جیهان
ھەرچەندە تا ئێستا ترەمپ ھیچ تۆمەتێکی ڕووبەروو نەکراوەتەوە، بەڵام پێشبینیەکان بە ئاراستەی تاوانبارکردنی بەھێز بووە، دوای ئەوەی بە بڕیاری وەزارەتی داد ماڵەکەی لە ولایەتی (فلۆریدا) پشکنراوە و دەستبەسەر چەندین بەڵگەنامەدا گیرا.
گۆڤارەکە دەڵێت، پێدەچێت بە گوێرەی یاسای سیخوڕیکردن و پێشێلکردنی یاساکانی ئەمریکا، لێکۆڵینەوە لەگەڵ ترەمپ بکرێت.
لە ماوەی چوار ساڵی سەرۆکایەتیدا (دۆناڵد ترەمپ) لە گفتوگۆی ڕاستەوخۆ یان پەیوەندیی تەلەفۆنیدا، لەگەڵ ڕۆژنامەنوسان و لێپرسراوانی باڵای وڵاتان، چەندین زانیاری نھێنی دەربارەی شوێنی چەکە ئەتۆمی و ستراتیژییەکانی ئەمریکا و ئەرکی ھێزە تایبەتەکانی وڵاتەکەی ئاشکراکردووە.
باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە تایوان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە ، لە سەردانێکدا بۆ تایوان ، سیناتۆر (ئیید مارکی) سەرۆکایەتی وەفدێک دەکات کە لە چوار کۆنگرێسمانی تر پێکدێن و لە سەردانەکەشیاندا لەگەڵ (تسای ئینج وین) سەرۆکی تایوان کۆدەبنەوە . ئەوەش دوەم تیمی ئەمریکین لە ئاستی باڵادا سەردانی تایوان دەکەن .
لە بەرامبەریشدا باڵیۆزخانەی چین لە واشنتۆن راگەیەندراوێکی بڵاوکردۆتەوە و دوپاتیکردۆتەوە، سەردانی وەفدەکەی ئەمریکا، دەیسەلمێنێتەوە، کە ئەمریکا دەیەوێت سەقامگیری گەروی تایوان تێک بدات و دەست لە کاروباری ناوخۆی چین وەردەدات .
پێشتریش (نانسی پیلۆسی) سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا سەردانی تایوانی کرد و سەردانەکەی نارەزایی و کاردانەوەیەکی توندی چینی بە دوای خۆیدا ھێنا و لە رێی راگرتنی ھێڵەکانی گفتوگۆ لەگەڵ واشنتۆن و تاقیکردنەوەی موشەکی بەسەر تایواندا ، چین وەڵامی ھەنگاوەکەی ئەمریکای دایەوە .
لە ڕاپۆرتێکدا لەسەر رەوشی پەنابەران و کۆچبەرانی نایاسایی کە میدیاکانی فەڕەنسا بڵاویانکردۆتەوە ئاماژە بەوە دراوە، ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی لە رێگەی گەیشتنیان بەرەو ئەوروپا گیان لەدەستدەدەن زیادیکانردووە.
ڕاپۆرتەکە ئەوەشی خستۆتەڕوو، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا، نزیکەی ھەزار و ٢٠٠ کۆچبەر لە دەریای ناوەڕاست خنکاون، ڕەخنەشیان لە مامەڵەی وڵاتانی خۆرئاوا گرتووە لەگەڵ کۆچبەران کە دژی یاسا و پەیڕەوە دیموکراسیەکانە.
ڕاشیگەیاندووە، زۆر جار لەسەر بنەمای کلتور و رەنگی پێست جیاکاری لە نێوان کۆچبەران و پەنابەراندا دەکرێت.
(کارولین مالونی) سەرۆکی لیژنەی چاودێری و چاکسازی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا کە سەر بە پارتی دیموکراتەکانە رایگەیاند/ رەوشی تەندروستی (جۆ بایدن) سەرۆکی ئەمریکا رێگەی نادات جارێکی تر بەشداری ھەڵبژاردنی داھاتوو بکاتەوە و خۆی بۆ خولی دووەمی سەرۆکایەتی ئەمریکا کاندید بکاتەوە.
