جیهان
سەرۆکایەتیی ئەرکانی ئۆکراین لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد، لە ٢٤ی شوباتی ئەمساڵەوە کە روسیا ھێرشی کردووەتە سەر ئۆکراین تاکو سێی مانگی ئەیلوول، ٤٩ ھەزار و ٥٠ سەربازی روسیا کوژراون و لە ٢٤ سەعاتی رابرووشدا ٣٥٠ سەربازی روسیایان کوشتووە.
سەرۆکایەتیی ئەرکانی ئۆکراین لەو راگەیەندراوەدا، ھیچ ئاماژەیەکی بە زیانە گیانییەکانی وڵاتەکەی لە جەنگەکەدا نەکردووە، تائێستاش روسیا ئەو ئامارەی ئۆکراینی پشتڕاست یان بەدرۆ نەخستووەتەوە.
لە ٢٤ی مانگی شووبانی ئەمساڵ، ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا، دەستپێکردنی ھێرشی سەربازیی وڵاتەکەی بۆ سەر ئۆکراین راگەیاند و لەو کاتەوە سوپای روسیا چەندین شار و ناوچەی ئۆکراینی کۆنترۆڵکردووە.
رافائیل گروسی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، پشکنەرانی ئاژانسی وزەی ئەتۆم لەماوەی دوو سەعاتدا ھەڵسەنگاندنیان بوارە بنەڕەتییەکانی ناو وێستگەکە و ژمارەیەک لە پسپۆڕانیان لە وێستگەکەدا دەمێننەوە.
لەلایەکی ترەوە "جۆن کێربی" رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، بایدن لە پرسی ئەتۆمی ئۆکراین روونە و ئامادەنیە ھیچ ھێزێکی ئەمریکی رەوانەی ئۆکراین بکات بۆ دروستکردنی ناوچەی لە چەکداماڵراو لە چواردەوری وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا و تەنھا داوایانکردوە ناوچەیەکی لەچەکداماڵراو لە دەوری وێستگەکە دروست بکرێت.
ھەر لەسەر ھەمان پرس ئاژانسی تاس بڵاویکردەوە، روسیا داوایکردوە، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی رۆژی ٦ی ئەم مانگە بۆ تاوتوێکردنی رەوشی وێستگەکە کۆببێتەوە.
وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا لە ژێر کۆنترۆڵی ھێزەکانی روسیادایە و لەماوەی رابردوودا مۆسکۆ و کیێڤ چەندین جار یەکتریان تۆمەتبار کرد بە تۆپبارانکردنی وێستگەکە.
جەختیشی کردەوە، پارتی دادو گەشەپێدان لەماوەی ٢٠ ساڵی دەسەڵاتیدا چاکسازی گرنگی ئەنجامداوە لە پێناو بەھێزکردنی دەستەواژەی دەوڵەتی یاسا لە وڵاتدا و گرنگی بە پرسەکانی ماف و ئازادییەکانی مرۆڤ و مافی ژنان و منداڵان داوە.
سەرۆک کۆماری تورکیا لە قسەکانیدا رەخنەی لە بڕیارەکانی دادگای ئەوروپا بۆ مافەکانی مرۆڤ گرت و رایگەیاند، دادگاکە بە سیاسیکراوە و نادادپەروەرە لە پرسەکانی پەیوەست بە تورکیا، بەڵام بۆ وڵاتانی گەورەی ئەوروپا وەک فەرەنسا و ئەڵمانیا بڕیارەکانی پێچەوانەن.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، راپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان مەترسییەکانی ئەوانی پشتڕاستکردەوە، سەبارەت بەتاوان و جینۆسایدی کەمینە مسوڵمانە ئیگۆرییەکان، لە ھەرێمی شینگیانگ لەلایەن دەسەڵاتدارانی چینەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیکردەوە، بەردەوام دەبن لەسەر فشار دروستکردن لەسەر چین، لەپێنا ئازادکردنی دەستگیرکراوە ئیگۆرییەکان و ئاشکراکردنی چارەنووسی بێسەروشوێنکراوەکانی ھەرێمەکە.
حکومەتی چین ڕاپۆرتەکە ڕەتدەکاتەوە و بە نایاسایی ناو دەبات و، پێی وایە لەلایەن ئەمریکا و ژمارەیەک لە وڵاتانی خۆرئاواوە ئامادەکراوە.
