لە بەیاننامەیەکدا یەکێتی ئەوروپا ئاشکرایکردووە، ئەمڕۆ جۆزێپ بۆرێڵ سەردانی لوبنان دەکات سەردانەکەش بەئامانجی کەمکردنەوەی ململانێکانە لە ناوچەکەدا.

دەشڵێت، بۆرێڵ لەگەڵ گەورە بەرپرسانی لوبنان کۆدەبێتەوەو تا رۆژی یەکشەممە درێژە بە سەردانەکەی دەدات کە تیایدا گفتوگۆ لەبارەی پەرەسەندنەکان بەھۆی شەڕی غەززەو ئاڵۆزییەکان لە سنووری لوبنان و کەمکردنەوەی ئاڵۆزییەکان و زیادکردنی ھاوکاریی مرۆیی بۆ ئاوارەکان دەکەن.

بەیاننامەکە ئاماژەی بەوە کردووە، بۆرێڵ جارێکی دیکە جەخت لەسەر گرنگی زیادکردنی ھەوڵە دیبلۆماسییەکان لەگەڵ سەرکردەکانی ناوچەکە دەکاتەوە ئەوەش بە ئامانجی رەخساندنی زەمینەیەک بۆ چارەسەری کۆتایی بۆ راگرتنی جەنگ لە ناوچەکە.

جۆ بایدنی تەمەن ٨١ ساڵ کە ئێستا سەرۆکی ئەمریکایە لە ڕاپرسییەکانی ئەم دواییانەدا لە دوای دۆناڵد ترامپی رکابەریەتی و بڕیار وابوو سبەینێ شەممە لە سێیەمین ساڵیادی ھەڵکوتانەسەر کاپیتۆڵ وتارێک پێشکەش بکات، بەڵام بەھۆی پێشبینی روودانی زریانەوە وتارەکەی ئەمڕۆ خوێندەوە. 

جولی شافێز، سەرۆکی تیمی کەمپینی بایدن رایگەیاندووە، کەمپینەکەیان ناوناوە شەڕ لەپێناو رۆحی ئەمریکادا و پێیانوایە ترەمپ لە ساڵی ٢٠٢٠ گەورەترین ھەڕەشە بووە بۆ سەر دیموکراسیەتی ئەمریکا. 

لە ٦ی کانووی دووەمی ساڵی ٢٠٢١دا لایەنگرانی ترەمپ ھەڵیانکوتایە سەر باڵەخانەی کاپیتۆڵی کۆنگرێسی ئەمریکا و ئەنجامی ھەڵبژاردنەکانیان رەتکردەوە کە جۆ بایدن، سەرۆکی ئێستای ئەمریکا بە چەند کورسیەک پێش ترەمپ کەوت. 

وەزارەتی ئیتلاعاتی ئێران رایگەیاند، لەسەر تەقینەوەکەی کرمان ١١ کەسیان دەستگیرکرد کە ئاسانکارییان کردووە بۆ تەقینەوەکە کردووە و یەکێک لەوانەی تەقینەوەکەی ئەنجامداوە خەڵکی تاجیکستانە.

ھاوکات، ئەحمەد وەحیدی، وەزیری ناوخۆی ئێران رایگەیاند، چەند کەسێک کە پەیوەندییان بە کارە تیرۆرستییەکەی کرمانەوە ھەبووە دەستگیرکراون و دەزگا ھەواڵگری و ئەمنییەکان چەند بەڵگەیەکی نوێیان دۆزیوەتەوە لەبارەی ئەنجامدەرانی ئەو رووداوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، دەزگا ھەواڵگری و ئەمنییەکان و لایەنە یاسایی و تایبەتمەندەکان ئەو پلانەی بۆ لێکۆڵینەوە و دۆزینەوەی بکەرانی تەقینەوەکە دانراوە جێبەجێی دەکەن.

دەشڵێت، بە دڵنیاییەوە سەرجەم ئەو کەسانەی دەستییان لەو کارەدا ھەیە دەستگیردەکرێن و زانیاری تەواو لای دەزگا ھەواڵگرییەکان بەردەستە.

ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی روسیا بڕیارێکی ئیمزاکرد سەبارەت بە پێدانی رەگەزنامەی روسیا بەو بیانیانەی گرێبەستیان ئیمزاکردووە بۆ خزمەتکردن لە ھێزە چەکدارەکانی روسیا و ئەندامانی خێزانەکانیان و بەڵگەنامەکەش لە ماڵپەڕی رەسمی روسیا بڵاوکرایەوە.

