیشی داگیرکاری روسیا بۆ سەر ئۆکراین قەیرانێکی مرۆیی گەورەی دروست کردووە و کاریگەری لەسەر ناوچەکە بووە، نزیکەی ٢٤٠ ھەزار ئۆکراینیش روویان لە "مۆڵدۆڤا" کردووە. 

ئیگۆر کوناشینکۆف وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ڕوسیا ڕایگەیاند، بەم نزیکانە بە چەکی دورھاوێژ ھێرشی ورد دەکەنە سەر دامەزراوە سەربازییەکانی ئۆکراین، بۆیە پێویستە بە زووترین کات کرێکار و کارمەندەکان ئەو دامەزراوانە چۆڵ بکەن.

وتیشی، بەکارھێنانی فڕۆکەخانەی وڵاتانی دراوسێ لە لایەن ھێزی ئاسمانی ئۆکراینەوە، واتە ئەو وڵاتانەش بە کردار بەشداری شەڕی ئۆکراین دەکەن.

وەزارەتی ناوخۆی ئۆکراینیش ڕایگەیاند، بەھۆی ھێرش و بۆردومانەکانی ڕوسیاوە، بۆ دووەم جار کردنەوەی ڕێڕەوی مرۆیی لە شاری ماریوپوڵ لەلایەن ڕێکخراوی خاچی سووری نێودەوڵەتییەوە لە باکوری ئۆکراین شکستی ھێنا.

ڕێکخراوی خاچی سوری نێودەوڵەتیش ئاماژەی بەوەکرد، بەھۆی مەترسی ئەمنییەوە ھەوڵەکانی بۆ بردنەدەرەوەی ھاوڵاتیانی شاری ماریوپوڵ ڕاگرتووە.

کۆشکی سەرۆکایەتی ڕوسیاش بڵاویکردەوە، پوتن سەرۆکی فەڕەنسای ئاگادار کردووەتەوە لە پاراستنی ئاسایشی دەوروبەری وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا لە ئۆکراین.

ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیش رایگەیاند، ئیدارەی وزەی ئەتۆمی زاپۆریژیا لە ئۆکراین، خراوەتە ژێر فەرمانی فەرماندەی ئەو ھێزەی ڕوسیا، کە ھەفتەی ڕابردوو وێستگە ئەتۆمییەکەی کۆنترۆڵکرد.

باڵیۆزخانەی تورکیا لە عێراق رایگەیاند، دەبێت ئەو گەشتیارانەی لە رێگەی فڕۆکەوە سەردانی تورکیا دەکەن، لانیکەم دوو دۆزی ڤاکسینیان وەرگرتێت، لەو جۆرەی لەلایەن تورکیاوە دانی پێدانراوە، دوایین دۆزیشیان ١٤ رۆژی بەسەردا تیپەڕ بووبێت، یاخود ئەنجامی پشکنینی "پی سی ئار"ی بە نێگەتیڤ ھەبێت.

ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو کەسانەی لە رێگەی وشکانی و دەریایی و ھێڵی ئاسنەوە سەردانی تورکیا دەکەن، ھیچ بەڵگەیەکیان لێداوا ناکرێت، منداڵی خوار تەمەن ١٢ ساڵیش بەدەرە لە جێبەجێکردنی رێنماییەکان.

جۆزێپ بۆرێل لێپرسراوی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لە کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانیدا لە برۆکسێل ڕایگەیاند، ئەگەری زۆرە تا کۆتایی ڕۆژی یەکشەممە لایەنەکانی بەشدار لە دانوستانەکانی ڤییەننا بۆ کاراکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی بگەنە ڕێککەوتن.

ئەوەش لە کاتێکدایە، ڕافائیل گروس بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم سەردانی ئێرانی کردووە و چاودێرانی سیاسیش پێیانوایە، ئەو سەردانە ڕێگەخۆشکەر دەبێت بۆ ئیمزاکردنی ڕێککەوتنی ئەتۆمیی.

ژەنەڕاڵ "کینز مەکێنزی" فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا لە سەردانەکەی بۆ ئیسڕائیل ڕایگەیاند، گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران بەردەوام مەترسی بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی وڵاتەکەی دروست دەکەن و ئەرکی ھێزەکانی ئەمریکاش ئەوەیە ڕێگە لە پەرەسەندنی ئەو گروپانە لە ناوچەکە بگرێت.