کۆمیسیاری باڵای مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ڕاپۆرتێکدا ئاشکرایکرد، لە ھەرێمی شینگیانگ ، ئیگۆرییەکان ڕووبەڕووی ئەشکەنجەدان و توندوتیژی سێکسی دەبنەوە و لەو بارەیەوە بەڵگەی حاشاھەڵنەگریان دەستکەوتووە.
ئاژانسی ھەواڵی سانای سوریا بڵاوی کردەوە، بەھۆی ھێرشی موشەکی ئیسرائیلەوە بۆ سەر فڕۆکەخانەی حەلەب، فڕگەی فڕۆکەخانەکە بە تەواوی پەکیکەوتوە، و چیتر ناتوانرێت ھیچ گەشتێکی ئاسمانی بە دڵنیاییەوە لێوە ئەنجام بدرێت.
ئاماژەی بەوەش کردووە، ھێرشەکانی چەند ڕۆژی ڕابردوو فڕۆکەخانی دیمەشقیشی کردووەتە ئامانج و بەشێکی بە تەواوی پەکیکەوتووە، و ناتوانرێت ھیچ خزمەتگوزارییەکی ئاسمانی لێوە دابین بکرێت.
لەسەر ھێرشەکانی ئیسرائیل، وەزارەتی دەرەوەی سوریا پەیامێکی ئاراستەی ئەنجومەنی ئاسایش کردووە، و ئاماژەی کردووە بە زیانەکانی سەر ھەردوو فڕۆکەخانەی حەلەب و دیمەشق.
لەلایەکی دیکەوە ناوەندی میدیایی سوپای ڕوسیا لە سوریا بڵاویکردەوە، ئیسرائیل ھێرشەکانی بە شەش فڕۆکەی جۆری ئێف ١٦ ئەنجامداوە، و ٨ موشەکیان لە دەرەوەی ئاسمانی سوریاوە ئاراستەی ھەردوو فڕۆکەخانەکە کردووە.
بە گوێرەی پلانەکەی حکومەت، لەم ساڵدا ژمارەی پەنابەرانی ھەمیشەیی لە ٣٥ ھەزارەوە بەرز دەکاتەوە بۆ ١٩٥ ھەزار، بۆ ئەوەی بتوانێت قەیرانی دەستی کار لە وڵاتەکەی چارەسەر بکات.
بەھۆی بڵابوونەوەی پەتای کۆرۆناوە، ماوەی دوو ساڵ ئوسترالیا سنورەکانی خۆی بەڕووی کۆچبەراندا داخست، ئەوەش وایکردووە کۆمپانیا بیانییەکان ناچاربن بە دوای دەستی کاردا بگەڕێن.
بەھۆی ئەو ڕەوشەوە، ڕێژەی بێکاری لە ئوسترالیا دابەزیووە بۆ کەمترین ئاست, و لە ماوەی پەنجا ساڵی ڕابردودا بەوشێوەیە کەم نەبووەتەوە، کە لە ئێستادا ھاتووەتە خوارەوە بۆ ٣.٤%.
ئوسترالیا یەکێکە لەو وڵاتانەی ململانێیەکی بەھێز دەکات لەگەڵ ئابوری وڵاتە پێشکەوتووەکان، ئەوەش ھانی دەستی کرێکاری شارەزا و پسپۆڕانی داوە ڕوو بکەنە ئەو وڵاتە, و حکومەتیش کۆتوبەندەکانی بەردەم کۆچکردن سوکتر بکات.
(مەحمود رەسوڵی) وتەبێژی پۆلیسی ھیرات رایگەیاند، لە تەقینەوەکەدا ٢٨ کەس کوژران و ٤٥ی تریش برینداربوون ، لە نێو کوژراوەکانیشدا ( موجیب عەبدولڕەحمان ئەنساری) کەسایەتی ئاینی و ژمارەیەک پاسەوانی ھەیە کە بەرێگاوەبوون بەرەو مزگەوت.
لای خۆشییەوە زەبیحوڵا موجاھید وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان پرسەنامەیەکی بۆ کوژرانی موجیب ئەنساری بڵاوکردەوەو رایگەیاند، پەلاماردەران سزادەدرێن.
