جیهان
حکومەتی چین رۆژی پێنجشەممە داوای لە ئەمریکا کرد کە واز لە "تۆمەتی نابەرپرسانە" دژی چین و روسیا بهێنێت، لە هەمان کاتدا پابەندبونی خۆی بە بەکارهێنانی ئاشتیانەی بۆشایی ئاسمان دوپاتکردەوە.
ماو نینگ، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا جەختی لەوە کردەوە کە "چین هەمیشە پابەندە بە بەکارهێنانی ئاشتیانەی بۆشایی ئاسمان و پشتیوانی پێشبڕکێی چەککردن لە بۆشایی ئاسمان دەکات".
وەزارەتی دەرەوەی چین بەرانبەر لێدوانەکانی بەرپرسانی ئەمریکا، بەتایبەتی جەنەڕاڵ چانس سالتزمان، فەرماندەی ئۆپەراسیۆنەکانی بۆشایی ئاسمانی هێزی ئاسمانی ئەمریکا، کە بانگەشەی ئەوەی کردبوو کە روسیا و چین خاوەنی چەکن کە "گەورەترین مەترسی" لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە بۆشایی ئاسماندا دروست دەکەن.
داواکاری چین لە واشنتۆن:
ماو نینگ داوای لە ئەمریکا کرد کە:
- واز لە لێدوانی نابەرپرسیارانە بهێنێت
- وەستانی فراوانکردنی جبەخانەی سەربازی
- راگرتنی ئامادەکاری بۆ شەڕ لە بۆشایی ئاسمان
لەبری ئەوانە، داوای لە ئەمریکا کرد کاربکات بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی بەردەوام لە بۆشایی ئاسماندا.
رەتکردنەوەی تۆمەتەکان:
ئەو بەرپرسە چینیە جەختی لەوە کردەوە کە پەکین "بەنیازی ئەوە نییە لەگەڵ هیچ لایەنێکدا بچێتە ناو پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمانەوە، هەروەها بەدوای هەژمونی بۆشایی ئاسمانیشدا نییە".
ماو نینگ تۆمەتی ئەمریکای رەتکردەوە و وتی: "ئەمریکا بە ئاشکرا رایگەیاندوە کە بۆشایی ئاسمان سەنگەرێکی شەڕە و بەردەوامە لە بنیاتنانی هێزەکانی لە بۆشایی ئاسمان و دروستکردنی هاوپەیمانی سەربازی".
ئەو ئاماژەی بەوەش کرد کە ئەو رەوشە "مەترسییەکی راستەقینە بۆ سەر ئاسایش و گەشەپێدانی هەمو مرۆڤایەتی دروست دەکات".
لە کۆتایی قسەکانیدا، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین داوای هاوکاری نێودەوڵەتی لە بۆشایی ئاسمان کرد کە "لەسەر بنەمای ئاشتی و یەکسانی بێت، دور لە لۆژیکی روبەڕوبونەوە و ململانێی جیۆپۆلەتیکی".
پڕۆگرامی "گۆڵدن دۆم"ی ترەمپ:
لە پێوەندی بەم بابەتەوە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دیدگای پێشنیارکراوی خۆی بۆ پرۆگرامی بەرگری مووشەکی "گۆڵدن دۆم" راگەیاند و وتی:
بەرنامەی گۆڵدن دۆم کە تێچوی 175 ملیار دۆلارە، یەکەم بەرنامەیە لە جۆری خۆیدا کە جێگیرکردنی چەکی ئەمریکی لە بۆشایی ئاسماندا لەخۆبگرێت.
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل دەڵێت: هێرشەکەی سەر دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە واشنتۆن توشی شۆکی کردین، لەمەودوا ئاسایشی باڵیۆزخانەکانمان لە هەموو جیهان بەهێزتر دەکەین.
بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، بەرانبەر ئەو هێرشەی کە بەهۆیەوە دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە روداوێکی تەقەکردندا لە نزیک مۆزەخانەی جولەکەکان لە واشنتۆن کوژران توشی شۆک بووینە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئاسایشی لە باڵیۆزخانەکانی ئیسرائیل لە سەرانسەری جیهان بەرزدەکرێتەوە.
ناتانیاهۆ وتیشی، تەقەکردنەکەی واشنتۆن بەڵگەیە لەسەر 'هاندانی توندوتیژانە' دژی ئیسرائیل
هاوکات وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هێرشەکەی بە "تیرۆریستی" وەسف کرد و جەختی لەوە کردەوە کە "ئیسرائیل تەسلیمی تیرۆر نابێت".