لە بڕیارەکەدا ھاتووە، ئەو ھاووڵاتییە بیانییانەی کە پەیوەندیی بە سوپای روسیاوە دەکەن، مافی ئەوەیان ھەیە داوای رەگەزنامەی روسیا بکەن، ھەمان مافیش بۆ ئەو ھاووڵاتییە بیانیانە ھەیە کە دەستیان لە ھێزە چەکدارەکانی رووسیا کێشاوەتەوە.

لە ھێرشە سەربازییەکەی رووسیا کە لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢ بۆسەر ئۆکراین دەستیپێکرد، مەزەندەی کوشتنی٢٧ ھەزار سەربازی روسیا کراوە، بەڵام وەزارەتی بەرگری بەریتانیا پێیوایە روسیا تووشی لەدەستدانی یەک لەسەر سێی ھێزەکەی بووەو ژمارەی کوژراوان و بریندارانی گەیشتووەتە نزیکەی ٥٠ ھەزار سەرباز.

 

وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بە دووری نازانن رەوشی لوبنان بەرەوی خراپی بڕوات و ئاڵۆزییەکان لەو وڵاتە پەرەبسێنێت، بە تایبەت دوای کوشتنی ساڵح عروری جێگری سەرۆکی مەکتەبی سیاسی حەماس لە بەیروت. 

داواشی لە ھاوڵاتیانی وڵاتەکەی کرد بە زووترین کات لوبنان بەجێبھێڵن و بگەڕێنەوە ئەڵمانیا، یاخود ھەر وڵاتێکی تر کە ئارامە، چونکە رەوشی ناوچەکە بە بەردەوامی لە گۆڕاندایە و سەقامگیر نییە. 

رۆژی سێی ئەم مانگەش حزبوڵای لوبنانی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، رووداوی تیرۆرکردنی عاروری پێشھاتێکی مەترسیدارە و بێ وەڵام تێناپەڕێت.

ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی راگەیەندراوێکیان لە بارەی دۆخی دەریای سور بڵاوکردەوە و تێیدا داوا لە ئەنجومەنی ئاسایش دەکەن ھەنگاو دژی حوسییەکان بنێت.

ئاماژەیان بەوەشکردووە، داوای ھەنگاوی بەپەلە دەکەن دژی ھێرشی نایاسایی و دەستبەسەردا گرتنی کەشتیە بازرگانییەکان و تیمەکانیان، دەشڵێن، حوسییەکان بەرپرس دەبن لە ھەر دەرەنجامێک لە ئەگەری بەردەوام بوون لە ھێرشەکانیان، چونکە ئەو ھێرشانە ھەڕەشەن بۆ سەر ژیان و ئابوری جیھان و بازرگانی لە رێڕەوە ئاوییەکان. 

ھاوکات، جۆن کێربی، وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی کۆشکی سپی رایگەیاند، سەرۆکی ئەمریکا بە ئاشکرا باسی لەوەکردووە، مافی خۆیانە بەرگری لە خۆیان و ھاوپەیمان و ھاوبەشەکانیان بکەن و ھەر کارێک دژی حوسییەکانیش بکرێت پێویستە زۆر بە وریایەوە ئەنجام بدرێت. 

ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری لێپرسراوێکی باڵای ئەمریکاوە راگەیاندوە، ئێوارەی ئەمڕۆ، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ جارێکی دیکە لە دوای دەستپێکردنی شەڕی ئیسرائیل و حەماس دەگاتە ئیسرائیل و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە دواین پێشھاتەکانی جەنگی غەززە تاوتوێ دەکەن.

ئاماژەی بەوەشکرد، سەردانەکەی بلینکن تەنھا چەند سەعاتێک دەخایەنێت.

لەگەڵ دەستپێکردنی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماسەوە ئەوە چوارەم جارە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا سەردانی ئیسرائیل بکات.

رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی لە زاری دوو لێپرسراوی ئێرانیەوە رایگەیاند، سەرەڕای بەرزبوونەوەی گرژییەکان لە نێوان ئەمریکا و ئێران بەھۆی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە کەرتی غەززە، عەلی خامنەئی رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران داوا لە لێپرسراوانی وڵاتەکەی دەکات پشودرێژبن بەتایبەت لەدوای تەقیینەوەکەی کرمان و کوژرانی سەرکردەی حزبولڵای لوبنانی.

وتیشی، خامنەیی داوای لە لێپرسراوانی ئێرانی کردووە دان بەخۆیاندا بگرن و ئێران لە رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا بەدوور بگرن.