ئاماژەی بەوەشکرد، ھەرچەندە وڵاتانی کۆریای باکوور و ئێران ھەڕەشەن بۆ سەر ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا، بەڵام ئاستی ھەڕەشەی ئەو دوو وڵاتە لە ئاست وڵاتانی چین و ڕووسیادا نییە.

بۆ بەرەنگاربوونەوەی کاردانەوە میدیاییەکان، لە بارەی ھێرشەکەی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین، ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ڕووسیا، ئیمزای لەسەر یاسای بەرەنگاربوونەوەی ھەواڵی ناڕاست کرد، کە بە پێی یاساکە ھەر کەسێک ھەواڵی ناڕاست لە بارەی سوپای ڕووسیا بڵاوبکاتەوە نزیکەی ١٥ ساڵ زیندانی دەکرێت.

پوتن ئیمزای لەسەر پڕۆژە یاسایەکیش کرد، بۆ پێبژاردن یان زیندانیکردنی ھەر کەسێک کە داوای سەپاندنی سزا بەسەر ڕووسیادا بکات، بە پێی ئەو پڕۆژە یاسایەش، تۆمەتبار نزیکەی ٣ ساڵ زیندانی دەکرێت.

خزمەتگوزاری فیدڕاڵیی ڕووسیاش کە سەرپەرشتی پەیوەندییەکان و تەکنەلۆژیایی زانیاری و ڕاگەیاندن لە ڕووسیا دەکات، ھەردوو تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر و فەیسبووکی لە ڕووسیا قەدەغە کرد.

بە پێی ئەو گرتە ڤیدیۆیانەی ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاوی دەکەنەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ چەند تەقینەوەیەکی گەورە لە شاری چەرنیھیڤ لە باکووری ئۆکراین ڕوویانداوە و سوپای ڕووسیاش بە سەدان تۆپ و مووشەک شارەکەی بۆردومانکردووە، لە شاری سوومی کە دەکەوێتە خۆرھەڵاتی ئۆکراین شەڕی کۆڵان بە کۆڵان دەستیپێکردووە، بەرپرسانی شارەکەش داوا لە مەدەنییەکان دەکەن، لە ماڵەکانیان بمێننەوە.

جۆن کێربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریکاش ڕایگەیاند، ڕووسیا لە سەرەتای شەڕەکەوە تا ئێستا ٥٠٠ مووشەکی دژی ئۆکراین بەکارھێناوە، کۆمیسیۆنی پەنابەرانی سەر بە نەتەوەیەکگرتووەکانیش ڕایگەیاند، لە ماوەی ٩ ڕۆژی ڕابردوودا کە ھێرشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین دەستیپێکردووە، زیاتر لە یەک ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار ھاووڵاتی ئۆکراینی ئاوارە بوون.

میدیای ئێران بڵاویکردەوە، "ڕافائیل گرۆسی" بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لەگەڵ "محەمەد سەلامی" سەرۆکی ڕێکخراوی وەزەی ئەتۆمی ئێران کۆبووەتەوە و بڕیارە لەگەڵ "حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان" وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتەش کۆببێتەوە.

ئاماژە بەوەشکراوە، لە کۆبوونەوەکاندا خاڵە ناکۆکانی پەیوەست بە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران تاوتوێ دەکرێت و ھەنگاوی پێویست دەنرێت بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن لە دانوستانەکانی ڤیەننا.

وەزارەتی بەرگریی ڕووسیا ڕایگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، لە ھەردوو شاری "ماریۆپول و ڤۆلنۆڤاخا" لە خۆرھەڵاتی ئۆکراین، ئاگربەستیان بۆ کردنەوەی ڕێڕەوی سەلامەت بە مەبەستی گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی بە ھاووڵاتیان و دەربازبوونی مەدەنییەکان لە شارەکان دەستپێکردووە، بەڵام ماوەی ئاگربەستەکەی ئاشکرا نەکرد.

ڕاشیگەیاند، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانیان، ٥٦ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و ٨٢ فڕۆکەی جەنگی و ٧٠٨ تانک و ٢ ھەزار و ٣٧ پێگەی سەربازیی ئۆکراینیان لەناوبردووە.

ئەنجومەنی شاری ماریۆپولی ئۆکراینیش ڕایگەیاند، دەربازکردنی مەدەنییەکان لە شارەکە لە سەعات ١١ی بەیانی بە کاتی ناوخۆیی ئۆکراین دەستپێدەکات، بەڵام ئاژانسی ھەواڵیی ڕۆیتەرز ئاشکرایکرد، ڕووسیا لە سەعات ١٢ی نیوەڕۆ بۆ ٥ی ئێوارە، ڕێگە بە چوونە دەرەوەی مەدەنییەکان لە شاری ماریۆپول دەدات.