ئێران رەزامەندی نیشاندا بۆ بەشداریكردن لە خولی پێنجەمی دانوستانەكان كە بڕیارە سبەینێ لە رۆما بەرێوەبچێت.
ئیسماعیل بەقائیی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، لەسەر پێشنیاری عوممان و ئەو راوێژانەی كە بەڕێوەی دەبات بۆ بەڕێوەچوونی خوولی نوێی دانوستانەكان لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا، بەشداری دەكەن.
جەختی لەوەشكردەوە، وەفدی دانوستانكاری ئێران پێداگری لە هەڵوێستی خۆی دەكات سەبارەت بە پیتاندنی ئاشتیانەی یۆرانیۆم و هەڵگرتنی گەمارۆكان لە هەر ئەگەرێكدا.
پێشتر عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندبوو، هێشتا بڕیاریان نەداوە بەشداری لە خولی داهاتووی دانوستانەكاندا بكەن یاخود نا، بەوتەی خۆی ئەمریكا هاوكاری گفتوگۆكان ناكات و جار بە جار داواكاری و مەرجی زیادەیان هەیە.
ئەمریكا رەزامەندی نیشاندا بۆ وەرگرتنی فڕۆكەكەی قەتەر كە بە دیاری درابوو بە دۆناڵد ترەمپ.
وەزارەتی بەرگری ئەمریكا رایگەیاند، رادەستكردنی فڕۆكەیەكی لوكس بۆینگ 747 لە قەتەرەوە بۆ ئەمریكا قبوڵكردووە بۆ ئەوەی وەك فڕۆكەی نوێی سەرۆكایەتی دۆناڵد ترەمپ بخرێتە خزمەتەوە.
پنتاگۆن پشتڕاستیكردوەتەوە، ئەركی هێزی ئاسمانی خستووەتە خزمەت فڕۆكە قەتەرییەكە بۆ سەرۆكایەتیی وڵاتەكەی بەناوی "ئایر فۆرس وەن" كە لە ئێستادا لە شاری سان ئەنتۆنیۆی ویلایەتی تەكساسە.
لە بەرانبەریشدا مشتومڕێكی توندی سیاسی لەنێو دیموكراتەكاندا دروستبووە سەبارەت بە وەرگرتنی دیارییەكەو بە بەرتیل وەسفی دەكەن، بەوپێیەی وەرگرتنی دیاری لە حكومەتە بیانییەكان بە یاسایی لە ئەمریكا قەدەغە كراوە.
نرخی فڕۆكە قەتەرییەكە نزیكەی 400 ملیۆن دۆلارەو ماوەی 13 ساڵە دروستكراوە، بەوتەی دوو سیناتۆری دیمكراتەكان، بۆ ئامادەكردنی وەك فرۆكەیەكی سەرۆكایەتی زیاتر لە یەك ملیار دۆلاری پێویستە، بەپێی دوایین خەمڵاندنەكانیش، تێچووەكەی دەگاتە زیاتر لە دوو ملیار و 500 ملیۆن دۆلار.
دوو كارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل بەهۆی تەقەكردن لێیان لە واشنتۆن كوژران، پۆلیسیش دەڵێت: بكوژەكەیان دەستگیركراوە.
میدیاكانی ئەمریكا بڵاویانكردەوە، كە دوو كارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل كە بەشداریان لە بۆنەیەكدا كردوە كە لە مۆزەخانەی جولەكەكان لەواشنتۆن رێكخراوە ، لە نزیك ئەو مۆزەخانەیە تەقەیان لێكراوە كوژران و پاشان، پۆلیسی ئەو وڵاتە دەستگیركردنی تۆمەتباری رووداوی تەقەكردنەكەی پشتڕاستكردەوە.
بەپێی زانیاریەكانی پۆلیسی ئەمریكا، تۆمەتبارەكە ناوی ئلیاس رۆدریگێز و تەمەنی 30 ساڵە لە كاتی دەستگیركردنیدا هاواری كردوە ئازادی بۆ فەلەستین، راشیانگەیاند، پێدەچێت هێرشەكە پێشوەختە پلانی بۆ داڕێژرابێت، وتیشی، لەكاتی تەقەكردنەكەدا چەند كارمەندێكی دیكەی باڵیوزخانەی ئیسرائیل برینداربوون.
دانی دانۆن، باڵیۆزی ئیسرائیل لە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، كە پەیوەندی لەگەڵ سەرۆكی ئەمریكا ئەنجامداوە لە رووداوەكە ئاگاداری كردۆتەوە، وتیشی، تەقەكردن لە دەرەوەی مۆزەخانەی جولەكەكان لە واشنتۆن، كردەوەیەكی تیرۆریە دژی جوولەكەكانە.