لەڕاگەیەندراوێکدا یونسکۆ بڵاویکردەوە، ھیچ کەسێک ناتوانێت بەم ڕەوشە ڕازی بێت، پەروەردە و فێرکردن مافی ھەموو کەسێکە، پێویستە ھەموو ھەوڵێک بدرێت بۆ ڕێزگرتن لەو مافەی منداڵان.
ڕێکخراوی یونسکۆ ڕوونیکردووەتەوە لە کۆی ٢٤٤ ملیۆن منداڵ کە نەچوونەتە بەر خوێندن، تەمەنیان لەنێوان ٦ بۆ ١٨ ساڵیدان، لەو ژمارەیەش ٩٨ ملیۆن منداڵیان لە وڵاتانی ئەفریقان.
بە گوێرەی ڕاپۆرتی ئەو ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ساڵی ٢٠٠٠دا ژمارەکە ٤٠٠ ملیۆن منداڵ بووە، بەڵام لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا بەھۆی ئەو پێشکەوتنەی کە لە بواری پەروەردە و فێرکردن لەسەر ئاستی جیھان ھاتووەتە ئاراوە، ژمارەکە بووە بە نیوە.
بە وتەی لێپرسراوێکی کۆشکی سپی ، جۆ بایدن لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ یائیر لبید سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاندووە ، سەرباری ئەوەی دەیانەوێت لەگەڵ ئێران بگەنە رێککەوتنی ئەتۆمی ، بەڵام ھەرگیز رێگا نادەن ئەو وڵاتە چەکی ئەتۆمی ھەبێت ، نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش لەبارەی پەیوەندییە تەلەفۆنیەکەوە ئاشکرایکردوە ، بایدن و لبید تاوتوێی دانوستانەکانی رێککەوتنی ئەتۆمیان کردوە و ھەردوولا پابەندبونیان دوپاتکردۆتەوە بە رێگریکردن لەوەی ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی ، بە وتەی سەرچاوەیەکی ئاگاداریش ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بۆ بایدنی دوپاتکردۆتەوە کە دژی رێککەوتنی ئەتۆمین و ئیسرائیل مافی خۆیەتی لە ھەر ئەگەرێکدا بەرگری لە خۆی بکات.
ئەوە لەکاتێکدایە جۆن کیربی "رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا" رایگەیاندووە ، ئێستا لە ھەموو کاتێک نزیکترن لە رێککەوتنی ئەتۆمی ، چونکە ئێران بە تەواوی سازشی لەسەر ھەندێک لە داواکارییەکانی کردووە.
جوزیف بۆرێل بەرپرسی سیاسەتەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، چیتر ناکرێت پەیوەندیەکانیان لەگەڵ روسیادا وەک پێشتر بمێنێتەوە، بۆیە زۆر گرنگە کە ئەو رێککەوتنە چیتر کاری پێنەکرێت و پێدانی ڤیزای ئەوروپا بە ھاوڵاتیانی روسیا رادەگیرێت.
بۆرێل راشیگەیاند، نایانەوێت بە تەواوەتی پەیوەندی لەگەڵ روسیادا بپچرێنن، بۆیە پێدانی ڤیزا بەچەند کەسێک و بواری تایبەت ھەر دەمێنێت، بەڵام بە تێچویەکی زیاتر و ماندوبوونێکی زۆررتر.
لەوبارەیەوە وەزارەتی بەرگری تایوان باسی لەوەکردووە، ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانەی خراوەتە خوارەوە سەر بە سوپای چین بووە، بەڵام دواتر ھەواڵەکەی ڕاستکردووەتەوە و ئاماژەی بەوەکردووە کە فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە نەناسراوە.
لای خۆیەوە فەرماندەی بەرگری ئاسمانی جەزیرەی کینمین"ی تایوان ئاماژەی بەوەکردووە، دووشەممەی ڕابردوو بۆ یەکەمینجار تەقەیان لە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی چین کردووە، دوای ئەوەی لە دوورگەکەیان نزیکبووەتەوە و دواتر فڕۆکەکە دووکەوتووەتەوە.
میقداد لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، سوریا لە رووبەڕبوونەوەی ھێرشەکانی ئیسرائیل دەستەوەستان نابێت و زوو یان درەنگ ئیسرائیل باجەکە وەردەگرێت، راشیگەیاندووە، وڵاتەکەی لە ھەڵوێستەکانی پاشەکشە ناکات و پێویستە ئیسرائیل گرەو لەسەر گۆڕینی ھەڵوێستی سوریا نەکات.