وەزارەتی بەرگریی ئۆکراینیش ڕایگەیاند، ھێشتا سوپای ڕووسیا ھەوڵی گەمارۆدانی کیێڤ دەدات، بەڵام ھێزەکانیان بە توندی بەرگری دەکەن. وتیشی، کار لەسەر ڕاگەیاندنی ئاگربەست و کردنەوەی ڕێڕەوی مرۆیی دەکەن.

جۆن کێربی وتەبێیژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریکاش ڕایگەیاند، لەگەڵ ڕووسیا کەناڵێکی پەیوەندییان لە بارەی ئۆکراینەوە کردووەتەوە و بەردەوام لەسەر ھێڵ دەبن.

بە پێی ھەواڵێکی میدیاکانی باکووری کوردستان، لە چەند رۆژی رابردوودا دەستەی گشتی پەرلەمانی تورکیا بە دەنگی پەرلەمانتارانی "ئاکەپە و جەھەپە و مەھەپە و ئی پارتی"، پارێزبەندی لەسەر "سامرا گیوزەل" پەرلەمانتاری ھەدەپە ھەڵگرت، داواکاری گشتیی ئەنقەرەش بە تۆمەتی ئەندامبوون لە ڕێکخستنی قەدەغەکراو، سکاڵایەکی تری لە دژی "سامرا گیوزەل" تۆمارکرد.

دوای ئەو داوایەش پۆلیسی تورکیا بە مەبەستی دەستگیرکردنی چوونە سەر ماڵەکەی، بەڵام لە ماڵ نەبووە و چەند کەلوپەلێکی ماڵەکەی دەستی بەسەردا گیراوە.

"دەیڤد ماڵپاس" سەرۆکی بانکی نێودەوڵەتی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین ئەنجامدا و ڕایگەیاند، بانکی نێودەوڵەتی پڕۆگرامێک تاوتوێ دەکات بۆ پێدانی ٥٠٠ ملیۆن دۆلار قەرزی پشتیوانی بە ئۆکراین، کە تا کۆتایی ئەم مانگە خەرج بکرێت.

ڕاشیگەیاند، کار دەکەن لەسەر پڕۆژە نوێیەکان و بنیاتنانەوەی ئەو پڕۆژانەی تر کە ھەیە، بۆ دابینکردنی ٢٠٠ ملیۆن دۆلار بۆ پشتیوانیکردنی ئۆکراین.

ڕۆژی سێشەممەی ڕابردوو، دەیڤد ماڵپاس سەرۆکی بانکی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند، پاکێجێکی پشتیوانی بە قەبارەی ٣ ملیار دۆلار بۆ ئۆکراین ئامادە دەکەن.

بە گوتەی پوتن، ئۆکراین ھەڕەشەیە بۆسەر ڕووسیا و لە شەڕ دژی ئەو وڵاتە بەردەوام دەبن تاوەکو ئەو ھەڕەشەیە لەسەر مۆسکۆ نامێنێت و دەڕەوێتەوە. ئۆکراین و وڵاتانی ڕۆژئاوا ئەم تۆمەتە ڕەتدەکەنەوە.

لەکاتی وتاردان بۆ ژمارەیەک فرۆکەوان لە مۆسکۆ پوتن ڕایگەیاند "ئەم گەمارۆیانە کە دەسەپێنرێن وەک ڕاگەیاندنی شەڕە، بەڵام سوپاس بۆ خوا ھێشتا نەگەیشتووەتە ئەو ئاستە."

١٠ ڕۆژە ڕووسیا ھێرشی بۆسەر ئۆکراین دەستپێکردووە، بەھۆی ھێرشەکەوە سەدان ھەزار کەس ئاوارەبوون و وڵاتانی ڕۆژئاوا گەمارۆ و سزای ئابووری تووندیان بەسەر مۆسکۆدا سەپاندووە.

پوتین ھۆشداریدەدات دژی ھەر ھەوڵێک بۆ دروستکردنی ناوچەی دژە فڕین لە ئۆکراین و دەڵێن ئەمە ڕووسیا پەلکێشی ڕوبەڕووبوونەوەی سەربازی دەکات و دەرئانجامی کارەساتباری دەبێت.