هاوكات، دۆناڵد ترەمپ، هاوخەمی خۆی بۆ قوربانیانی تەقەكردنەكەی واشنتۆن دەردەبڕێت، رایگەیاند، بیربۆچونی توندرەوەی هۆكاری روودانی ئەو رووداوانەن.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش رایگەیاند، بەدوای تۆمەتباران دەكەون و دەستگیریان دەكەن و رادەستی دادگایان دەكەن.
مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، ئاشکرای کرد کە واشنتۆن "فەرمانگەی ئیبراهیمی"ی دامەزراندووە بۆ دەستنیشانکردنی ئەو وڵاتە عەرەبیانەی ئامادەن پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی بکەنەوە، هەروەها جەختی کردەوە کە سعودیە ئامادەیی خۆی بۆ ئەم هەنگاوە پیشان داوە.
لە لێدوانێکدا لە بەردەم ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، روبیۆ رایگەیاند: "سعودیە ئامادەیی پیشانداوە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام هەندێک رێگری هەن، بۆنموونە 7ـی ئۆکتۆبەر و جەنگی غەززە، هاوکات ئیسرائیلیش ئامادەیە بۆ رێککەوتن لەگەڵیان."
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختی لەوە کردەوە کە فەرمانگەکەیان چالاکانە کاردەکات بۆ دەستنیشانکردنی ئەو وڵاتانەی دەیانەوێت بێنە ناو رێککەوتنی ئیبراهیمییەوە، کە لە ئێستادا چەندین وڵاتی عەرەبی لەوانە ئیمارات، بەحرەین، مەغریب و سودان لەخۆ دەگرێت.
رۆبیۆ هەروەها بەڵێنی دا: "بە دڵنیاییەوە پێش کۆتایی ئەمساڵ هەواڵی خۆشمان دەبێت، سەبارەت بە ژمارەیەک وڵاتی دیکەش کە ئامادەن بەشدار ببن".
ئەمە لە کاتێکدایە کە دوای جەنگی غەززە، پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل تووشی ئاڵۆزی بووە، بەڵام ئەمریکا هەوڵ دەدات لە پڕۆسەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان بەردەوام بێت و وڵاتانی دیکەش هان بدات پەیوەست ببن بە رێککەوتنی ئیبراهیمییەوە.
كڵاوەی زێرین یاخود قوبەی زێرین ئەو سیستمە بەرگریەی ئەمریكایە بە وتەی وەزیری بەرگری ئەمریكا یاسای یارییەكان بە تەواوەتی لە جیهاندا دەگۆرێت.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رۆژی سێشەممە لە وتارێكیدا لە ئۆفیسی ئۆڤاڵی كۆشكی سپی، رایگەیاند، وڵاتەكەی ئامادەكاری دەكات بۆ دروستكردنی سیستمی كڵاوەی زێڕین، هەرچەندە چاودێران پێیان وایە جێبەجێكردنی كڵاوەی زێڕین ساڵانێكی زۆری دەوێت، چونكە بەرنامەكە روبەڕووی لێكۆڵینەوەی سیاسی و نادڵنیایی دەبێتەوە لەرووی بودجەوە.
بەڵام ترەمپ پێشبینیكردوە سیستەمەكە پێش كۆتاییهاتنی خولی سەرۆكایەتیەكەی لە ساڵی 2029دا بە تەواوی بكەوێتە كار.
كڵاوەی زێڕین، سیستمێكی بەرگریە كە بە وتەی ترەمپ، دەتوانێت مووشەكەكان ئاراستەكراوەكان تێكبشكێنێت تەنانەت ئەگەر لە بۆشایی ئاسمانیشەوە هەڵبدرێت.
ئەو سیستمە تێچووەكەی 175ملیار دۆلارە، یەكەم بەرنامەیە لە جۆری خۆیدا كە توانای جێگیركردنی چەكی ئەمریكی لە بۆشایی ئاسماندا هەیە.
ترەمپ ئاماژەی بەوەشكرد، ژەنەڕاڵ مایكل گیتلین، جێگری فەرماندەی ئێستای ئۆپەراسیۆنە بۆشاییەكان، بەرپرسیار دەبێت لە سەرپەرشتیكردنی پێشكەوتنی پڕۆژەكە، ئاماژەی بەوەشكردووە، كەنەدا وتویەتی دەیەوێت بەشێك بێت لەو پرۆژەیە.