شەوی رابردوو ئیسرائیل بە دوو ھێرشی مووشەکی ھەردوو فڕۆکەخانەی دیمەشق و حەلەبی لە سوریا بۆردومانکرد، بەوتەی سەرچاوەکانیش لە ھێرشەکاندا چەند ئامانجێکی سەربازی کراونەتە ئامانج.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، واشنتۆن وەڵامی رەشنوسەکەی یەکێتی ئەوروپای سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمی رەوانەی تاران کردووە و ئێستا تۆپەکە لە گۆڕەپانی ئەواندایە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رەتیشیکردەوە لەگەڵ ئێران گەیشتبنە رێککەوتن لەسەر دۆسیەی ئەتۆمی و راشیگەیاند، لەئێستادا دانووستانەکان لەگەڵ تاران ھیچ گۆڕانکاریەکی بەسەردا نەھاتووە.
لەلایەکی ترەوە، باڵیۆزی ئیسرائیل لە نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، ئیسرائیل پابەندی ھیچ رێککەوتنێک نابێت لەگەڵ ئێران کە زیان بە ئاسایشی وڵاتەکەیان بگەیەنێت، وتیشی ئێران ھەڕەشە لە ناوچەکە و جیھان دەکات و دەبێت رێگری لێ بکەن لەوەی ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی.
رافائیل گرۆسی بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، تیمێک لە پشکنەرانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزە، لە رێگەدان بۆ سەردانیکردنی وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیا، وتیشی، دوای شەش مانگ لە ھەوڵەکان دواجار ھەنگاو دەنێن و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەچێتە وێستگەکە.
ھاوکات میخائیل ئۆلیانۆڤ، نوێنەری ھەمیشەیی روسیا لە رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە ڤییەننا، لەبارەی سەردانی تیمەکەوە رایگەیاند، تیمەکە نزیکەی ١٠ کارمەندی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لەخۆدەگرێت کە مامەڵە لەگەڵ پارێزبەندییە ئەتۆمییەکان و پرسەکانی سەلامەتی دەکەن، لەگەڵ تیمێک لە کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان کە مامەڵە لەگەڵ پرسە لۆجستی و ئەمنییەکان دەکەن.
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند، فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودیە ئەنجامداوە و ئەنجامەکانی سەردانی وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ تاران و پەیوەندییەکانی سعودیە و ئێرانیان تاوتوێکردووە.
رۆژی ٢٩ی ئەم مانگە فوئاد حسین وەزیری دەرەوەی عێراق بە سەردانێک گەیشتە تاران و لەگەڵ ھاوتا ئێرانییەکەی و سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتە کۆبووەوە.
ئیبراھیم رەئیسیش، لەمیانی کۆبوونەوەی لەگەڵ فوئاد حسین رایگەیاند، بنیادنانەوە و بەھێزکردنی پەیوەندییەکانی ئێران و سعودیە خزمەت بە ئاسایشی ناوچەکە دەکات، وتیشی، خولی پێنجەمی دانوستانەکانی نێوان تاران و ریاز، سوودبەخشبوون، بۆیە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ریاز ئاسایی دەبێتەوە ئەگەر سعودیە بەشێک لەو خاڵانە جێبەجێبکات کە لە دانوستانەکانیان بەڵێنیداوە.
ھێزی کەناراوی یۆنان رایگەیاند، بەلەمێک لەنێوان دوورگەی کریت و ئەنتیکسرا لە دەریای ناوەڕاست داوای بەھاناوەچوونی کردووە و توانیوانە ٣٠ کۆچبەر ڕزگار بکەن، کە نۆیان گەنج بوون و چوار ژنیشیان تێدا بووە، بەڵام ھیچ زانیارییەک لەسەر ناسنامەیان بڵاونەکراوەتەوە.
ھاوکات "نوتیس میتاراخی" وەزیری کۆچی یۆنانیش تورکیا تۆمەتباردەکات بەوەی ھانی کۆچبەران دەدات سنورەکانی یۆنان تێبپەڕێنن بە تایبەت کۆچبەرانی سوری، بەڵام رێکخراوە ناحکوی و مرۆییەکان، یۆنان تۆمەتباردەکەن بەوەی بە زۆرەملێ و بەشێوەی نایاسایی کۆچبەران لەسنورە دەریایی و وشکانییەکانی دوور دەخاتەوە.