جیهان
پەیامنێری کوردسات نیوز ڕایگەیاند، ئەو ناوچانەی لە ناحیەی زرگان لەلایەن تورکیاوە بۆردوومان دەکرێن، ناوەندی ناحیەکە و گوندەکانی "مەحرمەلە و خەزراوی و باخی بوبی و ئەلبک"ن.
ئەو گوندانەش کە لە تەلتەمر بۆردومان کراون، گوندی عەبوش و دادرە و گوندی تەل شنانی ئاشوری و دەوروبەری سەربازگەیەکی ڕووسیا و ناوەندنی کارەبای تەلتەمرن.
بە پێی ھەواڵێکی ڕۆژنامەی "نیویۆرک پۆست" جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا ڕەزامەندی دەربڕیوە بۆ پێدانی چوار فڕۆکەی بێفرۆکەوانی پێشکەوتوو لە چوارچێوەی ئەو ھاوکارییە ٤٠ ملیار دۆلارییەی لەلایەن کۆشکی سپییەوە بۆ ئۆکراین دابین کراوە.
فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە توانای ھەیە ٣٠ سەعات بفڕێت و زانیاری ورد لەسەر ئامانجەکانی کۆبکاتەوە.
گرنگترین تایبەتمەندی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە ئەوەیە توانای ھەڵگرتنی موشەکی "ھێڵ فایەر"ی ھەیە کە ئەمریکا پێشتر بڕیاری دابوو ژمارەیەک لەم موشەکانە ڕەوانەی سوپای ئۆکراین بکات.
ستێفان دوجاریک، وتەبێژی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، مەولود چاوشئۆغڵو، وەزیری دەرەوەی تورکیا نامەیەکی ئاڕاستەی ئەنتۆنیۆ گۆتێرس، سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە بۆ گۆڕینی ناوی وڵاتەکەی لە "تورکیا"وە بۆ "تورکیە" و داواکەش پەسەند کراوە.
بەم جۆرە ناوی تورکیا لە سەرجەم چالاکییە نێودەوڵەتییەکاندا دەکرێت بە "تورکیە". بە پێی بڕیاری حکومەتی تورکیاش سەرجەم ئەو بەرھەمانەی ڕەوانەی دەرەوە دەکرێت لەسەریان دەنووسرێت "تورکیە".
فەرماندەیەک لە ھێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا رایانگەیاند، تورکیا لە ئۆپراسیۆنەکەیدا بۆ سەر باکوری سوریا دوو ئامانجی سەرەکی ھەیە، ئەوانیش شارۆچکەی "تەل رەفعەت" و "کۆبانێ"ن، بە کۆنترۆڵکردنی ئەو دوو ناوچەیەش تورکیا دەتوانێت ھەردوو شارۆچکەی جەرابلوس و گرێ سپی بەیەکەوە ببەستێتەوە.
دوو گەورە فەرماندەی مەیدانی ئۆپۆزسیۆنی سوریاش رایانگەیاندووە، فەرمانکراوە بە فەرماندەکانی یەکەی سوپای نیشتمانی سوریا، کە پشتیوانی تورکیا بکەن لەو ئۆپراسیۆنەدا و ئەوانیش ئامادەییان دەربڕیوە بۆ چوونە پاڵ ھێزەکانی تورکیا.
"رەجەب تەیب ئەردۆغان" سەرۆکی تورکیا رایگەیاندبوو، شەوێک لەناکاو ھێرش دەکەنە سەر باکوری سوریا و چاوەڕێی مۆڵەت لە کەس ناکەن، وتیشی، ئۆپراسیۆنەکانیان لە خاکی عێراق و سوریا بەردەوام دەبێت.
پێشتریش "نید پرایس" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا نیگەرانی دەربڕی لە ئەگەری ئەنجامدانی ئەو ئۆپراسیۆنەی تورکیا، وتیشی، ئامانجی ئۆپراسیۆنەکە بۆ دامەزراندنی ناوچەی ئارامە بە قوڵایی ٣٠ کیلۆمەتر.
وەزارەتی بەرگری تورکیا بڵاویکردەوە، ئەو سەربازە رۆژی ھەینی رابردوو لە بەردەوامی ئۆپراسیۆنەکاندا لە خاکی ھەرێمی کوردستان برینداربووە و دواتر لە نەخۆشخانە بەھۆی سەختی برینەکەیەوە گیانی لە دەستداوە، بەوەش ئاماری کوژراوانی سەربازانی تورکیا لە ئۆپراسیۆنەکەیاندا لە خاکی ھەرێمی کوردستان بۆ ٨ سەرباز بەرزبووەوە.