سیستمە پێشنیازكراوەكەی ترەمپ، دەتوانێت مووشەكەكان لە چوار قۆناغی سەرەكی هێرشێكردنی رابگرێت كە بریتین لە قۆناغی پێش هەڵدان، قۆناغە سەرەتاییەكانی دوای هەڵدان، قۆناغی فڕین، قۆناغی نزیكبونەوە لە ئامانجەكە.
بەڵام ئەوەی دیموكراتەكانی لەبارەی ئەو پرۆژەیەوە نیگەرانكردووە، بەشداریكردنی كۆمپانیای سپەیس ئێكسە كە خاوەنەكەی ئیلۆن ماسكی هاوپەیمانی ترەمپە لە كڕینی بەشەكانی ئەو سیستەمە، كە بە وتەی ترەمپ سەرجەم پارچەكانی ئەو سیستمە لە ناوخۆی ئەمریكا دروستدەكرێت.
وشەی كڵاوەی زێڕین ئەمریكا لە سیستمی بەرگری كڵاوەی ئاسنی ئیسرائیلیەوە وەرگیراوە، كە ئەو وڵاتە لە هێرشە موشەكیەكان دەپارێزێت.
ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەو پێشنیازەی ترەمپ چەند ڕۆژێك دوای ئەوە هات بۆ یەكەمجار واشنتۆن رایگەیاند، چین ئەگەری هەیە لە بۆشایی ئاسمانەوە بە مووشەكی نوێ و زۆر خێرا و وردبینی بەرز هێرش بكاتە سەر خاكی ئەمریكا.
دەزگای هەواڵگری بەرگری ئەمریكاش لەو بارەیەوە هۆشداری دەدات لەوەی چین دەتوانێت لە ماوەی دە ساڵدا خاوەنی دەیان مووشەكی خولگەیی بێت كە بە سەری چەكی ئەتۆمیدا سەربكەوێت.
بەپێی ئامارەكانی دەزگای هەواڵگری بەرگری ئەمریكا، چین دەتوانێت تا ساڵی 2030 نزیكەی 60 موشەكی خولگەیی لەو جۆرەی هەبێت، لەكاتێكدا روسیا دەتوانێت تا 12 موشەكی هەبێت.
هەواڵگری ئەمریكا ئەوەشی راگەیاندوە، ئەو جۆرە موشەكەی چین كە باسی لێوەدەكەن تا ئێستا بەس باسكراو بڕیاری كۆتایی لە بارەوە لە لایەن هیچ وڵاتێكەوە نەدراوە و تەنها وەك هەڕەشەك لە داهاتوو ماوەتەوە، بەڵام ترس لەم هەڕەشانە، تەنانەت ئەگەر هەڕەشەكانی داهاتووش بن، لەلایەن واشنتۆنەوە بە پلانێكی بەرگریی ، وەك كڵاوەی زێڕین، چارەسەر كراوە.
ئەو پرۆژەیەی ئەمریكا روسیا و چینی نیگەران كردوە وسەرۆكی هەردو وڵاتەكەش بە توندی رەتیانكردەوە و بە هۆكاری ناسەقامگیری لە جیهاندا وەسفیان كرد.
ئەمڕۆ چوارشەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، ئامادەیی خۆی بۆ "کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە، بەڵام بە مەرج" ئاشکرا کرد.
ناتانیاهۆلە میانی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئامادەم کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنم، بەڵام بە مەرجێک کە گەرەنتی ئاسایشی ئیسرائیل بکرێت و رێگری بکرێت لە مانەوەی غەززە لە ژێر کۆنترۆڵی حەماس دا.
ئەمڕۆ چوارشەممە بنیامین ناتەنیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، ئامادەیی خۆی بۆ "کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە، بەڵام بە مەرج" ئاشکرا کرد.
ناتانیاهۆلە میانی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئامادەم کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنم، بەڵام بە مەرجێک کە گەرەنتی ئاسایشی ئیسرائیل بکرێت و رێگری بکرێت لە مانەوەی غەززە لە ژێر کۆنترۆڵی حەماس دا.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەگەر ئەگەری ئاگربەست هەبێت بۆ گەڕانەوەی رفێنراوەکان، ئێمە ئامادەین، بەڵام ئاگربەستێکی کاتی دەبێت.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: هێزەکانمان بە توندی هێرش دەکەنە سەر حەماس، منیش وەزیری بەرگریم ئاڕاستە کردووە کە هێرشی زیاتر و بەهێزتر ئەنجام بدات، هەموو ناوچەکانی کەرتی غەززە دەخرێنە ناو ناوچە ئەمنەکانی ژێر دەسەڵاتی ئێمەوە.