ئاماژەی بەوەشکرد، خامنەیی فەرماندە سەربازییەکانی راسپاردووە پەیڕەوی پلانی ستراتیژی بکەن و ھەموو ھەوڵێک بدەن بۆ کەمکردنەوە و رێگریکردن لەو ھێرشانەی بۆ سەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا دەستیان پێکردوە.

جۆن کێربی، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، سەرۆکی ئەمریکا کۆتا پاکێجی گەیاندنی ھاوکاری بۆ ئۆکراین واژۆکردووە، ئەوەی ھەبوو چیتر نەماوەو تەواو بووە، بۆیە ئیدارەی ئەمریکا رەزامەندی کۆنگرێسی پێویستە بۆ تەرخانکردنی پارەی زیادە بۆ ئەوەی بتوانێت بەردەوام بێت لە پێشکەشکردنی پشتگیری بۆ ئۆکراینا.

کێربی ئاماژەی بەوەشدا، دوایین پاکێجی ھاوکارییەکان کە لە ٢٧ی کانوونی دووەمدا لەلایەن جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا واژۆ کراوە، ھێشتا بە تەواوی نەگەیشتووەتە ئۆکراین.

کۆتایی ساڵی رابردوو، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا کۆتا پاکێجی ناردنی ھاوکاری سەربازی بە بەھای ٢٥٠ ملیۆن دۆلار بۆ ئۆکراین راگەیاند.

لە ئێستاوە بەدواوە گەر ئەمریکا بیەوێت ھاوکاری رەوانەی ئۆکریان بکات ئەوا پێویستی بە رەزامەندی کۆنگریس دەبێت، بەڵام پێشتر کۆمارییەکان رەتیانکردەوە تا دوای ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا رەزامەندی لەسەر ناردنی پاڵپشتی دیکە بۆ ئۆکراین دەرببڕن.

حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان، وەزیری دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لە ڕێگەی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە ڕێوشوێنی یاسایی بەرامبەر رووداوی تەقینەوەکەی پارێزگای کرمان گرتووەبەر.

ئەوەشی خستەڕوو، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لێکۆڵینەوە لە ڕووداوەکە دەکەن و ئەنجامدەرانی کردەوە تیرۆریستییەکە بە سزای خۆیان دەگەیەنن.

رۆژی چوارشەممەی ڕابردوو، لە ساڵیادی گیانلەدەستدانی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی سوپای پاسدارانی ئێران و ئەبو مەھدی موھەندیس جێگری سەرۆکی حەشدی شەعبی، لە پارێزگای کرمانی کۆماری ئیسلامی ئێران دوو تەقینەوەی یەک لە دوای یەک ڕوویاندا و قوربانی لێکەوتەوە، دوابەدوای ڕووداوەکەش دەسەڵاتدارانی ئێران رایانگەیاند، رووداوەکە ھێرشێکی تیرۆریستییە و بەڵێنیشیاندا کە وەڵامی توندیان دەبێت بۆ ئەو ھێرشە تیرۆریستییە.

ئەمریکا دوو ھەزار و ٥٠٠ سەربازی لە عێراق و نزیکەی ٩٠٠ سەربازیشی لە سوریا جێگیر کردووە، بۆ ڕوبەڕوبوونەوەی داعش. ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست لە زاری بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی بەرگری ئەمریکاوە بڵاویکردووەتەوە، لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردووەوە، ھێزەکانی ئەمریکا و ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە ناوچەکەدا زیاتر لە ١١٥ جار ھێرشیان کراوەتە سەر.

دەشڵێت، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە گرتنەبەری ڕێوشوێنەکان بۆ پاراستنی ھێزەکانی لە عێراق و سوریا و چارەسەرکردنی ئەو مەترسیانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە.

ئەو سیناتۆرە بەڕەچەڵەک جولەکەیە کە نوێنەرایەتی ویلایەتی ڤێرمۆنت دەکات بۆ پارتی دیموکرات، ڕایگەیاندووە نابێت چیتر باجدەری ئەمریکی بەردەوام بێت لە ھاوبەشیکردن لە کوشتنی منداڵ و خەڵکی بێتاوانی غەززە.

ساندەرز لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نوسیویەتی، ڕاستە شەڕەکە بە ھێرشی حەماس دەستیپێکرد، بەڵام وەڵامی سەربازی ئیسرائیل ناڕێژەیی و نا ئەخلاقی و پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان بوو، لەکاتێکدا بە چەکی ئەمریکی ئەنجامدرا.