بەپێ میدیاکانی ئەمریکاش (جۆن بایدن) لە دانیشتنێکیدا بە باراک ئۆباما سەرۆکی پێشوی ئەمریکای وتووە کە رەوشی تەندروستی رێگەی پێنادات بۆ خولی دووەمی سەرۆکایەتی وڵاتەکەی خۆی کاندید بکاتەوە.
پێشتر کۆشکی سپی بڵاویکردەوە، جۆبایدن بە نیازە بۆ خولی دووەمی سەرۆکایەتی ئەمریکا خۆی کاندید بکاتەوە.
وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند، پرۆژە یاسایەک پێشکەشی کۆنگرێسی ئەمریکا کراوە بۆ ئەوەی بە یاسا روسیا بخرێتە ناو لیستی ئەو وڵاتانەی پێیان دەوترێت ھاوکار و پشتیوانانی تیرۆر، ئەگەر پەسەندیش بکرێت کاریگەری مەترسیداری نەک تەنھا لەسەر پەیوەندییەکانی واشنتۆن و مۆسکۆ دەبێت، بەڵکو لێکەوتەی زۆر خراپی لەسەر پەیوەندییە سیاسییە نێودەوڵەتییەکانیش دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەگەر ئەمریکا روسیا بخاتە ناو لیستی پشتیوانانی تیرۆر، روسیاش دەستەوەستان و بێدەنگ نابێت و کاردانەوەی توندی دەبێت لە دژی ئەمریکا.
"کەنانی" لە کۆنفرانسی ھەفتانەیدا رایگەیاند، دۆسیەی عێراق بۆ ئێران گرنگە و لە نزیکەوە چاودێری پێشھاتە سیاسییەکان دەکەن، بەڵام نایانەوێت دەستوەردان بکەن.
وتیشی، لە پەیوەندی بەردەوامدان لەگەڵ لێپرسراوانی عێراق و داواشی کرد بە زووترین کات حکومەت پێکبھێنن و چەقبەستوویی سیاسی کۆتاییبێت.
سەبارەت بە دانوستانە ئەتۆمییەکانیش "کەنانی" وتی، لە قۆناغێکی پێشکەوتووی دانوستانەکاندان و گەیشتن بە رێککەوتنیش پەیوەندی بە جێبەجێکردنی داواکارییەکانی ئێرانەوە ھەیە.
"کەنانی" وتیشی، لە چاوەڕوانی ھەڵگرتنی سزاکاندان و پێیانوایە زەمینەسازی ھەیە بۆ گەیشتن بەرێککەوتن بەڵام، بەو مەرجەی رێز لە ھێڵە سورەکانی ئێران بگیرێت.
ترەمپ لە تۆری کۆمەڵایەتی تروس سۆشیاڵ نوسیویەتی ، "ئێف بی ئای" ئەو سەندوقانەی بردووە کە بەڵگەنامەی تایبەت بە پاراستنی مافی تێدایە و ھەندێک بەڵگەنامەی تریشی تێدایە کە مافی سەرۆک دەپارێزن لە ئاشکرانەکردنی ھەندێک زانیاریدا ، ھەربۆیە بە توندی داوای کردوە ئەو بەڵگەنامانەی بۆ بگەرێندرێتەوە .
لە ٨ ی ئەم مانگەدا، کارمەندانی "ئێف بی ئای "چونە ناو ماڵەکەی ترەمپ لە فلۆریدا و دەستیان بەسەر چەند سندوقێکدا گرت کە چەندین بەڵگەنامە لە خۆ دەگرێت و ترەمپ دوای کۆتاییھاتنی دەسەڵاتی لە کۆشکی سپیەوە بردوێتیە ماڵەکەی ، بە وتەی چەند سەرچاوەیەکیش ئەگەر ئەو بەڵگەنامانە بسەلمێندرێت ، ترامپ سزای ١٠ ساڵ زیندانی بەسەردا دەسەپێندرێت .
فیدراسیۆنی سەرانسەری پەنابەرانی عێراقی لە تورکیا رایگەیاند، لە دوورگەی (کێ کۆڤا) لە ئەنتاڵیا، ٢٠ کۆچبەری ئێرانی دەستگیرکراون، ھەروەھا لە ناوچەی (ئایڤالیک)ی سەر بە شاری بالیکسیر ٢٨ کۆچبەری تر دەستگیر کراون کە پێشتر پۆلیسی دەریاوانی یۆنان دەستگیری کردوون و دیپۆرتی کردبوونەوە.