ناتانیاهۆجەختی لەوە کردەوە کە حکومەتەکەی "پابەندە بە گەیشتن بە هەموو ئامانجەکانی شەڕەکە لە غەززە، و کارەکان هێشتا کۆتاییان نەهاتووە"، ئاماژەی بەوەشکرد، "20 زیندانی زیندوو و 38 تەرم هەیە، ئێمەش کاردەکەین بۆ وەرگرتنەوەی هەموویان".
سەبارەت بە یارمەتییەکان، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وتی، "ئێمە کاردەکەین، لە قۆناغی یەکەمدا، بۆ هێنانی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ ناو کەرتی غەززە بۆ ئەوەی قەیرانی مرۆیی رونەدات."
جەختیشی لەوە کردەوە کە "حەماس بەشێکی زۆری هاوکارییەکان دەبات و دەیفرۆشێت بۆ دابینکردنی دارایی بزووتنەوەکە"، رونیشیکردەوە، "دۆستەکانمان پشتگیریمان دەکەن، بەڵام ئاگاداری برسێتی یان قەیرانی مرۆیی لە کەرتی غەززەن".
سەبارەت بە ئێران، نەتانیاهۆ وتی: ئێمە کاردەکەین بۆ ئەوەی ئێران نەتوانێت یۆرانیۆم پیتاندن بکات و مافی بەرگریکردن لە خۆمان دەپارێزین.
ناوبراو وتیشی: پشتگیری لە هەر رێککەوتنێک دەکەین لەگەڵ ئێران کە ببێتە هۆی رێگری کردن لە پیتاندنی یۆرانیۆم و پەرەپێدانی چەکی ئەتۆمی.
هەروەها نەتانیاهۆ هەڕەشەی لە حوسییەکان کرد و رایگەیاند ئیسرائیل "زەربەی توندی داوە لێیان، بەڵام هێشتا قسەی کۆتاییمان نەکردووە".
سوپای ئیسرائیل لە غەززە تەقە لە وەفدێكی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی دەكات و ناچاریان دەكەن غەززە جێبهێڵن.
میدیا جیهانییەکان بڵاویان کردەوە، ئەمڕۆ هێزەكانی ئیسرائیل لە دەروازەی رۆژهەڵاتی كەمپی پەنابەرانی جێنین، تەقەیان لە وەفدێكی دیپلۆماسی نێودەوڵەتی كردووە، كە بۆ لێكۆڵینەوە لە كەمپەكە سەردانیان كردبوو.
وتیشی، بەهۆی بەردەوامی تەقەی سەربازانی سوپای ئیسرائیل كە لەو كەمپە جێگیركراون وەفدەكە ناچاربووە غەززە جێبهێڵێت و بڕوات.
راشیگەیاند، تەنها تەقەیان لەو وەفدە نەكردووە، بەڵكو تەقەیان بە رووی ئەو رۆژنامەنووسانەشدا كردووە كە هاتنی ئەو وەفدەیان گواستووەتەوە بۆ میدیاكانیان.
هەر بەپێی زانیارییەكانی ئەو ئاژانسە، وەفدەكە بریتی بوون لە باڵیۆزی میسر، ئوردن، مەغریب، یەكێتی ئەوروپا، پورتوگال، چین، نەمسا، بەرازیل، بولگاریا، توركیا، ئیسپانیا، لیتوانیا، پۆڵەندا، روسیا، ژاپۆن، رۆمانیا، مەكسیك، سریلانكا، كەنەدا، هیندستان، شیلی، فەرەنسا، بەریتانیا، و ژمارەیەك نوێنەری وڵاتانی دیكە.
ئەمڕۆ چوارشەممە 21ـی 5ـی 2025، هەردوو یانەی ئینگلیزی، مان یونایتد و تۆتنهام یاری کۆتایی یۆرۆپالیگ ئەنجام دەدەن.
یاریەکە سەعات 10 لە یاریگەی سان مامێس لە شاری بلباوی وڵاتی ئیسپانیا ئەنجام دەدرێت، ئەمە لە کاتێکدایە کە براوەی یاریەکە جگە لە نازناو، نزیکەی 100 ملیۆن پاوەند وەردەگرێت.
لە کۆتا شەش یاری نێوان دوو یانەکەی کۆتایی یۆرۆپالیگ، یانەی تۆتنهام چوار یاری بردوەتەوە و لە دوو یاریەکەی دیکەشدا یەکسان بوون، واتە لە شەش یاری کۆتاییدا مان یونایتد هیچ یاریەکی نەبردوەتەوە.