دوا بە دوای دوو تەقینەوەی یەک لە دوای یەک لە نزیک گۆڕی قاسم سلێمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران لە شاری کرمان، عەلی خامەنەیی رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران رایگەیاند، وەڵامی تەقینەوەکان قورس و یەکلایی کەرەوە دەبن و سزای توندی بەدواوە دەبێت، ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێرانیش دەڵێت، تەقینەوەکان کردەوەی تیرۆریستییە و وەڵامی توندیان دەبێت.

لەو چوارچێوەیەشدا ماتیۆ میللەر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بە ھیچ شێوەیەک پەیوەندییان بە تەقینەوەکانی ئێرانەوە نییە، ھیچ ھۆکارێکیش نییە، تا تەقینەوەکانی پارێزگای کرمانی ئێران بە ئیسرائیلەوە ببەسرێتەوە.

لای خۆشیەوە ھەروەھا سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان ئیدانەی تەقینەوەکان دەکات و دەڵێت، دەبێت ئەنجامدەرانی ئەو کردەوە تیرۆریستییە سزابدرێن.

وەزارەتی دەرەوەی سعودییە و قەتەریش ھاوشێوەی وڵاتانی تری جیھان ئیدانەی کردەوە تیرۆریستییەکانی شاری کرمان دەکەن.

ھاوکات نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان لە پەیامێکدا رایگەیاند، سەرکۆنەی ئەو تەقینەوە تیرۆرستییانە دەکات کە شاری کرمانیان لە ئێران بە ئامانج گرت.

لە بەیاننامەیەکدا سوپای ئەمریکا رایگەیاند، ئێوارەی دوێنێ دوو مووشەکی بالیستی حوسییەکان کەشتیەکی بارھەڵگریان لە دەریای سوور کردووەتە ئامانج، بەڵام ھیچ زیانێکیان لێ نەکەوتووەتەوە.

ئەو ھێرشە ٢٤مین ھێرشی حوسییەکانە بۆسەر کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سوور لە دوو مانگی ڕابردوودا و بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەوبارەوە لە نیویۆرک کۆببێتەوە.

گەرووی بابولمەندەب و دەریای سوور، ڕێڕەوێکی ستراتیژین بۆ گواستنەوەی دەریایی، بەو پێیەی ١٢%ی بازرگانی جیھانی پێیدا تێدەپەڕێت، ھێرشی حوسیەکان پاڵی بە ئەمریکا و زیاتر لە ٢٠ وڵاتەوە ناوە کە ھاوپەیمانییەکی نێودەوڵەتی پێکبھێنن بۆ پاراستنی کەشتیوانی لە دەریای سووردا.

حزبوڵای لوبنانی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، تیرۆرکردنی "عاروری" و ھاوڕێکانی لە بەیروت پێشھاتێکی مەترسیدارە و بەبێ وەڵام تێناپەڕێت، چونکە پەیامی سیاسی و ئەمنی روونی تێدایە. حزبوڵا راشیگەیاند، ئیسرائیل دوای ٩٠ رۆژ لە کوشتن و بڕین، پەنای بردووەتە بەر سیاسەتی تیرۆرکردن. 

ھاوکات، نوسینگەی نەجیب میقاتی سەرۆکی حکومەتی لوبنان بڵاویکردەوە، بە وەزیری دەرەوەی وتووە سکاڵایەکی بەپەلە لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی تۆمار بکات سەبارەت بە دوژمنکارییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان و بە ئامانجگرتنی بەیروت.

پارێزەرانی ترەمپ داوایان لەو ویلایەتە کردووە بڕیارەکە ھەڵبوەشێننەوە، چونکە ئەو بڕیارە کە لەلایەن وەزیری کاروباری ویلایەتی "ماین"ەوە دەرکراوە لەجێی خۆیدا نییە.

پێشتریش دادگای باڵا لە ویلایەتی کۆلۆرادۆی ئەمریکا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ گونجاو نییە بۆ ئەوەی کێبڕکێی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی بکات لەو ویلایەتە، بەھۆی ئەوەی ھانی یاخیبووانی داوە بۆ ھێرشکردنە سەر کۆنگرێس لە ساڵی ٢٠٢١دا. 

لە مانگی ئابی ساڵی رابردووشدا دادگای ویلایەتی جۆرجیا ترەمپی تۆمەتبار کرد بە ھەوڵدان بۆ گۆڕینی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٠.