راشیگەیاند، لە دوو رۆژی رابردوودا لە ناوچەی (سەیدی کەمیر)ی سەر بە شاری مۆغەڵا ٨١ کۆچبەر دەستگیرکراون، کە ویستوویانە بپەڕنەوە بۆ یۆنان و ئیتاڵیا. ھەروەھا لە شاری چەنەکاڵێ ١٧ کۆچبەر و لە ئەزمیر ٤٥ کۆچبەری تر دەستگیر کراون.
کۆشکی ئیلیزێ بڵاویکردەوە، دوای ئەوەی پەرلەمانی فەڕەنسا لە ٢ ئەم مانگە بە ئەندامبوونی سوید و فنلەندای لە ھاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی "ناتۆ" پەسەند کرد، "ئیمانوێل ماکرۆن" سەرۆکی وڵاتەکەش بە ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتەی پەسەند کرد و ئیمزای لەسەر کرد.
کۆشکی ئیلیزێ راشیگەیاند، بە ئەندامبوونی سوید و فنلەندا ھاوکار دەبێت لە روبەڕوبوونەوەی ھەڕەشەکانی ئێستا و سەروەری خاکی ئەو دوو وڵاتەش پارێزراوتر دەبێت.
سوید و فنلەندا بەھۆی ھەڕەشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین دەستبەرداری بێلایەنی خۆیان بوون و داواکارییان بۆ بوون بە ئەندام لە ناتۆ پێشکەش کرد. ھەریەک لەو دوو وڵاتەش پێویستیان بە رەزامەندی ٢٠ وڵاتی ئەندامی ناتۆ ھەیە، بۆ ئەوەی بتوانن رێکارەکانی بە ئەندامبوونیان لەو ھاوپەیمانییە تەواو بکەن.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ، لەسەر راستەڕێی رۆژئاوای مزگەوتی ئەقسا لە شاری قودس، تەقە لە پاسێکی ئیسرائیلی کرا و ھۆیەوە ١٠ کەس برینداربوون، کە برینی سێ کەسیان سەختە، تەقەکەرەکانیش بە ئاڕاستەی شارۆچکەی سلوان ھەڵاتوون و گەڕانی پۆلیس و دەزگا ئەمنییەکانیش بۆ دۆزینەوەیان دەستیپێکردووە.
لەبارەی رووداوەکەوە یائیر لاپید سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ھێزە ئەمنییەکان و سوپای ئیسرائیل کار بۆ بە سزاگەیاندنی ھێرشبەران دەکەن و سەرقاڵی گەڕانن بۆ دۆزینەوەیان.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، ھێزەکانی تورکیا کە بە دەوری شارۆچکەی مارع لە باکووری حەلەب بڵاوبوونەتەوە، بە مووشەک ژمارەیەک لە گوندەکانی دەوروبەری تەل رەفعەت و باکووری حەلەبیان بۆردومانکردووە، کە لەژێر کۆنتڕۆڵی ھێزەکانی سوریای دیموکراتدان.
راشیگەیاند، ئەو بۆردومانانەی تورکیا لە کاردانەوەی بۆردومانکردنی چەند بنکەیەکی سەربازی تورکیایە لە دەوروبەری شارەکانی باب و مارع.
روانگەی سوریا ئاماژەی بەوەشکرد، بۆ دووەمجار لە ماوەی ئەممانگەدا سوپای تورکیا توانا سەربازییەکانی لە پێگەکانی لە سنووری پارێزگای ئیدلب بەھێز کردووە و دەیان تانک و زرێپۆشی بۆ ئەو ناوچەیە گواستووەتەوە.
رۆبێرت مالی، بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاند، ئەو رەوشەی کە بەھۆی بڕیاری کشانەوە لە رێککەوتننامەی ئەتۆمی تێیکەوتوون ئەوەیە، کە ئێران چەند ھەفتەیەک لە بەرھەمھێنانی ماددەی پێویست بۆ دروستکردنی بۆمبی ئەتۆم دوورە.
وتیشی، دەقی رێککەوتننامەی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران بوونی ھەیە و ھیواردارن لە نزیکترین کاتدا بگەن بە رێککەوتنی ئەتۆمی، چونکە ئەمریکا ئامادەیە بۆ کەمکردنەوەی سزاکان، لە بەرامبەر ھەنگاونانی ئێران بۆ سنووردارکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی.