لە گرتەیەکی ڤیدیۆییدا کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراوەتەوە دەردەکەوێت، کە دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا سەما بۆ منداڵی کارمەندەکانی کۆشکی سپی دەکات.
ساڵانە کارمەندەکانی کۆشکی سپی لە رۆژێکی دیاریکراودا بەناوی "رۆژی کچ و کوڕەکانتان ببەن بۆسەر کار" منداڵەکانیان دەبەنە سەر کارەکانیان لەگەڵ خۆیان، کە وەک وتەبێژی کۆشکی سپی باسی دەکات، بۆ ئەوەیە منداڵەکان ئاشنای شوێنی کاری دایک و باوکیان ببن.
وەک لە گرتە ڤیدیۆییەکەدا دەردەکەوێت، دۆناڵد ترەمپ لەو رۆژەدا لەگەڵ گۆرانییەکی بەناوبانگی ئەمریکی بەناوی YMCA، سەما بۆ منداڵەکان دەکات.
هەر لەو رۆژەدا کارۆلین لیڤیت وتەبێژی کۆشکی سپی کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسی بۆ منداڵەکان رێکخست و لە هۆڵی کۆنفرانسی رۆژنامەنووسی کۆشکی سپی؛ منداڵەکان کۆبوونەوە و پرسیاری جیاوازیان لەبارەی کۆشكی سپی و کارەکان و دۆناڵد ترەمپەوە لە کارۆلین کرد.
لە وەڵامی یەکێک لە پرسیارەکاندا کارۆلین باس لە دڵخوازترین خواردنی دۆناڵد ترەمپ دەکات و دەڵێت، پێم وابێت حەزی لە "ستەیکە". یەکێک لە منداڵەکانیش لێی دەپرسێت، ئاخۆ دۆناڵد ترەمپ حەزی لە باوەشپێداکردن هەیە، بەشێکیشیان پرسیاری جددی دەکەن و باسی سنورەکانی لەگەڵذا دەکەن.
کەنەدا رایگەیاندووە، بەشداریی ئۆکراین لە کۆبوونەوەی وەزارەتی دارایی G7 پەیامێکی بەهێزە بۆ جیهان، کە ئەو حەوت وڵاتە هاوکاری کیێڤ دەکەن لە رووبەڕووبوونەوەی روسیادا.
فرانسۆ فیلیپ وەزیری دارایی کەنەدا رایگەیاندووە، بەشداریکردنی ئۆکراین لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی-7، پەیامێکی بەهێزە بۆ جیهان و پەیامێکی بەهێزی کۆمەڵەکەیە بۆ پشتگیری ئۆکراین، کە گروپەکە لە هەریەک لە "ویلایەتە یەکگرتووەکان، یابان، ئەڵمانیا، بەریتانیا، فەرەنسا، ئیتاڵیا و کەنەدا" پێک دێت و لەئێستادا کەنەدا سەرۆکایەتی دەکات.
لەو بارەیەشەوە سێرگی مارشینکۆ وەزیری دارایی ئۆکراین رایگەیاند، "ئەوە شانازییەکی گەورەیە بۆ ئێمە کە بەشداری ئەو کۆبوونەوەیەین لەبارەی چەندین زانیاری گرنگ بەتایبەت بۆ ئەوانەی ئێستا لە جیهاندا روودەدەن، بۆئەوەی تێبگەین کە چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بکەین".
داواشی لە وڵاتانی کۆمەڵەکە کرد، سزای توند بەسەر روسیادا بسەپێنن بۆئەوەی ناچاری بکەن کە ئاگربەست رابگەیەنێت.
لە هەمان کاتدا، لارس کلێنگیبیل وەزیری دارایی ئەڵمانیا ئەوەی خستووەتە روو، پێویستە ئەوە روون بێت، کە کۆمەڵەی-7 بە تەواوی پاڵپشتی ئۆکراینە.
بەرپرسانی کۆشکی سپی دەڵێن، سەرۆکی ئەمریکا نیگەرانە لە ئازاری منداڵانی فەلەستینی و داوای لە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل کردووە "کۆتایی بەم بارودۆخە بهێنێت".