تورکیا لە مانگی نیسانی رابردووەوە، ئۆپراسیۆنی چڕنوک قوفڵی لە خاکی ھەرێمی کوردستان دەستپێکردووە، ئۆپراسیۆنەکەش بە پێشێلکاری بۆ سەر خاکی ھەرێم و عێراق دادەنرێت.
دەستەی فڕۆکەوانی شارشتانی نیپاڵ ئاشکرایکرد، دوای رۆژێک لە کەوتنەخوارەوەی، پارچەکانی ئەو فڕۆکەیە دۆزرایەوە کە لە ناوچەیەکی شاخاوی کەوتەخوارەوە، لە کۆی ٢٢ سەرنشینیش تائێستا تەرمی ١٤یان دۆزراونەتەوە و گەڕان بە دوای سەرنشیەکانی تریشدا بەردەوامە.
ئەو فڕۆکەیە لە رێگەیدا بووە بۆ شارۆچکەی بوخارای گەشتیاری و ٤ گەشتیاری ھندی و ٢ ئەڵمانی و ١٦ نیپاڵی ھەڵگرتوە کە سیانیان تیمی فڕۆکەوانین، لە نێو سەرنشینەکانیشدا حەوتیان ژن بوون.
لە لوتکەکەدا کە حەوت سەعاتی خایاندووە، "کەمال کڵچدار ئۆغڵۆ" سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری و "میرال ئەکشنەر" و "عەلی باباجان" و "ئەحمەد داود ئۆغلو" و چەند سەرکردەیەکی تر ئامادەی بوون و لوتکەکەش دوور لە چاوی راگەیاندنەکان بەڕێوەچوو.
"ئەحمەد داود ئۆغڵۆ" سەرکردەی پارتی داھاتووش لە کۆبوونەوەکە داوای کردووە لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆن پابەند بن بە وادەیەکی دیاریکراوەوە بە مەبەستی دیاریکردنی کاندید بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆماری تورکیا، تاوتوێی دروستکردنی ھاوپەیمانییەکیش کراوە لە ناوچە جیاوازەکانی ئەو وڵاتە بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی داھاتوو لە تورکیا.
سێیەم لوتکەی شەش پارتە ئۆپۆزسیۆنەکەی تورکیا سێ مانگ لەمەوبەر لە "ئەنقەرە" بەڕێوەچوو، ئەو لایەنانە ھەوڵدەدەن بیروڕاکانیان یەکبخەن و کاندیدێکی ھاوبەشیان ھەبێت بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا، لەپێناو شکستھێنان بە پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار.
بە وتەی لێپرسراوانی ئێران، کەشتییەکە لە دورگەی کیش لە کەنداو دەستیبەسەردا گیراوە و بەپێی زانیارییەکان ھەوڵدراوە بگەیەندرێتە یەکێک لە وڵاتانی کەنداو.
ئاماژە بەوەشکراوە، تیمی کەشتییەکە کە لە ٩ کەس پێکھاتبوون دەستگیرکراون و لە ئێستادا لێکۆڵینەوەیان لەگەڵدا دەکرێت.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە قامیشلۆ رایگەیاند، سەعات ٥ و ٣٠ خولەکی ئێوارەی ئەمرۆ فرۆکە بێفرۆکەوانەکانی تورکیا بۆردومانی ئۆتۆمبێلێکیان لە گوندی ( سیکرکا)ی سەر سنوری تورکیا کردووەو بەھۆیەوە ٢ کەس گیانیان لەدەستداوەو سیانی تریش برینداربوون.
ئەردۆغان، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ پوتن ئەنجامدا و سەربارەت بە رەوشی باکوری سوریا، رایگەیاند، ھێرشەکانی یەپەگە و پەکەکە لە باکوری سوریاوە بەردەوامە بۆ سەر وڵاتەکەی و رێککەوتنەکەی ٢٠١٩ش جێبەجێنەکراوە بۆ دروستکردنی ناوچەی پاککراوە لە گروپە چەکدارەکان، بۆیە وڵاتەکەی ناچارە بۆ دابینکردنی ئاسایش لەم ناوچانە ھەنگاو بنێت.
