رۆژی ھەینی بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا سەردانی ئیماراتی کرد و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە کۆبووەوە، ئەوەش بۆ یەکەمجارە سەرۆکی سوریا دوای سەرھەڵدانی شەڕی ناوخۆیی وڵاتەکەی لە ساڵی ٢٠١١، سەردانی وڵاتێکی عەرەبی دەکات.

وەک کاردانەوەیەکیش بۆ ئەو سەردانە، نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، شەرعیەتدان بە بەشار ئەسەد کە بەرپرسیارێتی بێسەروشوێنبوونی زیاتر لە ١٥٠ ھەزار کەس و ئاوارەبوونی نیوەی دانیشتوانی وڵاتەکەی لە ئەستۆیە، مایەی نیگەرانییە.

ئاماژەی بەوەشکرد، بە ھەموو شێوەیەک ھەوڵەکان بۆ پەرەپێدان و بەرەوپێشچونی پەیوەندییەکانی نێوان ئیمارات و سوریا ئیدانە دەکەن.

ژەنەڕاڵ کێنز مەکێنزی فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێران بە بەرەوپێشبردنی بەرنامەی موشەکیی و پشتیوانی لە گروپە چەکدارەکان، ھەوڵ بۆ لاوازکردنی حکومەتە ناوچەییەکان و بەھێزکردنی دەسەڵاتەکانی لە ناوچەکە دەدات.

ئاماژەی بەوەشکرد، لە شەش مانگی رابردوودا ئێران چەندین جار ھێرشی  کردووەتە سەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە، بەڵام بە وریایی فەرماندە سەربازییەکانیان رێگە لەوە گیراوە ھێرشەکان زیانیان لێبکەوێتەوە.

فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا وتیشی، ھێرشەکانی ئیسرائیل و ئێران بۆ سەر یەکتر مەترسی بۆ سەر ھێزەکانی وڵاتەکەی دروست دەکات، ئاماژەی بەوەشکرد، ئەگەر ھێرشە موشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ھەولێر زیانی بە ھێزەکانی ئەمریکا بگەیاندایە، بە دڵنیاییەوە ئێستا رەوشەکە جیاواز دەبوو.

لیز تراس وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایگەیاند، ئەو ھێرش و کارە دڕندانەیەی سوپای روسیا بە فەرمانی راستەوخۆی ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ئەو وڵاتە لە ئۆکراین ئەنجامی دەدات، مایەی قبوڵ کردن نییە و شایەنی ھەموو جۆرە سزایەکیشە.

وتیشی، بەدڵنیاییەوە ھەموو سیاسییەکانی روسیا و ژمارەیەکی زۆر لە سەرمایەدارەکانی ئەو وڵاتەش پشتیوانی پوتنیان کردووە لە ھێرشکردنە سەر ئۆکراین، بۆیە شایەنی سزادانن و مەحاڵیشە ئەو سزایانەی لەلایەن بەریتانیاوە بەسەریاندا سەپێنراون، ھەڵبوەشێنرێنەوە.

ئاژانسی بلۆمبێرگ لە چەند سەرچاوەیەکی یەکێتی ئەوروپاوە بڵاویکردووەتەوە، کەسایەتییە سیاسییەکانی ناو یەکێتی ئەوروپا سەرقاڵی تاوتوێکردنی بابەتێکن بۆ زیاتر ھاوکاریکردنی ئۆکراین، ئەویش تەرخانکردنی پارەی ئەو سەرمایەدار و سیاسییانەی روسیایە کە لە بانکەکانی ئەوروپا بلۆککراون.

راشیگەیاندووە، ئەو بابەتە لەسەرەتای تاوتوێکردنیدایە و تائێستا نەبووەتە بڕیاری رەسمی، بەڵام پێدەچێت لە چەند رۆژی داھاتوو گفتوگۆی زیاتری لەسەر بکرێت.

بە پێی ئامارێکی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان، بەھۆی بەردەوامی شەڕ و ئاڵۆزییەکانی نێوان روسیا و ئۆکراین، تائێستا زیاتر لە سێ ملیۆن ھاوڵاتی ئۆکراینی وڵاتەکەیان بەجێھیشتووە و روویان لە وڵاتانی دیکەی ئەوروپا کردووە .

ئاماژەی بەوەشکردووە، بەشێک لەو ئاوارانە تائێستا شەڕ نەگەیشتووەتە شار و ناوچەکانیان، بەڵام بەھۆی زۆری مەترسییەکانەوە وڵاتەکەیان بەجێھێشتووە.