ئەو لێدوانەی نوێنەری ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران لە کاتێکدایە، ھەفتەی رابردوو یەکێتیی ئەوروپا رەشنووسی کۆتایی بۆ رێککەوتننامەی ئەتۆمی پێشکەشی ئێران و ئەمریکا کرد و وتەبێژی یەکێتییەکە رایگەیاند، چاوەڕوانی وەڵامی واشنتۆن و تارانن لەبارەی رەشنووسەکە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنییەوە بڵاویکردەوە، بەھۆی ئاگرەکەوە ٣٥ کەس گیانیان لەدەستداوە و ٤٥ کەسیش بریندار بوون، بەڵام وتەبێژی کەنیسەی ئۆرتۆدۆکسی قبتییەکان رایگەیاندووە، ٤١ کەس گیانیان لەدەستداوە و ١٤ کەسیش برینداربوون، ھاوکات ئاستی حاڵەتی ئامادەباشی لە نەخۆشخانەکانی ھەردوو پارێزگای جیزە و قاھیرە بەرزکراوەتەوە.
لەبارەی رووداوەکەوە، عەبدولفەتاح سیسی سەرۆک کۆماری میسر، رایگەیاند، لێکۆڵینەوەی چڕ لە رووداوەکە دەکەن.
کۆرت کامپڵ راوێژکاری سەرۆکی ئەمریکا بۆ کاروباری ئاسیا رایگەیاند، چەند وڵات و لایەنێک وەک نێوەندگیر لە ھەوڵی ئەوەدان گرژی و ئاڵۆزییەکانی نێوان ئەمریکا و چین ھێوربکەنەوە و داواشیان لە واشنتۆن و بەیجین کردووە لە رێگەی گفتوگۆوە کار بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیان بکەن، بەتایبەتیش گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و شی جینپینگ سەرۆکی چین.
وتیشی، جۆ بایدن و شی جینپینگ ڕەزامەندییان داوە لەسەر کۆبوونەوەی دوو قۆڵی بە ئامانجی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان کە بەمدواییە بەھۆی سەردانەکەی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا بۆ تایوان زیاتر بوو، جەختیشیکردەوە، تائێستا وادە و شوێنی کۆبوونەوەکە دیاری نەکراوە.
نوسینگەی یۆنانی کۆمیسیۆنی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ کاروباری پەنابەران ئاشکرایکرد، لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا ١٢٠٠ کۆچبەر لە دەریادا خنکاون و بێسەروشوێن بوون و گەڕان بەدوای سەرنشینانی ئەو بەلەمەشدا بەردەوامە کە لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە دەریای ئیجە ژێرئاو کەوت.
ڕۆژی ١٠ی ئەم مانگە بەلەمێک بە ٩٣ کۆچبەر کە زۆرینەیان کورد و ئێرانی و ئەفغانی بوون، لە دەریای ئیجە ژێرئاو کەوت و ٢٩ کۆچبەریان ڕزگارکران و چارەنوسی ئەوانی تریش نادیارە.
وەزارەتی دادی ئەمریکا ئاشکرایکرد، بەشێک لەو بەڵگەمانەی کە لە چەند رۆژی رابردوودا لە ماڵەکەی ترەمپ لە ویلایەتی فلۆریدا دەستیان بەسەردا گیرا، لە لیستی بەڵگەنامە زۆر نھێنییەکاندان ، رەنگە ئەوەش ھۆکارێک بێت بۆ ئەوەی نوێنەرانی داواکاری گشتی بگەنە ئەو بڕوایەی ترەمپ یاسای سیخوڕی پێشێل کردوە.
لەبەرامبەردا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا رایگەیاند، ھەموو ئەو بەڵگەنامانەی لە ماڵەکەیدا دەستیان بەسەردا گیراوە نھێنی نەبوون و دەکرا ھەر کاتێک داوا بکرانایە ئامادەبوو رادەستیان بکات.
پێشتریش رۆژنامەی واشنتۆن پۆست لە راپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکردبوو، ئەو بەڵگەنامانەی لە ماڵەکەی ترەمپدا دەستیان بەسەردا گیراوە پێدەچێت پەیوەندییان بە دۆسیەی ئەتۆمییەوە ھەبێت.