ئەوەش لە کاتێکدایە ھەفتەی رابردوو ئەردۆغان رایگەیاند، بۆ پاراستنی سنورەکانیان لە ھەڕەشە و مەترسی یەپەگە و پەکەکە، لە ئایندەیەکی نزیکدا ئۆپراسیۆنی سەربازی بۆ سەر باکوری سوریا ئەنجام دەدەن.
بەپێی ھەواڵێکی رۆژنامەی ئەلعەرەبی ئەلجەدیدیش دوای کۆبوونەوەیەکی بەرپرسانی تورکیا و فەرماندەی گروپە چەکدارەکانی سەر بە ئەنقەرە، بڕیار دراوە ئۆپراسیۆنەکە بۆ کاتێکی نادیار دوابخرێت.
فراکسیۆنی پەرلەمانیی پارتەکەی سەرۆکی پێشووی ئۆکراین لە روونکردنەوەیەکدا بڵاویکردەوە، پۆرۆشینکۆ دوو جار لە دەروازەیەکی سنووری لەگەڵ پۆڵەندا ڕاگیراوە، لەکاتێکدا لە ڕێگادا بووە بۆ کۆبوونەوەی ئەنجومەنی پەرلەمانی ناتۆ.
میدیاکانی ئۆکراین بڵاویانکردەوە، پۆرۆشینکۆ مۆڵەتێکی پێبووە کە رێگەی پێدەدات گەشت بکات، بەڵام بەھۆی "کێشەی تەکنیکی" نەیتوانیوە سنوورەکان ببڕێت.
فراکسیۆنی سەر بە پارتەکەی سەرۆکی پێشووی ئۆکراین رایگەیاند: "پۆرۆشینکۆ ھەموو مۆڵەتە فەرمیەکانی وەرگرتبوو بۆ جێھێشتنی وڵاتەکە و مۆڵەتەکانی پەسەند کرابوون."
بڕیار بوو پۆرۆشینکۆ ژمارەیەک کۆبوونەوە لە ئاستی باڵا لە ڤیلنیۆس ئەنجام بدات، لەنێویاندا کۆبوونەوە لەگەڵ سەرۆکی لیتوانیا، گیتاناس ناوسێدا. ھەروەھا ئاماژە بەوەشکراوە، بڕیاربوو بەشداری کۆبوونەوەیەکی پارتی گەلی ئەوروپا بکات لە شاری رۆتەردام.
سەعید خەتیبزادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، دژی ھەر جۆرە رێکارێکی سەربازیی و بەکارھێنانی ھێزن بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکان، لەسەر خاکی وڵاتێکی تر و بە ئەزموون دەرکەوتووە بەکارھێنانی ھێزی سەربازیی، ھاوکار نابێت لە چارەسەرکردنی کێشەکان، بە پێچەوانەوە لێکەوتەی خراپی دەبێت.
وتیشی، لەگەڵ تورکیا لە دانوستانەکانی ئەستانە، رێککەوتوون لەسەر رێزگرتن و یەکپارچەیی و سەروەریی خاکی سوریا، داواشیکرد وڵاتانی دۆست و دراوسێی ئێران دانوستانی بنیادنەر بکەن و لەو بارەیەوە تاران ئامادەی نێوەنگیرییە.
نوسینگەی راوێژکاری ئەڵمانیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئیمانۆێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا و ئۆلاڤ شۆڵتس راوێژکاری ئەڵمانیا پەیوەندییەکی تەلەفۆنیان لەگەڵ ڤلادمیر پوتن سەرۆکی روسیا ئەنجامداوە و داوایان لێ کردووە لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین کۆببێتەوە و گفتوگۆی راستەوخۆ و جددی ئەنجام بدەن.
جەختیشیان لە راگەیاندنی ئاگربەست لە ئۆکراین و چوونەدەرەوەی ھێزەکانی روسیا لە خاکی ئەو وڵاتە کردووەتەوە.
بە پێی راگەیەندراوێکی کۆشکی کرملینیش، روسیا ئامادەیە دەست بە دانوستانەکانی لەگەڵ ئۆکراین بکاتەوە، بەڵام ھیچ ئاماژەیەک بە گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان پوتن و زیلینسکی نەکراوە.