نەتەوە یەکگرتووەکان راشیگەیاندووە، لە ئەنجامی شەڕ و بۆردومانەکان، تائێستا نزیکەی ھەزار ھاوڵاتی مەدەنی ئۆکراین کوژراون و زیاتر لە ھەزار و ٣٠٠ مەدەنی دیکەش برینداربوون.

گۆڤاری نیوزویکی ئەمریکی بڵاویکردووەتەوە، بە پێی بەڵگەیەکی نھێنی کە لە دەزگای ھەواڵگری ناو سوپای روسیاوە دزەی پێکراوە و بڵاوکراوەتەوە، سوپای چین پلانی ھەبووە لە پایزی داھاتوودا ھێرش بکاتە سەر تایوان و داگیری بکات کە ھەمیشە بە بەشێک لە خاکی وڵاتەکەی زانیووە.

ئاماژە بەوەشکراوە، پلانەکە لە لایەن سەرۆکی چینەوە ئیمزا و پەسەند کراوە و ھەموو ئامادەکارییەکیشی بۆ کراوە و روسیاش ئامادە بووە ھاوکاری چین بکات، بەڵام بەھۆی دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، چین ئەو پلانەی راگرتووە.

بە پێی دواین راپرسیی، ماکرۆن چانسی سەرکەوتنی لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی وڵاتەکەی زۆرە و بە رێژەی لەسەدا ٥٨ لە پێش رکابەرە سەرەکییەکەی مارین لوپێن سەرکردەی پارتی گردبوونەوەی نیشتمانییە.
دامەزراوەی ھاریس ئینتەر ئەکتیڤ لە راپرسییەکدا ئاشکرایکردووە، ماکرۆن لە خولی یەکەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ٣٠٪ی دەنگەکان بەدەست دەھێنێت، مارین لوپێن ١٩.٥٪ و جون لوک میلینشۆن ١٣.٥ی دەنگەکان بەدەستدەھێنن.

لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەڕەنسا ١٢ کاندید رکابەری یەکتر دەکەن، بەڵام ئەوەی وایکردووە ماکرۆن لە ھەموویان زیاتر دەربکەوێت، ھەوڵەکانییەتی بۆ راگرتنی جەنگی ئۆکراین، کە لە ماوەی رابردوودا چەند جارێک گوشاری خستووەتە سەر ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا بۆ کۆتایی ھێنان بە شەڕی ئۆکراین.

بە بڕوای پسپۆڕانی تایبەتمەند لە کاروباری نێودەوڵەتی،  ھەوڵەکانی فەڕەنسا و خودی ماکرۆن بۆ ھێورکردنەوەی رەوشەکە پاڵنەری مێژوویی سیاسی ھەیە و لە ٢٠٠٨ لە ھێرشی روسیا بۆ سەر جۆرجیا و داگیرکردنی نیمچە دوورگەی کریما لە ٢٠١٤ ھەمان رۆڵی نێوەندگیری گێڕاوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو ھەوڵانە بێ مەترسی نین، بەتایبەتی ئەگەر سەرۆکی روسیا لەسەر داوای فەڕەنسا چەند سازشێک بکات و سەرۆکی ئۆکراین قبوڵی نەکات، ئەوکات فەڕەنسا ناچار دەبێت گوشار بخاتە سەر ئۆکراین، ئەوەش دەرئەنجامێکی باشی لێناکەوێتەوە.

لەگەڵ ئەوەشدا گرنگینەدانی ماکرۆن بە کەمپینەکانی ھەڵبژاردن و روننەکردنەوەی بەرنامەی ھەڵبژاردنی بۆ ٥ ساڵی داھاتوو لەلایەن رکابەرەکانی لە ئۆپۆزسیۆن کراوەتە دەرفەتێک بۆئەوەی رەخنەی لێ بگرن.

ماکرۆن لە ساڵی ٢٠١٧ وەک کاندیدی سەربەخۆ گەیشتە کۆشکی ئیلیزێ و لە ویلایەتی یەکەمی سەرۆکایەتیدا  روبەڕوی کۆمەڵێک ئاستەنگ بووەوە بەتایبەتی دوای بەرزکردنەوەی باجی سەر سوتەمەنی کە ئەوەش خۆپیشاندانی ھێلەک زەردەکانی لێکەوتەوە، لێکەوتە ئابورییەکانی کۆرۆناش یەکێکی تر بوو لە ئاستەنگەکانی بەردەم دەسەڵاتی ماکرۆن کە بەھۆیەوە تا ئێستا ١٤٠ ھەزار فەڕەنسی گیانیان لەدەستداوە.