دوو بەرپرسی کۆشکی سپی بۆ ماڵپەڕی "ئەکسیۆس" پشتڕاستیان کردووەتەوە کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا هەست بە بێزاری دەکات لە شەڕی بەردەوام لە غەززە، هەروەها ئاماژەیان بەوە داوە، ترەمپ ناڕەزایی خۆی دەربڕیوە لە وێنەکانی ئازارچەشتنی منداڵانی فەلەستینی و داوای لە یاریدەدەرەکانی کردووە بە بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، بڵێن، ترەمپ دەیەوێت "کۆتایی بەم بارودۆخە بهێنێت".
بەپێی راپۆرتی ئەکسیۆس، سەرچاوەیەکی بەرپرس رایگەیاندووە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بێزارە لەوەی لە غەززە رودەدات و دەیەوێت کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت و بارمتەکان بگەڕێنەوە ماڵەکانیان و هاوکارییەکان بگەنە ناوچەکە، دەیەوێت دەست بکات بە ئاوەدانکردنەوەی غەززە.
لە لایەکی دیکەوە، بەرپرسێکی ئیسرائیلی بە ماڵپەڕی ئەکسیۆسی راگەیاندووە کە نەتانیاهۆ ئێستا هەست بە فشارێکی گەورە ناکات لە لایەن ترەمپەوە و بەرپرسەکە وتویەتی: "ئەگەر سەرۆکی ئەمریکا بیەوێت رێککەوتنێک بۆ ئازادکردنی بارمتەکان و راگرتنی ئاگربەست لە غەززە، دەبێت فشارێکی زۆر زیاتر بخاتە سەر هەردوو لا".
لەم نێوەندەدا، سەرکردەکانی دیکە هەوڵ دەدەن فشار دروست بکەن و سەرکردەکانی بەریتانیا، فەرەنسا و کەنەدا رۆژی دووشەممە راگەیەنراوێکی دەرکرد کە تیایدا هەڕەشەی هەنگاوی دژ بە ئیسرائیل دەکەن بەهۆی شەڕی غەززە.
لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە: "ئێمە دەستەوەستان ناوەستین لەکاتێکدا حکومەتی نەتانیاهۆ بەردەوامە لە ئەنجامدانی ئەم کردەوە هەڵانە، ئەگەر ئیسرائیل هێرشە سەربازییە نوێیەکەی خۆی رانەگرێت و کۆتوبەندەکانی لەسەر هاوکارییە مرۆییەکان هەڵنەگرێت، ئێمە هەنگاوی زیاتری بەرچاو دەگرینەبەر وەک وەڵامدانەوەیەک".
نەتانیاهۆ بانگەوازی ئەوروپییەکانی رەتکردەوە و "سەرکردەکانی لەندەن، ئۆتاوا و پاریس"ی تۆمەتبار کرد بە "پێشکەشکردنی خەڵاتێکی گەورە بە هێرشی لەناوبەر دژی ئیسرائیل لە 7ـی ئۆکتۆبەر".
ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، دەسەڵاتی کاتی لە سوریا لەوانەیە دوای چەند هەفتەیەکی کەم بڕوخێت، ئەمەش دەبێتە هۆی خلیسکانی وڵاتەکە بەرەو شەڕی ناوخۆیی بەرفراوان.
بەپێی راپۆرتەکان، رۆبیۆ لە میانەی دانیشتنێک دا لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا وتی: "مەسەلەکە پەیوەندی بە دەسەڵاتی کاتییەوە نییە، ئێمە پێمان وا نییە کە ئەوان زەرەر بگەیەنن. کێشەکە لە لایەنەکانی دیکەی سەر خاکەکە دایە کە بونەتە هەڕەشە. ئێمە دەبێت پارێزگاری لەوانە بکەین کە نەک تەنها دەچنە ناو وڵاتەکەوە، بەڵکو لەوانەش کە لەوانەیە ناچار بکرێن وڵاتەکە بەجێبهێڵن. پێویستە ئامادەبین بۆ چۆڵکردن و پلان دابنێین بۆ پاراستنیان لە هێرشەکان".
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیشی کردەوە کە بارودۆخی سوریا هێشتا ناجێگیرە، و ویلایەتە یەکگرتووەکان ئەگەری روخانی حکومەتی کاتی لە سوریا لە هەفتەکانی داهاتوودا و خراۆتربوونی دۆخەکە بەرەو "شەڕی ناوخۆیی بەرفراوان" بە دوور نازانێت.
جێی باسە، سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد ترەمپ لە ڕۆژی 14ـی ئایار لە ریاز چاوی بە سەرۆکی سوریا ئەحمەد شەرع کەوتبوو، کە ئەمە یەکەم دیدار بوو کە سەرکردەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکان و سوریای کۆکردبێتەوە لە ماوەی 25 ساڵی رابردودا.