باڵیۆزەکەی روسیا رایگەیاندووە، مۆسکۆ پێوەر و رێکاری زۆر قورسی ھەیە بۆ بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی و کاتێک ھەڕەشە لەسەر بوونی ئەو وڵاتە ھەبێت ئەگەری بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی ھەیە، بەڵام لە جەنگێکی ھاوشێوەی ئێستای ئۆکراین، پەنا ناباتە بەر بەکارھێنانی ئەو چەکە.
"ئەندریە کیلین" رەتیشیکردەوە روسیا مەدەنییەکان بۆردوومان بکات و وتی، دەنگۆی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ لە شاری "بوچا"ی ئۆکراین تەنھا پڕوپاگەندەیە.
دەستەی ئەرکانی سوپای ئۆکراینیش رایگەیاندووە، ئۆپراسیۆنەکانی روسیا لە شاری "سیڤرو دونێتسک" لە خۆرھەڵاتی ئۆکراین بەردەوامە و ژێرخانی سەربازیی ھێزەکانی ئۆکراین دەکەنە ئامانج. وەزارەتی بەرگری روسیاش رایگەیاندووە، لە دۆنێتسک و لۆھانسک زیاتر لە ١١ ھەزار مینیان لە پاشماوەکانی نازییەکان و ھێزەکانی ئۆکراین پوچەڵکردۆتەوە.
وەزارەتی بەرگریی تورکیا لە راگەیاندراوێکدا ئاشکرایکرد، لەو ناوچەیەی ھێرشی سەربازیی چڕنووک-قووفڵی تێدا بەڕێوەدەچێت، بۆمبێکی چێندراو بە ھێزەکانیاندا تەقیووەتەوە و بەھۆیەوە سەربازێک لە ھێزی پیادەی سوپای تورکیا کوژراوە و سەربازێکی تریش برینداربووە و رەوانەی نەخۆشخانە کراوە.
سوپای تورکیا لە ناوەڕاستی مانگی نیسانەوە لەشکرکێشییەکی نوێی لە ھەرێمی کوردستان لەژێر ناوی "چڕنووک-قووفڵ" لە ناوچەکانی زاپ و ئاڤاشین و مەتینا دەستپێکردووە.
بەرپرسانی نیپاڵ بە ئاژانسی رۆیتەرزیان راگەیاندووە، فڕۆکەی جۆری "تارا ئایر" لە شارۆچکەی گەشتیاری پۆخارا کە نزیکەی ١٢٥ کم لە رۆژئاوای کاتماندۆی پایتەختەوە دوورە، بەرز بووەتەوە و بەرەو جۆمسۆم ڕۆیشتووە کە نزیکەی ٨٠ کم لە باکووری رۆژئاواوە دوورە.
دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی نیپاڵ لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، "یەک ھێلیکۆپتەری گەڕان بەھۆی خراپی کەشوھەوا بەبێ ئەوەی بتوانێت شوێنی فڕۆکەکە بدۆزێتەوە، گەڕاوەتەوە بۆ جۆمسۆم".
راشیگەیاند، "ھەلیکۆپتەرەکان ئامادەن بۆ ئەوەی لە کاتماندۆ و پۆخارا و جۆمسۆمەوە ھەڵبفڕن کاتێک بارودۆخی کەشوھەوا باشتر دەبێت. تیمەکانی گەڕانی سوپا و پۆلیس بەرەو شوێنەکە بەڕێکەوتوون."
بەپێی زانیارییەکان، فڕۆکەکە چوار ھاوڵاتی ھیندی و دوو ئەڵمانی و ١٦ کەسی نیپالی ھەڵگرتووە کە سێ کەسیان تیمی فڕۆکەوانی بوون. ئاماژە بەوەشکراوە، حەوت کەس لەو سەرنشینانە ژن بوون.
بەرپرسێکی ھێڵی ئاسمانی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، رایگەیاندووە، فڕۆکەکە پێنج خولەک پێش ئەوەی لە جۆمسۆم کە شوێنێکی گەشتیاری و زیارەتی بەناوبانگە بنیشێتەوە، پەیوەندی لەگەڵ تاوەری کۆنترۆڵکردنەکە لەدەستداوە.
فەرمانگەی کەشناسی ئەو وڵاتە رایگەیاند، لە بەرەبەیانی ئەمڕۆ ھەوری چڕ لە ئاسمانی ناوچەی پۆخارا-جۆمسۆن بینراوە کاتێک کە فڕۆکەکە لە گەشتەکەیدا بووە.