جەیک سۆلیڤان ڕاوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا ڕایگەیاند، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئیدانەی ھێرشە موشەکییەکەی ھەفتەی ڕابردووی سەر شاری ھەولێری دەکات، ئاماژەی بەوەش کرد واشنتۆن پشتیوانی بەغداد و حکومەتەکانی دیکەی ناوچەکە دەکات لە بەرامبەر ھەڕەشەکانی تاران.

پێشتریش کۆشکی سپی ڕایگەیاندبوو، پشتیوانی لە حکومەتی عێراق و ھەموو ھاوبەش و ھاوپەیمانەکانیان دەکەن لە سەرانسەری خۆرھەڵاتی ناوەراست، لە بەرامبەر ھەڕەشە و مەترسییەکانی ئێران بۆ سەر ناوچەکە.

ھەفتەی ڕابردوو میدیاکانی ئێران لە زاری سوپای پاسدارانەوە بڵاویانکردەوە، بە موشەکی بالیستی ھێرشیان کردوەتە سەر بنکەیەکی دەزگای مۆسادی ئیسرائیل لە شاری ھەولێر خاپوریان کردووە.

دوێنێش بە ھەمان شێوە جارێکی تر سوپای پاسداران ھەڕەشەی کردەوە، کە ئەگەر حکومەتی عێراق بارەگاکانی دیکەی مۆساد دانەخات، ھێرشی دیکە دەکەنەوە و بە ھیچ شێوەیەک سازش لەسەر ئاسایشی وڵاتەکەیان، ناکەن.

وتیشی، لە پێناو پاراستنی سوپاکەیان ئەو ھاوکارییە سەربازییانە ئاشکرا ناکەن کە ئەمریکا پێی بەخشیون. 

 

سەرۆکی شارەوانی لڤیڤ ئاشکرایکرد، چەند موشەکێک بنکەی چاککردنەوەی فرۆکەکانیان لە شارەکەدا خاپوور کردوە، ئاماژەی کردوە بەوەی کە روسیا لە رێگەی ژێر دەریاییەکانییەوە لە دەریای رەشەوە شەش موشەکی کروزی ئاراستەی شارەکە کردوە و دەوروبەری فرۆکەخانەی لڤیڤی کردووەتە ئامانج، بەڵام زیان بە فرۆکەخانەکە نەگەیشتوە. 

ئاماژەی بۆ ئەوەش کردوە، ھەر بەو ھۆیەوە بنکەی چاککردنەوەی فرۆکە لە شارەکە خاپور کراوە، لە لایەکەوە رووسیا ناوچەی دژەفڕینی لە ھەرێمی دونباس سەپاند.

لە کاردانەوەیەکیشدا وەزیری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، سەپاندنی ناوچەی دژەفڕین لە دونباس بە واتای چوونە ناوەوەیانە بۆ رووبەربوونەوە لەگەڵ رووسیا . 

    

عەبدولھادی نەجرانی ڕێکخەری کاروباری باڵیۆزخانەی ئەفغانستان لە واشنتۆن ڕایگەیاند، بەھۆی کێشەی داراییەوە، باڵیۆزخانەی وڵاتەکەی لە واشنتۆن و کونسوڵخانەکەشی لە نیویۆرک داخستووە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرجەم بەڵگەنامە و ئەرشیفی باڵیۆزخانە و کونسوڵخانەی وڵاتەکەی ڕادەستی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کردووە، تا ئەو کاتەی حکومەتێکی ھەمەلایەنە لە ئەفغانستان پێکدەھێنرێت، کە نوێنەرایەتی ھەموو ئەفغانییەکان بکات، ئەو کاتە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دانی پێ دەنێت و دەتوانێت دیپلۆماتکارەکانی ڕەوانە بکات.

ھاوڵاتیانی ئەفغانی نیشتەجێی ئەمریکا دەڵێن، داخستنی باڵیۆزخانەی وڵاتەکەیان کێشەیەکی گەورەیە بۆ ئەوان، چونکە ناتوانن پاسپۆرت یان کارتی ئەلکترۆنی وڵاتەکەیان وەربگرن.

چۆن فریزەر وەزیری کۆچی کەنەدا ڕایگەیاند، داخوازی وەرگرتنی مۆڵەتی گەشتی بە پەلە لە نێوان کەنەدا وئۆکراین کراوەتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش ئاوارەی وڵاتەکە دەتوانن لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە مۆری پەنجە و زانیاری بایۆمەتری خۆیان ڕەوانە بکەن، بۆ وەرگرتنی مانەوەی کاتی.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئاوارە ئۆکرانییەکان دەتوانن مۆڵەتی کار و خوێندنیش بەدەست بھێنن لە کەنەدا.