هەرچەندە ماركۆ رۆبیۆ وردەکاری زیاتری لەبارەی سروشتی ئەو هەڕەشانەوە کە روبەروی دەسەڵاتی کاتی لە سوریا دەبنەوە نەخستۆتە رو، بەڵام لێدوانەکانی نیگەرانییەکی گەورەی دەزگا دیپلۆماسییەکانی ئەمریکا دەردەخەن سەبارەت بە ئەگەری خراپتربوونی بارودۆخی ئەمنی و سیاسی لە وڵاتەکەدا، سەرەڕای هەوڵەکانی دواییان بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ دیمەشق.
دەسەڵاتدارانی فەرەنسا رێگریان لە پاڤێل دۆرۆڤ، یەکێک لە دروستکەرانی "تەلەگرام" کرد کە گەشت بکات بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، بەڵام پێیان راگەیاندوە، دەتوانیت سەردانی ئیمارات بکەیت.
بەپێی راپۆرتی رۆژنامەی "پۆلیتیکۆ"، دەسەڵاتدارانی فەرەنسا داواکاری دۆرۆڤیان بۆ گەشتکردن بۆ ئەمریکا رەتکردووەتەوە، بە بیانووی ئەوەی کە گەشتەکە "نە پێویستە و نە پاساوێکی هەیە".
داواکاری گشتی لە پاریس لە بڕیارێکدا کە لە 12ـی ئایاری ئەمساڵ دەرچووە، جەختی کردووەتەوە لەوەی کە "قەدەغە کراوە "دۆرۆڤ" بە بێ مۆڵەت، فەرەنسا جێبهێڵێت."
ئەم روداوە لە کاتێکدا دێت کە گرژییەکانی نێوان دۆرۆڤ و دەسەڵاتدارانی فەرەنسا لە زیادبووندایە.
پێشتر، دروستکەری "تێلێگرام" ئاشکرایکردووە کە نیکۆلا لێرنەر، بەڕێوەبەری هەواڵگری دەرەوەی فەرەنسا، داوای لێکردووە کە کەناڵی لایەنگر و بەرپرسانی رۆمانی لە پلاتفۆڕمەکەیدا دابخات و ئەویش رەتی کردووەتەوە.
دۆرۆڤ لەگەڵ نیکۆلای برای بە دامەزرێنەر و دروستکەری تەلەگرام دادەنرێت.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە، بەریتانیا و یەکێتی ئەوروپا پاکێجێکی نوێی سزاکانیان بەسەر روسیادا سەپاند، ئەمەش لە هەوڵێکدا بۆ زیادکردنی گوشارەکان لەسەر حکومەتەکەی ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی ئەو وڵاتە.
بەپێی زانیارییەکانی ئاژانسی رۆیتەرز، سزاکان بەشێوەیەکی سەرەکی دوو کەرتی گرنگ دەگرێتەوە: کۆمپانیا داراییەکان و ئەو تانکەرە نەوتانەی کە بە شێوەیەکی نهێنی هاوکاری روسیا دەکەن لە دەور دانەوەی سزاکانی پێشتر.
جێی باسە، ئاژانسی رۆیتەرز ئاشکرای کردووە کە بەریتانیا و ئەوروپا هەوڵیان داوە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رازی بکەن بۆ بەشداریکردن لە سەپاندنی ئەم سزایانەدا، بەڵام دواجار بەبێ گەڕانەوە بۆ واشنتن، یەکلایەنە ئەم بڕیارەیان داوە.
شایەنی باسە، ئەم هەنگاوە کەمتر لە 24 کاتژمێر دوای ئەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە هات کە دوێنێ دۆناڵد ترەمپ لەگەڵ هەریەک لە ڤلادیمێر پوتن و ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی و چەند سەرکردەیەکی ئەوروپی ئەنجامی دا، بە مەبەستی دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ کۆتایی هێنان لەبارەی کۆتاییهێنان بە جەنگی روسیا - ئۆکراین.
لەو بارەیەوە، دوای پەیوەندییە تەلەفۆنییەکان، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە هەردوو لایەنی روسی و ئۆکراینی رەزامەندییان نیشان داوە بۆ دەستپێکردنی دانوستاندنی دوو قۆڵی دەستبەجێ لەسەر ئاگربەست و کۆتاییهێنان بە جەنگ.
هاوکات، ژمارەیەک لە سەرکردەکانی ئەوروپا پێداگرییان کردووەتەوە لەسەر پێویستی سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر روسیادا بۆ زیادکردنی فشارەکان لەسەر مۆسکۆ.