بە گوێرەی سەرژمێرییەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، لەو کاتەوەی ھێرشی ڕوسیا بۆ سەر ئۆکراین دەستی پێکردووە، زیاتر لە سێ ملیۆن ئۆکراینی ئاوارە بوون، نیوەی ئەو ژمارەیە چوونەتە ناو خاکی پۆڵەنداوە.

ئەوە یەکەمین پەیوەندی تەلەفۆنییە لە نێوان سەرۆکانی ئەمریکا و چین، لە دوای دەستپێکردنی ھێرشی سەربازیی ڕووسیا دژی ئۆکراین.

پێشتریش ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو، ڕێکاری توند بەرامبەر چین دەگرنەبەر، ئەگەر ئەو وڵاتە پشتیووانی لە ھێرشی سەربازیی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین بکات.

ڕاشیگەیاند، چین بە ئاڕاستەیەکی پێچەوانەدا دەڕوات، ئەوەش بە ئیدانە نەکردنی ھێرشە دوژمنکارانەکەی ڕووسیا، بە بیانووی ئەوەی کە ھەوڵ دەدات بێلایەن بێت.

لە بارەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەوە سەرۆکایەتیی تورکیا ڕایگەیاند، ئەردۆغان ئامادەیی تورکیای بۆ ڕێکخستنی کۆبوونەوەیەک لە نێوان سەرۆکانی ڕووسیا و ئۆکراین، لە ئەنقەرە یاخود ئیستانبوڵ دەربڕیووە و داوای لە پوتن کردووە، ڕەچاوی ڕەوشی مرۆیی لە ئۆکراین بکات و ڕێڕەوە مرۆییەکان چالاک بکات.

ئەردۆغان ڕاشیگەیاندووە، کە ئاگربەستێکی ھەمیشەیی لە ئۆکراین، ڕەنگە ببێتە چارەسەرێکی درێژخایەن، لە بەرامبەردا ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی ڕووسیا ڕایگەیاندووە، تاکو داماڵینی ئۆکراین لە چەک ھێرشە سەربازییەکانیان ڕاناگرن.

ھاوکات ئیبراھیم کاڵن، گەورە ڕاوێژکاری سەرۆک کۆماری تورکیا ڕایگەیاند، پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەی ئەردۆغان و پوتن دوو بەش بووە و ھەندێک داواکاریی پوتن قورس نین، کە ئەوەن ئۆکراین بێلایەن بێت و نەبێتە ئەندامی ناتۆ، بەڵام پوتن داوای چەکدانان لە ئۆکراین دەکات و پێدەچێت ڕووسیا داوای دەستبەرداربوونی ئۆکراین لە ھەرێمی دۆنباس و داننان بە نیمچە دوورگەی کریمیا وەک بەشێک لە خاکی ڕووسیا، لە ئۆکراین بکات.

ڕۆبێرتا میتسۆلا، سەرۆکی پەرلەمانی ئەوروپا ڕایگەیاند، لە ڕۆژی ھەینیەوە ھیچ دیپلۆماتکار و بەرپرسێکی حکوومەتی ڕووسیا و بێلاروس، بۆیان نییە سەردانی پەرلەمانی ئەوروپا لە شاری برۆکسل بکەن.

ھاوکات وەزارەتی دەرەوەی بولگاریا ڕایگەیاند، ١٠ دیپلۆماتکاری باڵیۆزخانەی ڕووسیایان ئاگادارکردووەتەوە، لە ماوەی ٧٢ سەعاتدا خاکی بولگاریا بەجێبھێڵن، ھەر یەکە لە وڵاتانی لیتوانیا و لاتیڤیا و ئیستۆنیاش، ١٠ دیپلۆماتکاری باڵیۆزخانەی ڕووسیایان لە وڵاتەکانیان دەرکرد، ھۆکارەکەشیان بۆ چالاکی دژ بە بنەماکانی دیپلۆماسی لە لایەن ئەو دیپلۆماتکارانەوە گەڕاندەوە.

لە کاردانەوەی دەرکردنی دیپلۆماتکارەکانی لە وڵاتانی ئەوروپا، وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا ڕایگەیاند، دەرکردنی دیپلۆماتکارانی ڕووسیا ھەنگاوێکی دوژمنکارانەیە و مۆسکۆ وەڵامی بۆ ئەو ھەنگاوە دەبێت.